®¹i häc quèc gia hµ néi
Tr−êng §¹i häc kinh tÕ
----------------------------------------------
NguyÔn l−¬ng thanh
Sù h×nh thμnh
thÞ tr−êng hμng ho¸ giao sau
cho mét sè n«ng s¶n ë viÖt nam
Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ chÝnh trÞ
M· sè: 62.31.01.01
Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ chÝnh trÞ
Hμ néi- 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ,
§¹i häc Quèc gia Hµ Néi
Nguêi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS.TS. NguyÔn V¨n Nam
2. TS. Ph¹m Quang Vinh
Ph¶n biÖn 1: PGS.TS. Lê Xuân Bá
Ph¶n biÖn 2: PGS.TS. Nguyễn Đình Long
Ph¶n biÖn 3: PGS.TS. Trịnh Thị Hoa Mai
LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång cÊp nhµ n−íc chÊm luËn ¸n
tiÕn sÜ häp t¹i Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi
vµo håi 16 giê 00 ngµy 29 th¸ng 6 n¨m 2010.
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i:
- Th− viÖn Quèc gia ViÖt Nam
- Trung t©m th«ng tin - Th− viªn §¹i häc Quèc gia Hµ Néi
C¸c c«ng tr×nh khoa häc cña t¸c gi¶ ®∙ c«ng
bè liªn quan ®Õn luËn ¸n
A. Bµi ®¨ng t¹p chÝ
1). NguyÔn L−¬ng Thanh (2009), “ThÞ tr−êng hµng ho¸ n«ng s¶n giao
sau - gi¶i ph¸p cho sù ph¸t triÓn míi”, §Æc san tµi chÝnh, sè 175 th¸ng
9/2009, tr. 28-29.
2). NguyÔn L−¬ng Thanh (2009), “ThÞ tr−êng hµng ho¸ n«ng s¶n giao
sau vµ vai trß cña nã ®èi víi viÖc tiªu thô n«ng s¶n ë n−íc ta”, T¹p chÝ qu¶n
lý kinh tÕ, sè 28 th¸ng (9+10)/ 2009, tr. 67-69.
B. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc
3). NguyÔn L−¬ng Thanh (2001), Chñ nhiÖm ®Ò tµi khoa häc c«ng nghÖ
cÊp Bé (Bé Th−¬ng m¹i),“Mét sè kiÕn nghÞ vÒ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn
quan hÖ kinh tÕ th−¬ng m¹i n−íc ta víi mét sè thÞ tr−êng chñ yÕu Nam ¸-
Trung cËn ®«ng”, M· sè: 96-78-102. Bé Th−¬ng m¹i, Hµ Néi. Biªn bn
nghiÖm thu ngµy 22/11/2001.
4). NguyÔn L−¬ng Thanh (1999), Chñ nhiÖm ®Ò tµi khoa häc c«ng nghÖ
cÊp Bé (Bé Th−¬ng m¹i), “Xu h−íng ph¸t triÓn vµ ®Þnh h−íng tæ chøc qu¶n
lý nhµ n−íc c¸c dÞch vô th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010”, M· sè:
2001-78-007. Bé Th−¬ng m¹i, Hµ Néi. Biªn b¶n nghiÖm thu ngµy
18/10/1999.
1
më ®Çu
1. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu cña ®Ò tµi
Trong thêi gian qua, nhê nh÷ng chñ tr−¬ng ®óng ®¾n vÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp, nªn khèi l−îng hµng ho¸ n«ng s¶n ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, viÖc
tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ ®· gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n bÊt cËp, ChÝnh phñ ®· tiÕn
hµnh mét sè biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy tiªu thô nh− trî gi¸ xuÊt khÈu, hç trî l·i suÊt
mua gom t¹m tr÷…, song nh×n chung cßn thiÕu tÝnh chiÕn l−îc vµ nÆng vÒ xö lý t×nh
huèng. Sù biÕn ®éng phøc t¹p vÒ gi¸ c¶ n«ng s¶n trªn thÞ tr−êng vµ ®iÖp khóc “®−îc
mïa mÊt gi¸, ®−îc gi¸ mÊt mïa”vÉn th−êng x¶y ra, ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp.
T¹i c¸c n−íc tiªn tiÕn, viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th−êng g¾n liÒn víi
tiªu thô, b»ng c¸ch h×nh thµnh nhiÒu lo¹i h×nh thÞ tr−êng, mµ mét trong c¸c lo¹i h×nh
®ã lµ “thÞ tr−êng hµng hãa n«ng s¶n giao sau”. Trªn thÞ tr−êng nµy, viÖc mua b¸n
n«ng s¶n ®−îc tiÕn hµnh th«ng qua viÖc giao dÞch c¸c hîp ®ång giao sau. Nhê ®ã, mµ
nhµ s¶n xuÊt chñ ®éng ®−îc viÖc tiªu thô n«ng s¶n, gi¶m thiÓu ®−îc rñi ro vÒ gi¸
tr−íc nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p cña thÞ tr−êng. ThÞ tr−êng nµy cßn lµ n¬i thu hót sù
tham gia cña c¸c nhµ kinh doanh rñi ro, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, ng©n hµng vµo tiªu thô
n«ng s¶n. ThÞ tr−êng cßn lµ n¬i cung cÊp th«ng tin vÒ cung cÇu vµ gi¸ c¶ n«ng s¶n,
gióp cho c«ng t¸c thèng kª th−¬ng m¹i vµ qu¶n lý nhµ n−íc.
§Ó thiÕt lËp thÞ tr−êng ë n−íc ta, cÇn ph¶i nghiªn cøu b¶n chÊt, c¬ chÕ ho¹t
®éng còng nh− c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña viÖc h×nh thµnh thÞ tr−êng. TiÕn hµnh ph©n
tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c ®iÒu kiÖn ®ã, ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng, m« h×nh vµ gi¶i ph¸p
nh»m h×nh thµnh thÞ tr−êng... §ã chÝnh lµ sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi “Sù
h×nh thµnh thÞ tr−êng hµng hãa giao sau cho mét sè n«ng s¶n ë ViÖt Nam”.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu cña ®Ò tµi
ë c¸c n−íc ph¸t triÓn viÖc nghiªn cøu vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng
®· ®−îc tiÕn hµnh tõ l©u. HiÖn nay, t¹i nhiÒu n−íc thÞ tr−êng ®· ®−îc h×nh thµnh vµ ®·
®i vµo ho¹t ®éng, nªn c¸c nghiªn cøu th−êng tËp trung vµo nghiÖp vô kinh doanh trªn
thÞ tr−êng.
ë n−íc ta tuy thÞ tr−êng ch−a h×nh thµnh, nh−ng còng ®· cã c¸c nghiªn cøu vÒ
b¶n chÊt, vai trß cña thÞ tr−êng, tuy nhiªn ch−a cã tÝnh hÖ thèng. Mét sè c«ng tr×nh
nghiªn cøu ®¸ng chó ý lµ: Nghiªn cøu vÒ “ThÞ tr−êng hµng ho¸ giao sau vµ viÖc triÓn
khai x©y dùng ë ViÖt Nam” (2000) cña PGS.TS. NguyÔn V¨n Nam, nghiªn cøu nµy
®· nªu lªn nh÷ng nÐt tæng quan vÒ thÞ tr−êng hµng ho¸ giao sau. Nghiªn cøu cña Lª
Hoµng Nhi “§Þnh h−íng x©y dùng khung khæ ph¸p lý cho hîp ®ång giao sau trong thÞ
tr−êng giao sau t¹i ViÖt Nam” (2004) vµ Vò ThÞ Minh NguyÖt “ C¸c d¹ng hîp ®ång
giao dÞch trong thÞ tr−êng hµng hãa giao sau” (2005), ®· tËp trung vµo khÝa c¹nh hîp
®ång mét néi dung quan träng cña thÞ tr−êng hµng ho¸ giao sau.
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu
Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng, gi¶i ph¸p nh»m h×nh thµnh thÞ
tr−êng hµng hãa n«ng s¶n giao sau ë n−íc ta trong thêi gian tíi.
2
NhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ: lµm râ b¶n chÊt, chøc n¨ng, vai trß cña thÞ
tr−êng; Nghiªn cøu kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi vµ rót ra c¸c bµi häc cho ViÖt Nam;
Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña viÖc h×nh thµnh thÞ tr−êng
ë n−íc ta; §Ò xuÊt ®Þnh h−íng, m« h×nh vµ gi¶i ph¸p nh»m h×nh thµnh thÞ tr−êng.
4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
- §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ sù h×nh thµnh thÞ tr−êng hµng ho¸ giao sau
cho mét sè n«ng s¶n ë n−íc ta.
- Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi vÒ kh«ng gian lµ ®Þa bµn c¶ n−íc, vÒ thêi gian
lµ tõ n¨m 1990 ®Õn hÕt n¨m 2008.
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ò tµi sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu phæ biÕn lµ ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn
chøng vµ duy vËt lÞch sö. Mét sè ph−¬ng ph¸p cô thÓ ®−îc vËn dông trong qu¸ tr×nh
nghiªn cøu lµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®iÓn h×nh, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tæng hîp,
ph©n tÝch, ®¸nh gi¸...
6. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña ®Ò tµi
- §Ò tµi cung cÊp nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ mét lo¹i h×nh thÞ tr−êng míi ë
n−íc ta, ®ång thêi lµm râ vai trß cña thÞ tr−êng ®èi víi viÖc thóc ®Èy tiªu thô vµ gi¶m
thiÓu rñi ro vÒ gi¸ n«ng s¶n tr−íc nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p cña thÞ tr−êng.
- Trªn c¬ së nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n−íc Th¸i Lan, Trung Quèc vµ
Hoa kú, ®Ò tµi ®· rót ra c¸c bµi häc cho ViÖt nam trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
thÞ tr−êng hµng ho¸ n«ng s¶n giao sau.
- H×nh thµnh c¬ së khoa häc vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh thÞ tr−êng hµng
ho¸ n«ng s¶n giao sau, ®ång thêi ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c ®iÒu kiÖn ®ã ë n−íc ta.
- §Ò xuÊt c¸c quan ®iÓm, m« h×nh, gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m h×nh thµnh
tr−êng hµng ho¸ n«ng s¶n giao sau ë n−íc ta trong thêi gian tíi.
- Cung cÊp nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o bæ Ých cho viÖc nghiªn cøu vÒ mét lo¹i
h×nh thÞ tr−êng kinh doanh rñi ro míi ë n−íc ta.
7. Bè côc cña ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o luËn ¸n sÏ ®−îc
kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng nh− sau: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ c¸c tµi liÖu
tham kh¶o luËn ¸n sÏ ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng nh− sau:
Ch−¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ sù h×nh thµnh thÞ tr−êng hµng ho¸ n«ng
s¶n giao sau
Ch−¬ng 2: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nh÷ng ®iÒu kiÖn h×nh thµnh thÞ tr−êng
hµng ho¸ n«ng s¶n giao sau ë n−íc ta
Ch−¬ng 3: Quan ®iÓm, môc tiªu vµ gi¶i ph¸p h×nh thµnh thÞ tr−êng hµng ho¸
n«ng s¶n giao sau ë ViÖt Nam