Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thiết kế E-book hỗ trợ dạy học chương “Dòng điện trong các môi trường” - Vật lí 11 THPT Nâng cao theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Dương Hương Ly

THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ DẠY HỌC CHƯƠNG

“DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”- VẬT

LÍ 11 THPT NÂNG CAO THEO HƯỚNG TÍCH CỰC

HÓA HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Dương Hương Ly

THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ DẠY HỌC CHƯƠNG

“DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”- VẬT LÍ

11 THPT NÂNG CAO THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA

HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH

Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học môn Vật lý

Mã số: 60 14 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. PHAN GIA ANH VŨ

Thành phố Hồ Chí Minh - 2011

MỤC LỤC

1TMỤC LỤC1T ................................................................................................................................ 3

1TLỜI CẢM ƠN1T .......................................................................................................................... 6

1TMỤC LỤC1T ................................................................................................................................ 7

1TDANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT1T ...................................................................................... 8

1TMỞ ĐẦU1T .................................................................................................................................. 9

1T1.Lí do chọn đề tài1T ............................................................................................................................ 9

1T2.Mục đích nghiên cứu1T .................................................................................................................... 10

1T3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu1T ................................................................................................ 10

1T3.Giả thuyết khoa học – Ý nghĩa thực tiễn của đề tài nghiên cứu1T ..................................................... 10

1T4.Nhiệm vụ nghiên cứu1T ................................................................................................................... 11

1T5.Phương pháp nghiên cứu1T .............................................................................................................. 11

1T6.Những đóng góp mới của đề tài nghiên cứu1T ................................................................................. 12

1TChương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI1T ............................................13

1T1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu1T .................................................................................................. 13

1T1.2. Đổi mới phương pháp dạy học1T................................................................................................. 15

1T1.2.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học1T ........................................................................... 15

1T1.2.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học:1T....................................................................... 15

1T1.2.3. Dạy học tích cực1T ............................................................................................................... 16

1T1.2.3.1. Thế nào là tính tích cực học tập?1T ................................................................................ 16

1T1.2.3.2. Phương pháp dạy học tích cực:1T ................................................................................... 16

1T1.3. Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học vật lí1T ......................................... 17

1T1.3.1.Hoạt động nhận thức :1T ........................................................................................................ 17

1T1.3.2.Tích cực hóa hoạt động nhận thức ( TCHHĐNT) :1T ............................................................. 17

1T1.3.3.Sự cần thiết của việc tích cực hóa hoạt động nhận thức :1T .................................................... 18

1T1.3.4. Các biện pháp để tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS1T .............................................. 19

1T1.3.4.1. Tạo ra môi trường thuận lợi cho việc học tập và phát triển của trẻ1T .............................. 19

1T1.3.4.2. Khởi động tư duy gây hứng thú học tập cho học sinh1T ................................................. 19

1T1.3.4.3. Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của người học1T ........................... 20

1T1.3.4.4 . Rèn luyện phương pháp tự học :1T ................................................................................ 20

1T1.3.4.5 . Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác1T .......................................... 20

1T1.3.4.6. Từng bước đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh - Kết hợp đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học1T ..................................................... 20

1T1.3.4.7. Tạo điều kiện để HS có thể giải quyết thành công những nhiệm vụ được giao1T ........... 21

1T1.3.4.8.Sử dụng một số phương pháp đặc thù của bộ môn vật lí nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS1T .................................................................................................................... 22

1T1.4.Vai trò của CNTT trong việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS1T .................................... 24

1T1.5. Tự học1T ...................................................................................................................................... 26

1T1.5.1. Khái niệm tự học1T ............................................................................................................... 26

1T1.5.2. Sự cần thiết của tự học1T ...................................................................................................... 27

1T1.5.3. Chu trình tự học1T ................................................................................................................ 27

1T1.6. Sách điện tử (E-Book)1T ............................................................................................................. 29

1T1.6.1. Khái niệm1T ......................................................................................................................... 29

1T1.6.2. Ưu điểm và hạn chế của sách điện tử1T ................................................................................. 30

1T1.6.3. Các yêu cầu thiết kế E-book1T .............................................................................................. 30

1T1.6.4. Các phần mềm tin học dùng thiết kế E-book1T ..................................................................... 32

1T1.6.4.1. CourseLab1T .................................................................................................................. 32

1T1.6.4.2. Macromedia FlashPaper1T ............................................................................................. 33

1T1.6.4.4. Adobe Photoshop CS31T ............................................................................................... 33

1T1.6.4.5. Sothink Glanda 20051T .................................................................................................. 33

1T1.6.4.6. Flip Flash Album Deluxe1T ........................................................................................... 34

1T1.6.4.9. Photodex ProShow Producer1T ...................................................................................... 34

1T1.6.4.10. EclipseCrossword1T..................................................................................................... 35

1T1.6.4.11. CamStudio1T ............................................................................................................... 35

1T1.7. Thực trạng việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học môn Vật lý ở trường trung học phổ thông ở Bình Thuận1T ........................................................................................................................ 36

1TCHƯƠNG 2. THIẾT KẾ E-BOOK DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ LỚP 11, CHƯƠNG 3 – CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO1T ............................................................................................40

1T2.1. Nội dung kiến thức cơ bản của chương 3, vật lí 11 - Chương trình nâng cao1T ............................ 40

1T2.1.1. Cấu trúc của chương1T.......................................................................................................... 40

1T2.1.2. Chuẩn kiến thức và kỹ năng1T .............................................................................................. 41

1T2.1.3. Phương pháp dạy học cơ bản của chương1T .......................................................................... 47

1T2.2. Cấu trúc E-book1T ....................................................................................................................... 49

1T2.3. Thiết kế E-book1T ........................................................................................................................ 49

1T2.3.1. “Trang chủ”1T ...................................................................................................................... 51

1T2.3.2. Trang giới thiệu:1T ................................................................................................................ 51

1T2.3.3. Trang “Hướng dẫn”1T ........................................................................................................... 52

1T2.3.4. Trang “Bài học”1T ............................................................................................................... 54

1T2.3.5. Trang bài tập1T ..................................................................................................................... 56

1T2.3.6. Trang “Tư liệu”1T ................................................................................................................. 59

1T2.4. Hướng dẫn sử dụng E-book1T ...................................................................................................... 62

1T2.5 GIÁO ÁN MẪU CHƯƠNG “DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”1T ........................... 62

1TII. CHUẨN BỊ1T................................................................................................................................. 63

1TCHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM1T ...........................................................................68

1T3.1. Mục đích thực nghiệm1T .............................................................................................................. 68

1T3.2. Nội dung thực nghiệm1T .............................................................................................................. 68

1T3.3. Thời gian và đối tượng thực nghiệm1T ......................................................................................... 69

1T3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm1T .......................................................................................... 69

1T3.5. Phương pháp xử lí kết quả thực nghiệm1T.................................................................................... 70

1T3.6. Tiến hành thực nghiệm1T ............................................................................................................. 72

1T3.7. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm1T .................................................................................... 72

1T3.7.1. Nhận xét quá trình học tập của lớp thực nghiệm1T ................................................................ 72

1T3.7.2. Xử lí kết quả thực nghiệm1T ................................................................................................. 73

1T3.7.2.1. Nhận xét của GV về E- book1T ...................................................................................... 73

1T3.7.2.2. Nhận xét của HS về E-book1T ...................................................................................... 75

1TKẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT1T ....................................................................................................85

1T1. Kết luận1T...................................................................................................................................... 85

1T2. Đề xuất1T ....................................................................................................................................... 86

1TTÀI LIỆU THAM KHẢO1T ......................................................................................................87

1TPHỤ LỤC1T ................................................................................................................................91

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành, lời tri ân sâu sắc đến Ban Giám Hiệu trường

ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Sau đại học đã tạo điều kiện hết sức thuận lợi để khóa học

chúng tôi được kết thúc tốt đẹp.

Trong quá trình học tại trường, chúng tôi đã được các thầy cô tận tình chỉ dạy, mở rộng và khắc

sâu những kiến thức chuyên môn, cho chúng tôi được tiếp cận với những phương pháp giáo dục mới và

thật nhiều kiến thức bổ ích khác.

Đặc biệt, tôi vô cùng biết ơn thầy Phan Gia Anh Vũ, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt

quá trình làm luận văn. Xin cảm ơn thầy đã luôn động viên, giúp đỡ, khuyến khích tôi vượt qua những

khó khăn trong học tập và công tác. Cảm ơn thầy đã không quản ngại thời gian và công sức giúp đỡ tôi

hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu, các thầy cô và các em học sinh

trường THPT Hàm Thuận Nam đã tạo điều kiện hết sức thuận lợi cho tôi đi học và hết sức giúp đỡ

trong quá trình làm luận văn, đặc biệt là quá trình thực nghiệm.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè thân thuộc đã làm chỗ dựa vững chắc cho tôi hoàn

thành luận văn này.

Thành phố Hồ Chí Minh, 2011

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

CNTT công nghệ thông tin

ĐC đối chứng

GV giáo viên

HS học sinh

MVT máy vi tính

PPDH phương pháp dạy học

KT kiểm tra

QT quá trình

SGK sách giáo khoa

THPT trung học phổ thông

TN thực nghiệm

TTC tính tính cực

TCHHĐNT tích cực hóa hoạt động nhận thức.

MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài

Hiện nay, trên thế giới cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ đang phát triển như vũ

bão, nhiều lĩnh vực khoa học kĩ thuật mới, nhiều nghề mới đang hình thành và phát triển rất nhanh.

Điều này đòi hỏi phải có sự đổi mới về mục tiêu, nội dung và phương pháp đào tạo. Trong đó trọng tâm

là đổi mới về phương pháp dạy học và chú ý đến phương pháp tự học. Như Bác Hồ đã từng nói: “Dạy

học lấy tự học làm cốt”.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc tự học của học sinh, Luật Giáo Dục quy định tại điều

28.2 : “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của

học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng

làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem

lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh..”.

Chiến lược phát triển giáo dục 2009-2020 (Dự thảo lần thứ 14) nêu rõ : “Thực hiện cuộc vận

động toàn ngành đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,

sáng tạo của người học, biến quá trình học tập thành quá trình tự học có hướng dẫn và quản lý của giáo

viên.” .“Xây dựng lại những tài liệu đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập cho các

giáo viên từ mầm non đến giáo dục nghề nghiệp và đại học, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin

trong dạy và học. Đến năm 2015 có 80% giáo viên phổ thông, 100% giáo viên, giảng viên các trường

dạy nghề, trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học sử dụng thành thạo công nghệ thông tin và

truyền thông vào dạy học. Tăng cường thanh tra về đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá. Đảm

bảo đến năm 2020 có 100% giáo viên, giảng viên từ mầm non đến đại học được đánh giá là áp dụng có

hiệu quả các phương pháp dạy học mới.”

Như vậy việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông được diễn ra theo bốn

hướng chủ yếu:

- Phát huy tính tích cực, tự giác chủ động học tập của học sinh.

- Bồi dưỡng phương pháp tự học.

- Rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

- Tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh.

Chúng ta đang sống trong thời đại của nền kinh tế tri thức. Thời đại mà CNTT đã xâm nhập

vào hầu hết các sản phẩm và dịch vụ kinh tế xã hội. Cho nên việc ứng dụng CNTT vào dạy học nói

chung, vào nâng cao tính tích cực trong dạy học nói riêng là xu hướng tất yếu của thời đại. Theo chỉ thị

số 29/2001/CT-BGDĐT của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 30/7/2001 về việc tăng cường

giảng dạy đào tạo và ứng dụng CNTT trong giáo dục, một trong bốn mục tiêu đặt ra là: “Đẩy mạnh ứng

dụng CNTT trong công tác giáo dục và đào tạo ở các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng

CNTT như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập ở các môn

học”.

Trong dạy học, công nghệ thông tin được sử dụng ở nhiều khâu khác nhau, dưới nhiều dạng khác

nhau: phần mềm mô phỏng;minh hoạ, trang web, bài giảng hoặc giáo trình điện tử…Trong các dạng

này thì E-book

Chính vì lí do đó, chúng tôi xây dựng nên một E-book dùng để dạy và học chương “ Dòng điện

trong các môi trường” lớp 11 THPT nâng cao nhằm hướng đến mục tiêu : gây sự hứng thú cho học

sinh, làm cho các nội dung bài học trực quan hơn và góp phần cho học sinh chủ động học tập, kể cả

trong thời gian ngoài giờ lên lớp. Qua đó đóng góp quan trọng để hoàn thành mục tiêu bài học nói riêng

và mục tiêu chương nói chung. Đó là lí do chúng tôi chọn đề tài “ THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ

DẠY HỌC CHƯƠNG “DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”- VẬT LÍ 11 THPT NÂNG

CAO THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH”.

2.Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu thiết kế và sử dụng E-book để hỗ trợ dạy học chương “ Dòng điện trong các môi

trường” lớp 11 THPT nâng cao theo ướng tích cực hoá hoạt động của người học.

3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Học sinh lớp 11 nâng cao trường THPT Hàm Thuận Nam, Bình Thuận.

- E-book hỗ trợ dạy học vật lý.

- Phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu quá trình thiết kế và sử dụng E-book vào chương trình Vật Lí

lớp 11 Nâng Cao cụ thể là áp dụng vào giảng dạy chương III “Dòng điện trong các môi trường”.

3.Giả thuyết khoa học – Ý nghĩa thực tiễn của đề tài nghiên cứu

Nếu thiết kế E-book cho chương “Dòng điện trong các môi trường” – lớp 11 THPT nâng cao

theo hướng tích cực hóa hoạt động của HS một cách hợp lý sẽ nâng cao hiệu quả dạy học.

4.Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận của dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức cho học

sinh;

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc sử dụng máy vi tính trong dạy học nói chung và dạy học

vật lí nói riêng;

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc thiết kế Ebook hỗ trợ dạy học vật lý;

- Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo để xác định nội

dung và cấu trúc của kiến thức mà học sinh cần nắm vững;

- Xây dựng tiến trình dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức cho học sinh với

sự hỗ trợ của Ebook;

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường THPT nhằm xác định mức độ phù hợp, tính khả

thi, hiệu quả sư phạm của việc dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh với sự

hỗ trợ của Ebook;

- Phân tích kết quả đánh giá học sinh;

- Đưa ra những nhận xét sau khi thực nghiệm sư phạm, đánh giá tính khả thi của đề tài. Phân

tích ưu nhược điểm để điểu chỉnh cho phù hợp nếu cần.

5.Phương pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

- Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, Nhà nước và các thông tư, chỉ thị của Bộ Giáo dục và

Đào tạo;

- Nghiên cứu các tài liệu về giáo dục học và phương pháp giảng dạy vật lý, các phương pháp

tiếp cận dạy học trên thế giới;

- Nghiên cứu các tài liệu hướng dẫn sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học và phần mềm

CourseLab.

5.2. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm

- Thiết kế Ebook hỗ trợ dạy học chương “Dòng điện trong các môi trường” theo hướng tích

cực hóa hoạt động nhận thức cho học sinh;

- Thiết kế tiến trình dạy học chương “Dòng điện trong các môi trường” có sử dụng Ebook.

5.3. Thực nghiệm sư phạm ở trường THPT

Tổ chức thực nghiệm sư phạm, tiến hành thực nghiệm có đối chứng để đánh giá hiệu quả

sử dụng Ebook khi dạy học chương “Dòng điện trong các môi trường” vật lý 11 THPT nâng cao.

5.4. Thống kê toán học

Dùng phương pháp thống kê kiểm định để xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm. Qua đó

khẳng định giả thuyết khoa học của đề tài.

6.Những đóng góp mới của đề tài nghiên cứu

- Xây dựng được hệ thống kiến thức sách giáo khoa dưới dạng đa phương tiện, trực quan, dễ sử dụng

cho mọi đối tượng.

- Xây dựng một hệ thống câu hỏi và bài tập chương “Dòng điện trong các môi trường” dưới dạng E-

book phục vụ cho việc tự học, tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh.

- Cung cấp một số giải pháp để cá thể hóa việc học ở nhà phù hợp với trình độ và điều kiện học tập

của học sinh.

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

Sử dụng phương tiện nghe nhìn trong dạy học Vật lí ở bậc phổ thông ngày nay đã phát triển sâu

rộng tại hầu hết các địa phương trong cả nước. Đặc biệt; sự xuất hiện và lớn mạnh không ngừng của

việc dạy học có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền thông (E-Learning) trong những năm gần

đây đã góp phần quan trọng làm tăng hiệu quả đào tạo. Có thể thấy sản phẩm E-Learning ở bậc phổ

thông hiện nay có 3 hình thức:

1) Các E-Book mang nội dung lý thuyết Vật lý các lớp 10, 11, 12 và các đề thi tuyển sinh đại

học với 2 định dạng phổ biến:

• E-Book theo định dạng PDF. Loại E-Book này một phần được xuất bản bằng cách dùng máy

scanner để sao chụp lại bản in của sách thường. Đây thực chất chỉ là bản “số hóa” của sách in. Cũng có

thể định dạng này được thực hiện bằng cách chuyển từ các tập tin word với phần mở rộng .doc thành

.pdf. Đây là loại E-Book rất phổ biến, thường được tìm thấy khi dùng chức năng “search” với từ khóa

là E-Book trên Internet. Tính năng sử dụng của 2 loại E-Book này thấp nhất, chúng không khác gì sách

in bình thường. Hiện nay, định dạng PDF đã được phát triển để nhúng các đối tượng phim và âm thanh

làm phong phú hình thức thể hiện.

• E-Book theo định dạng HTML. Đa số E-Book hiện nay có định dạng này. Đây là loại E-Book

có đầy đủ các tính năng ưu việt, chúng có giá trị sử dụng cao hơn so với loại đầu tiên. Tuy nhiên, hầu

hết các E-Book tìm thấy ở các website hiện nay đều chỉ ngừng lại ở mức độ cung cấp tài liệu lý thuyết,

thiếu hẳn phần bài tập rèn luyện. Điều này gây khó khăn không nhỏ cho người có nhu cầu tự học.

2) Các website hỗ trợ tự học hoặc cung cấp một số bài học trực tuyến. Đây là hình thức E-

Learning mang lại hiệu quả to lớn cho người học nên đã phát triển rất nhanh và mạnh trong thời gian

qua. Tất cả các tiện ích cho người học đều được tích hợp vào các trang web này. Đội ngũ đông đảo các

thầy cô giáo và các kỹ thuật viên tin học là thành viên của website đáp ứng được các yêu cầu đa dạng

của học viên. Tuy nhiên loại hình website học trực tuyến cũng có điểm hạn chế. Cách học trực tuyến

đòi hỏi trong quá trình học, đường truyền Internet phải thông suốt và tốc độ truy cập dữ liệu từ mạng ở

mức tương đối. Nếu có quá nhiều người truy cập vào máy chủ của website thì tình trạng nghẽn đường

truyền sẽ làm cho tốc độ truy cập thông tin là vô cùng chậm, làm nản lòng người dùng.

3) E-Book có nội dung lý thuyết và bài tập hỗ trợ tự học. Về hình thức, loại E-Book này có giao

diện đẹp và hấp dẫn như một website nhờ thiết kế dựa trên kỹ thuật đồ họa. Về nội dung, người thiết kế

có thể tích hợp thêm các đoạn phim thí nghiệm và các phần mềm hóa học, phần mềm thư giãn, … E-

Book thường được ghi lên 1 CD-ROM và người học có thể dùng bất cứ lúc nào với máy tính cá nhân,

không đòi hỏi trực tuyến. Những ưu thế kể trên làm cho loại E-Book này được HS đón nhận nồng

nhiệt, góp phần hỗ trợ tốt cho việc tự học của HS.

Xuất bản E-Book ở hình thức thứ ba rất phù hợp với việc nghiên cứu của cá nhân hoặc một nhóm

nhỏ GV tâm huyết. Không thể phủ nhận tính hiệu quả của loại E-Book này khi nó đem đến cho người

học những tiện ích mà sách in không thể có. Đây cũng là một giải pháp tốt, giúp nối dài mói quan hệ

của GV tới từng HS khi các em độc lập làm việc ở nhà; cũng có thể xem loại E-Book này như là gia sư

sẵn lòng giúp đỡ các em khi cần.

Sự phát triển đầy hứa hẹn của loại hình E-Book này đã nhanh chóng trở thành đề tài nghiên cứu

của sinh viên đại học và học viên cao học. Dưới đây là một số khóa luận tốt nghiệp, luận văn thạc sĩ về

đề tài này ở trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh và ĐHSP Hà Nội:

1. Đỗ Ngọc Linh (2005), Nghiên cứu xây dựng giáo trình điện tử hóa học lớp 10, Luận văn thạc

sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.

2. Nguyễn Thị Ánh Mai (2006), Thiết kế sách giáo khoa điện tử (E-book) các chương về lý

thuyết chủ đạo sách giáo khoa hóa học lớp 10 THPT, Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà

Nội.

3. Trịnh Lê Hồng Phương (2008), Thiết kế học liệu điện tử chương oxi - lưu huỳnh lớp 10, Khóa

luận tốt nghiệp, ĐHSP TP. HCM.

4. Nguyễn Thị Thu Hà (2008), Thiết kế sách giáo khoa điện tử lớp 10 nâng cao chương “Nhóm

halogen”, Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP. TP.HCM.

5. Trần Tuyết Nhung (2008), Thiết kế Sách giáo khoa điện tử chương “Dung dịch – Sự điện li”

lớp 10 chuyên Hóa học, Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP. TP.HCM.

6. Đàm Thị Thanh Hưng (2009), Thiết kế E-book dạy học môn hoá học lớp 12 chương trình nâng

cao, luận văn Thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP. TP. HCM.

7. Nguyễn Thị Thanh Thắm (2009), Thiết kế sách giáo khoa điện tử phần hoá học vô cơ lớp 11

nâng cao, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP. TP. HCM.

8. Tống Thanh Tùng (2009), Thiết kế E-book hoá học lớp 12 phần Crôm – Sắt – Đồng hỗ trợ học

sinh tự học, Luận văn Thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP. TP. HCM.

9. Vũ Thị Phương Linh (2009), Thiết kế E-book hỗ trợ dạy học phần hoá hữu cơ 11 trung học phổ

thông ( chương trình nâng cao ), Luận văn Thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP. TP. HCM

Sản phẩm của các sinh viên, học viên nói trên có chất lượng, ý tưởng sáng tạo, hấp dẫn với giao

diện đẹp mắt, có thể ứng dụng được vào thực tế.

1.2. Đổi mới phương pháp dạy học

1.2.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học

Dựa vào các tài liệu khoa học và các kết quả điều tra thực tiễn trong những năm gần đây, nhiều

tác giả đã cho thấy toàn cảnh của việc đổi mới phương pháp dạy học ở nước ta và trên thế giới.

Nghiên cứu của TS. Thái Duy Tuyên [30] cho thấy các xu hướng của việc đổi mới phương pháp

dạy học hiện nay là:

1. Phát triển năng lực nội sinh của người học:

- Phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học.

- Hình thành năng lực tự học, ý chí tự cường.

- Nâng cao khả năng làm việc độc lập, cá nhân hóa hoạt động học.

2. Điều chỉnh quan hệ thầy trò theo hướng “dạy học lấy học sinh làm trung tâm”.

3. Đưa công nghệ hiện đại vào nhà trường.

Cả 3 hướng nêu trên luôn gắn bó chặt chẽ với nhau, phối hợp nhau trong thực tiễn của hoạt động

dạy học. Có thể, sẽ có lúc một hướng nào đó chiếm ưu thế để giải quyết nhiệm vụ dạy học trong hoàn

cảnh thích hợp.

1.2.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học:

Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết Trung ương 4

khóa VII (1 - 1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12 - 1996), được thể chế hóa trong Luật Giáo

dục (12 - 1998), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là chỉ thị số 15

(4 - 1999).

Luật Giáo dục, điều 28.2, đã ghi: "Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực,

tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng

phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực

tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. ".

Có thể nói cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói

quen học tập thụ động.

1.2.3. Dạy học tích cực

1.2.3.1. Thế nào là tính tích cực học tập?

Tính tích cực (TTC) là một phẩm chất vốn có của con người, bởi vì để tồn tại và phát triển con

người luôn phải chủ động, tích cực cải biến môi trường tự nhiên, cải tạo xã hội. Vì vậy, hình thành và

phát triển TTC xã hội là một trong những nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục.

Tính tích cực học tập - về thực chất là TTC nhận thức, đặc trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí

lực và có nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. TTC nhận thức trong hoạt động học tập liên

quan trước hết với động cơ học tập. Động cơ đúng tạo ra hứng thú. Hứng thú là tiền đề của tự giác.

Hứng thú và tự giác là hai yếu tố tạo nên tính tích cực. Tính tích cực sản sinh nếp tư duy độc lập. Suy

nghĩ độc lập là mầm mống của sáng tạo. Ngược lại, phong cách học tập tích cực độc lập sáng tạo sẽ

phát triển tự giác, hứng thú, bồi dưỡng động cơ học tập. TTC học tập biểu hiện ở những dấu hiệu như:

hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả lời của bạn, thích phát biểu ý kiến của

mình trước vấn đề nêu ra; hay nêu thắc mắc, đòi hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề chưa đủ rõ; chủ

động vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để nhận thức vấn đề mới; tập trung chú ý vào vấn đề đang

học; kiên trì hoàn thành các bài tập, không nản trước những tình huống khó khăn…

TTC học tập thể hiện qua các cấp độ từ thấp lên cao như:

- Bắt chước: gắng sức làm theo mẫu hành động của thầy, của bạn…

- Tìm tòi: độc lập giải quyết vấn đề nêu ra, tìm kiếm cách giải quyết khác nhau về một số vấn

đề…

- Sáng tạo: tìm ra cách giải quyết mới, độc đáo, hữu hiệu.

1.2.3.2. Phương pháp dạy học tích cực:

Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút gọn, để chỉ các phương pháp

nhằm đề cao vai trò tự giác, tích cực, độc lập nhận thức của người học dưới vai trò tổ chức, định hướng

của người dạy. Như vậy, phương pháp dạy học tích cực theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức

của người học, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.

"Tích cực" trong PPDH - tích cực được dùng với nghĩa là hoạt động, chủ động, trái nghĩa với

không hoạt động, thụ động chứ không dùng theo nghĩa trái với tiêu cực.

PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học,

nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy

tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực

nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động.

Muốn đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Cách dạy chỉ đạo cách học, nhưng ngược lại thói

quen học tập của trò cũng ảnh hưởng tới cách dạy của thầy. Chẳng hạn, có trường hợp học sinh đòi hỏi

cách dạy tích cực hoạt động nhưng giáo viên chưa đáp ứng được, hoặc có trường hợp giáo viên hăng

hái áp dụng PPDH tích cực nhưng không thành công vì học sinh chưa thích ứng, vẫn quen với lối học

tập thụ động. Vì vậy, giáo viên phải kiên trì dùng cách dạy hoạt động để dần dần xây dựng cho học

sinh phương pháp học tập chủ động một cách vừa sức, từ thấp lên cao. Trong đổi mới phương pháp dạy

học phải có sự hợp tác cả của thầy và trò, sự phối hợp nhịp nhàng hoạt động dạy với hoạt động học thì

mới thành công. Như vậy, việc dùng thuật ngữ "Dạy và học tích cực" để phân biệt với "Dạy và học thụ

động".

1.3. Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học vật lí

1.3.1.Hoạt động nhận thức :

Nhận thức là cơ sở của hành động, nhận thức đúng thì hành động mới đem lại hiệu quả cao như

mong muốn. Nhận thức có vai trò quan trọng trong việc chỉ đạo mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Chính vì vậy, biện pháp tăng cường hoạt động nhận thức là biện pháp có vị trí quan trọng, quyết định

hướng đi và hiệu quả của việc nâng cao chất lượng dạy học.

1.3.2.Tích cực hóa hoạt động nhận thức ( TCHHĐNT) :

TCH là một hoạt động nhằm làm chuyển biến vị trí của người học từ thụ động sang chủ động, từ

đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu quả học tập.

Tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh là một trong những nhiệm vụ của thầy giáo trong

nhà trường và cũng là một trong những biện pháp nâng cao chất lượng dạy học. Tuy không phải là vấn

đề mới, nhưng trong xu hướng đổi mới dạy học hiện nay thì việc tích cực hoá hoạt động nhận thức của

học sinh là một vấn đề được đặc biệt quan tâm. Nhiều nhà giáo dục học trên thế giới đang hướng tới

việc tìm kiếm con đường tối ưu nhằm tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh, nhiều công trình

luận án tiến sĩ cũng đã và đang đề cập đến lĩnh vực này. Tất cả đều hướng tới việc thay đổi vai trò

người dạy và người học nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học nhằm đáp ứng được yêu cầu

dạy học trong giai đoạn phát triển mới. Trong đó học sinh chuyển từ vai trò là người thụ động thu nhận

thông tin sang vai trò chủ động, tích cực tham gia tìm kiếm kiến thức. Còn thầy giáo chuyển từ người

truyền thông tin sang vai trò người tổ chức, hướng dẫn, giúp đỡ để học sinh tự mình khám phá kiến

thức mới.

Quá trình tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh sẽ góp phần làm cho mối quan hệ giữa

dạy và học, giữa thầy và trò ngày càng gắn bó và hiệu quả hơn. Tích cực hoá vừa là biện pháp thực

hiện nhiệm vụ dạy học, đồng thời nó góp phần rèn luyện cho học sinh những phẩm chất của người lao

động mới: tự chủ, năng động, sáng tạo. Đó là một trong những mục tiêu mà nhà trường phải hướng tới.

Tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh là biện pháp phát hiện những quan niệm sai lệch

của học sinh qua đó thầy giáo có biện pháp để khắc phục những quan niệm đó. Vì thế việc khắc phục

những quan niệm của học sinh có vai trò quan trọng trong nhà trường nhằm tích cực hoá hoạt động

nhận thức của học sinh.

* Các biểu hiện của học sinh có dấu hiệu tích cực trong học tập :

- Học sinh khao khát tự nguyện tham gia trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả

lời của bạn và thích được phát biểu ý kiến của mình trước vấn đề nêu ra;

- Học sinh hay thắc mắc và đòi hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề các em chưa rõ;

- Học sinh chủ động vận dụng linh hoạt những kiến thức, kỹ năng đã có để nhận thức các vấn đề

mới;

- Học sinh mong muốn được đóng góp với thầy, với bạn những thông tin mới nhận từ các nguồn

kiến thức khác nhau có thể vượt ra ngoài phạm vi bài học, môn học.

1.3.3.Sự cần thiết của việc tích cực hóa hoạt động nhận thức :

Lâu nay, GV quen với việc truyền thụ kiến thức cho HS một cách áp đặt, chỉ chú ý nhồi nhét kiến

thức sao cho hết chương trình, ít quan tâm tới việc sử dụng các phương pháp phù hợp để HS có thể tự

lực nghiên cứu, tự lực nắm bắt kiến thức. Có thể nói chúng ta đã chăm chăm vào việc cung cấp kiến

thức mà “quên” đi việc phải trao cho HS phương pháp đạt được kiến thức đó. Do đó, HS của chúng ta

đã quen với cách học truyền thống: thụ động ngồi nghe GV giảng bài sau đó ngồi chờ GV đọc và chép

như một cái máy. Do đó HS trở nên có tác phong chậm chạp, thụ động trong suy nghĩ và hành động. Vì

vậy, không thể tự lực giải quyết vấn đề một cách toàn diện được.

Đứng trước tình hình đó, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo yêu cầu đổi mới phương pháp dạy và học nhằm

tạo ra những con người có năng lực, phẩm chất tốt đẹp: biết tư duy độc lập, tư duy phê phán, tư duy

sáng tạo, tự bộc lộ quan niệm riêng của mình và tích cực tham gia vào hoạt động nhận thức.Tất cả

nhằm đào tạo ra thế hệ học sinh mới: năng động, sáng tạo hơn. Thay đổi phương pháp dạy học truyền

thống cũng là cách để chúng ta tiếp cận với nền khoa học tiên tiến trên thế giới – nơi mà sự sáng tạo

được đặt lên hàng đầu.

1.3.4. Các biện pháp để tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS

1.3.4.1. Tạo ra môi trường thuận lợi cho việc học tập và phát triển của trẻ

Bằng cách tạo ra môi trường học tập năng động,GV sẽ gây hứng thú học tập cho HS; tạo mâu

thuẫn nhận thức, gợi động cơ, hứng thú tìm cái mới: gây kích thích bên trong bằng mâu thuẫn nhận

thức, mâu thuẫn giữa nhiệm vụ mới phải giải quyết và khả năng hiện có của HS còn hạn chế, chưa đủ,

cần cố gắng vươn lên tìm kiếm một giải pháp mới, kiến thức mới. Việc HS thường xuyên tham gia vào

giải quyết những mâu thuẫn nhận thức này sẽ tạo ra thói quen, lòng ham thích hoạt động trí óc có chiều

sâu, tự giác, tích cực.

1.3.4.2. Khởi động tư duy gây hứng thú học tập cho học sinh

Trước mỗi tiết học tư duy của học sinh ở trạng thái nghỉ ngơi. Vì vậy, Trước hết thầy giáo phải

tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh ngay từ khâu đề xuất vấn đề học tập nhằm vạch ra trước

mắt học sinh lý do của việc học và giúp các em xác định được nhiệm vụ học tập. Đây là bước khởi

động tư duy nhằm đưa học sinh vào trạng thái sẵn sàng học tập, lôi kéo học sinh vào không khí dạy

học. Khởi động tư duy chỉ là bước mở đầu, điều quan trọng hơn là phải tạo ra và duy trì không khí dạy

học trong suốt giờ học. Học sinh càng hứng thú học tập bao nhiêu, thì việc thu nhận kiến thức của các

em càng chủ động tích cực bấy nhiêu. Muốn vậy cần phải chú ý đến việc tạo các tình huống có vấn đề

nhằm gây sự xung đột tâm lý của học sinh. Điều này rất cần thiết và cũng rất khó khăn, nó đòi hỏi sự

cố gắng, nỗ lực và năng lực sư phạm của thầy giáo. Ngoài ra cũng cần chú ý tới lôgic của bài giảng.

Một bài giảng gồm các mắt xích nối với nhau chặt chẽ , phần trước là tiền đề cho việc nghiên cứu phần

sau, phần sau bổ sung làm rõ phần trước. Có như vậy thì nhịp độ hoạt động, hứng thú học tập và quá

trình nhận thức của học sinh mới tiến triển theo một mạch liên tục không bị ngắt quãng.

1.3.4.3. Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của người học

Trong DH tích cực, người học là khách thể của hoạt động dạy nhưng là chủ thể của hoạt động

học – tích cực tham gia vào các hoạt động học tập do GV tổ chức và chỉ đạo. Do đó, để HS thực sự tích

cực học tập, GV cần phải nắm rõ phương pháp tổ chức các hoạt động dạy học linh hoạt, phù hợp với

từng nội dung bài học. Người học được đặt vào trong các tình huống có vấn đề, tự mình khám phá

những tri thức, được trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề theo suy nghĩ của

bản thân, động não tư duy các phương án giải quyết khác nhau trong một thời gian nhất định … thông

qua đó tự lực khám phá những điều mình chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức đã

được GV sắp đặt.

1.3.4.4 . Rèn luyện phương pháp tự học :

Là tạo cho người học động cơ hứng thú học tập, rèn luyện kĩ năng, thói quen, ý chí tự học để từ

đó khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, tự bản thân người học tìm kiếm, khám phá thông qua

các kênh đa dạng khác nhau, từ đó chất lượng và hiệu quả học tập sẽ được nâng cao. Để đạt được điều

này, GV cần giúp đỡ bước đầu cho HS làm quen với thói quen tìm tòi, học hỏi bằng cách giao nhiệm

vụ về nhà trước mỗi bài học, vạch sẵn hướng nghiên cứu cho HS, hướng dẫn cách tìm hiểu vấn đề. Lâu

dần, HS sẽ hình thành được khả năng tự học.

1.3.4.5 . Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác

Ngoài việc rèn luyện khả năng tự học, để ngày càng hoàn thiện và có cách nhìn khái quát hơn,

HS nên tham gia hoạt động nhóm, tức là tăng cường học tập hợp tác. Theo cách này, lớp học là môi

trường giao tiếp giữa thầy – trò, trò – trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường

chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến của mỗi cá nhân

được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Trong môi

trường đó HS dễ dàng bộc lộ những hiểu biết của mình và sẵn sàng tham gia tích cực vào quá trình DH,

vì khi đó tâm lý các em rất thoải mái.

1.3.4.6. Từng bước đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh - Kết

hợp đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học

Có nhiều cách để tiến hành kiểm tra, đánh giá nhưng phải làm sao để kết quả học tập của học

sinh thể hiện rõ tính toàn diện, thống nhất, hệ thống và khoa học. Kiểm tra, đánh giá có một ý nghĩa xã

hội to lớn, nó gắn với nghề nghiệp, lương tâm, ý chí, tình cảm, tư cách đạo đức và uy tín của người

giáo viên. Việc kiểm tra đánh giá ở các trường phổ thông hiện nay chưa có môt tiêu chuẩn thống nhất

để đánh giá chất lượng tri thức của từng môn học một cách khoa học. Quá trình đánh giá còn đơn giản,

phương pháp và hình thức đánh giá còn tùy tiện và toàn bộ việc đánh giá của giáo viên chỉ quy về điểm

số.

Cùng với những nỗ lực đổi mới phương pháp dạy học, xu hướng sử dụng phiếu học tập với các

bài tập trắc nghiệm để kiểm tra một số kiến thức trong từng buổi học, kiểm tra một số kĩ năng thực

hành như sử dụng các dụng cụ thí nghiệm, kĩ năng làm thí nghiệm, kĩ năng thu thập và xử lí thông tin

... đang là một hướng đi tốt, có tác động không nhỏ đến ý thức học tập của học sinh.

Theo PPDHTC, GV là người tổ chức hướng dẫn cho HS phát triển các kĩ năng tự đánh giá, tự

điều chỉnh hoạt động học. GV tạo điều kiện thuận lợi để HS được tham gia tương tác, đánh giá lẫn

nhau. Đây cũng có thể coi là một trong những biện pháp thúc đẩy việc tích cực hoá hoạt động nhận

thức của học sinh trong các giờ học vật lý.

1.3.4.7. Tạo điều kiện để HS có thể giải quyết thành công những nhiệm vụ được giao

Vì chúng ta chủ trương thường xuyên đặt HS vào chủ thể hoạt động nhận thức cho nên sự thành

công của họ trong việc giải quyết vấn đề học tập có tác dụng rất quan trọng làm cho họ tự tin, hứng thú,

mạnh dạn trong suy nghĩ để giải quyết những vấn đề ngày càng khó hơn. Thực tế dạy học cho thấy:

nhiều HS tuy không kém thông minh nhưng vì không có kĩ năng, kỹ xảo cần thiết nên thất bại nhiều

lần, không được giúp đỡ kịp thời đã trở thành tự ti, rụt rè, rối trí mỗi khi được giao nhiệm vụ. Để khắc

phục tình trạng này, có thể thực hiện các biện pháp sau đây:

- Lựa chọn nội dung bài học thích hợp;

- Rèn luyện kỹ năng cho HS thực hiện một số thao tác cơ bản bao gồm thao tác chân tay và

thao tác tư duy : GV hướng dẫn, gợi mở, đưa ra những câu hỏi từ đơn giản đến phức tạp để HS có thể

thực hiện nhiều lần, từ đó HS sẽ tích lũy được kinh nghiệm, thực hiện đúng và nhanh những thao tác

tương tự. Quá trình rèn luyện phải được thực hiện thường xuyên, liên tục, tránh trường hợp chỉ áp dụng

trong một số ít nội dung thì sẽ không hiệu quả và tốn thời gian vô ích.

- Khai thác và phối hợp các PPDH một cách có hiệu quả, đặc biệt là các PPDH tích cực.

Việc tích cực hoá hoạt động nhận thức của HS phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức và điều khiển quá

trình DH của GV. Bởi vậy, trong tiến trình DH, GV cần phải lựa chọn và sử dụng các PPDH hiệu quả,

đặc biệt là các PPDH tích cực như: phương pháp nêu vấn đề, phương pháp phát triển hệ thống câu hỏi,

phương pháp thực nghiệm… có như vậy mới khuyến khích tính tích cực sáng tạo của HS trong học tập.

Cho HS làm quen với các phương pháp nhận thức vật lí được sử dụng phổ biến: trong học tập vật lí,

ngoài việc quan sát hiện tượng thực tế, HS còn phải thực hiện các phép suy luận để rút ra các đặc tính

bản chất, các mối quan hệ phổ biến khách quan của sự vật hiện tượng. Do đó cần phải trang bị cho HS

những phương pháp nhận thức phổ biến, tuy nhiên tùy theo trình độ của HS và các điều kiện cụ thể của

nhà trường mà tổ chức cho HS tham gia trực tiếp một số giai đoạn của phương pháp nhận thức đó.

1.3.4.8.Sử dụng một số phương pháp đặc thù của bộ môn vật lí nhằm tích cực hóa hoạt động

nhận thức của HS

 Sử dụng phương pháp trực quan

Phương pháp trực quan : theo đúng nghĩa của nó không phải là giáo viên giới •

thiệu, trình bày các phương tiện trực quan, nhằm cung cấp cho người học nhiều hình ảnh

cảm tính về sự vật, mà phải giúp người học hành động tốt nhất với sự vật. Dạy học trực quan

– tức là dạy học phải được bắt đầu từ việc hướng dẫn người học hành động cảm tính với đối

tượng học.

• Vai trò của các phương tiện trực quan :

- Đẩy mạnh và hỗ trợ hoạt động nhận thức của HS : con người nhận thức được thế

giới bên ngoài là nhờ các giác quan. Khi HS bắt đầu học môn vật lý, các em đã tích lũy được

một số kiến thức về các hiện tượng do quan sát thực tiễn hoặc do học tập, trao đổi mà có. Vì

vậy muốn cho HS hiểu bài một cách chính xác và sâu sắc thì phải xây dựng các khái niệm,

các thuyết, các định luật từ sự quan sát trực tiếp các hiện tượng. Nhưng trong lớp học không

phải lúc nào cũng có điều kiện quan sát trực tiếp vì nhiều nguyên nhân khác nhau, do đó GV

phải tạo cho các em quan sát hình ảnh,phim hoặc mô hình…của các hiện tượng đó. Nhờ các

phương tiện trực quan GV có thể cung cấp cho HS những kiến thức bền vững, chính xác,

giúp HS kiểm tra lại tính đúng đắn của lí thuyết, từ đó sửa chữa bổ sung chúng nếu không

phù hợp với thực tiễn.

- Phát triển kĩ năng thực hành : thí nghiệm của GV với những thao tác chuẩn mực sẽ

giúp HS hình thành kĩ năng thí nghiệm một cách chính xác. Sau đó HS tự tay thực hiện các

thí nghiệm và trình độ thao tác được nâng dần lên.

- Phát triển trí tuệ : khi sử dụng đúng lúc đúng chỗ các phương tiện trực quan với

những phương pháp và lời dẫn dắt thích hợp của GV sẽ giúp HS phát triển óc quan sát, khả

năng phân tích, tổng hợp, so sánh.

- Giáo dục nhân cách HS : thông qua việc sử dụng các phương tiện trực quan góp

phần hình thành ở HS một hệ thống các khái niệm và nhận thức về thế giới xung quanh, trên

cơ sở đó giải thích một cách khoa học các sự vật hiện tượng đã và đang xảy ra trong tự nhiên

và xã hội. Điều đó củng cố niềm tin của HS vào chân lý khách quan và có tác dụng hướng

dẫn hành động.

• Một số phương tiện trực quan thường được sử dụng :

- Mô hình, hình vẽ, tranh ảnh, sơ đồ, đồ thị.

- Thiết bị, dụng cụ thí nghiệm.

- Băng hình, CD, máy chiếu đa năng, phần mềm DH.

 Sử dụng thí nghiệm vật lí

Vật lí học là môn khoa học thực nghiệm, vì vậy, sử dụng rộng rãi các thí nghiệm vật lí ở nhà

trường trung học phổ thông hiện nay là một trong những biện pháp quan trọng nhằm nâng cao chất

lượng dạy học, góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh.

Thí nghiệm vật lí có tác dụng rất to lớn trong việc phát triển năng lực và nhận thức khoa học cho

học sinh, đồng thời giúp cho họ quen dần với phương pháp nghiên cứu khoa học. Vì qua đó, học sinh

sẽ học được cách quan sát các hiện tượng, cách đo đạc các đại lượng vật lý nhằm rèn luyện tính cẩn

thận, kiên trì trong nghiên cứu khoa học. Đây là điều rất cần cho việc giáo dục kỹ thuật tổng hợp,

chuẩn bị cho học sinh bước vào đời sống thực tiễn. Do được tận mắt quan sát sự vận động của các hiện

tượng, tự tay tiến hành lắp ráp, đo đạc mà các em sẽ quen dần với các dụng cụ,thiết bị thực trong đời

sống.

Trong dạy học cũng như trong nghiên cứu khoa học, thí nghiệm vật lí có tác dụng rất lớn trong

việc tích cực hoá hoạt động nhận thức. Thí nghiệm vật lí được thực hiện ở trường phổ thông dưới

nhiều hình thức khác nhau. Giáo viên trình bày thí nghiệm nhằm đề xuất vấn đề nghiên cứu để vào bài

mới, khảo sát hay minh hoạ một định luật, một quy tắc vật lí nào đó. Học sinh tự tay làm các thí

nghiệm để tìm hiểu hiện tượng, đào sâu, ôn tập, củng cố kiến thức đã học.

 Sử dụng phương pháp học tập hợp tác theo nhóm nhỏ:

Trong học tập, không phải mọi tri thức, kỹ năng, thái độ được hình thành bằng những hoạt động

độc lập cá nhân. Do đó cần kết hợp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ để gắn kết sự phối hợp của cá nhân

vào tập thể để cùng hoàn thành nhiệm vụ học tập và làm tăng hiệu quả học tập.

Dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ là hình thức dạy học trong đó quá trình nhận thức được tiến

hành thông qua hoạt động của các HS trong nhóm theo một kế hoạch được GV giao sẵn. Cách dạy học

này có thể tiến hành trong lớp hoặc ngoài lớp (nghiên cứu ở nhà).

Trên cơ sở học tập theo nhóm, HS mạnh dạn hơn, tự tin hơn, để đưa ra ý kiến riêng của cá nhân

mình, từ đó HS tích cực hoạt động, tham gia xây dựng bài và kiến thức lúc này mới là kiến thức của

riêng bản thân HS.

Ưu điểm của dạy học theo nhóm nhỏ •

- Giờ học trở nên sôi nổi;

- Tăng cường tính tích cực, chủ động của người học;

- Tạo điều kiện để HS học hỏi lẫn nhau;

- Tạo cơ hội tối đa cho mọi thành viên trong nhóm được bộc lộ hiểu biết và quan điểm của

mình. Điều này đặc biệt có ích đối với các HS nhút nhát, ít phát biểu trong lớp;

- Tạo yếu tố kích thích thi đua giữa các thành viên trong nhóm và giữa các nhóm;

- Tạo nhiều cơ hội cho GV có nhiều thông tin phản hồi về người học.

Nhược điểm của dạy học theo nhóm nhỏ : •

- Tốn nhiều thời gian;

- Có thể đi chệch hướng với chủ đề, các phát biểu thiếu tập trung, tản mạn;

- Hiệu quả học tập của nhóm phụ thuộc rất nhiều vào tinh thần tham gia của các thành viên

trong nhóm. Nếu trong nhóm chỉ có vài người tham gia tích cực thì lúc này học theo nhóm trở thành sự

độc diễn cá nhân, các thành viên khác trở thành người ngoài cuộc, để mặc cho thành viên khác dẫn dắt.

1.4.Vai trò của CNTT trong việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS

Công nghệ thông tin là tập hợp các phương pháp khoa học, các phương tiện và công cụ kĩ

thuật hiện đại - chủ yếu là kĩ thuật máy tính và viễn thông - nhằm tổ chức khai thác và sử dụng có hiệu

quả các nguồn tài nguyên thông tin rất phong phú và tiềm năng trong mọi lĩnh vực hoạt động của con

người và xã hội (Nghị quyết Chính phủ 49/CP kí ngày 04/08/1993)… Sử dụng CNTT ( cụ thể là MVT

) vào dạy học là một trong những hướng nhằm đổi mới việc dạy và học hiện nay.

Chức năng về dạy học của máy vi tính :

- Tăng cường tính trực quan;

- Lưu trữ, truyền dẫn và xử lí thông tin;

- Hỗ trợ HS trong học tập : Việc sử dụng MVT trong dạy học có tác dụng rất tốt đối với HS,

trong đó cá thể học tập của học sinh ở mức độ cao. HS có thể học tập theo nhịp độ riêng của mình phù

hợp với khả năng, đặc điểm tâm lý và điều kiện học tập của từng cá nhân, tạo cơ hội để HS có thể tự

học một cách tốt hơn. Với những chương trình đã được cài đặt sẵn (trắc nghiệm, đố vui …) MVT có

thể đưa ra lời khen ngợi mỗi khi HS thực hiện tốt một nội dung học tập, và cũng có thể phê phán một

cách nhẹ nhàng mỗi khi các em làm không tốt nhiệm vụ của mình. Vì thế HS thấy mình được tôn trọng,

được cư xử công bằng và khách quan. Điều này giúp các em tự tin hơn trong quá trình học tập, qua

cũng rèn luyện cho HS tính độc lập, tự chủ và sáng tạo. Học tập với MVT đòi hỏi HS phải kiên trì,

nhẫn nại, cần cù và chăm chỉ, đó cũng là những nét nhân cách cần thiết phải hình thành ở HS.

- Cải tiến hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, kiến thức của HS. đánh giá kết quả học

tập một cách công bằng, khách quan. Điều đó giúp HS đánh giá đúng khả năng học tập của mình. Nhờ

có MVT mà kết quả học tập của HS được lưu lại trong các tệp số liệu, giúp GV có thể so sánh, đánh

giá, nhận xét quá trình học tập của HS một cách nhanh chóng, chính xác.

- Minh họa các hiện tượng, quá trình...

- Thiết kế các mô hình vật lý và tự động hóa thí nghiệm vật lí: Nhờ các chương trình mô phỏng

và minh họa được cài đặt sẵn, MVT có thể xây dựng nên các mô hình tĩnh hoặc động với chất lượng

cao, thể hiện ở độ trung thực của màu sắc, các vận động tuân theo các quy luật khách quan của hiện

tượng mà người lập trình đã đưa vào làm tăng tính trực quan trong dạy học, tăng hứng thú học tập và

tạo sự chú ý học tập của HS ở mức độ cao. MVT có khả năng lặp lại nhiều lần (thậm chí là vô hạn lần)

ở cùng một vấn đề, giúp GV và HS có thể nghe lại, xem lại những tình huống, những hiện tượng hoặc

những thông tin mà họ chưa kịp nhận biết ở lần quan sát đầu tiên. Điều này rất khó thực hiện bằng

những phương tiện khác.

Ngoài khả năng mô phỏng một các trực quan và chính xác các hiện tượng, quá trình vật lý, MVT còn

có thể tạo điều kiện cho người nghiên cứu đi sâu vào các mối quan hệ có tính bản chất của các hiện

tượng, quá trình vật lí. Sở dĩ thực hiện được điều đó là do tính ưu việt trong việc tính toán và xử lí số

liệu của MVT. Vai trò của MVT ở đây là tạo ra các khả năng mới trong tính toán : khả năng rút ngắn

thời gian tính toán và đặc biệt là khả năng có thể tìm ra lời giải các bài toán (nếu không có MVT thì

trong điều kiện ở trường phổ thông, với công cụ toán học còn thiếu và không được bổ sung thì không

có khả năng giải được. Nhờ các phần mềm có sẵn như Mapple, Mathematica, Interactive

Physics…hoặc do người nghiên cứu tự viết ra, GV và HS có thể thực hiện nhanh chóng và tương đối

mĩ mãn các tính toán lí thuyết.

- MTV hỗ trợ các thí nghiệm vật lí :

Trong quá trình dạy và học, thí nghiệm vật lí là một khâu quan trọng không thể thiếu được. Khi

tiến hành thí nghiệm nhằm nghiên cứu một định luật, quá trình vật lí nào đó thì đồ thị thực nghiệm biểu

diễn mối quan hệ các đại lượng trong định luật, quá trình đó có vai trò hết sức quan trọng. Dựa vào đồ

thị chúng ta không chỉ giải thích được diễn biến của hiện tượng, quá trình vật lí mà điều quan trọng

hơn, khi nhìn vào đồ thị chúng ta có thể dễ dàng phát hiện và dự đoán mối quan hệ có tính quy luật

giữa các đại lượng mà mối quan hệ này có thể được biểu diễn bởi các hàm số toán học đã biết, trong

nhiều trường hợp phát biểu thành định luật vật lí… Để có thể vẽ được đồ thị thực nghiệm thì đòi hỏi

phải thu thập được một số lượng lớn dữ liệu từ việc đo đạc, tính toán và đòi hỏi rất nhiều thời gian; vì

vậy mà dù muốn cũng không thể thực hiện được trên lớp trong giờ học chính khóa với các dụng cụ thí

nghiệm truyền thống. Vì vậy, để có thể tạo điều kiện tổ chức cho HS hoạt động tự chủ chiếm lĩnh kiến

thức đòi hỏi phải có các phương tiện dạy học giúp HS có thể nhanh chóng thu thập dữ liệu thực

nghiệm, vẽ được đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa các đại lượng làm cơ sở cho hoạt động tư duy như

phân tích, so sánh, khái quát hóa và dự đoán xây dựng giải thuyết.

Các thí nghiệm có sự trợ giúp của MVT được thực hiện một cách chính xác, nhanh chóng với độ

tin cậy cao.

Ngoài ra, với tính ưu việt của mình, MVT và các phần mềm còn có vai trò to lớn trong giai đoạn

vận dụng kiến thức mới cũng như hỗ trợ đắc lực trong việc tự học, ôn tập, củng cố, mở rộng, đào sâu,

hệ thống hóa kiến thức của HS.

1.5. Tự học

1.5.1. Khái niệm tự học

Theo từ điển Giáo dục học - NXB Từ điển Bách khoa 2001 [26], tự học là “quá trình tự mình

hoạt động lĩnh hội tri thức khoa học và rèn luyện kỹ năng thực hành không có sự hướng dẫn trực tiếp

của giáo viên và sự quản lý trực tiếp của cơ sở giáo dục, đào tạo.”

Theo TS. Trịnh Văn Biều [10], có 3 kiểu tự học:

- Tự học không có hướng dẫn: Người học tự tìm lấy tài liệu để đọc, hiểu, vận dụng các kiến thức

trong đó. Đối tượng dùng kiểu tự học này khá đa dạng, có thể là những người đã trưởng thành, những

nhà khoa học; cũng có thể là HS phổ thông có sự đam mê về một lĩnh vực hoặc bộ môn nào đó (tự học

tin học, tự học đồ họa, …).

- Tự học có hướng dẫn: Có GV ở xa hướng dẫn người học bằng tài liệu hoặc bằng các phương

tiện thông tin khác. Đó là việc tự học của sinh viên, thực tập sinh, nghiên cứu sinh,...

- Tự học có hướng dẫn trực tiếp: Có tài liệu và gặp trực tiếp thầy một số tiết trong tuần, được

thầy chỉ dẫn, giảng giải, sau đó về nhà tự học. Đây là hình thức cần được đưa vào phổ biến trong nhà

trường phổ thông vì mức độ của nó phù hợp với khả năng của HS.

1.5.2. Sự cần thiết của tự học

Qua giao tiếp với GV và bạn cùng học trên lớp, HS tiếp thu kiến thức mới một cách tổng quát.

Để hiểu sâu sắc và có thể vận dụng kiến thức mới nhằm giải quyết những vấn đề liên quan đòi hỏi HS

phải biết tự học.

Thật vậy, thời gian tự học là lúc HS tự nghiền ngẫm vấn đề học tập theo một phong cách riêng

và với tốc độ thích hợp với bản thân mình. Hoạt động tự học, xét trước mắt, giúp người học nắm vấn đề

một cách chắc chắn và bền vững; còn xét lâu dài thì đây chính là phẩm chất cần thiết cho sự phát triển

và trưởng thành của mỗi con người.

Hoạt động tự học không những giúp người học thu thập kiến thức, rèn luyện kỹ năng vận dụng

kiến thức để giải quyết vấn đề học tập, mà còn góp phần củng cố ý chí “vượt qua chính mình”, san

bằng những khó khăn trong học tập để tiến bộ. Ở mức độ tốt hơn nữa, hoạt động tự học còn giúp người

học có hứng thú học và đây chính là cội nguồn của sự hình thành năng lực hoạt động sáng tạo. Những

thành tựu đạt được trong học tập không ai cung cấp được nếu HS không thông qua hoạt động bản thân.

Sống trong kỷ nguyên mà khoa học và công nghệ phát triển như vũ bão thì người học phải tự học, tự

bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng làm việc cho mình để đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng cao của

xã hội về nguồn nhân lực. Phương pháp dạy học dù hay đến đâu, thầy giáo dù giỏi đến đâu cũng không

thể giải quyết được mâu thuẫn giữa thời gian đào tạo với lượng kiến thức, kỹ năng cần trang bị cho

người học.

Vì vậy, chỉ có tự học, tự bồi dưỡng, mỗi người mới có thể bù đắp được cho mình những lỗ hổng

về kiến thức để thích ứng với yêu cầu cuộc sống đang phát triển. Tự học là một trong những phẩm chất

không thể thiếu của người học, nó có ích không chỉ khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường, mà cả khi

đã bước vào cuộc sống.

1.5.3. Chu trình tự học

Theo Nguyễn Cảnh Toàn [27], chu trình học diễn biến theo ba thời:

Hình 1.1 Tóm tắt chu trình học ba thời

• Thời (I): Tự nghiên cứu.

Bắt đầu một tình huống học, chủ thể thấy có nhu cầu hoặc hứng thú để tìm hiểu, đây là giai đoạn

nhận biết vấn đề.

Qua các kênh nghe, nhìn, chủ thể lĩnh hội thông tin của vấn đề quan tâm, đây là giai đoạn thu

nhận thông tin.

Trong quá trình thu nhận thông tin, chủ thể xây dựng giải pháp để hiểu được và nhớ thông tin

đó, thử nghiệm giải pháp, đưa ra kết luận. Đây là giai đoạn xử lý thông tin và giải quyết vấn đề.

Sản phẩm của thời (I) : Tự nghiên cứu mang tính chủ quan, phiến diện, có thể thông tin bị lệch

lạc, bị nhiễu. Nó sẽ được hoàn thiện ở thời học tiếp theo.

• Thời (II): Tự thể hiện, hợp tác với bạn và thầy.

Sản phẩm học ở thời (I) mà chủ thể đạt được bây giờ được thử thách bởi các yêu cầu tự trình

bày, trả lời và tranh luận với các bạn về những mâu thuẫn xuất hiện khi tranh uận. Kết luận cuối cùng

của thầy và của tập thể cùng tranh luận không những có tác ụng giúp chủ thể chỉnh sửa sản phẩm ban

đầu của mình được khách quan hơn, toàn diện hơn, chính xác hơn, mà còn làm cho thông tin của chủ

thể đã ghi nhận khắc sâu được vào trí nhớ của mình.

• Thời (III): Tự kiểm tra, tự điều chỉnh.

Đây là thời học mà chủ thể chuyển kết luận của thầy thành của bản thân. Tức là sau khi so sánh,

đối chiếu sản phẩm học của mình với sản phẩm chuẩn để sửa sai, chủ thể sẽ rút ra kinh nghiệm về cách

học, cách tư duy để giải quyết vấn đề. Từ đó, chủ thể sẽ tiến bộ một bước trong học tập và sẵn sàng

bước vào tình huống học tập mới.

Ba thời của chu trình học, trong thực tế, không tuyệt đối tách biệt nhau, mà có thể hòa nhập,

lồng ghép vào nhau trong quá trình học tập. Việc phân tích hoạt động học thành ba thời đã nêu bật

được vai trò lao động tự học của người học. Ở thời (I) là lao động cá nhân, chủ thể tự thân vận động để

có được sản phẩm học ban đầu của mình. Ở thời (II) là lao động mang tính xã hội, tập thể cùng học sẽ

hợp tác với nhau để xem xét sản phẩm học của mình. Thời (III) cho thấy vai trò lao động cá nhân ở

trình độ cao hơn, chủ thể đạt được thành tựu học tốt nhất ở thời học này.

1.6. Sách điện tử (E-Book)

1.6.1. Khái niệm

Theo trang web Wikipedia bản tiếng Anh, E-Book là từ viết tắt của electronic book (sách điện tử).

Hiểu một cách đơn giản, E-Book là sản phẩm “số hóa” cuốn sách in. E-Book là một hình thức văn bản,

mà để đọc được, cần phải có máy tính điện tử (computer) hoặc máy đọc sách điện tử (E-book readers,

smartbook). Một số điện thoại di động (smartphone) cũng có thể dùng để đọc E-Book.

Hình 1.2. Một số thiết bị chuyên dùng để đọc E-Book

Ý tưởng số hóa sách in thành thư viện E-Book được ra đời từ năm 1971 bởi dự án Gutenberg do

Michael S. Hart phát triển. Các định dạng thường được sử dụng là HTML, PDF, EPUB, MOBI, EXE

và Plucker. Ngày nay, các dịch vụ về E-Book phát triển mạnh mẽ, điển hình như trang web

amazon.com cung cấp gần 1 triệu đầu sách đủ mọi thể loại cho độc giả toàn thế giới.

Trong phạm vi của luận văn này, chúng tôi phát triển khái niệm E-book theo hướng như là một

cuốn sách tham khảo được số hóa, bổ sung hình ảnh, phim thí nghiệm và khai thác thế mạnh của kỹ

thuật đồ họa để làm cho giao diện sách thêm phần sinh động, hấp dẫn. Sách chỉ được dùng hiệu quả với

máy tính điện tử kết hợp với 1 CD-ROM hoặc có thể chép và cài thẳng vào máy tính.

1.6.2. Ưu điểm và hạn chế của sách điện tử

E-Book có những tính năng ưu việt mà sách in thông thường không thể có được:

• Cung cấp tối đa tư liệu nghe nhìn như chữ in, hình ảnh, video clips thí nghiệm, … thậm chí có

thể kèm theo một số phần mềm tiện ích khác như bảng tuần hoàn hoặc vài game để thư giãn.

• Có thể truy xuất rất nhanh đến các mục, phần trong sách nhờ các siêu liên kết (hyperlinks).

• Không gian lưu trữ nhỏ. Người học có thể mang bên mình cả một thư viện hàng ngàn cuốn sách

và đọc chúng mọi nơi, mọi lúc. Thậm chí, ở đâu có Internet và máy tính thì tại đó có thể đọc được sách

mong muốn.

• Người dùng có thể điều chỉnh cỡ chữ đến mức tốt nhất của mình.

• Có thể in thành bản in, nếu được sự chấp nhận của tác giả.

• Các thiết bị chuyên dùng để đọc E-Book (E-book readers) còn cho phép đọc sách trong điều

kiện thiếu sáng.

• Các phần mềm chuyên dùng để đọc E-Book còn cung cấp nhiều tiện ích như: cho phép ghi chú,

đánh dấu làm nổi bật các đoạn văn hoặc thậm chí tự động mở trang đang đọc dở cho lần đọc tiếp theo.

• Giá thành của E-Book rẻ hơn sách in khá nhiều, không bị hỏng theo thời gian. Thậm chí, có thể

sao lưu dự phòng nếu được tác giả chấp nhận.

• Việc xuất bản E-Book với giao diện cơ bản hiện nay được thực hiện dễ dàng. Bộ Office mới của

Microsoft đã tích hợp công cụ tạo E-Book với định dạng PDF rất tiện lợi. Hiển nhiên, việc sản xuất

không hao tốn giấy in, mực in.

Bên cạnh những ưu điểm nêu trên, E-Book cũng có một số hạn chế nhất định sau:

• Để đọc E-Book, yêu cầu phải có một thiết bị đọc, đó là máy tính hoặc E-book reader hoặc

smartphone. Chúng đều chỉ hoạt động khi có năng lượng (pin, điện).

• Cần có phần mềm tương thích với định dạng của E-Book cài sẵn lên thiết bị đọc thì mới đọc

được E-Book.

• Đọc E-Book trên máy tính lâu sẽ có hại cho mắt.

1.6.3. Các yêu cầu thiết kế E-book

Việc thiết kế e-book phục vụ cho giáo dục đòi hỏi phải đáp ứng những đặc trưng riêng về mặt

nghe, nhìn, tương tác; do đó theo Nguyễn Trọng Thọ [27] để đáp ứng nhu cầu tự học, chúng ta phải

tuân theo đầy đủ các bước của việc thiết kế dạy học

1. Analysis (phân tích tình huống để đề ra chiến lược phù hợp):

• Hiểu rõ mục tiêu;

• Các tài nguyên có thể có;

• Đối tượng sử dụng.

2. Design (thiết kế nội dung cơ bản):

• Các chiến lược dạy học;

• Siêu văn bản (hypertext) và siêu môi trường (hypermedia);

• Hướng đối tượng, kết nối và phương tiện điều hướng.

3. Development (phát triển các quá trình):

• Thiết kế đồ họa;

• Phát triển các phương tiện 3D và đa môi trường (multimedia);

• Hình thức và nội dung các trang Web;

• Phương tiện thực tế ảo.

4. Implementation (triển khai thực hiện):

Cần tích hợp với chương trình công nghệ thông tin của trường học :

• Chuẩn bị cho phù hợp với thực tế các phòng máy tính;

• Thủ tục tiến hành với thầy;

• Triển khai trong toàn bộ các đối tượng dạy, học và quản lí;

• Quản lí tài nguyên (nhân lực và vật lực).

5. Evaluation (lượng giá):

Đánh giá hiệu quả huấn luyện thường sử dụng mô hình bốn bậc do Donald Kirkpatrick phát

triển (1994). Theo mô hình này, quá trình lượng giá luôn được tiến hành theo thứ tự vì thông tin của

bậc trước sẽ làm nền cho việc lượng giá ở bậc kế tiếp:

• Bậc 1: Phản ứng tích cực hay tiêu cực (Reactions).

• Bậc 2: Hiệu quả học tập (Learnings).

• Bậc 3: Khả năng chuyển giao hay chuyển đổi (Transfers).

• Bậc 4: Kết quả thực tế (Results).

Hình 1.3.Mô hình lượng giá bốn bậc theo Kirkpatrick

1.6.4. Các phần mềm tin học dùng thiết kế E-book

1.6.4.1. CourseLab

CourseLab là một hệ tác giả (Authoring System) mạnh và dễ sử dụng, được dùng để tạo bài

giảng dùng cho e-Learning. CourseLab tạo ra một môi trường lập trình tự do theo kiểu “thấy gì được

nấy” (What You See Is What You Get) để tạo ra các nội dung e-Learning tương tác chất lượng cao.

Các nội dung này có thể xuất bản trên Internet, trên các hệ thống quản lý học tập (Learning

Management System - LMS), CD-ROM hoặc các thiết bị lưu trữ khác.

Hình 1.4. Cửa sổ làm việc của CourseLab 2.0

1.6.4.2. Macromedia FlashPaper

Flashpaper là một công cụ đặc biệt của hãng Macromedia, giúp chuyển đổi các dạng văn bản

thông thường như *.DOC (Word), *.XLS (Excel), *.PPT (Powerpoint), *.PDF (Acrobat), v.v... sang

dạng SWF. Như vậy, với công cụ này, văn bản được soạn bằng bất kỳ chương trình nào đều có thể đưa

được vào trang web.

Hình 1.5. Cửa sổ làm việc của Macromedia FlashPaper 2

1.6.4.4. Adobe Photoshop CS3

Adobe Photoshop (PS) là một chương trình phần mềm đồ họa của hãng Adobe System, ra đời

vào năm 1988 trên hệ máy Macintosh. PS hiện nay là sản phẩm đứng đầu thị trường phần mềm chỉnh

sửa ảnh, và được coi là tiêu chuẩn của các nhà đồ họa chuyên nghiệp.

Hình 1.6. Cửa sổ làm việc của Adobe Photoshop CS3

1.6.4.5. Sothink Glanda 2005

Sothink Glanda cung cấp cho người dùng một thư viện hình ảnh tạo nền, tạo nút, tiêu đề, âm

thanh, biểu tượng, ảnh động, movie, thật phong phú. Ngoài ra, có thể tạo liên kết trên đối tượng, có thể

nhập hình ảnh có sẵn trên tài nguyên máy tính của mình hoặc tài nguyên trên mạng.

Các file được xuất ra từ chương trình Sothink Glanda có định dạng .swf . Với định dạng .swf, có

thể đưa vào chương trình Macromedia Dreamweaver để xuất file lên web.

Hình 1.7. Cửa sổ làm việc của Sothink Glanda

1.6.4.6. Flip Flash Album Deluxe

Với FLIP Flash Album Deluxe, có thể tạo một album ảnh một cách dễ dàng. Đồng thời, có thể

thiết kế trang bìa đầu và bìa cuối, thêm nền cho bức ảnh và SWF, soạn thảo tựa đề và khung cho ảnh.

Hình 1.8. Màn hình khởi động FLIP Flash Album Deluxe

1.6.4.9. Photodex ProShow Producer

Đây là công cụ giúp chúng ta có thể tạo ra các album ảnh hay phim thật ấn tượng để chia sẻ với

người thân hay bạn bè.

Hình 1.9. Cửa sổ làm việc của ProShow Producer

1.6.4.10. EclipseCrossword

Hình 1.10. Cửa sổ làm việc của EclipseCrossword

EclipseCrossword là phần mềm miễn phí, giúp biên soạn các bảng đố ô chữ. Người sử dụng chỉ

việc nạp danh sách các từ muốn đố, giải thích cho mỗi từ. Sau đó, EclipseCrossword sẽ tự tạo ra bảng

từ phù hợp.

1.6.4.11. CamStudio

CamStudio là chương trình miễn phí cho phép ghi lại toàn bộ hoạt động đang diễn ra trên màn

hình của mình và xuất ra thành một đoạn phim. Với phần mềm này, có thể ghi lại toàn bộ hoạt động

trên toàn màn hình, hay trong từng khu vực được lựa chọn với những kích cỡ khác nhau. Với

CamStudio, ta vừa có thể ghi lại toàn bộ màn hình, lại vừa có thể ghi âm chèn vào đoạn phim được ghi.

Hình 1.11. Cửa sổ làm việc của CamStudio

1.7. Thực trạng việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học môn Vật lý ở trường trung học

phổ thông ở Bình Thuận

Ở Bình Thuận, trong thời gian qua, được sự quan tâm của UBND tỉnh, Sở Khoa học và Công

nghệ và các Sở, Ngành liên quan, Sở GD&ĐT đã và đang chủ trì thực hiện 02 đề tài khoa học cấp tỉnh

là: “Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giảng dạy của giáo viên tại các trường phổ thông”

(bộ môn: Vật lý, Hóa học, Sinh học THPT phân ban, thời gian thực hiện 36 tháng, từ tháng 11/2007

đến tháng 11/2010 tổng kinh phí thực hiện: 320.600.000 đồng) và “Ứng dụng công nghệ thông tin

trong giảng dạy bộ môn Toán, Lịch sử, Địa lý lớp 10, 11, 12 phân ban tại các trường Trung học phổ

thông trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”. Hiệu quả rõ rệt qua hơn một năm triển khai:

- Từ những khó khăn ban đầu như: trình độ ứng dụng tin học, ứng dụng công nghệ thông tin

trong dạy học của đại bộ phận giáo viên tại các trường THPT còn rất nhiều hạn chế (giáo viên không có

điều kiện tự học, tự bồi dưỡng về tin học các phương tiện thiết bị để hỗ trợ giảng dạy bằng giáo án điện

tử tại các trường còn nhiều thiếu thốn), đến nay 25 trường THPT trong tỉnh đã có 168 giáo viên cốt cán

ở 06 bộ môn đã tham gia các lớp đào tạo, tập huấn về tin học và kỹ năng thiết kế, biên soạn giáo án

điện tử. Nhìn chung đội ngũ này đáp ứng được các yêu cầu về năng lực chuyên môn và trình độ tin học

có khả năng khai thác các tiện ích về CNTT, sử dụng các phần mềm chuyên dụng vào trong thiết kế,

biên soạn (Vật lý: 29, Hóa học: 31, Sinh học: 25, Toán: 31, Lịch sử: 26, Địa lý: 26). Lực lượng giáo

viên cốt cán đã làm tốt vai trò cốt cán của mình trong việc truyền đạt các kiến thức về kỹ năng tin học,

ứng dụng CNTT, khai thác các phần mềm dạy học trong thiết kế, soạn giảng cho 986 giáo viên còn lại

tại 25 trường THPT.

- Mặt khác, đã có một số giáo viên ở các trường phổ thông (xuất phát từ sự yêu thích, say mê

nghiên cứu về công nghệ thông tin trong giáo dục) chủ động tự học, tự tìm tòi nghiên cứu, tự trang bị

máy tính cá nhân để biên soạn một số giáo án điện tử để giảng dạy trên lớp.

Theo trang Web http://www.binhthuan.gov.vn, tại hội nghị chuyên đề về ứng dụng CNTT

trong giảng dạy vừa được Sở GD-ĐT tỉnh tổ chức, nhiều ý kiến của các trường cho rằng CNTT đóng

vai trò quan trọng trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy cũng như quản lý học sinh. Nhiều trường

đã triển khai ứng dụng thành công các chương trình phần mềm phục vụ giáo viên, học sinh, sinh viên

như đăng ký môn học, quản lý điểm, quản lý kế hoạch học tập, đồ dùng dạy học, thư viện và còn thiết

lập website để giao tiếp với phụ huynh học sinh...

Theo báo cáo, cho đến thời điểm này, các trường đều được nối mạng internet. Ngành giáo dục

đã triển khai việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy từ nhiều năm nay, đặc biệt là soạn giảng

bằng trình chiếu, sử dụng máy chiếu và các phần mềm trình diễn biết tích hợp hình ảnh, sơ đồ, âm

thanh và video clip đến nay đã đạt được những kết quả nhất định. Bên cạnh đó, một số trường còn ứng

dụng các phần mềm quản lý điểm, quản lý học sinh, các ứng dụng nghiệp vụ khác.

Để có thông tin cụ thể hơn về tình hình ứng dụng CNTT vào dạy học Vật lí trung học phổ thông

ở Bình Thuận, chúng tôi tiến hành điều tra giáo viên dạy Vật lí và học sinh tại các trường THPT ở Bình

Thuận, đã thu về 27 phiếu tham khảo ý kiến GV và 98 phiếu tham khảo ý kiến HS, kết quả điều tra sơ

bộ cho thấy:

- Đa số GV đều cho rằng ứng dụng CNTT vào dạy học là cần thiết (66,67%), những tiết dạy có

ứng dụng CNTT làm tăng hứng thú của HS (96,30%), GV dễ truyền đạt kiến thức (88,89%), vì vậy các

GV (77,78%) đồng ý rằng CNTT đã góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học môn Vật lí.

Tuy nhiên, GV cũng gặp phải một số khó khăn như kĩ năng sử dụng CNTT của nhiều GV còn

hạn chế, GV chỉ mới dừng lại ở việc biết sử dụng chương trình Microsoft Word để soạn giáo án dạng

text (81,48%), và sử dụng Powerpoint soạn một số bài giảng điện tử để trình chiếu trên lớp (85,19 %).

Nhìn chung GV ít sử dụng hoặc chưa biết cách khai thác các phần mềm khác vào dạy học (74,07%)

nên cảm thấy việc soạn một bài giảng điện tử thì mất thời gian và không có hiệu quả, còn một số GV tỏ

ra lúng túng không biết cách sử dụng các thiết bị CNTT (7,41%).

Một khó khăn nữa cũng cần phải kể đến là mặc dù đã được sự quan tâm tạo điều kiện của lãnh

đạo Tỉnh, Sở, Ban Giám hiệu nhưng cơ sở vật chất của các trường hầu như chưa đáp ứng được nhu

cầu giảng dạy của GV, rất ít trường được trang bị phòng chuyên dụng để thực hiện các tiết dạy có ứng

dụng CNTT nên 70,37% số GV được hỏi trả lời rằng thỉnh thoảng mới thực hiện bài trình chiếu trên

lớp (thường là các tiết hội giảng).

- Về phía HS, thì hầu hết các em cũng cho rằng việc ứng dụng CNTT vào dạy học hiện nay là

rất cần thiết (56,12%), nhưng nhiều em vẫn chưa được trang bị máy vi tính dùng cho việc học tập

(43,87%). Thỉnh thoảng các em mới được sử dụng máy vi tính khi ở trường, khi học các tiết thực hành

tin học (67,35%), hoặc chủ yếu là ở các tiệm internet, nhưng lại ít khi sử dụng vào việc học hay tìm

kiếm thông tin cho việc học (32,65%), số còn lại sử dụng vì mục đích khác. Nguyên nhân mà các em

cho rằng ít khi sử dụng máy vi tính cho việc học tập là do khó tìm (34,69%) hay không biết sử dụng

các phần mềm Vật lí (61,22%).

Kết luận chương 1

Ở chương này chúng tôi đã trình bày được những vấn đề sau:

Tìm hiểu một số đề tài thiết kế website, E-book của sinh viên, học viên trong những năm gần

đây, phân tích những ưu, nhược điểm, rút ra những kinh nghiệm để thực hiện đề tài, dựa trên cơ sở lí

luận, những định hướng về đổi mới phương pháp dạy học, dạy học tích cực, tích cực hoá hoạt động

nhận thức của học sinh và dạy học có ứng dụng CNTT và truyền thông. Giới thiệu sơ lược những phần

mềm tin học dùng để thiết kế E-book.

Nghiên cứu tìm hiểu thực trạng việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học ở một số trường

trung học phổ thông ở Bình Thuận. Nhận định từ tình hình trên chúng tôi cho rằng nguyên nhân chủ

yếu của việc ứng dụng CNTT chưa được triển khai rộng một phần là do cơ sở vật chất chưa được đáp

ứng được, phần khác là do trình độ tin học của giáo viên và học sinh còn hạn chế. Chính vì vậy mà một

số tiêu chí của chúng tôi đưa ra cho E-book sắp thiết kế là:

- Dễ sử dụng, phù hợp với GV và HS: giao diện tiếng Việt, có hướng dẫn sử dụng, thao tác đơn

giản chỉ bằng cái “click chuột”, cài đặt các chương trình hỗ trợ dễ dàng.

- Phù hợp với cơ sở vật chất của GV và HS: Nếu ở trường cơ sở vật chất không đáp ứng được,

GV và HS có thể sử dụng tại nhà. GV có thể đưa thêm những tư liệu có trong E-book vào bài giảng hay

có thể dùng ngân hàng câu hỏi để ra đề kiểm tra cho HS mà không còn tốn nhiều công sức và thời gian

sưu tầm từ nhiều nguồn khác. Với học sinh, nếu có điều kiện các em sẽ dùng E-book để học ở nhà, tự

tìm hiểu bài học và luyện tập với nhiều bài tập trắc nghiệm có chấm điểm và hướng dẫn hay mở rộng

thêm bằng các bài tập có sẵn trong ngân hàng câu hỏi. Nếu ở nhà không có máy vi tính, các em có thể

đem đĩa CD đến nhà người thân, bạn bè, tiệm internet để cùng nhau học tập, lúc rảnh có thể đọc phần

tư liệu để tích lũy thêm kiến thức, từ đó càng thêm yêu thích môn Vật lí. Với trường đã có đủ cơ sở vật

chất để ứng dụng CNTT trong dạy học thì E-book như một bài giảng điện tử có thể trình chiếu trên lớp,

GV không mất công soạn mà tiết học vẫn sinh động, hấp dẫn lôi cuốn học sinh.

- Thông tin phải phong phú, bổ ích; giao diện đẹp, hấp dẫn, có như thế mới lôi

cuốn GV và HS thường xuyên sử dụng E-book cho việc dạy học chương 3, từ đó nâng cao hiệu quả của

việc sử dụng E-book.

Việc thiết kế E-book hay các sản phẩm CNTT ứng dụng vào dạy học hiện nay là cần thiết, cần

phải tạo được nhiều công cụ hỗ trợ dạy học cho GV và HS, có như thế mới tạo điều kiện thuận lợi cho

GV và HS ứng dụng CNTT vào dạy học được thường xuyên hơn, góp phần vào việc đổi mới phương

pháp dạy học.

CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ E-BOOK DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ LỚP 11, CHƯƠNG 3 –

CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO

2.1. Nội dung kiến thức cơ bản của chương 3, vật lí 11 - Chương trình nâng cao

2.1.1. Cấu trúc của chương

Chương 3 – Dòng điện trong các môi trường gồm 10 tiết lí thuyết, 3 tiết bài tập và 2 tiết thực

hành, cụ thể như sau :

Bài Tên Nội dung chính Số tiết

17 Dòng điện trong kim loại Các tính chất điện của kim loại, electron tự do trong kim 1

loại, giải thích tính chất điện của kim loại.

18 Hiện tượng nhiệt điện – Cặp nhiệt điện, suất điện động nhiệt điện, hiện tượng 1

Hiện tượng siêu dẫn siêu dẫn.

19 Dòng điện trong chất điện Bản chất dòng điện trong chất điện phân, phản ứng phụ, 2

phân-Định luật Faraday dương cực tan, định luật Faraday.

21 Dòng điện trong chân Bản chất và tính chất của dòng điện trong chân không, 1

không đặc tuyến von – ampe, bản chất và ứng dụng của tia

catot.

22 Dòng điện trong chất khí Bản chất dòng điện trong chất khí, đặc tuyến vôn–ampe, 2

cách tạo và nguyên nhân hình thành tia lửa điện, cách

tạo và nguyên nhân hình thành hồ quang điện, quá trình

phóng điện của chất khí ở áp suất thấp,sự hình thành tia

catot.

23 Dòng điện trong chất bán Tính chất điện đặc biệt của chất bán dẫn, giải thích được 2

dẫn cơ chế tạo thành hạt tải điện : electron và lỗ trống, tác

dụng của tạp chất, bán dẫn loại p, n, sự hình thành và

tính chất chỉnh lưu của lớp chuyển tiếp p-n.

24 Linh kiện bán dẫn Cấu tạo và hoạt động của các linh kiện bán dẫn có lớp 1

chuyển tiếp p-n; cách mắc mạch khuếch đại dùng

tranzito hai lớp chuyển tiếp p-n; giải thích hoạt động

của các linh kiện bán dẫn.

2.1.2. Chuẩn kiến thức và kỹ năng

 Bài 17 : Dòng điện trong kim loại

Chuẩn KT, KN

quy định trong Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN STT

chương trình

1 Nêu được các • Kim loại là chất dẫn điện tốt.

tính chất điện của • Dòng điện trong kim loại tuân theo định luật Ôm (nếu nhiệt độ giữ

kim loại. không đổi).

2 Nêu và vận dụng [Thông hiểu]

được công thức: Điện trở suất của kim loại tăng theo nhiệt độ:

ρ = ρR0 R[1 + α(t – ρ = ρR0 R[1 + α(t – tR0 R)]

[Vận dụng] tR0 R)].

• Biết cách tính các đại lượng trong công thức.

• Biết cách tính các đại lượng trong công thức của định luật Ôm.

3 Vận dụng thuyết [Vận dụng]

êlectron tự do Giải thích được vì sao kim loại là chất dẫn điện tốt, dòng điện chạy qua

trong kim loại dây dẫn kim loại thì gây ra tác dụng nhiệt và điện trở suất của kim loại

tăng khi nhiệt độ tăng.

 Bài 18 : Hiện tượng nhiệt điện – Hiện tượng siêu dẫn

Chuẩn KT, KN

Stt quy định trong Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN

chương trình

1 Mô tả được hiện [Thông hiểu]

tượng nhiệt điện • Dòng nhiệt điện

là gì. • Suất điện động nhiệt điện.

• Cặp nhiệt điện

• Hiện tượng nhiệt điện.

= α

−

E

(T 1

T

T ) 2

Ghi chú : Biểu thức tính suất điện động nhiệt điện là

2 Nêu được hiện [Thông hiểu]

tượng siêu dẫn • Khi nhiệt độ hạ xuống dưới nhiệt độ TRcR nào đó, điện trở của kim loại

là gì và ứng (hay hợp kim) đó giảm đột ngột đến giá trị bằng không. Hiện tượng đó

dụng chính của gọi là hiện tượng siêu dẫn.

hiện tượng này. • Các vật liệu siêu dẫn có nhiều ứng dụng trong thực tế, chẳng hạn để chế

tạo nam châm điện tạo ra từ trường mạnh mà không hao phí năng lượng

do toả nhiệt, ...

Bài 19 : Dòng điện trong chất điện phân – Định luật Faraday

Chuẩn KT,

KN quy định Stt Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN trong chương

trình

1 Nêu được bản [Thông hiểu]

chất của dòng • Các hạt tải điện.

điện trong chất • Chiều chuyển động

điện phân. • Phản ứng phụ

2+

2 Mô tả được [Thông hiểu]

P chạy về catôt và nhận

2+

hiện tượng Khi có dòng điện chạy qua bình điện phân, ion CuP

- P → Cu), và đồng được hình thành ở catôt PR R+ 2eP

dương cực tan. êlectron từ nguồn điện đi tới (CuP

2+

sẽ bám vào cực này. ở anôt, êlectrôn bị kéo về cực dương của nguồn điện,

P trên bề mặt tiếp xúc với dung dịch (Cu → CuP

2+ P

2-

2+

P chạy về anôt, nó kéo ion CuP

- P). Khi ion âm (SO R4 R)P + 2eP

PR Rvào dung dịch.

tạo điều kiện hình thành ion CuP

Đồng ở anôt sẽ tan dần vào dung dịch, gây ra hiện tượng dương cực tan.

3 Phát biểu được [Thông hiểu]

viết được hệ • Định luật Fa-ra-đây thứ nhất : m = kq

k

=

1 A F n

thức các định với F = 96500 C/mol • Định luật Fa-ra-đây thứ hai : luật Fa-ra-

[Vận dụng]

day. Vận dụng Biết tính các đại lượng trong công thức của các định luật Fa-ra-đây.

định luật Fa-ra- Ghi chú : Chỉ xét bài toán trong đó xảy ra hiện tượng dương cực tan.

đây

4 Nêu được một [Thông hiểu]

số ứng dụng Một số ứng dụng của hiện tượng điện phân:

của hiện tượng • Điều chế hóa chất

điện phân. • Luyện kim

• Mạ điện

Bài 21 : Dòng điện trong chân không

Chuẩn KT,

KN quy định Stt Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN trong chương

trình

1 Nêu được cách [Thông hiểu]

tạo ra dòng • Khi catôt K bị đốt nóng, các êlectron tự do trong kim loại nhận được năng

điện trong chân lượng cần thiết để có thể bứt ra khỏi mặt catôt. Hiện tượng này gọi là sự

không, bản phát xạ nhiệt êlectron.

chất dòng điện • Dòng điện trong điôt chân không là dòng dịch chuyển có hướng của các

trong chân êlectron bứt ra từ catôt bị nung nóng, dưới tác dụng của điện trường.

không và đặc • Đặc điểm của dòng điện trong điôt chân không là chỉ đi theo một chiều từ

điểm về chiều anôt đến catôt.

của dòng điện

này.

2 Nêu được tia [Thông hiểu]

catôt là gì. Tia catôt là dòng các êlectron do catôt phát ra và bay trong chân không với

tốc độ lớn.

3 Nêu được [Thông hiểu]

nguyên tắc cấu • Ống phóng điện tử là một ống chân không mà mặt trước của nó là màn

tạo và hoạt huỳnh quang, phát ra ánh sáng khi bị êlectron đập vào. Phía đuôi (cổ ống)

động của ống có nguồn phát êlectron (gồm dây đốt, catôt, các bản cực điều khiển hướng

phóng điện tử. bay của êlectron).

• Khi đặt giữa anôt và catôt một hiệu điện thế đủ lớn, chùm êlectron phát

ra từ dây đốt được tăng tốc và đi qua các cực điều khiển, tới đập vào những

vị trí xác định trên màn huỳnh quang, tạo các điểm sáng trên màn.

 Bài 22 : Dòng điện trong chất khí

Chuẩn KT,

KN quy định STT Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN trong chương

trình

1 Nêu được bản [Thông hiểu]

chất của dòng dòng chuyển dời có hướng của các ion dương theo chiều điện trường, các

điện trong chất ion âm, êlectron tự do ngược chiều điện trường. Các hạt tải điện này do chất

khí. khí bị ion hoá sinh ra.

2 Mô tả được [Thông hiểu]

cách tạo tia lửa Tia lửa điện là quá trình phóng điện tự lực xảy ra trong chất khí khi có tác

điện. dụng của điện trường đủ mạnh để làm ion hoá chất khí, biến phân tử khí

trung hoà thành ion dương, ion âm và các êlectron tự do.

P V/m.

6 trường đạt đến giá trị ngưỡng vào khoảng 3.10 P

Tia lửa điện có thể xảy ra trong không khí ở điều kiện thường, khi điện

3 Mô tả được [Thông hiểu]

cách tạo hồ • Cách tạo ra hồ quang điện :

quang điện, Nối hai điện cực bằng than vào nguồn điện có hiệu điện thế 40V đến 50V. •

nêu được các Đặc điểm :

đặc điểm -Hồ quang điện kèm theo tỏa nhiệt và tỏa sáng rất mạnh.

chính và các -Điện cực dương bị ăn mòn và hơi lõm vào.

ứng dụng • Ứng dụng :

chính của hồ -Trong hàn điện

quang điện. -Trong luyện kim

-Trong hoá học

-Trong đời sống và kỹ thuật.

 Bài 23 : Dòng điện trong chất bán dẫn

Chuẩn KT,

Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN KN quy định STT trong chương

trình

1 Nêu được các [Thông hiểu]

đặc điểm về Đặc điểm về tính dẫn điện của bán dẫn:

tính dẫn điện

của chất bán

dẫn.

2 Nêu được bản [Thông hiểu]

chất dòng điện • Bán dẫn loại n :

trong bán dẫn Bán dẫn Si pha P có mật độ êlectron dẫn lớn hơn mật độ lỗ trống. Ta gọi

loại p và loại n. êlectron là hạt tải điện cơ bản hay đa số, lỗ trống là hạt tải điện không cơ

bản hay thiểu số.

• Bán dẫn loại p :

Tạp chất B đã tạo thêm lỗ trống trong Si, mật độ lỗ trống lớn hơn mật độ

êlectron. Lỗ trống là hạt tải điện cơ bản (hay đa số), còn êlectron là hạt tải

điện không cơ bản (hay thiểu số).

3 Mô tả được cấu [Thông hiểu]

tạo và tính chất Lớp chuyển tiếp p-n được hình thành khi ta cho hai mẫu bán dẫn loại p và

chỉnh lưu của loại n tiếp xúc với nhau.

lớp chuyển tiếp

p-n.

4 Giải thích được [Thông hiểu]

tính chất chỉnh

 • Điện trường ngoài nE

do nguồn điện gây ra ngược chiều với điện trường

 trong tE

lưu của lớp tiếp của lớp chuyển tiếp, làm yếu điện trường trong. Do đó, dòng chuyển

xúc p-n dời của các hạt tải điện đa số được tăng cường, gây nên dòng điện I có

cường độ lớn chạy theo chiều từ bán dẫn p sang bán dẫn n. Đó là dòng điện

thuận, được gây nên bởi hiệu điện thế thuận của nguồn.

• Khi ta đổi cực của nguồn điện, đó là dòng điện ngược, do hiệu điện thế

ngược của nguồn gây ra.

Như vậy, lớp chuyển tiếp p-n dẫn điện tốt theo một chiều từ p sang n. Lớp

chuyển tiếp có tính chỉnh lưu.

 Bài 24 : Linh kiện bán dẫn

Chuẩn KT, KN Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN quy định trong STT

chương trình

1 Mô tả được [Thông hiểu]

nguyên tắc cấu tạo • Điôt là các linh kiện bán dẫn có hai cực, trong đó có một lớp chuyển

và công dụng của tiếp p-n. Khi đặt một điện áp xoay chiều thì điôt chỉ cho dòng điện chạy

điôt bán dẫn. theo một chiều từ p sang n, gọi là chiều thuận.

• Phân loại và công dụng :

- Điôt chỉnh lưu dùng để chỉnh lưu dòng điện xoay chiều thành dòng

điện một chiều.

- Phôtôđiôt

- Pin Mặt Trời

- Điôt phát quang

- Pin nhiệt điện bán dẫn

2 Mô tả được [Thông hiểu]

nguyên tắc cấu tạo • Tranzito là một dụng cụ bán dẫn có hai lớp chuyển tiếp p-n. Trên một

và công dụng của mẫu bán dẫn, bằng cách khuếch tán các tạp chất, người ta tạo thành ba

tranzito. khu vực bán dẫn, theo thứ tự là p-n-p hoặc n-p-n. Khu vực ở giữa có độ

dày rất nhỏ và có mật độ hạt tải điện thấp.

Tranzito có ba cực là cực phát E (êmitơ), cực gốc B (bazơ) và cực góp C

(colectơ).

• Tranzito dùng để khuếch đại dòng điện và làm các mạch đóng ngắt

điện tử.

3 Vẽ được sơ đồ [Vận dụng]

mạch chỉnh lưu Biết cách vẽ sơ đồ chỉnh lưu dòng điện gồm một điôt chỉnh lưu D mắc

dòng điện dùng nối tiếp với điện trở R.

điôt và giải thích [Thông hiểu]

được tác dụng Khi một hiệu điện thế xoay chiều được đặt vào mạch, thì dòng điện chỉ

chỉnh lưu của chạy qua mạch ở nửa chu kì mà lớp chuyển tiếp p-n được mắc theo

mạch này. chiều thuận.

2.1.3. Phương pháp dạy học cơ bản của chương

Do những đặc điểm về những nội dung vừa nêu trên, phương pháp dạy học chủ yếu là: GV nêu

nhiệm vụ qua hệ thống câu hỏi và bài tập để HS tích cực hoạt động và tự lực rút ra được những kiến

thức cần nắm vững, rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học. Đồng thời, GV phải chuẩn

bị thí nghiệm, tạo ra các tình huống, khai thác thêm các bài tập trắc nghiệm nhằm giúp HS tự kiểm tra,

đánh giá. GV cũng khuyến khích học sinh đọc, tìm hiểu nội dung, thông tin bổ sung ở mục “ Em có

biết”, “ Bài đọc thêm”.

 Phương pháp dạy học từng nội dung cụ thể như sau:

 Về các thí nghiệm : Gv yêu cầu HS nghiên cứu kĩ trước thí nghiệm, sau đó lên lớp chia nhóm

tự tiến hành và báo kết quả.

 Về sự hình thành các hạt tải điện: HS nghiên cứu trước về quá trình hình thành các hạt tải điện.

HS có thể tìm được các thông tin cần thiết dựa vào kiến thức đã biết về tính chất hóa học và các

thông tin trong bài học. HS quan sát hình vẽ, sơ đồ, băng hình hoặc đĩa hình để khai thác thông

tin, rút ra kiến thức mới.

 Về phương pháp tạo thành dòng điện trong các môi trường

- HS suy đoán sự tạo thành các hạt tải điện dựa trên những thông tin đã có về tính chất chung

của các môi trường

- HS kiểm tra dự đoán bằng cách: Làm thí nghiệm ( thí nghiệm nghiên cứu, thí nghiệm đối

chứng và thí nghiệm kiểm chứng,…) kiến thức cũ, kiến thúc thực tiễn, thông tin trong SGK hoặc xem

băng hình, đĩa hình,…

- HS kết luận về phương pháp tạo thành dòng điện trong các môi trường.

 Về bản chất dòng điện trong từng môi trường, GV nêu nhiệm vụ để:

- HS dự đoán bản chất dòng điện dựa trên những thông tin đã có về vị trí, cấu hình electron

nguyên tử, năng lượng ion hóa, thế điện cực chuẩn,…

- HS kiểm tra dự đoán bằng cách làm thí nghiệm, sử dụng kiến thức cũ, đọc và thu thập thông

tin trong SGK hoặc xem băng hình, đĩa hình,…. HS sử dụng thí nghiệm nghiên cứu, thí nghiệm đối

chứng và thí nghiệm kiểm chứng kết hợp với những kiến thức thực tiễn có liên quan.

- HS kết luận về bản chất dòng điện trong từng môi trường.

 Về ứng dụng của các dòng điện trong các môi trường

- HS đọc thông tin trong SGK và xác định được mối liên hệ giữa một số ứng dụng với tính chất

vật lý và tính chất hóa học.

- Chú ý cho HS vận dụng để giải thích các hiện tượng thực tế và sử dụng một

cách có hiệu quả các đồ dùng, vật liệu…

- HS nêu một số ứng dụng của các chất có liên quan trong thực tiễn đời sống.

- GV sử dụng sơ đồ, biểu bảng, hình vẽ đã có trong SGK hoặc phóng to để HS quan sát.

- GV chú ý tổ chức tạo điều kiện để nhiều HS được tham gia hoạt động xây dựng bài và báo cáo

kết quả sau mỗi hoạt động cụ thể.

2.2. Cấu trúc E-book

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc E-book đã được thiết kế

2.3. Thiết kế E-book

Toàn bộ E-book được thiết kế bằng COURSELAB 2.4 kết hợp với một số phần mềm công cụ để

chế tác hình ảnh, âm thanh, đoạn phim… Chúng tôi chọn sử dụng phần mềm CourseLab là do nó có

những ưu điểm nổi bật so với các phần mềm soạn thảo khác. Cụ thể:

− Môi trường soạn thảo “thấy gì được nấy” dùng để tạo ra và quản lý các nội dung e-

Learning tương tác chất lượng cao;

− Không đòi hỏi kỹ năng về HTML hoặc lập trình;

− Mô hình hướng đối tượng cho phép tạo ra các nội dung e-Learning ở nhiều cấp độ phức

tạp bằng cách đơn giản như là tập hợp các khối lắp ghép lại với nhau;

− Xây dựng các tương tác phức tạp của các đối tượng theo kịch bản chỉ với một cái nhắp

chuột;

− Giao diện dựa trên mô hình đối tượng mở (Open Object) cho phép dễ dàng mở rộng và

nâng cấp các thư viện đối tượng và các khuôn mẫu (template) (kể cả của người sử dụng);

− Có khả năng tạo ra các bài kiểm tra tích hợp vào bài học;

® ® ® ® − Thêm bất kỳ nội dung đa phương tiện nào (MacromediaP P) và P, JavaP P, ShockwaveP P FlashP

− Các cơ chế nhúng đối với việc hoạt hình hóa các đối tượng;

video dưới các định dạng khác nhau;

® − Nhập các trình chiếu của PowerPointP P vào mô-đun học tập (cần phải cài thêm gói tùy chọn

− Dễ dàng thêm và đồng bộ hóa các tập tin âm thanh;

PowerPoint Import);

− Cơ chế sao chụp màn hình dùng để mô phỏng hoạt động của các phần mềm khác nhau (cần

phải cài thêm gói tùy chọn Screen Capture);

− Ngôn ngữ mô tả hành động đơn giản (Simple intuitive action description language);

− Truy cập đến các chức năng bổ sung của phần trình bày bài giảng (Course Player) đối với

® − Không yêu cầu JavaP P đối với lớp bài giảng.

người dùng chuyên nghiệp thông qua JavaScript;

2.3.1. “Trang chủ”

Tự a

Phim trang chủ Nút nhấn liên

Nội dun

Thôn g tin tác

Nút chuyể n Hình 2.2. Giao diện trang chủ

• Thanh tựa đề (banner): Thiết kế bằng phần mềm Sothink Glanda.

• Phim trang chủ: Thiết kế bằng Proshow Producer.

Giới thiệu sơ qua những hình ảnh, ứng dụng của chương có kèm theo lời giới thiệu của tác giả.

• Nút liên kết: Thiết kế bằng Crystal Button 2007, tạo liên kết bằng chức năng Action trong

CourseLab

Giao diện chính: Thiết kế bằng CourseLab •

Trong phần trang chủ sẽ có các nút liên kết đến tận từng nội dung : giới thiệu, hướng dẫn, bài

học, bài tập, tư liệu, vật lí vui; có thông tin về tác giả và nút chuyển Frame.

2.3.2. Trang giới thiệu:

- “Giới thiệu” là trang dùng để giới thiệu về E-book và tác giả

Hình 2.3 . Giao diện trang giới thiệu

- Thanh tựa đề “Giới thiệu” thiết kế bằng Sothink Glanda.

- Dùng Sothink Glanda để thiết kế GTSDT.swf và GTTG.swf. Vào cửa sổ làm việc File > New

(Blank Document), import hình nền, gõ chữ, thêm hiệu ứng cho chữ. Nhấp chuột phải vào cửa sổ scene

1 > Add scene. Làm tương tự để thêm các scene 2, 3, … Để cho tập tin ở chế độ trình chiếu tự động:

diễn hết scene này rồi chuyển sang scene kế tiếp, chọn scene, chuột phải, Properties > Action > Exit

scene > Goto scene, chọn scene kế tiếp trong phim trình chiếu.

- Insert vào trang bằng Insert  Object  Media  Flash.

- Sắp xếp theo cấu trúc như hình.

Trong trang này chủ yếu là 2 file flash giới thiệu về E-book (gồm 4 phần chính) và tác giả (thông tin

liên lạc). Được liên kết với các từ tương ứng “Giới thiệu E-book” và “Tác giả”

2.3.3. Trang “Hướng dẫn”

- Tạo tập tin HD.swf bằng chương trình CamStudio. Khởi động chương trình vào cửa sổ làm

việc, nhấn chọn nút (record), mở sách điện tử ra và thực hiện những thao tác để giới thiệu sách.

Khi hoàn tất nhấn nút , chọn đường dẫn myEbook/film, lưu file (có thể lưu ở dạng file.avi).

- Tạo nút nhấn liên kết bằng Adobe Photoshop CS. Mở cửa sổ làm việc của chương

trình, mở một tập tin mới (ctrl+N), kích thước 100/100, nền white.

+ Dùng công cụ Eliptical Maquee tool, tạo 1 layer mới (Ctrl+Shift+N), sau đó vẽ 1 vòng tròn

và tô màu xanh cho nó.

+ Tạo tiếp 1 layer nữa, sau đó vẽ 1

hình elip như hình 2.9.

+ Chọn công cụ Gradient, màu

trước là màu trắng, loại màu Gradient từ

trắng đến mờ dần. Kích chuột vào điểm

trên của quả cầu và kéo xuống dưới tâm.

Hình 2.4 Cửa sổ làm việc PSvẽ hình elip

+ Tiếp tục tạo 1 layer mới, và vẽ 1 hình elip nhỏ ở

phía dưới.

+ Chọn công cụ Brush (B), tô vào vùng elip như hình

2.10.

Hình 2.5. Tô màu elip + Vào Fiter >Blur > Gausian Blur, thông số Radius:

25.4.

+ Chọn công cụ Gradient, màu trước là màu đen – dải

màu từ đen đến mờ dần. Sau đó kéo từ trên xuống dưới

như hình 2.11. Hình 2.6. Tạo dải màu

Gradient

+ Chọn chế độ hòa trộn cho layer 3 là Overlay.

+ Mở tập tin home.png, sao chép hình ngôi nhà và dán vào lớp mới (layer 4), kéo layer 4 xuống

dưới layer 2 như hình 2.12.

Hình 2.7. Thao tác cuối cùng tạo nút nhấn liên kết

+ Lưu tập tin (File>Save as) với tên home.png trong thư mục myEbook/images.

2.3.4. Trang “Bài học”

Trang này gồm các bài học được cấu trúc như sách giáo khoa. Nội dung từng bài được chia

thành các mục lớn để tiện theo dõi, có kèm theo phim và hình ảnh minh họa.

Hình 2.8. Giao diện trang bài học

- Tựa đề web và tựa bài học được thiết kế bằng Sothink Glanda.

- Các nút nhấn liên kết là các quả cầu pha lê được thiết kế bằng Adobe Photoshop CS.

• Tạo liên kết cho từng nút bấm đến Frame đầu tiên của mỗi Slide như sau :

+ Click chuột phải vào nút bấm chọn Actions.

+ Ở mục “Event” chọn “on click”, ở mục Action chọn “ GO TO”, sau đó double click vào GO

TO trong cửa sổ Object để chọn Frame và Slide cần đến. Chọn OK.

- Nội dung bài học được thiết kế trên nền CourseLab

Đối với phần nội dung bài học, gồm 7 slide ứng với mỗi bài, mỗi Slide chia ra nhiều Frame chứa

toàn bộ nội dung bài học.

Có 7 slide tương ứng với 7 bài lí thuyết : bài 17, bài 18, bài 19, bài 21, bài 22, bài 23, bài 24.

Ở mỗi bài chứa đựng lý thuyết trong SGK, hình và video minh hoạ, các câu hỏi củng cố và phần

“Em có biết”. Tổng cộng có 40 clip minh họa và thí nghiệm,33 hình ảnh minh họa cùng nhiều phần

kiến thức mở rộng ở từng bài.

Mỗi slide đều có thanh menu để di chuyển dễ dàng đến các trang khác, các bài khác và các

frame khác trong bài.

2.3.5. Trang bài tập

Hình 2.9. Giao diện trang bài tập

Gồm các 367 câu trắc nghiệm, bài tập đi kèm theo mỗi bài học và bài tập tổng hợp của chương.

Được chia làm 3 phần chính: bài tập giáo khoa, bài tập làm thêm, bài tập kiểm tra. Bên cạnh đó

còn có ngân hàng câu hỏi tự luận và trắc nghiệm cho các bạn tham khảo.

- Cách tạo bố cục, tựa đề, các nút liên kết, thanh thực đơn, nội dung bài tập tương tự như trang

Bài học.

- Các bài tập kiểm tra trắc nghiệm sau mỗi bài được tạo bằng ứng dụng TEST của CourseLab :

* Câu hỏi chọn một phương án (Single Choice) cho phép người sử dụng chọn một câu trả lời

đúng trong nhiều phương án cho sẵn.

Ví dụ về một câu hỏi chọn một phương án:

Hình 2.10. Chọn một phương án

- Ta có thể lựa chọn có sự xáo trộn đáp án cho mỗi lần trả lời

- Ta có thể giới hạn số lần HS trả lời một câu hỏi, thời gian trả lời một câu hỏi và phản hồi từ câu

trả lời (đúng hay sai).

* Các câu hỏi dạng điền số vào ô trống (Numeric fill-in-blank) đòi hỏi người sử dụng điền một

số đúng vào ô trả lời từ bàn phím.

Hình 2.11. Điền vào chỗ trống

Tương tự chức năng câu hỏi một lựa chọn.

* Tests là các đối tượng đặc biệt dùng để tạo ra các bài kiểm tra, trình bày kết quả của bài kiểm

tra và kết của đạt được của các mục tiêu học tập.

Hình 2.12: Biểu tượng của các đối tượng dùng cho bài kiểm tra trong chế độ soạn thảo của CourseLab

Đối tượng “Test” là một tập hợp có cấu trúc của các câu hỏi (trong trường hợp đơn giản chỉ là một câu

hỏi đơn). Đối tượng “Test” hỗ trợ mọi kiểu câu hỏi được dùng trong CourseLab:

− Chọn một phương án đúng

− Chọn nhiều phương án đúng

− Sắp xếp các mục theo thứ tự

− Điền số vào chỗ trống

− Điền chữ vào chỗ trống

− Ghép đôi

Tạo bài kiểm tra:

Thêm đối tượng vào phân trang.

Lưu ý: Trong chế độ soạn thảo thì chỉ nhìn thấy đối tượng thay thế của đối tượng này

Mở hộp thoại “Properties” (nhắp đúp chuột vào đối tượng hoặc chọn mục “Properties” trong bảng

chọn theo tình huống).

Hình 2.20. Thêm đối tượng vào phân trang.

Dùng phiếu “Questions” để thêm các câu hỏi vào danh sách câu hỏi bằng cách bấm nút “”.

Cửa sổ soạn thảo ứng với kiểu câu hỏi tương ứng sẽ xuất hiện bằng cách sao chép lại của sổ của đối

tượng câu hỏi, điểm khác biệt duy nhất là một số tham số chung cho các bài kiểm tra sẽ bị thiếu.

Nếu cần, có thể gán cho bài kiểm tra là “không dùng để tích lũy / ghi điểm” (not credited) (ví dụ

như khi bài kiểm tra là một phần của tiến trình học hoặc một bài tập bổ sung hơn là để kiểm tra kiến

thức) bằng cách bỏ dấu chọn “Scored Test” trong phiếu “Limitations and Scoring”. Ta có thể cho phép

hoặc không cho phép việc đo thời gian của các câu hỏi (sử dụng hộp kiểm kê “Enable time limitation

for test”) nếu đã khai báo việc đo thời gian. Ngoài ra, ta có thể xác định giới hạn thời gian cho toàn bộ

bài kiểm tra (dùng hộp thoại “Limit test duration” và các mục tương ứng).

Trong phiếu “Display” và “Messages”, có thể chọn các cài đặt về diện mạo cho đối tượng. Trong

các phiếu “Messages” và “Texts”, có thể sửa đổi thông tin và các thông báo cảnh báo. Trong các phiếu

“Buttons” và “Spots”, có thể định nghĩa các nút bấm cho câu hỏi và bài kiểm tra và các “vết” (spot)

hoạt động cho câu hỏi chọn đơn, chọn nhiều và sắp xếp thứ tự các câu hỏi theo ý mình (nếu không

muốn sử dụng các kiểu định sẵn).

Trong phần “Bài tập”, chúng tôi đã tổng hợp tất cả các câu hỏi và bài tập trong sách giáo khoa, có thêm

tổng cộng câu hỏi trắc nghiệm bên ngoài và nhiều bài tự luận (có chia dạng và kèm theo bài mẫu cho

mỗi dạng để học sinh có thể tự học)

2.3.6. Trang “Tư liệu”

Đây là trang bổ sung thêm các kiến thức ngoài bài học trong sách giáo khoa.Cấu trúc trang gồm

4 phần chính: Lịch sử điện từ học, Chuyện kể về nhà bác học (Faraday và Benjamin), Các hạt cơ bản,

Faraday and The Electricity.

Hình 2.21. Giao diện trang Tư liệu

- Cách tạo bố cục trang, tựa đề, các nút nhấn liên kết, thanh thực đơn, chèn hình ảnh, phim, nội dung

các mục tương tự như trang Bài tập. Ở đây chúng tôi chỉ trình bày hai chỗ khác biệt:

• Nội dung phần “Lịch sử điện từ học” được tạo bằng chương trình Macromedia FlashPaper.

• Kể chuyện về nhà bác học được tạo bằng FLIP Flash Album Deluxe.

- Tạo tập tin Lichsudientuhoc.swf bằng Macromedia FlashPaper.

+ Khởi động Macromedia FlashPaper, vào cửa sổ làm việc. Đồng thời mở thư mục có chứa tập tin

Lichsudientuhoc.doc, nhấp chuột trái vào tên tập tin này rồi kéo thả vào vùng làm việc của FlashPaper.

+ Nhấp chuột vào Save as Macromedia Flash trên thanh tác vụ, chọn đường dẫn đến thư mục

myEbook/film, rồi đặt tên tập tin như trên.

- Tạo Faraday.swf và Franklin.swf bằng FLIP Flash Album Deluxe.

+ Vào cửa sổ làm việc của FLIP Flash Album Deluxe > Add Photos, chọn hình ảnh muốn đưa vào câu

chuyện.

+ Nhấp chọn thẻ Cover Pg, gõ tên cuốn sách và tác giả vào khung Title và Desc. Add Flash Color Page

để chọn định dạng cho bìa sách.

+ Chọn thẻ End Pg, làm tương tự như trên.

+ Chọn thẻ Page Info để gõ số trang, chủ đề chuyện.

+ Thẻ Advance, để chọn chất lượng hình ảnh, khuôn mẫu cho sách.

+ Lưu tập tin, xem thử phim (Preview), và xuất phim (Export Flash Album)vào thư mục

myEbook/film.

Trong trang “Tư liệu” chúng tôi còn cung cấp một số thông tin cơ bản về các hạt sơ cấp các em

thường gặp trong chương: electron và proton, có thêm nơtron. Đồng đời cung cấp một đoạn phim hoạt

hình những hiểu biết về quá trình làm việc với dòng điện của các nhà bác học; đồng thời có kèm theo

một tập tư liệu về lịch sử điện từ học cho các em họ sinh đam mê tìm hiểu.

2.3.7. Trang “Vui học”

Là trang với giao diện vui nhộn, chứa các thông tin bổ ích, giúp các em học sinh có thể vừa học,

vừa chơi và thư giãn sau khi học bài và làm bài tập. Cấu trúc trang có 4 phần chính: Đố vui, Tìm từ,

Thử tài, Giải trí.

Hình 2.22 . Giao diện trang Vật lí vui

- Gồm các nội dung : ô chữ, lật tranh, hỏi nhanh đáp gọn và các kiến thức lí thú khác.

- Các nội dung trong trang được thiết kế tương tự như các trang ở phần khác.Riêng chỉ có trò chơi ô

chữ (Tìm từ) được tạo bằng phần mềm EclipseCrossword,cách tạo như sau:

+ Vào cửa sổ làm việc gõ các từ sẽ là đáp án vào khung Word, câu hỏi cho từ đó vào khung Clue for

this word, rồi Add word to list.

+ Khi hoàn thành tất cả các từ nhấp chọn Next, chọn thư mục, đặt tên để lưu đáp án và câu hỏi.

+ Trong cửa sổ “What would you like to call this crossword puzzle?”, gõ tên “Ochu1” vào khung

Name of this crossword (có thể gõ tên tác giả vào khung Your name), chọn Next > Next, nhấp chuột

vào “Make another puzzle like this one” để chọn cách thể hiện ô chữ, nhấp Next > Save crossword, đặt

tên để lưu ô chữ.

+ Nhấp chọn thẻ Save as a web page > Interaction with JavaScript đặt tên cho tập tin là oChu1.html.

+ Thoát khỏi chương trình tạo ô chữ (Close) và hoàn tất công việc.

2.4. Hướng dẫn sử dụng E-book

- Mở Ebook bằng Internet Explorer (Click chuột phải vào biểu tượng autorun trong file E-book,

chọn Open with Internet Explorer) (Nếu trình duyệt web của đang ở chế độ bảo vệ, chương trình sẽ

khóa tập tin lại, nhấp chuột trái lên hộp thoại này và nhấp chọn Allow Blocked Content...)

Từ Trang chủ, nhấp chuột vào nút nhấn liên kết để xem phim hướng dẫn sử dụng E-book.

- cũng có thể xem hướng dẫn khi đang ở bất cứ trang nào trong E-book bằng cách nhấp chuột

vào quả cầu liên kết này.

2.5 GIÁO ÁN MẪU CHƯƠNG “DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”

Bài 17: DÒNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

+ Nêu được tính chất điện chung của các kim loại, sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại

theo nhiệt độ.

+ Nêu được nội dung chính của thuyết electron về tính dẫn điện của kim loại và công thức tính

điện trở suất của kim loại. Nêu được cấp độ lớn của các đại lượng đã nói đến trong thuyết này.

2. Kỹ năng

+ Giải thích được một cách định tính các tính chất điện chung của kim loại dựa trên thuyết electron

về tính dẫn điện của kim loại.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

1. Giáo viên

+ Giao E-book cho HS, hướng dẫn cách sử dụng

+ Chuẩn bị thí nghiệm đã mô tả trong sgk.

2. Học sinh

- Ôn lại : + Phần nói về tính dẫn điện của kim loại trong SGK lớp 9.

+ Dòng điện trong kim loại tuân theo định luật Ôm.

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

5 phút I.Các tính chất điện của kim loại

-Trình bày các tính chất dẫn điện của kim loại mà em biết.

5 phút II. Electron tự do trong kim loại

- Mô tả mạng tinh thể kim loại.

-Electron tự do trong kim loại được hình thành như thế nào?

-Trong các kim loại khác nhau thì mật độ electron tự do có khác nhau không?

-Tại sao nói kim loại ở thể rắn có cấu trúc tinh thể?

-Electron nào được chuyển động tự do trong mạng tinh thể kim loại?

-Quan sát mô hình nguyên tử và sự hình thành đám mây electron trong E-book và

trình bày.

-Các e lec tron tự do chuyển động như thế nào nếu không có điện trường ngoài?

10 phút III. Giải thích tính chất điện của kim loại

- Khi đặt vào 2 đầu kim loại một hiệu điện thế thì các êlectron tự do sẽ chuyển động

như thế nào?

.-Dựa trên sự có mặt của electron tự do trong kim loại hãy giải thích tính chất dẫn

điện của kim loại

-Điện trở suất của kim loại càng tăng hay càng giảm khi nhiệt độ kim loại tăng? Vì

sao?

-Nguyên nhân nào gây ra sự cản trở electron tự do hay gây ra điện trở của kim loại?

-Điện trở suất của kim loại phụ thuộc những yếu tố nào? Biểu thức ra sao?

-Dòng điện chạy qua dây dẫn bằng kim loại gây ra tác dụng gì? Tại sao?

-Khi va chạm với các ion dương của các mạng tinh thể, vận tốc của electron tăng

hay giảm ?

-Động năng của electron giảm khi va chạm được chuyển thành dạng năng lượng nào

5 phút Giải thích vấn đề nêu ra ở đầu bài.

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- GV giới thiệu chương mới, cách sử dụng E-book, các phần trong E-book, cùng HS nghe lại phần giới

thiệu E-book.

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Khi bật công tắc đèn ta thấy đèn sáng ngay lập tức. Có phải là do có các electron chuyển động với

vận tốc rất lớn từ nguồn tới bóng đèn?

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (5 phút) : Nhắc lại tính chất điện của kim loại

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và I.Tính chất điện của kim loại:

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. -Kim loại là chất dẫn điện tốt. nhiệm vụ I. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước -Dòng điện trong kim loại tuân theo định nhiệm vụ học tập. lớp. luật Ôm. -Tổng kết lại ý, cho HS -Các nhóm khác cho ý -Dòng điện chạy qua dân dẫn kim loại có tác chép bài. kiến. dụng nhiệt.

-Tổng hợp, ghi chép vào -Điện trở suất của kim loại tăng theo nhiệt vở. độ

ρ = ρR0 R[1 + α(t – tR0 R)]

Hoạt động 2 ( 7 phút): Giới thiệu về sự có mặt của êlectron tự do trong kim loại.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và ghi II. Electron tự do trong kim loại

thảo luận và trình bày các chép lại. -Ion dương sắp xếp 1 cách tuần nhiệm vụ II. trong phiếu hoàn, trật tự => Mạng tinh thể kim -1 nhóm trình bày trước lớp. nhiệm vụ học tập. loại. -Các nhóm khác cho ý kiến. -Cho HS xem E-book -Các electron hóa trị chuyển động -Tổng hợp, ghi chép vào vở. trong quá trình thảo luận. hỗn loạn => khí electron.

-Tổng kết lại ý, cho HS -Khi không có điện trường ngoài => chép bài. không tạo ra dòng điện.

Hoạt động 3 (10 phút): Giải thích tính chất điện của kim loại.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện -Thực hiện thảo luận và ghi III. Giải thích tính chất điện của

thảo luận và trình bày các chép lại. kim loại

nhiệm vụ II. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước lớp. a)Bản chất dòng điện trong kim nhiệm vụ học tập. loại: Là dòng chuyển dời có hướng -Các nhóm khác cho ý kiến. -Cho HS xem E-book trong của các electron ngược chiều điện

-Tổng hợp, ghi chép vào vở. quá trình thảo luận. trường.

b)-Sự mất trật tự của mạng tinh thể -Tổng kết lại ý, cho HS chép

kim loại gây nên điện trở kim loại. bài.

-Nhiệt độ kim loại càng cao thì điện -Gv hướng dẫn cho hs dùng

trở suất kim loại tăng. thuyết electron để giải thích

các tính chất điện của kim -Dây dẫn kim loại nóng lên khi có loại. dòng điện chạy qua.

-GV đặt vấn đề cho HS :trong

khi các êlectron tự do di

chuyển như thế thì có xảy ra

hiện tượng gì với chúng?

-GV nhấn mạnh thêm: điện

trở còn được gây ra bởi các

sai hỏng tinh thể.

Hoạt động 4 . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS giải thích câu Thảo luận chung đưa ra câu Không phải do electron chuyển

hỏi đã nêu ở đầu bài. trả lời động rất nhanh mà do tốc độ truyền

của điện trường rất nhanh nên dòng

điện chuyển từ công tắc đến đèn

ngay lập tức.

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Kết luận chương 2

Chương này chúng tôi đã trình bày được những vấn đề sau:

Tìm hiểu, nghiên cứu cấu trúc nội dung, chuẩn kiến thức và kĩ năng, phương pháp dạy học cơ bản của

chương 3 – Dòng điện trong các môi trường –Chương trình nâng cao định hướng cho việc thiết kế E-

book. Đồng thời trình bày khá chi tiết các thao tác thiết kế một số giao diện chính trong E-book và

những nội dung có trong E-book.

CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1. Mục đích thực nghiệm

Mục đích của thực nghiệm sư phạm là nhằm đánh giá tính đúng đắn của giả thuyết khoa học của

đề tài. Cụ thể, chúng tôi đã tiến hành đánh giá tính khả thi và hiệu quả sử dụng của E-book đã thiết kế

vào việc dạy học chương 3, Vật lí 11 – nâng cao theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh qua

tiêu chí sau:

 Tính khả thi

- Tính khả thi được thể hiện qua số lượng HS sử dụng được E-Book để tự học.

- Sự phù hợp của E-book đã thiết kế với điều kiện thực tế.

 Tính hiệu quả

Tính hiệu quả của việc sử dụng E-book được thể hiện qua:

- Kết quả học tập của học sinh được nâng lên (đánh giá qua điểm số bài kiểm tra của HS).

- Nâng cao khả năng tự học (đánh giá qua việc HS báo cáo những nội dung được GV phân

công).

- Độ bền vững của kiến thức được nâng lên (đánh giá qua kết quả bài kiểm tra của HS).

- HS hứng thú trong học tập, yêu thích môn học hơn (qua phiếu nhận xét của HS về E-book).

3.2. Nội dung thực nghiệm

GV dùng E-book hay các tư liệu có trong E-book để giảng dạy các bài trong chương 3, sau đó

cho HS làm 2 bài kiểm tra để đánh giá kết quả.

- Bài kiểm tra thứ nhất sau tiết luyện tập thứ nhất của chương (sau bài 19), sau khi HS đã được

nghiên cứu những kiến thức về dòng điện trong kim loại và dòng điện trong chất điện phân.

- Bài kiểm tra thứ hai sau khi học hết chương 3.

3.3. Thời gian và đối tượng thực nghiệm

Tiến hành thực nghiệm trong học kì I, năm học 2010-2011, ở khối 11 tại trường THPT Hàm

Thuận Nam – Bình Thuận.

Với các lớp tham gia thực nghiệm như bảng 3.1.

Bảng 3.1. Các lớp tham gia thực nghiệm và đối chứng

STT Đối tượng Số HS Lớp

TN 1 1 11A1 40

ĐC 1 2 11A3 42

TN 2 3 11A4 40

ĐC 2 4 11A2 42

∑

2 TN, 2 ĐC 4 lớp 11 A 164

3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

 Chuẩn bị.

- Xây dựng nội dung và kế hoạch giảng dạy cụ thể để Ban giám hiệu nhà trường thông qua.

- Xin ý kiến của các giáo viên trong tổ vật lí của trường để được góp ý về nội dung kiến thức, hình

thức tổ chức dạy học và tính khả thi của việc thực hiện dạy học bằng E-book.

- Giới thiệu sơ lược về hình thức học tập cũng như cách thức kiểm tra đánh giá cho học sinh.

 Tiến hành hoạt động dạy học trên lớp

Sau khi đã chuẩn bị các nội dung cần thiết, giáo viên tiến hành thực hiện giảng dạy theo kế hoạch

đã được xây dựng và thông qua.

 Trước mỗi bài học, GV yêu cầu HS các lớp (lớp thực nghiệm và lớp đối chứng) chuẩn

bị trước bài ở nhà:

- Chia lớp thực nghiệm thành các nhóm nhỏ, phát đĩa CD và phiếu học tập cho từng HS.

- Nhóm và cá nhân tự lực tìm hiểu trả lời các câu hỏi trong phiếu học tập rồi nộp cho GV.

- GV đọc, trả lại cho HS và nhận xét.

 Trong tiết học GV thực hiện các bước sau:

- Phát phiếu “Nhiệm vụ học tập” cho từng nhóm.

- Đặt nhiều câu hỏi để kiểm tra sự chuẩn bị ở nhà của HS và nhóm.

- GV đóng vai trò cố vấn, theo dõi hoạt động của các nhóm để kịp thời hỗ trợ và chỉnh sửa nội

dung cho phù hợp.

- Các nhóm thực hiện theo nhiệm vụ học tập, trả lời câu hỏi do GV đặt ra hoặc thảo luận các câu

hỏi phát sinh.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt lại các ý chính.

3.5. Phương pháp xử lí kết quả thực nghiệm

Xử lí kết quả thực nghiệm bằng phương pháp thống kê được thực hiện theo các bước sau:

1. Lập các bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích.

2. Vẽ đồ thị các đường lũy tích.

3. Lập bảng tổng hợp phân loại kết quả học tập.

4. Tính các tham số thống kê đặc trưng.

k

=

=

X

+ + ... + + ...

1 ∑ x n i i n = 1 i

x n 1 1 n 1

+ x n 2 2 + n 2

x n k k n k

* Trung bình cộng ( X ): là tham số đặc trưng cho sự tập trung của số liệu.

Trong đó: n là số học sinh tham gia thực nghiệm.

P ): đại diện cho tính phân tán của dãy số liệu quan sát.

2 * Phương sai (SP

k

2

=

−

(

)

S

n x X i i

1 − ∑ 1

n

= 1

i

nRiR là tần số học sinh đạt điểm xRiR.

k

=

−

(

)

S

n x X i i

1 − ∑ 1

n

= 1

i

* Độ lệch chuẩn (S):

=

m

S có giá trị càng nhỏ thì số liệu càng ít phân tán.

S n

* Sai số tiêu chuẩn (m):

Giá trị trung bình sẽ dao động trong khoảng X m±

* Hệ số biến thiên (V ): là tham số thống kê cho phép so sánh độ biến thiên của nhiều mẫu khác nhau ở

các chỉ tiêu nghiên cứu khác nhau. Do đo, hệ số biến thiên được sử dụng phổ biến để đánh giá kết quả

=

V

.100%

S X

nghiên cứu.

1

2

X

X

=

t

− s

p

n n 1 2 + n n 1 2

−

−

+

(

1)

(

n 1

2 s 2

=

s

p

2 s 1 +

n 2 − 2

1) n 1

n 2

* Đại lượng kiểm định Student (t):

Với

1X : Trung bình cộng của lớp thực nghiệm.

2X : Trung bình cộng của lớp đối chứng.

2 ,S S : Lần lượt là phương sai của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. 1

2 2

Trong đó: nR1 R, nR2 R: Tổng số học sinh của lớp thực nghiệm và đối chứng.

5. Phân tích, đánh giá kết quả

- Nếu trị số của độ lệch chuẩn (S) tính ra càng nhỏ, chứng tỏ độ phân tán càng ít, tính chất đồng

đều của các đơn vị tổng thể càng cao, tính chất đại biểu của trung bình cộng càng cao, tổng thể càng

đồng chất, sự sai số của hiện tượng càng ít, mặt chất của hiện tượng càng tốt.

- Chỉ tiêu này để đánh giá mặt chất của từng tổng thể, từng hiện tượng, không được dùng để so

sánh mặt chất giữa các tổng thể khác nhau.

- Nếu trị số của V tính ra càng nhỏ, chứng tỏ tính chất đồng đều càng cao, tính chất đại biểu của

trung bình cộng càng cao, tổng thể càng đồng chất, mức độ sai số của hiện tượng càng ít, mặt chất của

tổng thể càng tốt.

- Dùng hệ số biến thiên để so sánh mặt chất giữa các hiện tượng với nhau hoặc giữa các tổng thể

khác nhau, tức là tổng thể nào có hệ số biến thiên nhỏ hơn thì mặt chất tốt hơn.

- Sử dụng phép thử Student để đánh giá sự sai khác về kết quả học tập của hai nhóm TN và ĐC.

Chọn α là xác suất sai số (từ 0,01 đến 0,05) và độ lệch chuẩn tự do k = nR1 R + nR2 R - 2. Tra bảng phân phối

,a kt giới hạn.

t≥

Student, tìm

1X và

2X là có ý nghĩa.

,a k t<

thì sự khác nhau giữa

,a k

t nghĩa.

thì sự khác nhau giữa 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng là không có ý • Nếu t • Nếu

3.6. Tiến hành thực nghiệm

- Gởi đĩa CD đến các lớp tham gia thực nghiệm.

- Đối với lớp thực nghiệm: GV sử dụng E-book để dạy và hướng dẫn HS cách sử dụng E-book

và phương pháp học tập.

- Đối với lớp đối chứng: GV sử dụng phương pháp dạy học truyền thống, HS không sử dụng E-

book.

3.7. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm

3.7.1. Nhận xét quá trình học tập của lớp thực nghiệm

Việc học tập bằng E-book đã đem lại hiệu quả có thể nhìn thấy rõ :

- Việc tự học đã hình thành cho học sinh thói quen tích cực, chủ động tìm hiểu kiến thức; qua đó

các em năng động hơn, hứng thú hơn trong việc tìm hiểu kiến thức mới và nắm kiến thức chắc hơn.

Hơn nữa, E-book được thiết kế khoa học, phù hợp với nhiều đối tượng học sinh, giúp các em chiếm

lĩnh được kiến thức mới cũng như các ứng dụng trong đời sống một cách thiết thực, qua đó tạo thói

quen cho các em nhu cầu tìm hiểu thêm nhiều vấn đề mới qua những gợi ý trong E-book.

- Việc học tập theo nhóm đã giúp học sinh có cơ hội trao đổi, tranh luận với nhau để cùng nhau

thực hiện các nhiệm vụ học tập. Cách học này giúp học sinh tự lực chiếm lĩnh kiến thức, đồng thời rèn

luyện cho học sinh những kĩ năng cần thiết như giao tiếp, hợp tác.

Qua quá trình thực nghiệm, tôi nhận thấy đa số các em trong lớp thực nghiệm đều tích cực tham

gia vào hoạt động chung, các em rất hứng thú và tham gia nhiệt tình. Việc có sẵn tư liệu học tập phong

phú cũng giúp các em chuẩn bị bài trước rất tốt, có thể đứng lên trình bày những kiến thức cơ bản một

cách nhanh chóng và đưa ra nhiều thắc mắc lí thú xung quanh bài học. Những ứng dụng và hiện tượng

trong đời sống nêu trong E-Book được các em thảo luận rất sôi nổi, không khí học tập thực sự thoải

mái và hiệu quả hơn rất nhiều.

Kết quả làm bài của lớp thực nghiệm tốt hơn lớp đối chứng chứng tỏ các em nhớ bài lâu hơn. E-

book còn có nhiều câu hỏi và bài tập để học sinh tự rèn luyện, hơn nữa các em còn có thể thảo luận

nhóm, đó là lí do các em lớp thực nghiệm làm bài tốt hơn bên lớp đối chứng.

Cuối cùng, dựa vào kết quả thực nghiệm tôi nhận thấy người giáo viên cần đầu tư thời gian công

sức để chuẩn bị (xây dựng E-book khoa học, đầy đủ, kế hoạch giảng dạy chặt chẽ, nhiệm vụ học tập rõ

ràng …). Với kế hoạch đã được chuẩn bị chu đáo, người giáo viên giảng dạy rất thoải mái, tự tin vì hầu

như toàn bộ các hoạt động trên lớp đã được vạch ra một cách hợp lí. Phần lớn thời gian trên lớp là

dành cho học sinh làm việc và giáo viên chỉ đóng vai trò hỗ trợ cho các em trong các hoạt động đó,

nhưng chất lượng và hiệu quả của tiết học lại càng cao hơn. Học sinh học tập rất thoải mái, hứng thú,

không bị căng thẳng, không bị áp lực do bị buộc phải tiếp nhận kiến thức do giáo viên thông báo như

trong cách dạy cũ.

3.7.2. Xử lí kết quả thực nghiệm

3.7.2.1. Nhận xét của GV về E- book

Tham khảo ý kiến của các giáo viên Vật lí ( 8 GV ) trong trường THPT Hàm Thuận Nam, chúng tôi thu

được số liệu như sau :

Bảng 3.2 . Nhận xét của GV về E – book

Mức độ

Tiêu chí đánh giá TB 1 2 3 4 5

Đánh giá về NỘI DUNG

- Đầy đủ thông tin cần thiết 1 2 5 4,5

- Phong phú 1 4 3 4,25

- Kiến thức chính xác, khoa học 1 7 4,88

- Thiết thực 1 3 4 4,38

Đánh giá về HÌNH THỨC

- Tính khoa học 2 3 3 4,13

- Nhất quán về cách trình bày 1 2 5 4,5

- Giao diện đẹp, hấp dẫn 1 1 6 4,63

- Thân thiện 2 1 5 4,38

Đánh giá về TÍNH KHẢ THI

- Dễ sử dụng 2 6 4,75

- Phù hợp với trình độ học tập của học sinh 1 3 4 4,38

- Phù hợp với khả năng sử dụng vi tính của học sinh/giáo viên 2 3 3 4,13 - Phù hợp với điều kiện thực tế (học sinh có máy vi tính)

- Phù hợp với thời gian tự học ở nhà của học sinh 2 2 4 4,25

2 3 3 4,13

HIỆU QUẢ của việc sử dụng E-book

- Giúp các em dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh 1 7 4,88

- Làm tăng hứng thú học tập

- Nâng cao khả năng tự học 2 6

4,75 4,13 2 - Chất lượng giờ học được nâng lên 3 3

4,63 1 - Góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học 1 6

4,88 1 7

(Mức độ: 1: Kém; 2: Yếu; 3: Trung bình; 4: Khá; 5: Tốt).

Sau khi thu lại phiếu, thống kê số liệu, tổng hợp nhận xét của các thầy cô về E-book như sau:

 Đánh giá về mặt NỘI DUNG: E-book có đầy đủ thông tin cần thiết (4,5),

phong phú (4,25), kiến thức đưa ra là chính xác, khoa học (4,88) và thiết thực

(4,38).

 Đánh giá về mặt HÌNH THỨC: Nhiều GV cho rằng E-book có giao diện

đẹp, hấp dẫn (4,13), thân thiện (4,5), được trình bày nhất quán (4,63) và có tính

khoa học (4,38).

 Đánh giá về TÍNH KHẢ THI: E-book dễ sử dụng (4,75), phù hợp khả năng

sử dụng vi tính của GV và HS (4,38), phù hợp với trình độ học tập (4,13), điều kiện

thực tế (4,25) và thời gian tự học của HS (4,13).

 Đánh giá về HIỆU QUẢ sử dụng E-book: Nhiều GV cho rằng E-book giúp

các em dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh (4,88), E-book cũng làm tăng húng thú học

tập (4,75), nâng cao khả năng tự học (4,13) vì thế mà chất lượng giờ học được nâng

lên (4,63), từ đó góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học (4,88).

3.7.2.2. Nhận xét của HS về E-book

Tham khảo ý kiến 80 HS ở 2 lớp thực nghiệm (bảng 3.1) chúng tôi thu được số liệu sau:

Bảng 3.3. Nhận xét của HS về e-book

(Theo các mức độ 1: kém, 2: yếu, 3: trung bình, 4: khá, 5: tốt)

Mức độ TB Tiêu chí đánh giá 1 2 3 4 5

Đánh giá về nội dung

- Đầy đủ thông tin cần thiết 0 4 6 15 55 4,51

- Phong phú 2 2 4 8 64 4,63

- Kiến thức chính xác, khoa học 1 2 8 19 50 4,44

- Thiết thực 1 3 10 19 47 4,35

Đánh giá về hình thức

- Tính khoa học 0 1 4 30 45 4,49

- Bố cục hợp lí, logic 1 2 7 32 38 4,3

- Giao diện đẹp, hấp dẫn, thân thiện 1 4 12 23 40 4,21

Đánh giá về tính khả thi

- Dễ sử dụng 1 3 10 23 43 4,3

- Phù hợp với trình độ học tập của HS 2 2 11 26 39 4,23

- Phù hợp với khả năng sử dụng vi tính của HS 1 6 13 22 38 4,13

- Phù hợp với điều kiện thực tế (HS có máy vi tính) 7 3 23 25 22 3,65

- Phù hợp với thời gian tự học ở nhà của HS. 1 5 15 30 29 4,01

Hiệu quả của việc sử dụng e-book

- HS dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh 1 4 7 29 39 4,26

- HS hứng thú học tập 0 1 4 15 60 4,68

- Nâng cao khả năng tự học của HS 0 1 11 25 43 4,38

- Chất lượng giờ học được nâng lên 1 2 11 24 42 4,3

- Góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học 1 2 4 15 58 4,59

(Mức độ: 1: Kém; 2: Yếu; 3: Trung bình; 4: Khá; 5: Tốt).

 Đánh giá về mặt NỘI DUNG: Các em cho rằng E-book có đầy đủ thông tin

cần thiết (4,51), phong phú (4,63), kiến thức đưa ra là chính xác, khoa học (4,44) và

thiết thực (4,35).

 Đánh giá về mặt HÌNH THỨC: E-book có giao diện đẹp, hấp dẫn (4,49),

thân thiện (4,3), nhất quán về cách trình bày (4,21) và có tính khoa học (4,50).

 Đánh giá về TÍNH KHẢ THI: E-book dễ sử dụng (4,3), phù hợp khả năng

sử dụng vi tính của GV và HS (4,23), phù hợp với trình độ học tập (4,13), với điều

kiện thực tế của học sinh (3,65) và thời gian tự học ở nhà của HS (4,01).

 Đánh giá về HIỆU QUẢ sử dụng E-book: E-book giúp các em dễ hiểu bài,

tiếp thu bài nhanh (4,26), E-book làm tăng húng thú học tập (4,68), nâng cao khả

năng tự học (4,38), chất lượng giờ học được nâng lên (4,3), góp phần vào việc đổi

mới phương pháp dạy học (4,59).

3.7.2.3. Kết quả bài kiểm tra của học sinh

 Kết quả bài kiểm tra lần 1

Bảng 3.4. Bảng điểm bài kiểm tra lần 1

Lớp Số HS Điểm xRi Điểm TB ( X )

6 7 8 9 10 5 0 1 2 3 4

3 0 0 0 0 0 1 13 13 7 3 7,73 TN1 40

0 0 0 0 1 3 13 15 5 4 1 6,89 ĐC1 42

0 0 0 0 0 4 6 9 14 5 2 7,4 TN2 40

0 0 0 0 2 7 13 8 9 2 1 6,59 ĐC2 42

∑ TN

0 0 0 0 0 7 7 22 27 12 5 7,57 80

∑ ĐC

0 0 0 0 3 10 26 23 14 6 2 6,74 84

Bảng 3.5. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 1

Điểm xRi Số HS đạt điểm xRi %HS đạt điểm xRi %HS đạt điểm xRiR trở xuống

TN ĐC TN ĐC TN ĐC

0 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00

1 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00

2 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00

3 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00

4 0 0,00 3,57 3 0,00 3,57

5 7 8,75 11,91 10 8,75 15,48

6 7 8,75 30,95 26 17,50 46,43

7 22 27,50 27,38 23 45,00 73,81

8 27 33,75 16,67 14 78,75 90,48

9 12 15,00 7,14 6 93,75 97,62

10 5 6,25 2,38 2 100 100

TN

ĐC

∑ 80 84 100 100

Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 1

Bảng 3.6. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra lần 1

Đối tượng % Yếu, kém % Trung bình % Khá giỏi

TN 0 17,50 82,50

TN

ĐC

ĐC 3,57 42,86 53,57

Hình 3.2. Đồ thị kết quả học tập bài kiểm tra lần 1

Bảng 3.7.Tổng hợp các tham số đặc trưng của bài kiểm tra lần 1

X m±

± 7,56 0,14

Đối tượng S V % t

± 6, 73 0,14

TN 1,28 16,94 % 4,12 ĐC 1,31 19,49 %

Kiểm tra kết quả thực nghiệm bằng phép thử Student với xác suất sai lầm α = 0,01;

k = nR1 R+ nR2 R- 2 = 80 + 84 – 2 = 162. Tra bảng phân phối Student tìm giá trị tRα,k R = 2,61

Ta có t = 4,12 > tRα,k , Rvì vậy sự khác nhau về kết quả học tập (bài kiểm tra lần 1)

giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng là có ý nghĩa (với mức ý nghĩa α = 0,01).

 Kết quả bài kiểm tra lần 2

Bảng 3.8. Bảng điểm bài kiểm tra lần 2

Lớp Số HS Điểm xRi Điểm TB ( X )

6 7 8 9 10 0 1 2 3 4 5

TN1 40 0 0 0 0 0 2 3 11 11 9 4 7,85

ĐC1 42 0 0 0 0 1 6 11 9 8 7 0 6,81

TN2 40 0 0 0 0 1 4 6 5 14 7 3 7,40

42 0 0 0 0 1 7 9 8 10 6 1 6,88

80 0 0 0 0 1 6 9 16 25 16 7 7,63 ĐC2 ∑ TN

∑ ĐC

84 0 0 0 0 2 13 20 17 18 13 1 6,85

Bảng 3.9. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2

Điểm xRi Số HS đạt điểm xRi %HS đạt điểm xRi %HS đạt điểm xRiR trở xuống

TN ĐC TN ĐC TN ĐC

0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

1 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

2 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

3 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

4 1 2 1,25 2,38 1,25 2,38

5 6 13 7,50 15,47 8,75 17,85

6 9 20 11,25 23,81 20,00 41,66

7 16 17 20,00 20,24 40,00 61,90

8 25 18 31,25 21,43 71,25 83,33

9 16 13 20,00 15,47 91,25 98,80

10 7 1 8,75 1,20 100 100

TN

ĐC

∑ 80 84 100 100

Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 2

Bảng 3.10. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra lần 2

Đối tượng % Yếu, kém % Trung bình % Khá giỏi

TN 1,25 18,75 80,00

ĐC 2,38 39,28 58,34

TN

ĐC

Hình 3.4. Đồ thị kết quả học tập bài kiểm tra lần 2

Bảng 3.11. Tổng hợp các tham số đặc trưng của bài kiểm tra lần 2

X m±

± 7, 68 0,16

Đối tượng S V % t

± 6,94 0,16

1,41 18,40 % TN 3,31 1,31 20,54 % ĐC

Kiểm tra kết quả thực nghiệm bằng phép thử Student với xác suất sai lầm α = 0,01;

k = nR1 R+ nR2 R- 2 = 80 + 84 – 2 = 162. Tra bảng phân phối Student tìm giá trị tRα,k R = 2,61

Ta có t = 3,31 > tRα,k , Rvì vậy sự khác nhau về kết quả học tập (bài kiểm tra lần 2)

giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng là có ý nghĩa (với mức ý nghĩa α = 0,01).

 Kết quả tổng hợp 2 bài kiểm tra

Bảng 3.12. Tổng hợp kết quả của 2 bài kiểm tra

Đối tượng TN ĐC Số bài kiểm tra 160 168 0 1 0 0 0 0 2 0 0 3 0 0 4 1 5 Điểm xRi 5 13 23 6 16 46 7 38 40 8 52 32 9 28 19 10 12 3 Điểm TB ( x ) 7,62 6,83

Bảng 3.13. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích tổng hợp 2 bài kiểm tra

Điểm xRi Số HS đạt điểm xRi %HS đạt điểm xRi %HS đạt điểm xRiR trở xuống

TN ĐC TN ĐC TN ĐC

0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

1 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

2 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

3 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

4 1 5 0,63 2,98 0,63 2,98

5 13 23 8,12 13,69 8,75 16,67

6 16 46 10,00 27,38 18,75 44,05

7 38 40 23,75 23,81 42,50 67,86

8 52 32 32,50 19,05 75,00 86,91

9 28 19 17,50 11,31 92,50 98,22

10 12 3 7,50 1,78 100 100

TN

ĐC

∑ 160 168 100 100

Hình 3.5. Đồ thị đường lũy tích 3 bài kiểm tra

Bảng 3.14. Tổng hợp kết quả học tập của 2 bài kiểm tra

Đối tượng % Yếu, kém % Trung bình % Khá giỏi

TN 0,63 18,12 81,25

TN

ĐC

ĐC 2,98 41,07 55,95

Hình 3.6. Đồ thị tổng hợp kết quả học tập của 2 bài kiểm tra

Bảng 3.15. Tổng hợp các tham số đặc trưng của 2 bài kiểm tra

X m±

± 7, 62 0,11

Đối tượng S V % t sRp

± 6,83 0,11

1,35 17,65 % TN 1,58 4,53 1,37 20,06 % ĐC

Kiểm tra kết quả thực nghiệm bằng phép thử Student với xác suất sai lầm α = 0,01 ;

k = nR1 R+ nR2 R- 2 = 160 + 168 – 2 = 326. Tra bảng phân phối Student tìm giá trị tRα,k R = 2,59

Ta có t = 4,53 > tRα,k , Rvì vậy sự khác nhau về kết quả học tập giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng là có

ý nghĩa (với mức ý nghĩa α = 0,01).

 Từ kết quả xử lí số liệu thực nghiệm, chúng tôi nhận thấy:

- Điểm trung bình cộng của các lớp TN luôn cao hơn các lớp ĐC.

- Hệ số biến thiên V của các lớp TN luôn nhỏ hơn các lớp ĐC.

- Đường luỹ tích của các lớp TN luôn nằm bên phải và phía dưới đường lũy tích của các lớp ĐC.

=> HS ở các lớp TN có kết quả học tập cao hơn và đồng đều hơn lớp ĐC chứng tỏ việc sử dụng E-

book để tự học đã góp phần nâng cao kết quả học tập.

- Kiểm tra kết quả thực nghiệm bằng phép thử Student với α = 0,01 ta đều có t> t Rα,k R Như vậy sự

khác nhau về kết quả học tập giữa các lớp đối chứng và thực nghiệm là có ý nghĩa.

- Học sinh ở lớp thực nghiệm do được tự học, tự nghiên cứu với đĩa CD do giáo viên phát nên

kết quả học tập cao hơn so với lớp đối chứng, các em nhớ bài lâu hơn.

Từ những kết quả thu được ở trên phần nào cũng cho thấy E-book đã góp vai

trò quan trọng trong việc lĩnh hội kiến thức của học sinh, là công cụ tự học hiệu quả.

Kết luận chương 3

Chương này chúng tôi đã trình bày các vấn đề:

Mục đích, nội dung, cách tiến hành và phương pháp xử lí, đánh giá kết quả thực nghiệm. Kết

quả thực nghiệm đã khẳng định việc thiết kế E-book Vật lí 11, chương 3 -chương trình nâng cao là cần

thiết và việc sử dụng E-book vào dạy học là hiệu quả và góp phần nâng cao chất lượng dạy học Vật lí.

Những số liệu thực nghiệm bước đầu đã khẳng định những giả thuyết nghiên cứu của đề tài là

khả thi. E-book sẽ là trợ thủ đắc lực cho HS trong quá trình chinh phục kiến thức mới và là dụng cụ dạy

học hiệu quả cho giáo viên trong quá trình giảng dạy. Giúp cho việc đổi mới phương pháp dạy học

được hiệu quả hơn. Tuy việc dùng E-book hỗ trợ dạy học nhằm tích cực hoá hoạt động nhận thức của

học sinh vẫn chưa có một chuẩn mực xác định để đánh giá quá trình học tập của học sinh nhưng kết

quả nổi bật vẫn là sự hứng thú và năng động hơn của học sinh sau khi tham gia quá trình học tập.

Kết quả thực nghiệm còn cho thấy, việc dùng E-book hỗ trợ dạy học để tăng tính tích cực của

học sinh có thể áp dụng cho nhiều điều kiện sư phạm khác nhau, kể cả những môi trường chưa được

đầy đủ như các trường thành thị. Thông qua việc khai thác, phân tích tư liệu làm tăng khả năng tìm tòi,

khám phá và tổng hợp kiến thức của các em một cách dễ dàng hơn. Đó chính là hiệu quả thiết thực mà

E-book hướng tới.

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT

1. Kết luận

Luận văn đã hoàn thành được mục đích và nhiệm vụ đề ra:

 Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.

 Thiết kế E-book dạy học môn Vật lí lớp 11, chương 3 - Chương trình nâng cao.

 Hỗ trợ dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh.

E-book gồm 4 phần chính: Bài học, Bài tập, Tư liệu, Vật lí vui.

- Bài học: gồm các bài học theo sách giáo khoa Vật lí 11- nâng cao (từ bài 17 đến 24) được

minh họa bằng hình ảnh và phim thí nghiệm, với những câu hỏi dẫn dắt chiều tư duy và bài tập củng

cố, giống như một bài giảng điện tử.

- Bài tập: gồm các bài tập bài tập giáo khoa, bài tập làm thêm, bài tập kiểm tra sau mỗi bài học,

một số phương pháp giải nhanh bài toán vật lí. Ngân hàng trắc nghiệm, các bài kiểm tra trắc nghiệm…

- Tư liệu: gồm các hình ảnh, tư liệu về : lịch sử điện từ học, các hạt sơ cấp, chuyện kể về các nhà

khoa học, lịch sử phát minh ra dòng điện …

- Vật lí vui : hỏi đáp các câu hỏi thường ngày về vật lí; trò chơi giải ô chữ vật lí; trò chơi thư

giãn; phòng thí nghiệm vật lí ảo; các chuyện vui về vật lí; những kiến thức vật lí lí thú.

 Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của E-book đã thiết kế.

Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường THPT Hàm Thuận Nam ở Bình Thuận

kết hợp với điều tra bằng phiếu câu hỏi đối với 8 GV và 80 HS. Từ kết quả thực nghiệm và điều tra

chúng tôi nhận thấy:

Việc sử dụng E-book Vật lí 11 do chúng tôi thiết kế vào dạy học chương 3-Chương trình nâng

cao đã góp phần nâng cao chất lượng dạy học Vật lí. E-book là công cụ hỗ trợ đắc lực cho giáo viên và

học sinh khi nghiên cứu chương này.

- Giáo viên có thể sử dụng các tư liệu có trong E-book để đưa vào bài giảng, như hình ảnh, phim

thí nghiệm về dòng điện trong các môi trường hay có thể sử dụng ngân hàng câu hỏi để làm ra những

đề kiểm tra trắc nghiệm, tự luận cho học sinh mà ít tốn thời gian và công sức.

- Học sinh cũng có thể tự rèn luyện kĩ năng làm bài tập qua hệ thống bài kiểm tra mà E-book

cung cấp hay có thể giải các câu đố, câu hỏi vui về Vật lí trong phần Vui học. Bên cạnh đó, học sinh

còn được đọc các câu chuyện kể về cuộc đời của các nhà bác học, sẽ cảm thấy khâm phục tài năng và ý

chí của các nhà bác học, tăng niềm tin về những kiến thức mà Vật lí mang lại, và từ đó càng yêu thích

môn Vật lí.

2. Đề xuất

Qua nghiên cứu, thực hiện đề tài, chúng tôi có một số đề xuất sau:

- Việc nghiên cứu và ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, đặc biệt là thiết kế ra các sản

phẩm hoàn chỉnh có thể ứng dụng vào thực tế thì tốn kém và mất nhiều công sức, cần phải có sự đầu tư

đồng bộ từ con người đến cơ sở vật chất, từ khâu thiết kế đến khâu áp dụng vào thực tế. Cần có sự hỗ

trợ, tạo điều kiện cho các giáo viên có thể nâng cao trình độ tin học và tạo điều kiện về cơ sở vật chất

để các sản phẩm có thể đưa vào sử dụng.

- Cần thiết kế E-book, mở rộng ra cho nhiều chương, mục hay các khối lớp để giáo viên và học

sinh có điều kiện sử dụng thường xuyên e-book vào dạy học, tạo tiền đề cho việc ứng dụng công nghệ

thông tin vào dạy học được phổ biến hơn.

Thực hiện đề tài, chúng tôi đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, đây mới chỉ là

những thử nghiệm ban đầu. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do hạn chế về mặt thời gian và phạm vi

nghiên cứu của luận văn thạc sĩ, luận văn này chắc chắn còn có những khiếm khuyết. Chúng tôi rất

mong nhận được những nhận xét, đánh giá và góp ý chân thành của các chuyên gia, quí thầy cô và các

bạn đồng nghiệp, nhằm bổ sung và hoàn thiện hơn cho luận văn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, sách giáo

khoa lớp 11 môn Vật lí, Nxb Giáo dục.

[2]. Chỉ thị số 55/2008/CT-BGDĐT ngày 30/9/2008 về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng

công nghệ thông tin trong ngành giáo dục giai đoạn 2008 – 2012. Bộ Giáo dục và đào tạo.

[3]. Nghị quyết quốc hội khóa X (2000). Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

[4]. Quyết định số 201/2001/QĐ-TTG (2001). Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010. Bộ Giáo

dục và đào tạo.

[5]. Báo cáo số 146/BC-BGDĐT (2008). Kết quả đánh giá chương trình giáo dục và sách giáo khoa

phổ thông năm 2008. Bộ Giáo dục và Đào tạo.

[6] Công văn số 4937/BGDĐT-CNTT (2010). Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ CNTT năm học 2010 –

2011. Bộ Giáo dục và Đào tạo.

[7] Dương Trọng Bái, Vũ Thanh Khiết (2000), Từ điển vật lí phổ thông, Nxb Giáo dục.

[8] Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát triển tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình dạy học, Tài

liệu BDTX chu kỳ 1993-1996, Vụ giáo viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo.

[9]. Trịnh Văn Biều (2004), Lí luận dạy học hoá học, Trường ĐHSP TP. HCM.

[10] .Trịnh Văn Biều (2003), Các phương pháp dạy học hiệu quả, Trường ĐHSP TP. HCM.

[11]. Hoàng Chúng (1982), Phương pháp thống kê toán học trong khoa học Giáo dục, Nxb Giáo dục.

[12]. Phạm Thế Dân (2007). Phân tích chương trình vật lý phổ thông. Bài giảng

chuyên đề cao học. ĐHSP TPHCM.

[13].Vũ Thị Kim Dung (2009). Thiết kế giáo án điện tử chương “Dòng điện trong các môi trường” Vật

lí 11 THPT ban cơ bản nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh. Luận văn thạc sĩ

LL&PPDH môn Vật lí Đại học Sư Phạm Tp. HCM.

[14]. Phó Đức Hòa, Ngô Quang Sơn.Ứng dụng CNTT trong dạy học tích cực

[15]. David Halliday, Cơ sở Vật lí, Nxb Giáo dục.

[16] .Bùi Quang Hân, Đoàn Văn Cừ, Phạm Ngọc Tiến, Nguyễn Thành Tương (1997),Giải toán Vật

lí 11 Tập 1. NXB Giáo dục.

[17]. Nguyễn Mạnh Hùng (2001). Phương pháp giảng dạy vật lý trong trường phổ thông. NXB ĐHSP

TPHCM.

[18]. Nguyễn Ngọc Hưng, Nguyễn Đức Thâm (2002). Giáo trình tổ chức họat động nhận thức của

học sinh trong dạy học vật lý ở trường phổ thông. NXB Giáo dục.

[19]. Đàm Thị Thanh Hưng (2009). Thiết kế e-book dạy học môn hóa học lớp 12 – Chương trình nâng

cao. Luận văn thạc sĩ LL&PPDH môn Hóa học Đại học Sư Phạm Tp. HCM.

[20] Đặng Thành Hưng (tổng thuật) (2001), Các lí thuyết và mô hình giáo dục hướng vào người học

ở phương Tây, Viện khoa học giáo dục, Hà Nội.

[21]. Nguyễn Thế Khôi ( Tổng chủ biên), Nguyễn Phúc Thuần ( Chủ biên), Nguyễn Ngọc Hưng,

Vũ Thanh Khiết, Phạm Xuân Quế, Phạm Đình Thiết, Nguyễn Trần Trác (2010). Vật lí 11 Nâng cao.

NXB Giáo Dục.

[22]. Nguyễn Thế Khôi ( Tổng chủ biên), Nguyễn Phúc Thuần ( Chủ biên), Nguyễn Ngọc Hưng, Vũ

Thanh Khiết, Phạm Xuân Quế, Phạm Đình Thiết, Nguyễn Trần Trác (2010). Vật lí 11 Nâng cao-

Sách giáo viên. NXB Giáo Dục.

[23]. Vũ Thị Phương Linh (2009). Thiết kế e-book hỗ trợ việc dạy và học phần hóa hữu cơ 11 trung

học phổ thông ( chương trình nâng cao). Luận văn thạc sĩ LL&PPDH môn Hóa học Đại học Sư Phạm

Tp. HCM.

[24] Ia.I.Perelman (1989), Vật lí giải trí, Nxb Khoa học và Kĩ thuật Hà Nội.

[25]. Lê Thị Thanh Thảo (2002). Didactic vật lý. Nxb ĐHSP TPHCM.

[26]. Nguyễn Thị Thanh Thắm (2009). Thiết kế sách giáo khoa điện tử phần hóa học vô cơ lớp 11

nâng cao. Luận văn thạc sĩ LL&PPDH môn Hóa học Đại học Sư Phạm Tp. HCM.

[27]. Nguyễn Trọng Thọ (2002). Ứng dụng tin học trong giảng dạy hóa học. NXB.Giáo dục.

[28] Nguyễn Cảnh Toàn (Chủ biên), Nguyễn Kỳ, Lê Khánh Bằng, Vũ Văn Tảo (2004), Học và dạy

cách học, NXB ĐHSP Hà Nội.

[29]. Tống Thanh Tùng (2009). Thiết kế e-book hóa học lớp 12 phần Crom – Sắt – Đồng. Luận văn

thạc sĩ LL&PPDH môn Hóa học Đại học Sư Phạm Tp. HCM.

[30] Thái Duy Tuyên (1998). Những vấn đề cơ bản của Giáo dục học hiện đại, NXB. HN. [31]. Phan

Gia Anh Vũ (2009). Bài giảng chuyên đề Ứng dụng Courselab 2.4 trong dạy học, Đại học Sư phạm Tp.

Hồ Chí Minh.

* Một số phần mềm :

CourseLab 2.4

Adobe Acrobat 8

Adobe Photoshop CS

Articulate Quizmaker '09

CamStudio

Crystal Button 2007

Easy Button & Menu Maker

EclipseCrossWord

FLIP Flash Album Deluxe

Macromedia FlashPaper 2

Microsoft Office 2003

ProShow Producer

Sothink Glanda 2005

Sothink Decompiler

* Một số trang web :

1TUhttp://www.courselab.comU1T

1TUhttp://ebook.moet.gov.vnU1T

1TUhttp://wikipedia.orgU1T

1TUhttp://www.youtube.comU1T

1TUhttp://thuvienvatly.comU1T

1TUhttp://www.courselab.comU1T

1TUhttp://www.physsci.heacademy.ac.ukU1T

1TUhttp://www.phanminhchanh.infoU1T

1TUhttp://www.succeed.ufl.edu/papers/fie97/fie97-010.pdfU1T

1TUhttp://www.zataka.com/tgs/school+learing.htmlU1T.

1TUhttp://www.imsa.edu/U1T

1TUhttp://www.vatlysupham.comU1T

1TUhttp://www.binhthuan.gov.vnU1T

1TUhttp://www.ntu.edu.vnU1T

PHỤ LỤC

I. GIÁO ÁN CHƯƠNG III “DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”

Bài 17: DÒNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

+ Nêu được tính chất điện chung của các kim loại, sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại

theo nhiệt độ.

+ Nêu được nội dung chính của thuyết electron về tính dẫn điện của kim loại và công thức tính

điện trở suất của kim loại. Nêu được cấp độ lớn của các đại lượng đã nói đến trong thuyết này.

2. Kỹ năng

+ Giải thích được một cách định tính các tính chất điện chung của kim loại dựa trên thuyết electron

về tính dẫn điện của kim loại.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

2. Giáo viên

+ Giao E-book cho HS, hướng dẫn cách sử dụng

+ Chuẩn bị thí nghiệm đã mô tả trong sgk.

2. Học sinh

- Ôn lại : + Phần nói về tính dẫn điện của kim loại trong SGK lớp 9.

+ Dòng điện trong kim loại tuân theo định luật Ôm.

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

5 phút I.-Trình bày các tính chất dẫn điện của kim loại mà em biết.

5 phút II.- Mô tả mạng tinh thể kim loại.

-Electron tự do trong kim loại được hình thành như thế nào?

-Trong các kim loại khác nhau thì mật độ electron tự do có khác nhau không?

-Tại sao nói kim loại ở thể rắn có cấu trúc tinh thể?

-Electron nào được chuyển động tự do trong mạng tinh thể kim loại?

-Quan sát mô hình nguyên tử và sự hình thành đám mây electron trong E-book và

trình bày.

-Các e lec tron tự do chuyển động như thế nào nếu không có điện trường ngoài?

10 phút III- Khi đặt vào 2 đầu kim loại một hiệu điện thế thì các êlectron tự do sẽ chuyển

động như thế nào?

.-Dựa trên sự có mặt của electron tự do trong kim loại hãy giải thích tính chất dẫn

điện của kim loại

-Điện trở suất của kim loại càng tăng hay càng giảm khi nhiệt độ kim loại tăng? Vì

sao?

-Nguyên nhân nào gây ra sự cản trở electron tự do hay gây ra điện trở của kim loại?

-Điện trở suất của kim loại phụ thuộc những yếu tố nào? Biểu thức ra sao?

-Dòng điện chạy qua dây dẫn bằng kim loại gây ra tác dụng gì? Tại sao?

-Khi va chạm với các ion dương của các mạng tinh thể, vận tốc của electron tăng

hay giảm ?

-Động năng của electron giảm khi va chạm được chuyển thành dạng năng lượng nào

5 phút Giải thích vấn đề nêu ra ở đầu bài.

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- GV giới thiệu chương mới, cách sử dụng E-book, các phần trong E-book, cùng HS nghe lại phần giới

thiệu E-book.

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Khi bật công tắc đèn ta thấy đèn sáng ngay lập tức. Có phải là do có các electron chuyển động với

vận tốc rất lớn từ nguồn tới bóng đèn?

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (5 phút) : Nhắc lại tính chất điện của kim loại

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và ghi chép I.Tính chất điện của kim loại:

thảo luận và trình bày các lại. -Kim loại là chất dẫn điện tốt. nhiệm vụ I. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước lớp. -Dòng điện trong kim loại tuân theo nhiệm vụ học tập.

-Các nhóm khác cho ý kiến. định luật Ôm. -Tổng kết lại ý, cho HS

-Tổng hợp, ghi chép vào vở. -Dòng điện chạy qua dân dẫn kim loại chép bài.

có tác dụng nhiệt.

-Điện trở suất của kim loại tăng theo

nhiệt độ

ρ = ρR0 R[1 + α(t – tR0 R)]

Hoạt động 2 ( 7 phút): Giới thiệu về sự có mặt của êlectron tự do trong kim loại.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và II. Electron tự do trong kim loại

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. -Ion dương sắp xếp 1 cách tuần hoàn, trật nhiệm vụ II. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước tự => Mạng tinh thể kim loại. nhiệm vụ học tập. lớp. -Các electron hóa trị chuyển động hỗn loạn -Cho HS xem E-book -Các nhóm khác cho ý => khí electron. trong quá trình thảo luận. kiến. -Khi không có điện trường ngoài => không -Tổng kết lại ý, cho HS -Tổng hợp, ghi chép vào tạo ra dòng điện. chép bài. vở.

Hoạt động 3 (10 phút): Giải thích tính chất điện của kim loại.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện -Thực hiện thảo luận và ghi III. Giải thích tính chất điện của

thảo luận và trình bày các chép lại. kim loại

nhiệm vụ II. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước lớp. a)Bản chất dòng điện trong kim nhiệm vụ học tập. loại: Là dòng chuyển dời có hướng -Các nhóm khác cho ý kiến. của các electron ngược chiều điện -Cho HS xem E-book trong

-Tổng hợp, ghi chép vào vở. quá trình thảo luận. trường.

-Tổng kết lại ý, cho HS chép b)-Sự mất trật tự của mạng tinh thể

bài. kim loại gây nên điện trở kim loại.

-Gv hướng dẫn cho hs dùng -Nhiệt độ kim loại càng cao thì điện

thuyết electron để giải thích trở suất kim loại tăng.

các tính chất điện của kim -Dây dẫn kim loại nóng lên khi có loại. dòng điện chạy qua.

-GV đặt vấn đề cho HS :trong

khi các êlectron tự do di

chuyển như thế thì có xảy ra

hiện tượng gì với chúng?

-GV nhấn mạnh thêm: điện

trở còn được gây ra bởi các

sai hỏng tinh thể.

Hoạt động 4 . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS giải thích câu Thảo luận chung đưa ra câu Không phải do electron chuyển

hỏi đã nêu ở đầu bài. trả lời động rất nhanh mà do tốc độ truyền

của điện trường rất nhanh nên dòng

điện chuyển từ công tắc đến đèn

ngay lập tức.

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Bài 18: HIỆN TƯỢNG NHIỆT ĐIỆN – HIỆN TƯỢNG SIÊU DẪN

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

– Hiểu được hiện tượng nhiệt điện và một số ứng dụng của nó.

– Hiểu được hiện tượng siêu dẫn và một số ứng dụng của nó.

2. Kỹ năng

– Quan sát GV tiến hành thí nghiệm từ đó rút ra kết luận.

– Giải thích hiện tượng vật lí : hiện tượng nhiệt điện.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

3. Giáo viên

+ Giao E-book cho HS, hướng dẫn cách sử dụng

+ Chuẩn bị thí nghiệm hiện tượng nhiệt điện.

2. Học sinh

- Ôn lại : + Phần nói về tính dẫn điện của kim loại.

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

15 phút I.Hiện tượng nhiệt điện

- Qua thí nghiệm đã được xem trong E-book, các nhóm hãy tự làm lại thí nghiệm và

ghi nhận kết quả.

- Hiện tượng g ì xảy ra khi dùng đèn cồn tăng độ chênh lệch nhiệt độ của hai

mối hàn A và B bằng cách đốt nóng một mối hàn ?

- Tại sao khi sự chênh lệch nhiệt độ giữa hai mối hàn thì trong mạch suất hiện

dòng nhiệt điện ?

- Hạt tải điện của dòng nhiệt điện là hạt nào ?

- Dòng nhiệt điện có phải là dòng điện trong kim loại không ?

- So sánh sự chuyển động vì nhiệt của các hạt tải điện ở hai đầu mối hàn ?

- Các hạt tải điệ n chuyển động như thế nào giữa hai mối hàn ?

- Cường độ dòng điện nhiệt điện phụ thuộc vào độ chênh lệch nhiệt độ như thế nào

? Làm thí nghiệm như thế nào để kiểm tra điều đó ?

- Có thể hạ thấp nhiệt độ của mối hàn B làm tăng độ chênh lệch nhiệt độ không

? Hạ thấp nhiệt độ mối hàn B bằng cách nào ?

- Suất điện động nhiệt điện là gì ? Biểu thức, điều kiện hình thành?

- Ứng dụng của hiện tượng nhiệt điện? Mô tả cấu tạo và nguyên tắc hoạt động?

10 phút II.Hiện tượng siêu dẫn

- Thí nghiệm được nhà vật lí làm khảo sát sự phụ thuộc của đại lượng nào ?

- Dựa vào đồ thị trên, hãy mô tả sự phụ thuộc của điện trở của thuỷ ngân

vào nhiệt độ ?

-Trình bày điều kiện hình thành và ứng dụng của hiện tượng siêu dẫn

10 phút - Thiết kế phương án thí nghiệm: Để dòng nhiệt điện ở thí nghiệm có chiều

ngược lại trên ta phải làm thế nào ?

-Giải thích vấn đề nêu ra ở đầu bài.

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- Nêu sự hình thành các electron tự do trong kim loại và bản chất dòng điện trong kim loại.

- Nêu nguyên nhân gây ra điện trở kim loại.

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Khi tăng nhiệt độ thì điện trở của kim loại tăng, khi giảm nhiệt độ thì điện trở của kim

loại giảm. Vậy có khi nào điện trở của kim loại bằng không không ? Để trả lời câu hỏi đó

chúng ta sẽ nghiên cứu về hiện tượng siêu dẫn trong bài học ngày hôm nay.

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (20 phút) : Tìm hiểu hiện tượng nhiệt điện.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và ghi I.Hiện tượng nhiệt điện

thảo luận và trình bày các chép lại. 1.Thí nghiệm : nhiệm vụ I. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước lớp. Dụng cụ thí nghiệm : cặp dây đồng- nhiệm vụ học tập.

constantan, điện kế, đèn cồn. -Các nhóm khác cho ý kiến. -Tổng kết lại ý, cho HS

Tiến hành :Hơ 1 đầu nối vào ngọn lửa -Tổng hợp, ghi chép vào vở. chép bài.

đèn cồn.

Kết quả : Có dòng điện chạy trong mạch.

2. Hiện tượng nhiệt điện : Hiện tượng tạo

thành suất điện động nhiệt điện trong

một mạch kín gồm hai vật dẫn khác nhau

khi giữ hai mối hàn ở hai nhiệt độ khác

nhau.

3. Biểu thức của suất điện động nhiệt

α=

−

điện

E

)

( T T T 1 2

αRTR: hệ số nhiệt điện trở

4. Ứng dụng của cặp nhiệt điện:

- Nhiệt kế nhiệt điện

- Pin nhiệt điện.

Hoạt động 2 ( 15 phút): Tìm hiểu hiện tượng siêu dẫn

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện thảo Thực hiện thảo luận và ghi II. Hiện tượng siêu dẫn

luận và trình bày các nhiệm chép lại. Khi nhiệt độ hạ xuống dưới nhiệt vụ II. trong phiếu nhiệm vụ -1 nhóm trình bày trước lớp. độ Tc nào đó, điện trở của kim học tập. loại hoặc hợp kim đó giảm đột -Các nhóm khác cho ý kiến. ngột đến giá trị bằng 0. -Cho HS xem E-book trong

-Tổng hợp, ghi chép vào vở. quá trình thảo luận.

-Tổng kết lại ý, cho HS chép

bài.

Hoạt động 3 (10 phút) . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

- Thực hiện nhiệm vụ trong Thảo luận chung đưa ra câu - Đốt nóng ngược lại đầu nối bên

phiếu : đề xuất phương án thí trả lời kia.

nghiệm. - Xảy ra khi có hiện tượng siêu dẫn.

-Yêu cầu HS giải thích câu

hỏi đã nêu ở đầu bài.

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Bài 19: DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT ĐIỆN PHÂN

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Hiểu hiện tượng điện phân, bản chất dòng đi ện trong chất điện phân, phản ứng phụ trong hiện

tượng điện phân, hiện tượng cực dương tan.

- Xây dựng và vận dụng được các định luật Faraday

- Hiểu nguyên tắc mạ điện, đúc điện, tinh chế kim loại.

2. Kỹ năng

– Hiểu hiện tượng điện phân, bản chất dòng điện trong chất điện phân, phản ứng phụ trong hiện

tượng điện phân, hiện tượng cực dương tan.

– Xây dựng và vận dụng được các định luật Faraday.

– Hiểu nguyên tắc mạ điện, đúc điện và tinh chế kim loại.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

4. Giáo viên

+ Giao E-book cho HS, hướng dẫn cách sử dụng

+ Chuẩn bị thí nghiệm hiện tượng điện phân.

2. Học sinh

- Xem lại tác dụng hóa học của dòng điện và sự điện li trong SGK hóa học.

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

15 phút I.Thí nghiệm về dòng điện trong chất điện phân

- Nước cất và các dung dịch axit, bazơ, muối có dẫn điện không ?

- Qua thí nghiệm đã được xem trong E-book, các nhóm hãy tự làm lại thí nghiệm và

ghi nhận kết quả.

10 phút II. Bản chất dòng điện trong chất điện phân

- Hạt tải điện trong chất điện phân là gì? Tại sao trong c h ấ t đ i ệ n p h â n lại sinh

ra các hạt tải đ iệ n này? Bản chất dòng điện trong chất điện phân là gì?

- Các ion dương và ion âm trong dung dịch điện phân liên kế t với nhau bằng lực

gì?

- Khi đặt trong môi trường nước nguyên chất có hằng số điện môi lớn thì lực hút đó

tăng hay giảm?

- Nếu làm TN với dung dịch CuSO4 có anôt bằng Cu sẽ thu đượ c gì ở cực âm,

cực dương biến đổi thế nào ?

-Khi các ion về điện cực chúng trao đổi điện tích với điện cực để trở thành phân tử

trung hòa như thế nào?

-Nếu làm thí nghiệm với dung dịch H2SO4 có hai điện cực bằng Cu thì ở các điện

cực sẽ có biến đổi như thế nào?

-Hãy cho biết các quá trình xảy ra ở điện cực và trong dung dịch?

2 phút III. Phản ứng phụ

-Phản ứng phụ là gì? Viết các phản ứng phụ xảy ra ở điện cực trong thí nghiệm trên.

5 phút IV. Hiện tượng dương cực tan

-Hiện tượng dương cực tan được mô tả như thế nào?

-Điều kiện để xảy ra hiện tượng dương cực tan?

-Giải thích hiện tượng dương cực tan.

- Khi có hiện tượng cực dương tan xảy ra, dòng điện trong chất điện phân có tuân

theo định luật Ôm không ?

- Làm thí nghiệm để kiểm tra xem dòng điện trong chất điện phân có tuân theo

đ ị n h luật Ôm khi có hiện tượng cực dương tan ? Nêu kết luận.

20 phút IV. Định luật Farday về điện phân:

- Tại sao lại có khối lượng chất giải phóng ở điện cực âm ?

- Khối lượng này có t ỉ l ệ với số ion N dịch chuyển về điện cực không ?

- Điện lượng d ị c h chuyển qua bình điện phân quan hệ như thế nào với số ion N ?

- Làm thí nghiệm kiểm chứng kết luận trên.

-Nêu định luật 1,2 Farday, tìm hiểu cách chứng minh định luật.

10 phút VI. Ứng dụng hiện tượng điện phân

- Muốn mạ đồng ( phủ một lớp đồng lên bề mặt) cho một vật làm bằng

thép ta phải làm thế nào ?

- Nếu muốn mạ bạc cho vật đó ta phải làm thế nào ?

- Nguyên tắc luyện nhôm dựa trên hiện tượng nào ? Kết quả thu được là gì ?

- Hiện tượng điện phân còn đ ư ợ c ứng dụng trong công nghệ nào ?

5 phút -Giải thích vấn đề nêu ra ở đầu bài.

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- Bản chất chung của dòng điện t rong các môi trường là gì ?

-Môi trường có thể cho dòng điện chạy qua phải có điều kiện gì?

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Để tăng vẻ đạp và chống gỉ cho các đồ dùng hằng ngày bằng kim loại người ta thường mạ một

lớp kim loại trơ như vàng, bạc, niken lên bề mặt của chúng. Để làm được điều đó người ta sử dụng

công nghệ điện phân .Vậy công nghệ điện phân là gì ? Để trả lời câu hỏi này hôm nay chúng ta sẽ

nghiên cứu về dòng điện trong chất điện phân

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (20 phút) : Nghiên cứu về dòng điện trong chất điện phân.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và I.Thí nghiệm về dòng điện trong chất điện

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. phân

nhiệm vụ I.,II.,III. trong -1 nhóm trình bày trước • Thí nghiệm phiếu nhiệm vụ học tập. lớp. • Bản chất dòng điện trong chất điện phân là -Tổng kết lại ý, cho HS -Các nhóm khác cho ý dòng ion dương và dòng ion âm chuyển chép bài. kiến. động có hướng theo hai chiều ngược nhau.

• Khi hai cực của bình điện phân được nối -Tổng hợp, ghi chép vào

với nguồn điện, trong chất điện phân có điện vở.

trường tác dụng lực điện làm các ion dương

dịch chuyển theo chiều điện trường về phía

catôt (điện cực âm) và các ion âm dịch

chuyển theo chiều ngược lại về phía anôt

(điện cực dương).

Hoạt động 2 ( 20 phút): Tìm hiểu hiện tượng dương cực tan

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và IV. Hiện tượng dương cực tan

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. Xét bình điện phân dung dịch CuSOR4 R với

nhiệm vụ IV. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước điện cực bằng đồng.

2+

P chạy về catôt và nhận êlectron từ

nhiệm vụ học tập. lớp. Khi có dòng điện chạy qua bình điện phân,

2+

ion CuP -Cho HS xem E-book -Các nhóm khác cho ý

- P → Cu), và đồng PR R+ 2eP

nguồn điện đi tới (CuP trong quá trình thảo luận. kiến.

2+

P trên bề mặt tiếp xúc với dung dịch (Cu

được hình thành ở catôt sẽ bám vào cực -Tổng kết lại ý, cho HS -Tổng hợp, ghi chép vào này. Ở anôt, êlectrôn bị kéo về cực dương chép bài. vở. của nguồn điện, tạo điều kiện hình thành

2+

ion CuP

P chạy về

2- - P). Khi ion âm (SO R4 R)P P + 2eP

2+

→ CuP

PR Rvào dung dịch. Đồng

anôt, nó kéo ion CuP

ở anôt sẽ tan dần vào dung dịch, gây ra hiện

tượng dương cực tan.

Như vậy, khi có dòng điện chạy qua bình

điện phân, cực dương bằng đồng bị hao dần

đi, còn ở cực âm thì có đồng kim loại bám

vào. Hiện tượng dương cực tan xảy ra khi

điện phân một dung dịch muối kim loại và

anôt làm bằng chính kim loại ấy. Khi có

hiện tượng dương cực tan, dòng điện trong

chất điện phân tuân theo định luật Ôm,

giống như đoạn mạch chỉ có điện trở thuần.

Hoạt động 3 (25 phút): Nghiên cứu các định luật Faraday

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và • Định luật Fa-ra-đây thứ nhất : Khối lượng

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. vật chất m được giải phóng ở điện cực của

nhiệm vụ V. trong phiếu bình điện phân tỉ lệ thuận với điện lượng q -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. chạy qua bình đó : lớp.

m = kq -Tổng kết lại ý, cho HS

chép bài. -Các nhóm khác cho ý trong đó k được gọi là đương lượng điện hoá

kiến. của chất được giải phóng ở điện cực.

• Định luật Fa-ra-đây thứ hai : Đương -Tổng hợp, ghi chép vào

lượng điện hóa k của một nguyên tố tỉ lệ với vở.

A n

đương lượng hoá học của nguyên tố đó.

1 F

Hệ số tỉ lệ là , trong đó F gọi là số Fa-ra-

k

=

đây.

1 A F n

với F = 96500 C/mol

• Từ hai định luật Fa-ra-đây, ta có công thức

m

It.

=

1 A F n

Fa-ra-đây :

trong đó, I là cường độ dòng điện không đổi

đi qua bình điện phân đo bằng ampe (A), t là

thời gian dòng điện chạy qua bình đo bằng

giây (s) và m là khối lượng vật chất giải

phóng ở điện cực đo bằng gam (g).

[Vận dụng]

Biết tính các đại lượng trong công thức của

các định luật Fa-ra-đây.

Hạt động 4 (10 phút): Nghiên cứu ứng dụng hiện tượng điện phân

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và Một số ứng dụng của hiện tượng điện phân :

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. - Điều chế hoá chất : điều chế clo, hiđrô và

nhiệm vụ VI. trong phiếu xút trong công nghiệp hoá chất. -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. - Luyện kim : người ta dựa vào hiện tượng lớp.

dương cực tan để tinh chế kim loại. Các kim -Tổng kết lại ý, cho HS -Các nhóm khác cho ý loại như đồng, nhôm, magiê và nhiều hoá chép bài. kiến. chất được điều chế trực tiếp bằng phương

-Tổng hợp, ghi chép vào pháp điện phân.

vở. - Mạ điện : người ta dùng phương pháp điện

phân để phủ một lớp kim loại không gỉ như

crôm, niken, vàng, bạc... lên những đồ vật

bằng kim loại khác.

Hoạt động 3 (5 phút) . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS giải thích câu Thảo luận chung đưa ra câu Ứng dụng hiện tượng điện phân.

hỏi đã nêu ở đầu bài. trả lời

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Bài 21: DÒNG ĐIỆN TRONG CHÂN KHÔNG

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

– Hiểu đượ c bản chất và tính chất dòng điện trong chân không. Hiểu đượ c đường đặc tuyến vôn –

ampe của dòng điện trong chân không.

– Hiểu được bản chất và những ứng dụng của tia catốt.

2. Kỹ năng

– Tiến thành thí nghiệm thực tập, thu thập số liệu, xử lí số liệu để từ đó rút ra kết luận cần thiết.

– Rèn luyện kĩ năng hoạt động theo nhóm trong việc tiến hành thực tập.

– Quan sát GV tiến hành thí nghiệm biểu diễn, từ đó rút ra kết luận của bài học.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

5. Giáo viên

+ E-book.

2. Học sinh

- Ôn tập lại khái niệm chân không ở lớp 10 THPT..

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

15 phút Khảo sát dòng điện trong chất chân không

- Trình bày thí nghiệm dòng điện trong chân không, nêu cấu tạo của điôt chân không

Hạt tải điện của dòng điện trong chân không là hạt nào ?

– Khi đóng khoá K1 thì hiện tượng gì xảy ra đối với tia catot?

– Các electron của kim loại làm catốt chuyển động như thế nào khi đóng khoá

K1?

– Các êlectron chuyển động như thế nào khi ta tiếp tục đóng khoá K2 ?

– Dòng điện trong điốt chân không có chiều như thế nào ?

_ Dòng điện trong điôt chân không có tuân theo định luật Ôm không ?

- Làm thí nghiệm như thế nào để kiểm tra xem dòng điện trong chân không có tuân

theo định luật Ô m không ?

- Cường độ dòng điện chạy qua điôt có tuân theo định luật Ôm không ?

– Khi tăng hiệu điện thế, cường độ dòng điện có tăng không ?

10 phút Tìm hiểu tia catot

- Quan sát hình ảnh và clip trong E-book, khi không có điện trường hay từ

trường, phương truyền của tia catôt có đặc điể m như thế nào ?

- Khi tia catôt đ ậ p vào một vật nào đó sẽ làm cho vật đó nóng lên, chứng tỏ

điều gì?

- Tia catôt có tính chất gì?

- Có thể ứng dụng tia catôt trong những trường hợp nào ?

- Nêu cấu tạo của ống phóng điện tử, nguyên tắc hoạt động.

- Hãy cho biết màn huỳnh quang có tác dụng gì ?

- Cặp bản thẳng đứng có tác dụng làm lệch chùm tia như thế nào ? Làm sao để

làm được điều đó ?

- Cặp bản nằm ngang có tác dụng làm lệch chùm tia như thế nào ?

- Tại sao ống phóng tia điện tử trong các dao đ ộ n g k í điện tử được dùng đ ể

nghiên cứu những quá trình biến thiên nhanh ?

- Trong các máy thu hình, chùm êlectron trong đèn hình được làm lệch nhờ

yếu tố nào ?

5 phút - Củng cố :Hãy nêu cách tạo ra dòng điện trong chân không, bản chất

dòng điện trong chân không, và đặc điểm về chiều của dòng điện này ?

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- Môi trường như thế nào được gọi là chân không/

- Muốn có dòng điện trong một môi trường cần điều kiện gì ?

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Trong môi trường không tồn tại vật chất, nghĩa là không có hạt mang điện, vậy liệu chúng ta

muốn tạo ra dòng điện trong môi trường ấy có được hay không? Nếu có thì bằng cách nào? Và hạt nào

sẽ đóng vai trò hạt tải điện?

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (20 phút) : Nghiên cứu về dòng điện trong chân không.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và I.Thí nghiệm về dòng điện trong chất điện

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. phân

nhiệm vụ I. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước • Khi catôt K bị đốt nóng, các êlectron tự do nhiệm vụ học tập. lớp. trong kim loại nhận được năng lượng cần

-Tổng kết lại ý, cho HS thiết để có thể bứt ra khỏi mặt catôt. Hiện -Các nhóm khác cho ý chép bài. tượng này gọi là sự phát xạ nhiệt êlectron. kiến. • Dòng điện trong điôt chân không là dòng

-Tổng hợp, ghi chép vào dịch chuyển có hướng của các êlectron bứt

vở. ra từ catôt bị nung nóng, dưới tác dụng của

điện trường.

• Đặc điểm của dòng điện trong điôt chân

không là chỉ đi theo một chiều từ anôt đến

catôt.

Hoạt động 2 ( 10 phút): Tìm hiểu tia catôt

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện thảo luận Thực hiện thảo luận và ghi Tia catôt là dòng các êlectron

và trình bày các nhiệm vụ II. chép lại. do catôt phát ra và bay trong

trong phiếu nhiệm vụ học tập. chân không với tốc độ lớn. -1 nhóm trình bày trước lớp.

-Cho HS xem E-book trong quá Các đặc điểm của tia catot. -Các nhóm khác cho ý kiến. trình thảo luận.

-Tổng hợp, ghi chép vào vở. -Tổng kết lại ý, cho HS chép bài.

Hoạt động 3 (7 phút): Tìm hiểu nguyên tắc cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của ống phóng điện

tử.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và • Ống phóng điện tử là một ống chân không

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. mà mặt trước của nó là màn huỳnh quang,

nhiệm vụ II. trong phiếu phát ra ánh sáng khi bị êlectron đập vào. -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. Phía đuôi (cổ ống) có nguồn phát êlectron lớp. (gồm dây đốt, catôt, các bản cực điều khiển -Tổng kết lại ý, cho HS -Các nhóm khác cho ý hướng bay của êlectron). chép bài. kiến. • Khi đặt giữa anôt và catôt một hiệu điện

thế đủ lớn, chùm êlectron phát ra từ dây đốt -Tổng hợp, ghi chép vào

được tăng tốc và đi qua các cực điều khiển, vở.

tới đập vào những vị trí xác định trên màn

huỳnh quang, tạo các điểm sáng trên màn.

Hoạt động 4 (5 phút) . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS trả lời câu hỏi Thảo luận chung đưa ra câu Bản chất, chiều dòng điện trong

củng cố trong phiếu. trả lời chân không.

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Bài 22: DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT KHÍ

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

– Hiểu đượcbản chất của dòng điện trong chất khí, mô tả được sự phụ thuộc của dòng điện vào

h iệ u đ iệ n thế.

– Dưới sự định hướng của GV, HS có thể thiết kế được phương án thí nghiệm kiểm tra dự doán về

dòng điện trong chất khí ở điều kiện thường. Hiểu được thí nghiệm nghiên cứu dòng điện trong chất

khí khi GV tiến hành.

– Mô tả được các tạo hồ quang điện, nêu được các đặc điểm chính và các ứng dụng chính của

hồ quang điện.

– Mô tả được quá trình phóng điện trong chất khí ở áp suất thấp và sự tạo t hành tia catôt.

2. Kỹ năng

–Tiến hành thí nghiệm biểu diễn, từ đó rút ra kết luận của bài học.

– Rèn luyện cho HS kĩ năng giải thích các hiện tượng vật lí như : sét, hồ quang điện, sự phóng

điện trong chất khí ở áp suất thấp.

– Rèn luyện cho HS kĩ năng tự thu thập thông tin khi đọc tài liệu.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

6. Giáo viên

+ Giao E-book cho HS, hướng dẫn cách sử dụng

+ Chuẩn bị 4 bộ thí nghiệm dòng điện trong chất khí.

2. Học sinh

- Ôn lại các kiến thức về chuyển động của các phân tử khí SGK 10 THPT.

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

15 phút 1. Sự phóng điện trong chất khí

- Điều kiện để có dòng điện trong một môi trường bất kì ?

- Ở điều kiện nào thì không khí trở nên dẫn điện ?

- Làm thí nghiệm như thế nào để chứng minh được không khí ở điều kiện bình thường

không dẫn điện và khi được kích thích không khí trở nên dẫn điện ?

- Muốn tạo ra điện trường trong không khí ta phải làm thế nào ?

- Có thể sử dụng hai bản tụ điện phẳng không khí đã tích điện để tạo ra điện trường

được không ?

- Phải bố trí thí nghiệm như thế nào để kiểm tra được khi không khí ở điều kiện thường thì

không dẫn điện ?

- Có thể dùng vôn kế tĩnh điện để kiểm tra xem không khí giữa hai bản tụ điện có dẫn

điện hay không ?

- Muốn không khí ở giữa hai bản tụ điện đã được tích điện cần phải kích thích

để có các hạt mang điện, vậy phải kích thích bằng cách nào ?

- Có thể kích thích bằng cách đốt nóng không khí giữa hai bản tụ điện được

không ? Tại sao ?

- Làm thế nào để biết được không khí giữa hai bản tụ điện khi bị đốt nóng sẽ dẫn điện

?

10 phút 2. Bản chất dòng điện trong chất khí

- Thế nào gọi là tác nhân ion hoá

- Vậy bản chất dòng điện trong chất khí là gì ?

3. Sự phụ thuộc của I vào U

- Dòng điện trong chất khí có tuân theo định luật Ôm không ? Vì sao ?

- Hãy cho biết khi tăng hiệu điện thế từ 0 đến Ub, từ Ub đến Uc và tiếp tục tăng U

> Uc thì cường độ dòng điện biến thiên như thế nào ?

- Trình bày sự phóng điện tự lực (hay phóng điện duy trì) và tại sao nói quá

trình phóng điện trong chất khí thường có kèm theo sự phát sáng.

15 phút 4. Các dạng phóng điện trong chất khí

- Tia lửa điện là sự phóng điện tự lực hay sự phóng điện không tự lực ? Vì sao ?

- Sét thường xuất hiện khi nào ?

- Sét là sự phóng điện tự lực hay không tự lực ?

- Hiệu điện thế để gây ra sét lớn hay bé ?

-Tại sao khi có sét ta th−ờng nghe thấy tiếng nổ lớn mà ta quen gọi là tiếng sấm hay

tiếng sét ?

- Trong hàn điện, chúng ta quan sát thấy hiện t−ợng gì ?

- Nếu được nhìn hiện tượng xảy ra khi hàn điện qua kính ảnh bảo vệ mắt ta sẽ thấy

hình ảnh như hình 22.7 SGK, hãy mô tả hình ảnh đó ?

- Nêu các ứng dụng của hồ quang điện

15 phút 5. Sự phóng điện thành miền

- Tại sao sự phóng điện trong chất khí đ−ợc gọi là sự phóng điện thành miền, đó là

những miền nào ?

– Khi áp suất trong ống giảm xuống thì số phân tử khí trong ống tăng hay giảm ?

– Khi áp suất trong ống giảm xuống, và coi như trong ống là môi trường chân

không thì có xảy ra sự ion chất khí nữa không ?

5 phút -So sánh tia lửa điện và hồ quang điện về điều kiện, nguyên nhân, bản chất và ứng

dụng.

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- Nêu điều kiện để có dòng điện trong một môi trường ?

- Bản chất của dòng điện trong chất điện phân và dòng điện trong kim loại ?

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Trong các cơn mưa dông thường có sét. Vậy bản chất của sét là gì ?

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (20 phút) : Nghiên cứu về dòng điện trong chất khí và bản chất dòng điện trong chất

khí.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và Chất khí bình thường là môi trường cách

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. điện, trong chất khí không có hạt tải điện.

I.,II. trong nhiệm vụ Khi có tác nhân ion hoá (ngọn lửa, tia tử -1 nhóm trình bày trước phiếu nhiệm vụ học tập. ngoại,...), một số các phân tử khí trung hoà

-Tổng kết lại ý, cho HS lớp. bị ion hóa, tách thành các ion dương và

chép bài. êlectron tự do. Êlectron tự do lại có thể kết -Các nhóm khác cho ý hợp với phân tử khí trung hòa thành ion âm. kiến. Các hạt điện tích này là hạt tải điện trong

-Tổng hợp, ghi chép vào chất khí. Đây là sự dẫn điện không tự lực

vở. của chất khí. Khi mất tác nhân ion hóa, chất

khí lại trở thành không dẫn điện.

Hoạt động 2 ( 20 phút): Tìm hiểu sự phụ thuộc của I vào U

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và - Đường đặc tuyến vôn –

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. ampe không phải là đường

nhiệm vụ III. trong phiếu thẳng nên dòng điện trong -1 nhóm trình bày trước chất khí không tuân theo định nhiệm vụ học tập. lớp. luật Ôm. -Cho HS xem E-book -Các nhóm khác cho ý – Khi tăng dần hiệu điện thế từ 0 trong quá trình thảo luận. kiến. đến Ub, cường độ tăng dần. -Tổng kết lại ý, cho HS -Tổng hợp, ghi chép vào – Khi tăng hiệu điện thế từ từ chép bài. vở. Ub

đến Uc, cường độ dòng điện

bằng

Ibh, không tăng cho dù U

tăng.

– Khi U > Uc cường độ dòng

điện tăng vọt lên.

Hoạt động 3 (25 phút): Tìm hiểu các dạng phóng điện trong chất khí

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và - Tia lửa điện là quá trình phóng điện tự lực

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. trong chất khí giữa hai điện cực khi điện

P V/m.

6 giá trị ngưỡng vào khoảng 3.10P

nhiệm vụ IV. trong phiếu trường đủ mạnh để biến phân tử khí trung -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. hòa thành các ion dương và các êlectron tự lớp. do. -Tổng kết lại ý, cho HS -Các nhóm khác cho ý Tia lửa điện có thể xảy ra trong không khí ở chép bài. kiến. điều kiện thường, khi điện trường đạt đến

-Tổng hợp, ghi chép vào

vở. • Điều kiện tạo ra hồ quang điện : Nối hai

điện cực bằng than vào nguồn điện có hiệu

điện thế 40 V đến 50 V. Thoạt đầu, hai điện

cực được làm cho chạm vào nhau, và được

nung nóng bởi dòng điện, để phát xạ nhiệt

êlectron. Sau đó, tách hai đầu của điện cực

ra một khoảng ngắn, ta thấy phát ra ánh sáng

chói như một ngọn lửa.

• Ứng dụng của hồ quang điện :

- Trong hàn điện : một cực là tấm kim loại

cần hàn, cực kia là que hàn. Do nhiệt độ cao

của hồ quang xảy ra giữa que hàn và tấm

kim loại, que hàn chảy ra lấp đầy chỗ cần

hàn.

- Trong luyện kim : người ta dùng hồ quang

điện để nấu chảy kim loại, điều chế các hợp

kim.

- Trong hoá học : nhờ nhiệt độ cao của hồ

quang điện, người ta thực hiện nhiều phản

ứng hoá học.

- Trong đời sống và kĩ thuật : hồ quang điện

được dùng làm nguồn sáng mạnh, như ở đèn

biển. Hồ quang điện trong hơi natri, hơi thuỷ

ngân...được dùng làm nguồn chiếu sáng

công cộng.

Hạt động 4 (10 phút): Tìm hiểu sự phóng điện trong chất khí ở áp suất thấp.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và - Có hai miền chính là miền tối

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. (gọi là miền tối catôt) và miền

nhiệm vụ V. trong phiếu sáng (gọi là cột sáng anôt) gọi là sự -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. ⇒ lớp. phóng điện thành miền.

-Tổng kết lại ý, cho HS – Khi áp suất rất thấp, môi trường trong -Các nhóm khác cho ý chép bài. ống được xem như môi trường chân kiến.

không. Do đó dòng các êlectron phát ra

-Tổng hợp, ghi chép vào từ catôt có thể chạy thẳng tới anôt mà

vở. không va chạm với các phân tử khác

nên không làm phát quang.

– Dòng êlectron đó làm phát quang thuỷ

tinh.

Hoạt động 3 (5 phút) . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS giải thích câu Thảo luận chung đưa ra câu Các đặc điểm chính của tia lửa điện

hỏi đã nêu ở đầu bài. trả lời và hồ quang điện.

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Bài 23: DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT BÁN DẪN

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

– Hiểu đượ c các tính chất điện đặc biệt của chất bán dẫn làm cho nó đượ c xếp vào một loại vật

dẫn tiêng, khác với các vật dẫn quen thuộc là kim loại.

– Hiểu được các hạt tải điện là êlectron tự do và lỗ trống và cơ chế tạo thành các hạt đó trong

bán dẫn tinh khiết.

– Hiểu được tác dụng của tạp chất có t hể làm thay đổi một cách cơ bản tính chất dẫn điện của

bán dẫn. Bằng cách pha tạp chất một cách t h í c hhợ p, người ta có thể tạo nên bán dẫn loại n

và loại p với nồng độ hạt tải mong muốn.

– Hiểu đượ c sự hình thành lớp chuyển tiếp p – n và giải thích được tính chất chỉnh lưu của lớp

chuyển tiếp p – n.

2. Kỹ năng

– Giải thích h iện t ượng vật lí: giải t h í c h cơ chế hình thành êlectron tự do và lỗ trống

trong bán dẫn tinh khiết và trong bán dẫn pha tạp.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

7. Giáo viên

+ E-book.

2. Học sinh

- Ôn lại : + Phần nói về tính dẫn điện của kim loại.

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

15 phút I.Tính chất của bán dẫn

- So sánh đ iệ n trở suất của bán dẫn với điện trở suất của kim loại và chất điện

môi ?

- So sánh sự phụ thuộc nhiệt độ của điện trở suất của kim loại và của bán dẫn

tinh khiết ?

- Nhận xét gì về sự dẫn điện của bán dẫn tinh khiết khi ở nhiệt độ cao, và ở nhiệt

độ thấp?

10 phút Bản chất của dòng điện trong chất bán dẫn là gì ?

_ Ta xét trường hợp bán dẫn điển hình là silic (Si), nếu trong mạng chỉ có một

loại nguyên tử là Si, thì ta gọi là bán dẫn tinh khiết. Hãy cho biế t sự liên kết

của các nguyên tử Si trong mạng tinh thể có tính chất như thế nào?

– Nguyên tử Si có hoá trị bằng bao nhiêu ?

– Xung quanh nó sẽ có bao nhiêu nguyên tử liên kết ?

– Liên kết giữa các nguyên tử trong mạng tinh thể là liên kết gì ?

–Nhận xét gì về tính bền vững của các nguyên tử Si trong mạng tinh thể ?

_ Muốn có hạt tải điện tự do trong mạng tinh thể của bán dẫn tinh khiết phải làm

thế nào ?

– Khi đó hạt tải điện trong mạng tinh thể là hạt gì ?

_ Khi đặt vào bán dẫn một đ i ệ n trường, êlectron và lỗ trống sẽ chuyển động thế

nào ?

_ Bản chất dòng điện trong bán dẫn là gì ?

_ Nhận xét gì về số êlectron và lỗ trống trong bán dẫn tinh khiết ?

– Số lượng êlectron và lỗ trống trong bán dẫn phụ thuộc như thế nào vào

nhiệt độ ?

_ Tìm hiểu về những ứng dụng sự phụ thuộc mạnh của điện trở bán dẫn vào nhiệt

độ để làm nhiệt điện trở bán dẫn.

10 phút 3.Sự dẫn điện của bán dẫn có tạp chất

- Nếu trong mạng tinh thể của bán dẫnSi có pha thêm một lượng nhỏ P thì mật độ

êlectron v à lỗ trống của bán dẫn thay đổi như thế nào?

+ Nguyên tử P có bao nhiêu êlectron lớp ngoài cùng ?

+ Nó sử dụng bao nhiêu êlectron để tham gia liên kết với các nguyên tử Si

xung quanh ?

+ Nhận xét gì về tính bền vững của liên kết giữa êlectron còn lại với nguyên tử P ?

+ So sánh mật độ êlectron và lỗ trống trong bán dẫn Si pha tạp P ?

- Hãy cho biết hạt nào đóng vai trò là hạt mang điện cơ bản và hạt mang điện

không cơ bản trong bán dẫn Si có pha tạp là các nguyên tử B ?

+ Nguyên tử B có bao nhiêu êlectron lớp ngoài cùng ?

+ Nó sử dụng bao nhiêu êlectron để tham gia liên kết với các nguyên tử Si

xung quanh ? Muốn B tham gia liên kết cộng hoá trị với bốn nguyên tử Si xung

quanh cần phải có bao nhiêu êlectron ?

+ Êlectron còn thiếu có t hể l ấ y ở đ â u ? Khi đó lỗ trống hay êlectron tự do

được tạo thành ?

+ So sánh mật độ êlectron và lỗ trống trong bán dẫn Si pha tạp P ?

+ Có thể tạo ra bán dẫn thuộc loại mong muốn và có tính dẫn điện mong muốn

được không ? Nếu có thì bằng cách nào ?

15 phút 4. Lớp chuyển tiếp p-n

– Khi tiếp xúc, lỗ trống của bán dẫn loại p và êlectron của bán dẫn loại n

chuyển động như thế nào ?

+ Êlectron của bán dẫn loại p và lỗ trống của bán dẫn loại n chuyển động

như thế nào ?

– Sự chuyển động của các êlectron và lỗ trống sẽ đ ư ợ c ư u tiên như thế nào ?

– Khi lỗ trống khuếch tán sang n,êlectron tự do ở gần chỗ tiếp xúc còn tồn tại

không ? Tại sao ?

Kết quả có sự xuất hiện hai lớp điện tích âm và dương ở hai bản, bản nào sẽ

có lớp điện tích â m, bản nào sẽ có lớp bản điện tích dương ?

– Sự xuất hiện điện trường trong Et có hướng như thế nào ?

– Điện trường này có tác dụng gì ?

– Khi nào thì sự khuếch tán dừng lại ?

- Mắc hai đầu của mẫu bán dẫn có lớp chuyển tiếp p – n vào một nguồn điện có

hiệu điện thế U, sao cho cực d−ơng của của nguồn nối với bán dẫn p, cực âm nối

với bán dẫn n, khi đó, dòng điện chạy qua lớp chuyển tiếp p – n phụ thuộc như

thế nào vào hiệu điện thế U ?

- Điện trường ngoài En do nguồn điện gây ra có tác dụng làm yếu điện trường trong

hay làm mạnh điện trường trong ?

– Khi đó dòng chuyển dời của các hạt tải điện đa số đ ư ợ c tăng cường

hay không được tăng cường ?

– Khi ta tăng hiệu điện thế thì dòng điện này tăng hay giảm ?

- Quan sát đường đặc tuyến vôn – ampe của lớp chuyển tiếp p – n đ ể rút ra kết

luận về sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế của nguồn điện.

- Nếu mắc hai đầu mẫu bán dẫn có lớp tiếp xúc p – n vào nguồn điện có hiệu điện

thế U, sao cho cực dương của nguồn điện nối với bán dẫn n, và cực âm của

nguồn điện nối với bán dẫn p, khi đó, dòng điện chạy qua lớp chuyển tiếp p – n

phụ thuộc như thế nào vào hiệu điện thế U ?

- Tại sao nói lớp chuyển tiếp p – n có tính chất chỉnh lưu ? ứng dụng của tính chất

đó là gì ?

5 phút Nêu sự khác nhau về tính dẫn điện giữa bán dẫn tinh khiết và kim loại ?

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- Nêu sự hình thành các electron tự do trong kim loại và bản chất dòng điện trong kim loại.

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Các linh kiện bán dẫn như điôt, tranzito, vi mạch, …có mặt trong mọi thiết bị điện tử, trong đời

sống và trong khoa học kĩ thuật. Chúng đượ c cấu tạo từ các chất bán dẫn. Vậy chất bán dẫn có tính

chất đặc biệt như t hế nào mà được sử dụng rộng rãi như thế? Bài học ngày hôm nay sẽ giúp chúng

ta tìm hiểu điều đó.

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (20 phút) : Tìm hiểu tính chất điện của bán dẫn

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và Dòng điện trong chất bán dẫn là dòng các

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. êlectron dẫn chuyển động ngược chiều điện

nhiệm vụ I. trong phiếu trường và dòng các lỗ trống chuyển động -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. cùng chiều điện trường. lớp.

Bán dẫn trong đó hạt tải điện chủ yếu là -Tổng kết lại ý, cho HS -Các nhóm khác cho ý êlectron dẫn gọi là bán dẫn loại n. Bán dẫn chép bài. kiến. trong đó hạt tải điện chủ yếu là lỗ trống gọi

là bán dẫn loại p. Chẳng hạn, pha tạp chất P, -Tổng hợp, ghi chép vào

As … vào trong silic, ta được bán dẫn loại n vở.

; còn pha B, Al … vào silic ta được bán dẫn

loại p.

Hoạt động 2 ( 20 phút): Tìm hiểu sự dẫn điện của bán dẫn tinh khiết

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và - Điện trở suất của bán dẫn có giá trị trung

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. gian giữa kim loại và điện môi

nhiệm vụ II. trong phiếu - Điện trở suất của bán dẫn tinh khiết -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. giảm khi nhiệt độ tăng. lớp.

- Ở nhiệt độ thấp, bán dẫn dẫn điện rất -Cho HS xem E-book -Các nhóm khác cho ý kém (giống như điện môi), ở nhiệt độ cao, trong quá trình thảo luận. kiến. bán dẫn dẫn điện khá tốt ( giống như kim -Tổng kết lại ý, cho HS loại). -Tổng hợp, ghi chép vào chép bài. - Bán dẫn điển hình và đ ư ợ c dùng phổ biến vở.

nhất là silic (Si). Ngoài ra, còn có các bán

dẫn khác như Ge, Se, các bán dẫn hợp

chất như GaAs, CdTe, ZnS, … nhiều ôxit,

sunfua, sêlenua, telurua, … và một số

chất pôlime.

–Tính chất dẫn điện của bán dẫn phụ

thuộc rất mạnh vào các tạp chất có mặ t

trong tinh thể.

Hoạt động 3 ( 20 phút): Tìm hiểu sự dẫn điện của bán dẫn pha tạp chất.

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và - Khi êlectron bứt khỏi nguyên tử P trở

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. thành êlectron tự do thì nguyên tử P trở

thành một ion dương và nằm tại nút nhiệm vụ II. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước mạng. nhiệm vụ học tập. lớp.

- Vậy tạp chất P đã tạo nên thêm các -Cho HS xem E-book

trong quá trình thảo luận. -Các nhóm khác cho ý êlectron dẫn, mà không làm tăng thêm lỗ

kiến. trống. Ta gọi êlectron là hạt mang điện -Tổng kết lại ý, cho HS cơ bản hay đa số, lỗ trống là hạt mang chép bài. -Tổng hợp, ghi chép vào điện không cơ bản hay thiểu số. Bán dẫn vở. như vậy gọi là bán dẫn êlectron hay bán

dẫn loại n.

– Nguyên tử B pha thêm vào bán dẫn Si

làm cho lỗ trống được sinh ra, tức là mật

độ lỗ trống nhiều hơn mật độ êlectron. Lỗ

trống là hạt mang điện cơ bản, êlectron là

hạt mang điện không cơ bản.

- Bán dẫn tạp chất có mật độ lỗ trống lớ n

hơn mật độ êlectron gọi là bán dẫn lỗ

trống hay bán dẫn loại P.

- Nếu ta pha hai loại tạp chất, chẳng hạn

cả P và B, vào bán dẫn Si, thì bán dẫn

này có thể là loại p hay loại n, tuỳ theo tỉ

lệ giữa hai lượng tạp chất.

Hoạt động 4 ( 15 phút): Tìm hiểu lớp chuyển tiếp p-n

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và Lớp chuyển tiếp p - n là chỗ tiếp xúc của

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. miền mang tính dẫn p và miền mang tính

dẫn n được tạo ra trên một tinh thể bán dẫn. nhiệm vụ IV. trong phiếu -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. lớp. Lớp chuyển tiếp p - n có tính chất chỉnh

lưu, nghĩa là chỉ cho dòng điện chạy theo -Cho HS xem E-book -Các nhóm khác cho ý một chiều từ p sang n mà không cho dòng trong quá trình thảo luận. kiến. điện chạy theo chiều ngược lại. -Tổng kết lại ý, cho HS -Tổng hợp, ghi chép vào chép bài. vở.

Hoạt động 3 (10 phút) . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS giải thích câu Thảo luận chung đưa ra câu

hỏi đã nêu ở đầu bài. trả lời

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

Bài 23: DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT BÁN DẪN

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

– Hiểu được cấu tạo và giải thích được nguyên tắc hoạt động của các linh kiện bán dẫn có lớp

chuyển tiếp p – n thường g ặ p như điôt chỉnh lưu, phôtôđiôt, điôt phát quang, tranzito.

– Hiểu đượ c cách m ắ c mạch k h u ế c h đạ i dùng tranzito hai lớp chuyển tiếp p-n và họ đặc

tuyến vôn – ampe của tranzito.

2. Kỹ năng

– Giải thích nguyên t ắc hoạt đ ộ ng của các ứng dụng kĩ thuật vật lí như : điốt, tranzito.

– Phát t r i ể n k ĩ năng hoạt động nhóm khi giải thích các h i ệ n tượng vật lí nguyên tắc

hoạt động của một ứng dụng kĩ thuật.

– Quan sát GV tiến hành thí nghiệm để rút ra kết luận.

3. Thái độ

+ Giáo dục học sinh niềm tin vào khoa học.

II. CHUẨN BỊ

8. Giáo viên

+ Chuẩn bị 02 pin 1,5V và một điốt phát quang loại trắng phát ra ánh sáng đỏ, 1 điốt phát quang

loại trắng phát ánh sáng xanh, 1 điôt phát quang loại trắng phát ánh sáng vàng (đèn LED).

+ E-book.

2. Học sinh

- Ôn lại các tính chất của lớp chuyển tiếp p – n, bản chất dòng điện trong chất bán dẫn, các loại bán

dẫn.

- Xem trước E-book, tìm hiểu trước nội dung bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG BAN ĐẦU

1. Ổn định tổ chức (1’): Kiểm tra sĩ số, chia nhóm, phát phiếu nhiệm vụ học tập.

PHIẾU NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Thời gian Nhiệm vụ

15 phút I.Tìm hiểu điôt

- Thiết kế một thiết bị dùng để chỉnh lưu dòng điện xoay chiều thành dòng điện 1

chiều.

Gợi ý :

Trong một chu kì của dòng điện xoay chiều, ở nửa chu kì sau dòng điện có chiều

ngược với chiều dòng điện ở nửa chu kì đầu. Muốn chỉnh l−u dòng điện xoay chiều

cần phải có thiết bị chỉ cho dòng điện chạy qua trong một nửa chu kì, nửa chu kì

còn lại không cho dòng điện chạy qua.

+Có t hể sử dụng các chất bán dẫn để chế tạo thiết bị này được không ?

+ Có t hể dùng lớp chuyển tiếp p – n để chế tạo ra thiết bị này được không ? Tại

sao ?

- Quan sát trên sơ đồ mạch điện, hãy cho biết người ta sử dụng dòng điệ n

thuận hay dòng điện ngược của điốt ?

– Dòng điện ngượ c có b iế n thiên không nếu ta chiếu ánh sáng có cường độ

sáng biến thiên vào điôt ?

- Pin mặt trời có cấu tạo chính là lớp chuyển tiếp p – n, hãy giải thích nguyên tắc

hoạt động của pin ?

- Làm thí nghiệm : dùng 1 điôt phát quang (đèn LED) mắc vào nguồn điện là hai

cục pin loại 1,5V mắc nối tiếp. Yêu cầu HS quan sát điốt phát quang.

- Tiếp tục đổi cực điốt ngược lại, yêu cầu HS quan sát và rút ra nhận xét.

- Laze bán dẫn hoạt động dựa trên cơ sở nào ?

- Tại sao trong thực tế thì các pin nhiệt điện đều được làm bằng chất bán dẫn ?

- Thế nào gọi là hiện tượng nhiệt điện ngươc? ứng dụng hiện tượng này để làm

gì ?

10 phút II. Tranzito

- Hãy dùng hình vẽ để mô tả cấu tạo của tranzito.

- Hãy cho biết các lớp chuyển tiếp E – B và B – C đ ư ợ c p h â n cực thuận hay

phân cực ngược ?

- Dòng đ i ệ n IE là dòng có hạt tải điện chủ yếu là êlectron hay lỗ trống ? Vì

sao ? Dòng êlectron từ B sang E lớn hay bé? Vì sao ?

- Dòng đ iệ n IE là dòng lỗ trống sau khi đã chạy qua B tiếp tục chạy như thế nào ?

- So sánh sự biến thiên ∆ UEB với độ biế n thiên hiệu điện thế.

- Xác đ ị n h cường độ dòng điện IC tương ứng với cường độ dòng điện IB và

rút ra nhận xét.

5 phút Hãy kể tên các linh kiện bán dẫn hoạt động trên cơ sở lớp chuyển tiếp p – n và

giải thích nguyên tắc hoạt động của chúng ?

2. Kiểm tra bài cũ (2’)

- Nêu tính chất dẫn điện của lớp chuyển tiếp p-n.

3. Tạo tình huống có vấn đề (1’)

Các linh kiện bán dẫn như điôt, tranzito, vi mạch, …có mặt trong mọi thiết bị điện tử, trong đời

sống và trong khoa học kĩ thuật. Ta hãy tìm hiểu chúng.

B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Hoạt động 1 (20 phút) : Tìm hiểu Điôt

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và -Điôt bán dẫn thực chất là một lớp chuyển

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. tiếp p - n. Khi một điện áp xoay chiều được

nhiệm vụ I. trong phiếu đặt vào điôt, thì điôt chỉ cho dòng điện chạy -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. theo một chiều từ p sang n, gọi là chiều lớp. thuận. Điôt bán dẫn có tính chỉnh lưu và -Tổng kết lại ý, cho HS -Các nhóm khác cho ý được sử dụng trong mạch chinh lưu dòng chép bài. kiến. điện xoay chiều.

-Hình ảnh và cấu tạo cùng hoạt động cùa điôt -Tổng hợp, ghi chép vào

vở. chỉnh lưu, photođiot, pin mặt trời, điot phát

quang, pin nhiệt điện bán dẫn.

Hoạt động 2 ( 20 phút): Tìm hiểu Tranzito

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS thực hiện Thực hiện thảo luận và Tranzito là một dụng cụ bán dẫn trong đó

thảo luận và trình bày các ghi chép lại. có hai lớp chuyển tiếp p - n, được tạo thành

nhiệm vụ II. trong phiếu từ một mẫu bán dẫn bằng cách khuếch tán -1 nhóm trình bày trước nhiệm vụ học tập. các tạp chất để tạo thành ba cực, theo thứ lớp.

tự p - n - p hoặc n - p - n. Khu vực ở giữa -Cho HS xem E-book -Các nhóm khác cho ý có bề dày rất nhỏ (vài micrômét) và có mật trong quá trình thảo luận. kiến. độ hạt tải điện thấp. Tranzito có tác dụng

-Tổng kết lại ý, cho HS khuếch đại tín hiệu điện. Nó đóng vai trò -Tổng hợp, ghi chép vào chép bài. quan trọng trong các mạch điện bán dẫn, để vở.

lắp các mạch khuếch đại và khoá điện tử.

Hoạt động 3 (5 phút) . Củng cố và dặn dò:

Trợ giúp của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức

-Yêu cầu HS kể tên ác linh Thảo luận chung đưa ra câu

kiện bán dẫn hoạt động trên trả lời

cơ sở lớp chuyển tiếp p – n và

giải thích nguyên tắc hoạt

động của chúng.

C. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC TIẾT HỌC

1. Củng cố kiến thức (3’)

- Cho học sinh tóm tắt những kiến thức cơ bản đã học trong bài.

2. Bài tập về nhà – Tìm hiểu (1’)

- Yêu cầu học sinh về nhà làm các bài tập trong E-book

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

……………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

II. ĐỀ KIỂM TRA

1/ Đề kiểm tra 15 phút

Câu 1.Điện trở của kim loại phụ thuộc nhiệt độ như thế nào?

A.

B.

C.

D.

Câu 2, Để mắc đường dây tải điện từ địa điểm A đến địa điểm B, ta cần 1000 kg dây đồng. Muốn thay

3 nhôm? cho biết khối lượng riêng của đồng là 8900 kg/mP

3 P của nhôm là 2700 kg/mP

P.

dây đồng bằng dây nhôm mà vẫn đảm bảo chất lượng truyền điện, ít nhất phải dùng bao nhiêu kg dây

A. 490 g.

B. 500 kg.

C. 980 kg.

D. 490 kg.

Câu 3, Phát biểu nào là chính xác. Hạt tải điện trong kim loại là

A. các êlectron hoá trị đã bay tự do ra khỏi tinh thể.

B. các êlectron hoá trị chuyển động tự do trong mạng tinh thể.

C. êlectron ở lớp trong cùng của nguyên tử.

D. các êlectron của nguyên tử.

Câu 4, Nguyên nhân chính khiến kim loại dẫn điện tốt là:

A. Trong khi chuyển động các electron va chạm với các nút mạng tinh thể.

B. Trong tinh thể kim loại có các electron tự do.

C. Hầu hết kim loại có cấu trúc mạng tinh thể.

-3 Câu 5, Khối lượng mol nguyên tử của đồng là 64.10P

3 P kg/mol. Khối lượng riêng của đồng là 8,9.10P

P

P. Biết rằng mỗi nguyên tử đồng đóng góp một electron dẫn. Tính mật độ electron tự do trong

3 kg/mP

D. Mạng tinh thể của kim loại là không lí tưởng.

18

đồng?

3 P mP

P.

18

-3

A. 4,33.10P

P mP

P.

28

B. 4,33.10P

3 P mP

P.

28

-3

C. 8,38.10P

P mP

P.

D. 8,38.10P

P. Xác định dòng điện qua bình điện phân, cho biết niken có khối

2 0,1 mm. Diện tích mặt phủ là 100cmP

P

3 lượng riêng D = 8900 kg/mP

Câu 6,Sau khi điện phân trong 1 giờ 30 phút, độ dày của lớp niken phủ trên mặt một tấm kim loại là e =

A. 5,60 A.

B. 5,32 A.

C. 5,48 A.

D. 5,16 A.

Câu 7, Chọn đáp số đúng. Đương lượng điện hóa của đồng là . Muốn

cho trên catôt của bình điện phân chứa dung dịch đồng sunfat (CuSOR4 R) xuất hiện 0,33 kg đồng thì điện

5 A. 1.10P

PC.

6 B. 1.10P

PC.

6 C. 5.10P

PC.

7 D. 1.10P

PC.

lượng chạy qua bình phải là

Câu 8, Khi điện phân một dung dịch CuSO R4 R với điện cực bằng đồng, điện năng tiêu thụ là 0,44 kWh.

Hiệu điện thế giữa 2 cực của bình điện phân là U = 12V. Tính lượng đồng giải phóng ở Catốt.

A. 43,78 g.

B. 44,36 g.

C. 49,2 g.

D. 43,25 g.

2 trên một bản đồng diện tích S = 1 cmP

P bằng

Câu 9, Người ta muốn bóc một lớp đồng dày d = 10

phương pháp điện phân. Cường độ dòng điện là 0,010A. Tính thời gian cần thiết để bóc được lớp đồng.

Cho biết đồng có khối lượng riêng là .

A. 2684 s. B. 4 phút 28 giây.

C. 268,4 s.

D. 40 phút 28 giây.

Câu 10, Chọn câu đúng. Khối lượng khí clo sản ra trên cực anôt của các bình điện phân K, L và M

trong một khoảng thời gian nhất định sẽ

A. nhiều nhất trong bình K và ít nhất trong bình M.

B. nhiều nhất trong bình M và ít nhất trong bình K.

C. bằng nhau trong cả ba bình điện phân.

D. nhiều nhất trong bình L và ít nhất trong bình M.

2/Đề kiểm tra 45 phút :

Câu 1/Bản chất dòng điện trong chân không là:

A. dòng dịch chuyển có hướng của các electron từ catốt và anốt.

B. Dòng dịch chuyển có hướng của các electron từ anốt và catốt.

C. Dòng dịch chuyển có hướng của các ion dương từ catốt và anốt.

D. Dòng dịch chuyển có hướng của các ion dương từ anốt và catốt.

Câu 2/ Dựa vào công thức Fa-ra-đây về điện phân, tính điện tích nguyên tố e. Cho biết số Fa-ra-đây F

và số A-vô-ga-đrô NRAR.

A. .

B. .

C. .

D. .

Câu 3, Trong thực tế, người ta chế tạo pin nhiệt điện từ chất bán dẫn mà không phải từ kim loại vì:

A. Kim loại khó kiếm trong tự nhiên

B. Hệ số nhiệt điện động của pin nhiệt điện bán dẫn nhỏ hơn của pin nhiệt điện kim loại.

C. Hệ số nhiệt điện động của pin nhiệt điện bán dẫn lớn hơn của pin nhiệt điện kim loại.

D. Pin nhiệt điện kim loại cồng kềnh hơn pin nhiệt điện bán dẫn.

Câu 4, Câu nào sai?

A. Hạt tải điện trong kim loại là êlectron tự do.

B. Dòng điện trong kim loại tuân theo định luật Ôm nếu nhiệt độ trong kim loại được giữ không đổi.

C. Dòng điện chạy qua dây dẫn kim loại gây ra tác dụng nhiệt.

D. Hạt tải điện trong kim loại là ion.

Câu 5, Ở bán dẫn loại p, hạt tải điện chính là:

A. Lỗ trống.

B. Electron.

C. Lỗ trống và ion dương của tạp chất.

D. Ion dương của tạp chất.

2 trên một bản đồng diện tích S = 1 cmP

P bằng

Câu 6, Người ta muốn bóc một lớp đồng dày d = 10

phương pháp điện phân. Cường độ dòng điện là 0,010A. Tính thời gian cần thiết để bóc được lớp đồng.

Cho biết đồng có khối lượng riêng là .

A. 4 phút 28 giây.

B. 40 phút 28 giây.

C. 268,4 s.

D. 2684 s.

Câu 7, Dụng cụ nào sau đây không phải là linh kiện bán dẫn.

A. Phôtôđiốt.

B. Pin Vôn-ta.

C. Pin mặt trời.

D. Tranzito.

Câu 8, Khe năng lượng của chất bán dẫn là:

A. Mức năng lượng có được của các electron khi trở thành electron tự do.

B. Năng lượng cần có để biến electron liên kết thành electron tự do.

C. Năng lượng của chuyển động nhiệt của các electron tự do.

D. Năng lượng để duy trì sự liên kết các nguyên tử trong chất bán dẫn.

Câu 9, Để kiểm tra độ chính xác của ampe kế, ta mắc nó với một bình điện phân đựng dung dịch

AgNO R3 R với điện cực bằng bạc. Ampe kế chỉ 4,15A. Trong thời gian 32 phút 10 giây, lượng bạc bám

vào catốt là 9,072g. Ampe kế chỉ sai lệch bao nhiêu?

A. 0,68 A.

B. 0,1 A.

C. 0,05 A.

- P trong nước có thể tính theo công thức P và ClP

D. 15 A.

+ Câu 10, Tốc độ chuyển động có hướng của NaP

-8

,

2 P mP

-8 P/(V.s) và 6,8.10P

2 P mP

P/(V.s). Tính

trong đó E là cường độ điện trường, có giá trị lần lượt là 4,5.10P

điện trở suất của dung dịch NaCl nồng độ 0,1 mol/l, cho rằng toàn bộ các phân tử NaCl đều phân li

thành ion.

A. 0,918 Ωm.

B. 0,009 Ωm.

C. 4,51 Ωm.

D. Một đáp án khác.

Câu 11, Cho phóng điện qua chất khí ở áp suất thấp, giữa hai điện cực cách nhau 20cm.

Quãng đường bay tự do của electron là 4 cm. Cho rằng năng lượng mà electron nhận

được trên quãng đường bay tự do đủ để ion hóa chất khí, hãy tính xem một electron

đưa vào trong chất khí có thể sinh ra tối đa bao nhiêu hạt tải điện?

A. 40.

B. 51.

C. 29.

D. 62.

Câu 12, Phát biểu nào là chính xác? Hồ quang điện là quá trình phóng điện tự lực của

chất khí, hình thành do

A. chất khí bị tác dụng của các tác nhân ion hoá.

B. quá trình nhân số hạt tải điện kiểu thác lũ trong chất khí.

C. phân tử khí bị điện trường mạnh làm ion hoá.

D. catôt bị nung nóng phát ra êlectron.

Câu 13, Câu nào dưới đây nói về ống phóng điện tử và đèn hình là không đúng?

A. Trong ống phóng điện tử, chùm tia êlectron đi qua khoảng giữa hai cặp bản cực vuông góc (XR1 RXR2 R) và (YR1 RY R2 R), rồi hội tụ trên màn huỳnh quang tạo ra một vết sáng.

B. Trong ống phóng điện tử, việc làm lệch chùm tia êlectron được điều khiển bằng

điện trường giữa hai cặp bản cực vuông góc (X R1 RXR2 R) và (YR1 RYR2 R).

C. Trong đèn hình, chùm tia êlectron đi qua khoảng giữa hai cuộn dây có dạng đặc biệt (X) và (Y), rồi hội tụ trên màn huỳnh quang tạo ra một vết sáng.

D. Trong đèn hình, việc làm lệch chùm tia êlectron cũng được điều khiển bằng điện

trường giữa hai cuộn dây có dạng đặc biệt (X) và (Y).

Câu 14, Chọn phương án đúng. Dòng dịch chuyển có hướng của các ion là bản chất

của dòng điện trong môi trường.

A. Kim loại.

B. Chất điện phân.

C. Chân không.

D. Chất khí.

Câu 15, Đèn LED là tên gọi khác của:

A. Phôtôđiốt.

B. Pin mặt trời.

C. Pin nhiệt điện bán dẫn.

D. Điốt phát quang.

Câu 16, Tìm câu đúng.

A. Bán dẫn loại p tích điện dương, vì mật độ lỗ trống lớn hơn mật độ êlectron.

B. Bán dẫn có điện trở suất cao hơn kim loại, vì trong bán dẫn có hai loại hạt tải điện

trái dấu, còn trong kim loại chỉ có một loại.

C. Trong bán dẫn, mật độ êlectron luôn luôn bằng mật độ lỗ trống.

D. Nhiệt độ càng cao, bán dẫn dẫn điện càng tốt.

Câu 17,Bản chất dòng điện trong kim loại là:

A. dòng chuyển dời có hướng của các êlectron tự do cùng chiều điện trường.

B. dòng chuyển dời có hướng của các ion dương ngược chiều điện trường.

C. dòng chuyển dời có hướng của các ion dương cùng chiều điện trường.

D. dòng chuyển dời có hướng của các êlectron tự do ngược chiều điện trường.

Câu 18, Chọn câu sai:

A. Phôtôđiôt còn gọi là điôt quang.

B. Điôt bán dẫn cấu tạo từ hai mẩu bán dẫn loại p và loại n ghép sát nhau.

C. Điôt và Phôtôđiôt có nguyên tắc hoạt động giống hệt nhau.

D. Phôtôđiôt biến đổi tín hiệu ánh sáng thành tín hiệu điện.

Câu 19, Trong sự phóng điện thành miền, nguyên nhân tạo ra cột sáng anôt là do trong

vùng này.

A. các electron va chạm nhau và phát sáng.

B. các electron chuyển động rất nhanh va phát sáng.

C. các electron làm ion hóa và kích thích các phân tử khí gây phát quang.

D. có sự va chạm mạnh giữa các phân tử khí với nhau.

Câu 20, Câu nào dưới đây nói về sự phụ thuộc của cường độ dòng điện I vào hiệu điện

thế U trong quá trình dẫn điện không tự lực của chất khí là không đúng?

A. Với U đủ lớn: cường độ dòng điện I đạt giá trị bão hoà.

B. Với U nhỏ: cường độ dòng điện I tăng theo U.

C. Với U quá lớn: cường độ dòng điện I tăng nhanh theo U.

0 Câu 21, Một dây bạch kim ở 20P

PΩm. Tính điện trở suất ρ của dây bạch

-8 PC có điện trở suất ρR0 R= 10,6.10P

0 kim này ở 1120P

PC. Giả thiết điện trở suất của dây bạch kim trong khoảng nhiệt độ này tăng bậc nhất

-3

D. Với mọi giá trị của U: cường độ dòng điện I luôn tăng tỉ lệ thuận với U.

-1 PKP

P.

theo nhiệt độ với hệ số nhiệt điện trở không đổi là α = 3,9.10P

A. .

B. .

C. .

D. .

Câu 22, Chọn câu sai.

A. Điện trường làm lệch tia catôt theo phương ngược chiều với điện trường.

B. Tia catôt truyền thẳng; không mang năng lượng nhưng có xung lượng.

C. Kim loại bị đốt nóng đỏ sẽ phát xạ nhiệt electron ra môi trường xung quanh.

D. Chân không là môi trường vốn không có hạt tải điện nên không dẫn điện.

Câu 23, Quá trình nào sau đây không phải là phóng điện tự lực.

A. Phóng điện ẩn.

B. Tia catôt.

C. Phóng điện hồ quang.

D. Tia điện.

Câu 24, Trong sự phóng điện thành miền, hạt tải điện là

A. electrôn bứt ra từ catốt.

B. electrôn và các ion.

C. ion dương.

D. ion âm.

Câu 25, Nối cặp nhiệt đồng - constantan với một milivôn kế thành một mạch kín. Nhúng mối hàn thứ

nhất vào nước đá đang tan và mối hàn thứ hai vào hơi nước sôi, milivôn kể chỉ 4,25 mV. Tính hệ số

nhiệt điện động αRTR của cặp nhiệt này.

A. 42,5 μV/K.

B. 4,25 mV/K.

C. 42,5 mV/K.

D. 4,25 μV/K.

Câu 26, Điện trở kim loại tăng khi nhiệt độ tăng là do khi nhiệt độ tăng

A. các ion ở nút mạng dao động mạnh hơn nên khả năng va chạm giữa electron và ion tăng.

B. chiều dài dây dài ra nên electron phải chuyển động quãng đường dài hơn.

C. các electron chuyển động nhanh hơn nên khả năng va chạm giữa electron và ion tăng.

D. tiết diện dây nở to ra nên khả năng va chạm gữa electron và ion tăng.

Câu 27, Điện phân dung dịch CuSO R4 R với các diện cực là platin, ta thu được khí Hidro ở catốt và khí

Oxi ở anốt. Dòng điện qua bình điện phân là I = 6A. Tính thể tích khí Hidro thu được ở catốt trong điều

3 A. 1860 cmP

P.

3 B. 1680 cmP

P.

3 C. 1560 cmP

P.

3 D. 1740 cmP

P.

kiện tiêu chuẩn, thời gian dòng điện chạy qua là 48 phút 15 giây.

Câu 28, Bản chất dòng điện trong kim loại khác với bản chất dòng điện trong chân không và trong chất

khí như thế nào?

A. Dòng điện trong kim loại là dòng dịch chuyển có hướng của các êlectron. Còn dòng điện trong chân không và trong chất khí đều là dòng dịch chuyển có hướng của các ion dương và ion âm.

B. Dòng điện trong kim loại và trong chân không đều là dòng dịch chuyển có hướng của các êlectron.

Còn dòng điện trong chất khí là dòng dịch chuyển có hướng của các êlectron, của ion dương và ion

âm.

C. Dòng điện trong kim loại cũng như trong chân không và trong chất khí đều là dòng dịch chuyển có

hướng của các êlectron

D. Dòng điện trong kim loại là dòng dịch chuyển có hướng của các êlectron. Dòng điện trong chân

không là dòng dịch chuyển có hướng của các ion dương và các ion âm. Còn dòng điện trong chất khí

là dòng dịch chuyển có hướng của các êlectron, của các ion dương và ion âm.

Câu 29, Phát biểu nào là chính xác. Kết quả cuối cùng của quá trình điện phân dung dịch CuSO R4 R với

điện cực bằng đồng là

A. anôt bị ăn mòn.

B. đồng bám vào catôt.

C. đồng chạy từ anôt sang catôt.

D. không có thay đổi gì ở bình điện phân.

Câu 30, Êlectron có khối lượng m và năng lượng chuyển động nhiệt của nó ở nhiệt độ T là ,

với k là hằng số Bôn-xơ-man. Từ đó suy ra tốc độ chuyển động nhiệt u của êlectron khi nó vừa bay ra

khỏi catôt trong điôt chân không ở nhiệt độ T được tính theo công thức nào?

A. B.

. .

C. . D.

.