Thuật ngữ – Nguyên lý thống kê

Thuật ngữ – Nguyên lý thống kê<br /> <br /> THUẬT NGỮ<br /> <br /> B<br /> Biến động thời vụ<br /> <br /> Biến động thời vụ là sự biến động của hiện<br /> tượng có tính chất lặp đi lặp lại trong từng<br /> thời gian nhất định.<br /> <br /> C<br /> Chỉ tiêu thống kê<br /> <br /> Chỉ tiêu thống kê là những con số phản ánh<br /> mặt lượng trong mối liên hệ mật thiết với mặt<br /> chất của các hiện tượng và quá trình kinh tế –<br /> xã hội số lớn trong điều kiện thời gian và<br /> không gian cụ thể.<br /> Chỉ số trong thống kê<br /> <br /> Chỉ số trong thống kê là số tương đối (tính<br /> bằng đơn vị lần hoặc %), biểu hiện quan hệ<br /> so sánh giữa hai mức độ của một hiện tượng<br /> nghiên cứu.<br /> Chỉ số ảnh hưởng kết cấu<br /> <br /> Chỉ số ảnh hưởng kết cấu là chỉ số phản ánh<br /> biến động của chỉ tiêu bình quân do ảnh<br /> hưởng của sự thay đổi kết cấu tổng thể theo<br /> tiêu thức nghiên cứu.<br /> Chỉ số cấu thành cố định<br /> <br /> Chỉ số cấu thành cố định là chỉ số phản ánh<br /> biến động của chỉ tiêu bình quân do ảnh<br /> hưởng của sự thay đổi lượng biến tiêu thức<br /> trong điều kiện kết cấu tổng thể không đổi.<br /> Chỉ số cấu thành khả biến<br /> <br /> Chỉ số cấu thành khả biến là chỉ số phản ánh<br /> biến động của chỉ tiêu bình quân do ảnh<br /> hưởng của tất cả các nhân tố cấu thành.<br /> Chỉ số đơn<br /> <br /> Chỉ số đơn là chỉ số phản ánh sự biến động<br /> của từng đơn vị, hiện tượng cá biệt.<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> Chỉ số kế hoạch<br /> <br /> Chỉ số kế hoạch là chỉ số biểu hiện quan hệ<br /> so sánh giữa các mức độ thực tế và kế hoạch<br /> của chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm chỉ số nhiệm<br /> vụ kế hoạch và chỉ số thực hiện kế hoạch.<br /> Chỉ số không gian<br /> <br /> Chỉ số không gian là chỉ số biểu hiện quan hệ<br /> so sánh giữa hai mức độ của hiện tượng ở hai<br /> điều kiện không gian khác nhau.<br /> Chỉ số nhân tố<br /> <br /> Chỉ số nhân tố là chỉ số phản ánh ảnh hưởng<br /> biến động của từng nhân tố đối với biến động<br /> của hiện tượng phức tạp cấu thành từ nhiều<br /> nhân tố.<br /> Chỉ số phát triển<br /> <br /> Chỉ số phát triển là chỉ số biểu hiện quan hệ so<br /> sánh giữa hai mức độ của hiện tượng ở hai<br /> thời gian khác nhau.<br /> Chỉ số toàn bộ<br /> <br /> Chỉ số toàn bộ là chỉ số phản ánh sự biến động<br /> của hiện tượng phức tạp do ảnh hưởng của các<br /> nhân tố cấu thành.<br /> Chỉ số tổng hợp<br /> <br /> Chỉ số tổng hợp là chỉ số phản ánh sự biến<br /> động chung của nhiều đơn vị hoặc hiện tượng<br /> cá biệt.<br /> Chọn hoàn lại (chọn lặp, chọn nhiều lần)<br /> <br /> Chọn hoàn lại là một phương pháp chọn mẫu<br /> ngẫu nhiên, mỗi khi đơn vị được chọn ra để<br /> điều tra sau đó sẽ được trả lại tổng thể chung<br /> và có cơ hội được chọn lại.<br /> Chọn không hoàn lại (chọn một lần)<br /> <br /> Chọn không hoàn lại là một phương pháp<br /> chọn mẫu ngẫu nhiên, mỗi khi các đơn vị<br /> được chọn ra để điều tra sau đó sẽ được xếp<br /> riêng ra không trả lại tổng thể chung và<br /> không có cơ hội được chọn lại.<br /> 211<br /> <br /> Thuật ngữ – Nguyên lý thống kê<br /> <br /> Chọn mẫu cả khối (mẫu chùm)<br /> <br /> Chọn phi ngẫu nhiên<br /> <br /> Chọn mẫu cả khối là phương pháp chọn mẫu<br /> mà các đơn vị của tổng thể chung được chia<br /> thành các khối (chùm) với số lượng đơn vị có<br /> thể bằng hoặc không bằng nhau. Từ các khối<br /> đó, người ta chọn ngẫu nhiên một số khối để<br /> điều tra. Các đơn vị mẫu lúc này không phải<br /> là từng đơn vị lẻ mà là từng khối đơn vị.<br /> <br /> Chọn phi ngẫu nhiên là phương pháp chọn đơn<br /> vị điều tra phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của<br /> người chọn. Khi đó người ta gọi là điều tra chọn<br /> mẫu phi ngẫu nhiên.<br /> <br /> Chọn mẫu hệ thống (máy móc)<br /> <br /> Dãy số lượng biến là dãy số phân phối mà<br /> tiêu thức phân tổ là tiêu thức số lượng.<br /> <br /> Chọn mẫu hệ thống là phương pháp tổ chức<br /> chọn mẫu trong đó mỗi đơn vị được chọn căn<br /> cứ vào từng khoảng cách nhất định từ<br /> danh sách đã được sắp xếp sẵn của tổng thể<br /> chung. Các đơn vị được chọn lần lượt, đơn vị<br /> sau cách đơn vị trước một khoảng xác định<br /> d = N/n.<br /> Chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản<br /> <br /> Chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản là phương<br /> pháp tổ chức chọn mẫu một cách hoàn toàn<br /> ngẫu nhiên không qua một sự sắp xếp nào và<br /> có thể dùng phương pháp chọn một lần hoặc<br /> chọn nhiều lần.<br /> Chọn mẫu phân loại (phân tổ)<br /> <br /> Chọn mẫu phân loại (phân bổ) là việc tiến<br /> hành chọn các đơn vị mẫu khi tổng thể chung<br /> đã được phân chia thành các tổ theo tiêu thức<br /> liên quan trực tiếp đến mục đích nghiên cứu.<br /> Việc chọn các đơn vị từ các tổ được tiến hành<br /> theo phương pháp chọn ngẫu nhiên.<br /> Chọn mẫu phân tầng (chọn nhiều cấp)<br /> <br /> Chọn mẫu phân tầng là phương pháp tổ chức<br /> chọn mẫu phải thông qua ít nhất hai cấp chọn<br /> trung gian. Đầu tiên xác định các đơn vị mẫu<br /> cấp I sau đó các đơn vị mẫu cấp I lại được<br /> phân chia thành các đơn vị chọn mẫu cấp II<br /> và cứ như thế cho đến cấp cuối cùng.<br /> Chọn ngẫu nhiên<br /> <br /> Chọn ngẫu nhiên là phương pháp chọn hoàn<br /> toàn ngẫu nhiên không phụ thuộc vào ý muốn<br /> chủ quan của con người. Khi đó người ta gọi<br /> là điều tra chọn mẫu ngẫu nhiên.<br /> <br /> 212<br /> <br /> D<br /> Dãy số lượng biến<br /> <br /> Dãy số phân phối<br /> <br /> Dãy số phân phối là một dãy số được lập nên<br /> do phân phối các đơn vị tổng thể vào các tổ<br /> theo một tiêu thức phân tổ nào đó và được<br /> sắp xếp theo trình tự biến động của lượng<br /> biến tiêu thức phân tổ.<br /> Dãy số thuộc tính<br /> <br /> Dãy số thuộc tính là dãy số phân phối mà tiêu<br /> thức phân tổ là tiêu thức thuộc tính.<br /> Dãy số thời gian<br /> <br /> Dãy số thời gian là một dãy các trị số của<br /> chỉ tiêu thống kê được sắp xếp theo thứ tự<br /> thời gian.<br /> Dự đoán thống kê<br /> <br /> Dự đoán thống kê là việc xác định các mức<br /> độ của hiện tượng nghiên cứu trong tương lai<br /> bằng việc sử dụng tài liệu thống kê và áp<br /> dụng các phương pháp phù hợp.<br /> <br /> Đ<br /> Điều tra chọn mẫu<br /> <br /> Điều tra chọn mẫu là loại hình điều tra không<br /> toàn bộ, người ta chỉ tiến hành thu thập tài<br /> liệu ở một số đơn vị nhất định được chọn ra<br /> từ tổng thể chung. Các đơn vị này được chọn<br /> theo những qui tắc nhất định để đảm bảo tính<br /> đại biểu và kết quả của điều tra chọn mẫu<br /> được dùng để suy rộng cho tổng thể chung.<br /> Điều tra chuyên đề<br /> <br /> Điều tra chuyên đề là loại hình điều tra không<br /> toàn bộ, chỉ tiến hành thu thập tài liệu trên<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> Thuật ngữ – Nguyên lý thống kê<br /> <br /> một vài đơn vị, thậm chí một đơn vị nhưng đi<br /> sâu nghiên cứu chi tiết nhiều khía cạnh.<br /> Điều tra không thường xuyên<br /> <br /> Điều tra không thường xuyên là việc tiến<br /> hành thu thập và ghi chép tài liệu ban đầu của<br /> hiện tượng không gắn với quá trình biến động<br /> của hiện tượng mà khi nào xét thấy cần thiết<br /> mới tiến hành thu thập tại một thời điểm hay<br /> một thời kỳ nào đó.<br /> <br /> Độ lệch tuyệt đối bình quân<br /> <br /> Độ lệch tuyệt đối bình quân là số bình quân<br /> cộng của các độ lệch tuyệt đối giữa lượng<br /> biến và số bình quân của các lượng biến đó.<br /> Độ lệch tiêu chuẩn<br /> <br /> Độ lệch tiêu chuẩn là căn bậc hai của phương<br /> sai, tức là số bình quân toàn phương của bình<br /> phương các độ lệch giữa các lượng biến với<br /> số bình quân cộng của các lượng biến đó.<br /> <br /> Điều tra không toàn bộ<br /> <br /> Đường hồi quy lý thuyết<br /> <br /> Điều tra không toàn bộ là việc tiến hành thu<br /> thập tài liệu trên một bộ phận các đơn vị của<br /> hiện tượng nghiên cứu.<br /> <br /> Đường hồi quy lý thuyết là đường điều chỉnh<br /> bù trừ các chênh lệch ngẫu nhiên vạch ra xu<br /> hướng cơ bản của hiện tượng.<br /> <br /> Điều tra thống kê<br /> <br /> Đường hồi quy thực nghiệm<br /> <br /> Điều tra thống kê là việc tổ chức thu thập tài<br /> liệu về các hiện tượng và quá trình kinh tế – xã<br /> hội một cách khoa học, theo một kế hoạch<br /> thống nhất nhằm phục vụ cho quá trình nghiên<br /> cứu thống kê.<br /> Điều tra thường xuyên<br /> <br /> Điều tra thường xuyên là việc thu thập tài liệu<br /> được tiến hành thường xuyên, liên tục, gắn<br /> liền với quá trình biến động của hiện tượng<br /> qua thời gian.<br /> Điều tra toàn bộ<br /> <br /> Đường hồi quy thực nhiệm là đường được hình<br /> thành bởi các tài liệu thực tế.<br /> <br /> G<br /> Giới hạn dưới<br /> <br /> Giới hạn dưới là lượng biến nhỏ nhất hình<br /> thành nên một tổ.<br /> Giới hạn trên<br /> <br /> Giới hạn trên là lượng biến lớn nhất mà nếu<br /> vượt quá nó thì sẽ hình thành một tổ khác.<br /> <br /> Điều tra toàn bộ là việc tiến hành thu thập tài<br /> liệu trên tất cả các đơn vị của hiện tượng<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> Giả thiết không<br /> <br /> Điều tra trọng điểm<br /> <br /> Giả thiết đối<br /> <br /> Điều tra trọng điểm là loại hình điều tra<br /> không toàn bộ, người ta chỉ tiến hành điều tra<br /> trên một bộ phận quan trọng nhất, chủ yếu<br /> nhất của hiện tượng nghiên cứu.<br /> <br /> Giả thiết đối là giả thiết đối lập với giả thiết<br /> không, có đặc điểm là không có dấu bằng, chỉ<br /> có dấu >, < hoặc ≠ nhưng phải bao hàm hết<br /> các trường hợp có thể xảy ra.<br /> <br /> Đối tượng điều tra<br /> <br /> Đối tượng điều tra là tổng thể các đơn vị<br /> thuộc hiện tượng nghiên cứu có các dữ liệu<br /> cần thiết khi tiến hành điều tra.<br /> Đơn vị điều tra<br /> <br /> Đơn vị điều tra là từng đơn vị cá biệt thuộc<br /> đối tượng điều tra và được xác định sẽ điều<br /> tra thực tế.<br /> v1.0<br /> <br /> Giả thiết không là giả thiết cần kiểm định, có<br /> đặc điểm là luôn có dấu bằng (=).<br /> <br /> Giá trị tuyệt đối của 1% tốc độ tăng<br /> (giảm) liên hoàn<br /> <br /> Giá trị tuyệt đối của 1% tốc độ tăng (giảm)<br /> liên hoàn là chỉ tiêu phản ánh sự kết hợp giữa<br /> số tương đối và số tuyệt đối. Cụ thể, nó biểu<br /> hiện cứ 1% tăng hay giảm liên hoàn thì tương<br /> ứng với 1 trị số tuyệt đối là bao nhiêu.<br /> <br /> 213<br /> <br /> Thuật ngữ – Nguyên lý thống kê<br /> <br /> H<br /> <br /> Khoảng biến thiên<br /> <br /> Hiện tượng số lớn<br /> <br /> Khoảng biến thiên là độ lệch giữa lượng biến<br /> lớn nhất và lượng biến nhỏ nhất của tiêu thức<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> Hiện tượng số lớn là hiện tượng mà trong đó<br /> bao gồm nhiều đơn vị hoặc hiện tượng cá biệt<br /> tạo thành.<br /> Hệ số biến thiên<br /> <br /> Hệ số biến thiên là số tương đối (lần, %) rút ra<br /> từ sự so sánh giữa độ lệch tiêu chuẩn với số<br /> bình quân cộng.<br /> Hệ số hồi quy<br /> <br /> Hệ số hồi quy phản ánh ảnh hưởng trực tiếp<br /> của tiêu thức nguyên nhân x đến tiêu thức kết<br /> quả y.<br /> Hệ số tự do<br /> <br /> Hệ số tự do là điểm xuất phát của đường hồi<br /> quy lý thuyết, nêu lên ảnh hưởng của các<br /> nhân tố khác (tiêu thức nguyên nhân khác)<br /> ngoài x tới sự biến động của y.<br /> Hệ số tương quan<br /> <br /> Hệ số tương quan là chỉ tiêu đánh giá mức độ<br /> chặt chẽ của mối liên hệ tương quan tuyến<br /> tính đơn.<br /> Hệ số xác định<br /> <br /> Hệ số xác định dùng để đánh giá sự phù hợp<br /> của mô hình, nó cho biết tỷ lệ % thay đổi của<br /> y được giải thích bởi mô hình.<br /> Hàm xu thế<br /> <br /> Hàm xu thế là một hàm số (hay còn gọi là<br /> phương trình hồi quy) biểu diễn mối liên hệ<br /> của hiện tượng theo thời gian.<br /> Hệ thống chỉ số<br /> <br /> Hệ số chỉ số là một đẳng thức phản ánh mối<br /> liên hệ giữa các chỉ số.<br /> <br /> K<br /> Khoảng cách tổ<br /> <br /> Khoảng cách tổ là chênh lệch giữa giới hạn<br /> trên và giới hạn dưới của một tổ.<br /> 214<br /> <br /> L<br /> Lượng biến<br /> <br /> Lượng biến là các trị số biểu hiện mức độ cụ<br /> thể của tiêu thức số lượng.<br /> Lượng biến không liên tục (rời rạc)<br /> <br /> Lượng biến không liên tục (rời rạc) là lượng<br /> biến mà các trị số của nó chỉ có thể biểu hiện<br /> bằng các số nguyên.<br /> Lượng biến liên tục<br /> <br /> Lượng biến liên tục là lượng biến mà các trị<br /> số của nó có thể được biểu hiện bằng số<br /> nguyên hay số thập phân.<br /> Lượng tăng (giảm) tuyệt đối<br /> <br /> Lượng tăng (giảm) tuyệt đối là chỉ tiêu phản<br /> ánh sự biến động về trị số tuyệt đối của chỉ<br /> tiêu giữa hai thời gian nghiên cứu.<br /> <br /> M<br /> Mật độ phân phối<br /> <br /> Mật độ phân phối là tỷ số giữa tần số (hoặc<br /> tần suất) với trị số khoảng cách tổ.<br /> Mốt<br /> <br /> Mốt là biểu hiện của một tiêu thức phổ biến<br /> nhất hay được gặp nhiều nhất trong tổng thể<br /> hay trong 1 dãy số phân phối.<br /> Mức ý nghĩa<br /> <br /> Mức ý nghĩa là xác suất mắc sai lầm khi bác<br /> bỏ giả thiết không dù nó đúng.<br /> Mức độ bình quân theo thời gian<br /> <br /> Mức độ bình quân theo thời gian là chỉ tiêu<br /> tổng hợp phản ánh mức độ đại biểu của hiện<br /> tượng trong toàn bộ thời gian nghiên cứu<br /> hoặc từng giai đoạn nghiên cứu.<br /> <br /> N<br /> Nội dung điều tra<br /> <br /> Nội dung điều tra là toàn bộ các đặc điểm cơ<br /> bản của từng đối tượng, từng đơn vị điều tra<br /> v1.0<br /> <br /> Thuật ngữ – Nguyên lý thống kê<br /> <br /> mà ta cần thu được thông tin hay nói cách<br /> khác, đó là danh mục về các tiêu thức hay đặc<br /> trưng của các đơn vị điều tra cần thu thập.<br /> <br /> và giá trị lý thuyết của biến phụ thuộc (tiêu<br /> thức kết quả) là nhỏ nhất.<br /> <br /> P<br /> <br /> Phương trình hồi quy tuyến tính đơn là<br /> ˆ<br /> phương trình có dạng: y x = b0 + b1x, được<br /> <br /> Phân tích và dự đoán thống kê<br /> <br /> Phân tích và dự đoán thống kê là nêu lên một<br /> cách tổng hợp bản chất cụ thể và tính quy luật<br /> của các hiện tượng và quá trình kinh tế xã hội<br /> trong điều kiện nhất định qua biểu hiện bằng<br /> số lượng và tính toán các mức độ trong tương<br /> lai, nhằm đưa ra những căn cứ cho quyết định<br /> quản lý.<br /> Phân tổ thống kê<br /> <br /> Phân tổ thống kê là căn cứ vào một hay một<br /> số tiêu thức nhất định để tiến hành phân chia<br /> các đơn vị của hiện tượng nghiên cứu thành<br /> các tổ và các tiểu tổ có tính chất khác nhau.<br /> Phương án điều tra thống kê<br /> <br /> Phương án điều tra thống kê là một văn bản<br /> được xây dựng trong bước chuẩn bị điều tra,<br /> trong đó qui định rõ những vấn đề cần phải<br /> được giải quyết hoặc cần hiểu thống nhất<br /> trước, trong và sau khi tiến hành điều tra<br /> thống kê.<br /> Phân tích hồi quy<br /> <br /> Phân tích hồi quy là phương pháp nghiên cứu<br /> mối quan hệ giữa một biến phụ thuộc với một<br /> hoặc nhiều biến độc lập khác.<br /> Phân tích tương quan<br /> <br /> Phân tích tương quan là phương pháp nhằm<br /> đo mức độ chặt chẽ của mối liên hệ giữa<br /> hai biến.<br /> Phân tích hồi quy tương quan<br /> <br /> Phương trình hồi quy tuyến tính đơn<br /> <br /> xây dựng nhằm xác định mối liên hệ giữa hai<br /> biến. Nó được dùng để dự đoán giá trị của<br /> biến phụ thuộc y trên cơ sở giá trị nhất định<br /> của biến độc lập x.<br /> Phương trình hồi quy phi tuyến đơn<br /> <br /> Phương trình hồi quy phi tuyến đơn là<br /> phương trình biểu diễn mối liên hệ giữa hai<br /> biến nhưng đồ thị của nó không có dạng<br /> đường thẳng mà là các đường cong khác.<br /> Phạm vi sai số chọn mẫu (hay độ chính<br /> xác của suy rộng)<br /> <br /> Phạm vi sai số chọn mẫu (hay độ chính xác<br /> của suy rộng) là chênh lệch giữa các chỉ tiêu<br /> của tổng thể mẫu và các chỉ tiêu tương ứng<br /> của tổng thể chung với độ tin cậy nhất định.<br /> <br /> S<br /> Sai số trong điều tra thống kê<br /> <br /> Sai số trong điều tra thống kê là chênh lệch<br /> giữa các trị số của tiêu thức điều tra mà ta thu<br /> thập được so với trị số thực tế của hiện tượng<br /> nghiên cứu.<br /> Số tuyệt đối trong thống kê<br /> <br /> Số tuyệt đối trong thống kê là mức độ phản<br /> ánh quy mô, khối lượng của hiện tượng<br /> nghiên cứu trong điều kiện thời gian và địa<br /> điểm cụ thể.<br /> Số tương đối trong thống kê<br /> <br /> Phân tích hồi quy tương quan là phương pháp<br /> phân tích mối liên hệ tương quan giữa các biến.<br /> <br /> Số tương đối trong thống kê là mức độ phản<br /> ánh quan hệ so sánh giữa hai mức độ của hiện<br /> tượng nghiên cứu.<br /> <br /> Phương pháp bình phương nhỏ nhất<br /> <br /> Số bình quân trong thống kê<br /> <br /> Phương pháp bình phương nhỏ nhất là tổng<br /> bình phương các độ lệch giữa giá trị thực tế<br /> <br /> Số bình quân trong thống kê là mức độ biểu<br /> hiện mức độ đại biểu cho tất cả các lượng<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> 215<br /> <br />