Thực trạng đạo đức của học sinh Trung học phổ thông

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nêu lên vấn đề mang tính thời sự về thực trạng đạo đức của học sinh Trung học phổ thông hiện nay. Thấy được những hạn chế trong quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh ở cả gia đình, nhà trường và xã hội, dẫn đến sự sa sút về ý thức đạo đức của một số học sinh trường Trung học phổ thông như: nói tục, chửi thề, bạo lực,... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thực trạng đạo đức của học sinh Trung học phổ thông

THỰC TRẠNG ĐẠO ĐỨC CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG SV: Nguyễn Chí Công Lớp: ĐHGDCT14A GVHD: ThS. Lê Kim Oanh Tóm tắt: Bài viết nêu lên vấn đề mang tính thời sự về thực trạng đạo đức của học sinh Trung học phổ thông hiện nay. Thấy được những hạn chế trong quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh ở cả gia đình, nhà trường và xã hội, dẫn đến sự sa sút về ý thức đạo đức của một số học sinh trường Trung học phổ thông như: nói tục, chửi thề, bạo lực,…Từ thực trạng đó, kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh Trung học phổ thông, giúp học sinh phát triển toàn diện, hoàn thiện nhân phẩm đạo đức. Từ khóa: đạo đức, giáo dục đạo đức, học sinh, trường trung học phổ thông. 1. Mở đầu Trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) hiện nay ở đất nƣớc ta, vấn đề giáo dục toàn diện cho con ngƣời càng trở nên cấp thiết, đặc biệt là vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh. Một con ngƣời toàn diện phải có cả đức và tài, trong đó đức là gốc. Bác Hồ đã nói: "Có tài mà không có đức là ngƣời vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó". Và Khoản 1 Điều 27 Luật giáo dục 2005 cũng đã khẳng định: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tƣ cách và trách nhiệm công dân chuẩn bị học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [2, tr.8]. Trƣờng Trung học phổ thông là nơi hình thành nhân cách cho các em chuẩn bị bƣớc vào đời, để các em tự làm chủ cuộc đời mình – một ngƣời công dân tốt. Nhà trƣờng là nơi không những dạy chữ mà còn dạy về nhân cách, lẽ sống cho học sinh để các em có thể làm chủ tƣơng lai của đất nƣớc sau này. Bên cạnh việc giáo dục tri thức, giáo dục đạo đức là một mặt quan trọng không thể thiếu, nhằm hình thành những con ngƣời có đầy đủ các mặt: đức, trí, thể, mỹ, đáp ứng yêu cầu của xã hội mới. Vì vậy công tác giáo dục trƣớc tiên là phải chăm lo 120
bồi dƣỡng đạo đức cho học sinh, coi đó là căn bản, cái gốc cho sự phát triển nhân cách, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: "Bây giờ phải học, học để yêu tổ quốc, yêu nhân dân, yêu khoa học và yêu đạo đức". Việc giáo dục con ngƣời là cả một quá trình: "Vì lợi ích mƣời năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng ngƣời". Vì thế từ trƣớc cho đến nay việc giáo dục nói chung và giáo dục đạo đức cho học sinh nói riêng, luôn là vấn đề vừa cấp bách, vừa lâu dài, và đòi hỏi phải có sự quan tâm rất lớn từ nhiều phía. Nƣớc ta đang bƣớc vào thời kì hội nhập kinh tế, bên cạnh những mặt tích cực thì cũng làm phát sinh những vấn đề mà chúng ta cần quan tâm, bản sắc văn hóa dân tộc bị đe dọa, sự xâm nhập của các văn hóa phẩm đồi trụy làm xói mòn những giá trị đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc. Hiện nay trong các nhà trƣờng nói chung và Trƣờng Trung học phổ thông nói riêng, học sinh có dấu hiệu sa sút về đạo đức, về nhu cầu cá nhân phát triển lệch lạc, kém ý thức trong quan hệ cộng đồng, không có tính tự chủ dễ bị lôi cuốn vào những việc xấu. Và nhà trƣờng vốn là nơi hình thành nhân cách cho học sinh, nhƣng sự quan tâm của nhà trƣòng đến vấn đề đạo đức của học sinh còn hạn chế, giáo viên làm công tác chủ nhiệm thƣờng quan tâm nhiều đến kết quả học tập, còn vấn đề rèn luyện đạo đức chƣa đƣợc chú trọng đúng mức, nên tổ chức các hoạt động còn mang tính hình thức, chƣa đi vào chiều sâu. Các đoàn thể còn thiếu sự quan tâm phối hợp đầu tƣ cho hoạt động giáo dục. Sự nhận thức, quan tâm của phụ huynh chƣa đầy đủ, với suy nghĩ nhà trƣờng sẽ giáo dục con em mình… Thêm vào đó, sự kết hợp giáo dục giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội chƣa đƣợc nhịp nhàng, đồng bộ. Vì vậy, đạo đức của học sinh Trung học phổ thông đang có nhiều biểu hiện đáng lo ngại. Cho nên, giáo dục đạo đức là một vấn đề cấp bách đặt ra cho toàn xã hội hiện nay, cần đƣợc giải quyết nhanh chóng và kịp thời. 2. Nội dung 2.1. Cơ sở lí luận về giáo dục đạo đức cho học sinh Trung học phổ thông Đạo đức là một nhân tố quan trọng của nhân cách và đƣợc xem là khái niệm luân thƣờng đạo lý của con ngƣời, nó thuộc về vấn đề đánh giá: tốt-xấu, đúng-sai, thiện-ác, hiền-dữ... Đạo đức gắn liền với văn hóa, chủ nghĩa nhân văn triết học hay nói một cách dễ hiểu đạo đức là khuynh hƣớng tốt trong tâm hồn con ngƣời mà khuynh hƣớng đó tạo 121
nên những lời nói, hành vi bên ngoài phù hợp với những quy tắc xử sự của cộng đồng xã hội khiến cho mọi ngƣời xung quanh đƣợc an vui, lợi ích. “Đạo đức là hệ thống những nguyên tắc chuẩn mực, quy tắc do xã hội đề ra nhằm mục đích đánh giá và điều chỉnh hành vi, ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội” [1, tr.8] Có thể nói đạo đức là cái tốt, cái đúng ở bên trong con ngƣời đƣợc chuẩn hóa thành lời và hành vi tốt đẹp bên ngoài tức là con ngƣời có nhận thức đúng, tốt về sự vật hiện tƣợng. Trung học phổ thông là bậc học cuối của hệ thống giáo dục phổ thông. Học sinh bậc học này thƣờng từ 15 đến 18 tuổi, đang phát triển mạnh mẽ về thể chất, năng lực trí tuệ, tâm sinh lý. Do đó, để mỗi học sinh phát triển toàn diện ngoài việc trang bị kiến thức văn hóa rất cần chú trọng đến công tác giáo dục tƣ tƣởng đạo đức cho học sinh ở lứa tuổi này. Giáo dục đạo đức cho học sinh Trung học phổ thông là quá trình hình thành và phát triển các phẩm chất đạo đức của nhân cách học sinh dƣới những tác động và ảnh hƣởng có mục đích đƣợc tổ chức có kế hoạch, có sự chọn lựa về nội dung, phƣơng pháp và hình thức giáo dục với vai trò chủ đạo của giáo viên. Đây là một quá trình giáo dục lâu dài đƣợc hình thành từ thấp đến cao, từ những việc cụ thể trong cuộc sống đời thƣờng từ đó phát triển rộng lên. Giáo dục nhân cách hành vi đạo đức con ngƣời là một quá trình giáo dục cần phải đặc biệt coi trọng bởi vì quá trình đó làm cho con ngƣời nhận biết đƣợc những yếu tố sau: yêu nƣớc, yêu lao động, yêu Chủ nghĩa xã hội, làm chủ tập thể, biết đoàn kết giúp đỡ nhau, biết tôn trọng mọi ngƣời. Và các em phải đƣợc giáo dục những phẩm chất cần thiết nhƣ: nhận thức về đạo đức, thái độ, tình cảm, hành vi, thói quen… 2.2. Thực trạng của việc giáo dục đạo đức trong học sinh THPT Việc giáo dục đạo đức cho học sinh đƣợc toàn thể đội ngũ giáo viên quan tâm. Nhà trƣờng có những chủ trƣơng về giáo dục đạo đức khá phong phú. Giáo viên chủ nhiệm thƣờng xuyên lên lớp, theo sát quá trình học tập, hoạt động của các em, lắng nghe tâm tƣ, ý kiến của các em, sau đó giảng giải cho học sinh hiểu rõ vấn đề, hòa giải những mâu thuẫn, tranh cãi giữa các em trong các mối quan hệ. Trong buổi sinh hoạt cuối tuần, giáo viên chủ nhiệm ghi nhận những mặt tốt và những mặt chƣa tốt của học sinh, khen thƣởng, khích lệ những thành 122
tích tốt tạo động lực cho các em phát huy, cũng đồng thời phê bình những mặt chƣa tốt để các em rút kinh nghiệm sửa chữa. Các giáo viên bộ môn, đặc biệt là giáo viên môn Giáo dục công dân luôn theo sát quá trình lĩnh hội kiến thức của các em, tạo điều kiện cho các em trao đổi, bồi dƣỡng ý thức đạo đức của mình trong quá trình học tập, cho học sinh liên hệ thực tế và hoạt động xã hội để các em dễ tiếp thu và dễ hòa nhập với cộng đồng. Để giáo dục có hiệu quả, ngƣời giáo viên là nhân tố quan trọng và chính yếu nhất trong quá trình hình thành phẩm cách đạo đức cho học sinh, bởi lẽ giáo viên là một tấm gƣơng để các em noi theo, chẳng hạn nhƣ ở lời nói (thân thiện, gần gũi, tôn trọng học sinh và ngƣời khác…), cử chỉ hành động của giáo viên (điềm tĩnh, không cáu gắt, không gây áp lực lớn hoặc bạo lực với học sinh…), tác phong (lịch sự, chỉnh tề, phù hợp với cốt cách của ngƣời giáo viên…). Nhân cách đạo đức của các em chịu ảnh hƣởng khá lớn bởi mẫu mực của thầy cô. Giáo viên làm công tác Đoàn cũng thƣờng xuyên tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp theo chủ điểm, chủ đề trong năm nhằm tuyên truyền giáo dục truyền thống đạo đức cho học sinh. Cho học sinh xem những đoạn phim mang tính thời sự về vấn đề đạo đức của con ngƣời trong xã hội đề học sinh nhận thức rõ việc phát huy phẩm chất đạo đức bản thân. Thƣờng xuyên tổ chức các trò chơi cho các em tham gia với mục đích phát huy tính đoàn kết trong tập thể học sinh. Nhìn chung đa số đội ngũ giáo viên trong trƣờng Trung học phổ thông đều có những biện pháp hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh. Nhƣng bên cạnh đó vẫn còn một số giáo viên chƣa nhận thức sâu sắc và chƣa nhiệt tình với công tác giáo dục, chƣa nêu đƣợc gƣơng tốt để các em noi theo, một số giáo viên sử dụng những lời lẽ không hay xúc phạm danh dự học sinh và bị dƣ luận lên án, chẳng hạn vụ việc “Lớp học ngoài hành lang” 3 đã gây nhiều tai tiếng không tốt. Phần lớn học sinh ý thức đƣợc hành vi, thái độ của bản thân, biết cƣ xử có chừng mực, những hành động văn hóa giúp đỡ ngƣời già yếu lớn tuổi, bạn bè gặp khó khăn dƣờng nhƣ đều có trong các em. Lời nói của các em đúng chuẩn mực, phù hợp với từng hoàn cảnh giao tiếp, đối tƣợng giao tiếp, lễ phép với thầy cô, cha mẹ và ngƣời già lớn tuổi, thể hiện đƣợc nét văn hóa của một ngƣời có học vấn, có đạo đức. Có đƣợc điều này phần lớn là nhờ ở các thầy cô. Khả năng nhận thức của học sinh phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng nhận thức của giáo viên. Vì vậy 123
muốn học sinh nhận thức tốt thì ngƣời giáo viên phải gƣơng mẫu trong mọi công việc, giáo viên phải là tấm gƣơng sáng cho các em. Gia đình cũng góp một phần không nhỏ trong quá trình nhận thức của các em, một gia đình tốt, văn hóa, cha mẹ thuận thảo hạnh phúc sẽ là một tấm gƣơng tốt để các em nhờ đó noi theo. Vì đây là nơi mà các em sinh ra, là tổ ấm đã gắng bó ngay khi còn nhỏ nên gia đình là yếu tố rất quan trọng trong quá trình hình thành phẩm chất đạo đức của con em. Cùng với đó là sự tác động của xã hội. Đời sống xã hội là một cộng đồng ngƣời ở đó có nhiều thành phần tốt, xấu tồn tại song song với nhau. Nếu nhận thức của các em không chín chắn thì các em dễ bị xa ngã vào con đƣờng xấu, dần dần các em sẽ tha hóa về đạo đức. Trái lại, nếu các em có cách nhìn đúng về cuộc sống, cùng với mối quan hệ gia đình tốt thì ngay bản thân các em sẽ có sự đấu tranh loại trừ triệt để cái xấu, cái có hại và phát huy cái tốt, cái có ích để dần hoàn thiện và phát triển phẩm chất đạo đức của mình. Tuy nhiên, bên cạnh học sinh nhận thức đúng đắn chiếm phần lớn thì vẫn còn tồn tại một số học sinh có suy nghĩ lệch lạc, trái với chuẩn mực đạo đức xã hội (nói năng chƣa có văn hóa, không giữ lễ nghĩa với thầy cô và ngƣời lớn tuổi, có quan hệ không tốt với bạn bè, không chú trọng việc học, có thái độ chƣa phù hợp khi bị giáo viên phê bình, hay nói chuyện và làm việc riêng trong giờ học…) tạo nên hình ảnh không tốt về nhà trƣờng, gia đình và chính bản thân các em, khiến các em dễ xa ngã vào những thói hƣ tật xấu trong xã hội, dễ làm những việc xấu trái với phẩm chất đạo đức của ngƣời có văn hóa. Nguyên nhân chủ yếu một phần do: Thứ nhất, điều kiện kinh tế gia đình khó khăn, cha mẹ không có điều kiện quan tâm đến các em, gia đình có điều kiện thì bố mẹ lại nuông chiều con nhƣng không quan tâm đến các em hay cha mẹ bất hòa tạo gƣơng xấu cho các em; Thứ hai, cán bộ làm công tác giáo dục chƣa đi sâu vào học sinh, chƣa nắm đƣợc những học sinh vi phạm để răn đe, nêu gƣơng; Thứ ba, công tác quản lý, phối hợp giữa nhà trƣờng và địa phƣơng chƣa chặc chẽ. Vì vậy công tác tổ chức của nhà trƣờng, sự giáo dục của gia đình vẫn còn phải cố gắng thêm, cần có sự hợp tác chặt chẽ mối quan hệ nhà trƣờng – gia đình – xã hội để nâng cao nhận thức của học sinh, giúp con em phát triển toàn diện về mọi mặt. 124
2.3. Giải pháp giáo dục đạo đức trong học sinh Trung học phổ thông và khuyến nghị Công tác giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ nói chung và học sinh Trung học phổ thông nói riêng trong thời kì hội nhập kinh tế của nƣớc ta hiện nay là một đòi hỏi cấp thiết. 2.3.1. Giải pháp phối hợp giáo dục đạo đức cho học sinh THPT Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục đạo đức truyền thống và những giá trị đạo đức mới: Truyền thống không phải là hoài cổ, phục cổ và hiện đại không phải là “tây hóa”. Truyền thống là bản sắc dân tộc, hiện đại là văn minh, tiến bộ. Đạo đức truyền thống là nền tảng để xây dựng những giá trị đạo đức mới cho học sinh. Trong nền kinh tế thị trƣờng nếu không giáo dục tốt đạo đức truyền thống thì học sinh dễ bị rơi vào lối sống thực dụng, vật chất hóa, dễ coi thƣờng ngƣời khác. Bởi vậy cần: Một là, tổ chức các hoạt động để mỗi học sinh thể hiện đƣợc ý thức đạo đức của mình và tiếp nhận những phẩm chất đạo đức truyền thống. Khi tổ chức các hoạt động không nên quá nặng về phong trào và tính tập thể chung chung, làm cho vai trò của mỗi cá nhân bị mờ nhạt. Do vậy việc tổ chức hoạt động không đƣợc ồ ạt, mà nên lần lƣợt với quy mô từ nhỏ đến lớn, cụ thể là hoạt động ở từng lớp để lựa chọn những cá nhân thực sự xuất sắc tham gia ở quy mô cấp trƣờng. Cần tránh việc trùng lập về địa điểm, thời gian giữa các lớp để mỗi đơn vị có đủ điều kiện tổ chức thành công phong trào ở đơn vị mình. Đa dạng hóa các nội dung, hình thức hoạt động, các tổ chức cấp trên phải tạo điều kiện thuận lợi nhất, hƣớng dẫn việc thực hiện để phát huy tính tích cực, chủ động của các tổ chức cấp dƣới. Hai là, việc giáo dục đạo đức truyền thống thông qua các ngày lễ trong năm cần chú ý xây dựng những phẩm chất đạo đức cho học sinh thông qua chủ đề của từng ngày lễ phù hợp với lứa tuổi và trình độ của học sinh. Tránh hoạt động mang tính hình thức. Nên tổ chức các cuộc thảo luận, giao lƣu giữa học sinh với thầy cô hoặc những cuộc thi tìm hiểu kiến thức. Trong đó, chỉ định hƣớng vấn đề chứ không nên gò ép vào những nội dung đã chuẩn bị trƣớc, có nhƣ vậy mới kích thích đƣợc sự hứng thú và niềm say mê cho học sinh để tham gia các hoạt động một cách sôi nổi, có hiệu quả. Ba là, với tốc độ phát triển nhanh chóng trên tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế - xã hội, đã tạo ra một nhịp sống mới sôi nổi hơn và ta gọi là “nhịp sống công nghiệp”. Có thể khẳng định: chậm chạp là 125
đồng nghĩa với chấp nhận tụt hậu. Chính vì thế, trƣớc những biến đổi mạnh mẽ của thời đại, chỉ những học sinh đã hình thành cho mình một nền tảng đạo đức vững chắc mới có thể nhận ra đƣợc giá trị đích thực của cuộc sống và tự thấy mình phải nỗ lực hơn nữa để bắt kịp với những thay đổi nhanh chóng ấy. Và chỉ có trên cơ sở một nền tảng đạo đức vững chắc mới giúp họ đủ điều kiện để tiếp nhận những giá trị đạo đức mới đang đƣợc đặt ra hàng ngày, hàng giờ. Điều đó có nghĩa là những học sinh nếu chƣa có sự chuẩn bị tốt họ sẽ dễ dàng bị cuốn theo vẻ bề ngoài phù phiếm, sôi động mà chƣa nhận thức đƣợc bản chất của vấn đề. Nếu không hoặc chƣa tiếp nhận đầy đủ những giá trị đạo đức truyền thống sẽ dẫn tới nhằm lẫn trong việc phân biệt các giá trị và cho rằng truyền thống là cái lỗi thời, cái lạc hậu, là cái đã qua. Học sinh sống ở thời nào chịu sự chi phối của hoàn cảnh thời kì đó. Thời hiện đại sẽ tạo ra con ngƣời của thời hiện đại không liên quan gì đến quá khứ. Đó là nhận thức rất sai lầm, bởi nó đoạn tuyệt với những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc. Quan niệm đó đẩy họ rời xa lao động, sống chỉ biết hƣởng thụ, ngại khó, ngại khổ, ngại rèn luyện, ngại tu dƣỡng. Vì thế việc kết hợp chặc chẽ giữa giáo dục đạo đức truyền thống và giáo dục đạo đức mới ngày càng có ý nghĩa quan trọng. Xây dựng môi trường giáo dục: Để hình thành nên những nhân cách tốt đòi hỏi phải có môi trƣờng giáo dục tốt. Đó phải là môi trƣờng lành mạnh trong mối quan hệ gia đình – nhà trƣờng – xã hội. Việc xây dựng môi trƣờng giáo dục đặt ra hai nhiệm vụ lớn: Thứ nhất là xây dựng lực lƣợng trong nội bộ nhà trƣờng; Thứ hai là xây dựng tốt hệ thống lực lƣợng giữa nhà trƣờng với các đơn vị hữu quan ngoài trƣờng. Xây dựng lực lƣợng trong nội bộ nhà trƣờng, bao gồm: Hệ thống quản lý; Tính gƣơng mẫu của đội ngũ nhà giáo và cán bộ, công nhân viên trong trƣờng. Trong các kênh tiếp nhận cá nhân thì kênh tiếp nhận trực tiếp qua các giác quan là quan trọng nhất. Đội ngũ thầy cô giáo, các cán bộ nhân viên là lực lƣợng quan trọng nhất trong việc xây dựng môi trƣờng giáo dục. Đó phải là những tấm gƣơng sáng nhất, gần gũi nhất, thiết thực nhất để học sinh noi theo. Cả hai yếu tố trong việc xây dựng lực lƣợng giáo dục trong nội bộ nhà trƣờng đòi hỏi phải đồng đều. Hệ thống quản lý có tính thống nhất từ trên xuống, đội ngũ giáo viên và cán bộ, nhân viên trong trƣờng phải rất gƣơng mẫu từ những việc làm nhỏ nhất. Hai yếu tố này là cơ 126
sở để giáo dục niềm tin đạo đức cũng nhƣ việc phát huy tính tự giáo dục, tự điều chỉnh của cá nhân học sinh. Xây dựng môi trƣờng giáo dục có vai trò to lớn trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh Trung học phổ thông. Đó là việc kịp thời xử lý những vi phạm của học sinh trong nhà trƣờng cũng nhƣ ngoài xã hội để đảm bảo có một môi trƣờng lành mạnh cho học sinh học tập và rèn luyện. Tùy vào mức độ vi phạm mà có thể hạ bậc hạnh kiểm của học sinh trong từng học kì vi phạm. Đó là sự răn đe, giáo dục ý thức đạo đức cho học sinh trƣờng để dần hình thành nên nhân cách của một ngƣời giáo viên đáp ứng đƣợc nhu cầu của sự nghiệp giáo dục trong giai đoạn mới. Để thực hiện một cách triệt để cần phải có sự phối hợp chặc chẽ giữa các lực lƣợng nội bộ trong trƣờng và ngoài trƣờng. Bởi vậy, thực chất của vấn đề xây dựng môi trƣờng giáo dục là thực hiện tốt nguyên lý “Giáo dục nhà trƣờng kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội”. Đổi mới công tác giáo dục đạo đức: Đất nƣớc đang trong thời kì đổi mới với việc vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa, có sự điều khiển của Nhà nƣớc. Tình hình đó đòi hỏi phải có sự thay đổi lớn về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Đổi mới công tác giáo dục đạo đức trong giai đoạn hiện nay bao gồm: Đổi mới nội dung giáo dục đạo đức: Nếu nhƣ trƣớc đây do quan niệm chúng ta chỉ nhằm xây dựng mẫu ngƣời lí tƣởng tất cả vì tập thể, xã hội thì nay kinh tế thị trƣờng đòi hỏi giáo dục đạo đức nhằm hình thành và khẳng định nhân cách cá nhân trên cơ sở nhận thức đúng đắn và giải quyết hài hòa giữa cá nhân và xã hội. Do vậy, nội dung giáo dục không thể phiếm diện một chiều nhƣ trƣớc đây, mà phải giáo dục toàn diện, cả những nguyên lí đạo đức chung của xã hội, kể những phẩm chất đọa đức riêng của cá nhân; Kết hợp đồng thời giữa giáo dục lí tƣởng chính trị với lí tƣởng đạo đức; Kết hợp giáo dục đạo đức nghề nghiệp với giáo dục đạo đức cá nhân. Đổi mới hình thức giáo dục đạo đức: Giáo dục, đặc biệt là giáo dục đạo đức cho học sinh không thể dừng lại ở lý luận mà nhất thiết phải tiến đến chỗ tổ chức thực hành bằng công việc, bằng cách ứng xử để rèn luyện thành các hành vi thành những thói quen tốt, sửa chữa và loại bỏ những thói quen xấu. Thực hành là con đƣờng duy nhất để hình thành kỹ năng kỹ xảo. Với giáo dục đạo đức thì thực hành đạo đức là một đòi hỏi tất yếu vì bản chất và nhân cách của con ngƣời đƣợc hình 127
thành qua lao động. Sự phong phú của mỗi cá nhân phụ thuộc vào sự phong phú của những mối quan hệ và liên hệ của chủ thể. Đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức: Nhấn mạnh rằng nghề dạy học là nghề sáng tạo nhất trong những nghề sáng tạo, thì điều đó cũng đồng thời nói lên rằng, nhà giáo dục phải là một nhà phƣơng pháp, là ngƣời không chỉ có trình độ lý luận sâu sắc, có vốn học vấn rộng và sâu, có đạo đức trong sáng, mẫu mực mà còn phải là ngƣời rất thành thục về phƣơng pháp, đặc biệt là những phƣơng pháp sƣ phạm. Đổi mới phƣơng pháp giáo dục đạo đức sẽ giúp cho học sinh nắm đƣợc nội dung mà nhà giáo dục cần truyền đạt, tránh đƣợc hiện tƣợng nhàm chán, đơn điệu trong các phƣơng pháp dạy học cũ. Để làm đƣợc điều đó các giáo viên làm công tác giáo dục cần phải nổ lực tìm tòi, kế thừa những nội dung hợp lí trong phƣơng pháp cũ, áp dụng phƣơng pháp dạy học tích cực, tăng cƣờng ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình giảng dạy, xác định học sinh chính là trung tâm của quá trình dạy học, phát huy tính tích cực, năng động của học sinh, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, tự hoàn thiện bản thân. 2.3.2. Khuyến nghị Giáo dục đạo đức cho học sinh là một công việc khó khăn, phức tạp đòi hỏi phải có nhiều thời gian và công sức. Muốn các em phát triển về mọi mặt, hoàn thiện bản thân nhằm giúp các em hƣớng tới cái chân – thiện –mỹ, tránh xa cái ác, cái xấu, là một ngƣời sau này hội đủ cả “đức” lẫn “tài” thì ngay từ bây giờ gia đình, nhà trƣờng và xã hội phải luôn hợp tác chặt chẽ với nhau. Để làm đƣợc điều đó cần: 2.3.2.1. Về phía xã hội Muốn có một xã hội tốt thì trƣớc hết mỗi ngƣời phải tốt. Vì vậy chính quyền các cấp các ngành ở địa phƣơng cần phải có biện pháp thiết thực đối với các tệ nạn xã hội, phải xử lý thích hợp những trƣờng hợp học sinh phạm tội ở địa phƣơng để làm gƣơng giáo dục cho những em khác. Quan tâm chỉ đạo thƣờng xuyên cho các đoàn thể cùng phối hợp với nhà trƣờng để giáo dục đạo đức cho con em. Có kế hoạch thông tin tuyên truyền tổ chức các hoạt động tạo nhận thức tốt cho các em hiểu biết về pháp luật. 2.3.2.2. Đối với Bộ, Sở giáo dục- đào tạo cùng các ban ngành Tổ chức chỉ đạo, triển khai công tác tăng cƣờng chất lƣợng và hiệu quả giáo dục đạo đức trong nhà trƣờng coi đây là một trong những vấn đề bức xúc nhất hiện nay. Tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gƣơng đạo đức Hồ Chí Minh". Đồng 128
thời tập trung chỉ đạo thực hiện tốt cuộc vận động "Mỗi thầy cô là tấm gƣơng đạo đức tự học và sáng tạo "có thầy cô tốt, giỏi mới có trò tốt, giỏi đƣợc”. 2.3.2.3. Về phía nhà trƣờng Nhà trƣờng cần phải xây dựng một phƣơng pháp riêng để tập trung giáo dục đạo đức cho các em đƣợc chu đáo hơn, tốt hơn thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Các hoạt động ngoài giờ lên lớp nhƣ: ngoại khóa, tham quan, du lịch, cắm trại, văn nghệ, thể dục thể thao, các cuộc thi trí tuệ…cũng có tác dụng giáo dục tƣ tƣởng chính trị rất lớn cho học sinh. Thông qua đó, giáo dục cho học sinh tinh thần học hỏi, đoàn kết, hƣớng về các giá trị tốt đẹp của cuộc sống. Ngoài ra, cấn có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trƣờng với cha mẹ học sinh giáo dục học sinh cá biệt. Đảm bảo thông tin hai chiều giữa gia đình và nhà trƣờng để có biện pháp xử lý kịp thời khi học sinh vi phạm. Giáo viên chủ nhiệm có nhiệm vụ quản lý, nhiệt tình, có trách nhiệm cao đối với giáo dục học sinh, luôn gần gũi nắm vững tâm lý hoàn cảnh gia đình của từng học sinh lớp mình quản lý để từ đó có sự chia sẻ, động viên các em một cách kịp thời. Hàng tuần vào tiết sinh hoạt lớp, giáo viên chủ nhiệm kịp thời biểu dƣơng, khích lệ những học sinh học tập, rèn luyện tốt; đồng thời phê bình, nhắc nhở những trƣờng hợp chƣa tốt để các em khắc phục những thiếu sót. Đồng thời tổ chức nhiều hoạt động ngoài giờ lên lớp, đặc biệt là các hoạt động: văn nghệ, thể thao, lao động đa dạng khác nhằm bộc lộ các hành vi đạo đức, để các em có dịp rèn luyện những phẩm chất, hành vi tốt, ngăn ngừa những cái xấu qua hoạt động thực tiễn. Giáo viên bộ môn phải tăng cƣờng đầu tƣ cho mỗi tiết dạy để đảm bảo truyền đạt một cách khoa học, nhạy bén với việc khai thác nội dung giáo dục đạo đức trong các bài giảng, trong quá trình dạy học, đặc biệt là môn Giáo dục công dân. Đoàn trƣờng cần tổ chức nhiều nội dung, hình thức để đoàn viên thanh niên gắn bó với đời sống xã hội nhƣ bảo vệ môi trƣờng, di sản, làm công tác từ thiện, đảm nhận những công trình do nhà trƣờng phát động. Bên cạnh đó cần chú trọng xây dựng tập thể, cá nhân tiêu biểu trong rèn luyện phẩm chất đạo đức, ý chí trong học tập để tạo động lực thúc đẩy phong trào thi đua dạy tốt học tốt. Những cán bộ, giáo viên, công nhân viên trong trƣờng là đối tƣợng của sự tập trung chú ý ở học sinh nên mỗi lời nói, việc làm mang giá trị đạo đức của họ sẽ có ý nghĩa giáo dục hết sức to lớn. 129
Giáo dục cho học sinh tự ý thức đƣợc trách nhiệm của bản thân trong việc giữ gìn và phát huy những giá trị đạo đức của dân tộc bằng cách nêu gƣơng mà gần gũi nhất, thiết thực nhất là lấy gƣơng “ngƣời tốt, việc tốt” của chính học sinh để giáo dục lẫn nhau. Bên cạnh đó, phải có những hình thức kỹ luật nghiêm khắc với các trƣờng hợp vi phạm của học sinh. Việc xử lí một cách nghiêm khắc, có tình, có lí sẽ có tác dụng răn đe cho học sinh toàn trƣờng biết về những “gƣơng xấu” để phòng tránh. Đồng thời, xây dựng phong trào học sinh tự phê bình những hiện tƣợng tiêu cực, những hành vi lệch chuẩn đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ trong đời sống. Đây cũng là hình thức làm chuyển biến nhận thức và hành động của học sinh trong toàn trƣờng. 2.3.2.4. Về phía gia đình Gia đình là thành phần có điều kiện giáo dục đạo đức cho con em sớm nhất. Ai cũng muốn cho con cái mình trở thành những ngƣời có tâm hồn trong sạch, trí tuệ phát triển, khỏe mạnh, trở thành những ngƣời công dân tốt có ích cho xã hội và làm vẻ vang cho gia đình, dòng họ. Chính vì vậy, ở mỗi gia đình cần rèn luyện cho con mình những phẩm chất quan trọng nhƣ lòng nhân ái, tinh thần trách nhiệm đối với công việc đƣợc giao và luôn có ý thức tu dƣỡng hoàn thiện đạo đức. Những phẩm chất này sẽ thƣờng xuyên đƣợc cũng cố và phát triển trong tƣơng lai, trong quá trình sống, học tập và lao động của mỗi con ngƣời. Đây là nơi thuận lợi nhất để giáo dục cho các em lòng thƣơng ngƣời, cảm thông, chia sẻ, giúp đỡ ngƣời khác, tinh thần trách nhiệm, cử chỉ lời nói hợp văn hóa...Vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt chú ý khai thác những tình huống sẵn có trong sinh hoạt gia đình: chăm sóc cức khỏe của ngƣời thân, tạo niềm vui cho ngƣời khác, bày tỏ sự quan tâm đối với ngƣời khác, chia sẻ, động viên ngƣời thân, những lúc ốm đau, thành công hay thất bại. 2.3.2.5. Về phía cá nhân học sinh Học sinh cần đƣợc giáo dục để nhận thức đƣợc vai trò, tầm quan trọng của chủ nghĩa yêu nƣớc và lòng tự hào dân tộc chính đáng, phải biết kế thừa và phát huy tinh thần yêu nƣớc trong cộng đồng đói nghèo, lạc hậu. Học sinh phải ý thức tình cảm, thái độ kính thầy, yêu bạn, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập và trong cuộc sống, quý trọng của công, quan tâm đến nỗi bất hạnh của ngƣời khác, vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống, trung thực trong mọi hoạt động. Phải biết ngăn chặn cái ác, 130
cái xấu có trong cuộc sống của họ. Phải loại trừ những thói không tốt ra khỏi cuộc sống của mình nhƣ đua đòi, nói tục, chửi thề, bạo lực… đang xâm hại nghiêm trọng tƣ cách đạo đức, phẩm giá của ngƣời học sinh. Cùng với thái độ dứt khoát tránh xa những thói không tốt, học sinh phải biết khuyến khích cái thiện, noi gƣơng ngƣời tốt việc tốt, có tinh thần đoàn kết, tham gia các phong trào của trƣờng, lớp, địa phƣơng mình sinh sống và học tập. Ham học hỏi, cầu tiến bộ là một phẩm chất đạo đức truyền thống của dân tộc đã đƣợc các thế hệ ngƣời Việt Nam hôm nay phát huy trong điều kiện lịch sử mới. Ham học hỏi, cầu tiến bộ thể hiện khá rõ trong việc tiếp thu khoa học kỹ thuật tiên tiến, đẩy mạnh CNH, HĐH đất nƣớc. Học hỏi, cầu tiến bộ để đổi mới cách nghĩ, cách làm, để thoát nghèo và vƣơn lên làm giàu chính đáng. Đây đang là một khuynh hƣớng trong xã hội ta và là một chuẩn mực đánh giá từng con ngƣời, nhóm ngƣời. Ham học hỏi ở mỗi ngƣời là cơ sở phấn đấu cho một xã hội học tập. Vì vậy, ở mỗi cá nhân cần phát huy cao độ tinh thần học hỏi, cầu tiến bộ để trang bị đầy đủ kiến thức và phẩm chất tốt đẹp.. Tóm lại, đổi mới giáo dục đạo đức một cách toàn diện là một yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay ở trƣờng Trung học phổ thông. Cùng một nội dung giáo dục đạo đức nhƣng tùy vào đặc điểm của đối tƣợng truyền đạt, tùy vào hoàn cảnh cụ thể mà sử dụng những hình thức, phƣơng pháp giáo dục phù hợp đi đôi với cải tiến nội dung theo hƣớng tích cực nhằm đạt đƣợc mục tiêu trong quá trình giáo dục. 3. Kết luận Trƣớc thực trạng đạo đức hiện nay của học sinh Trung học phổ thông có chiều hƣớng giảm sút trầm trọng, việc giáo dục đạo đức cho học sinh là đòi hỏi cấp bách của xã hội để xây dựng những giá trị cơ bản của con ngƣời Việt Nam trong thời kì mới. Dƣới sự lãnh đạo của Đảng, đất nƣớc ta đang trong giai đoạn “đẩy mạnh CNH, HĐH vì mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh, vững bƣớc đi lên chủ nghĩa xã hội”. Sự nghiệp cách mạng vẻ vang và cao đẹp đó có đạt đƣợc hay không phụ thuộc một phần rất lớn vào sự nghiệp giáo dục, đào tạo, rèn luyện thế hệ trẻ hôm nay. Vì vậy trong giáo dục Trung học phổ thông không thể không đề cập đến giáo dục đạo đức cho học sinh. Đó là công việc “bồi dƣỡng thế hệ cách mạng cho đời sau” nhƣ Bác Hồ đã nhắc nhỡ, với Ngƣời, “Đức” là cái gốc của con ngƣời, là cội nguồn để con ngƣời trở thành hữu ích cho xã 131
hội. Nhƣng cái gốc của “đức” ở mỗi con ngƣời lại rất khác nhau về nội dung và biểu hiện tùy thuộc vào nhiệm vụ, vị trí xã hội mà ngƣời đó đảm nhận cũng nhƣ sự rèn luyện, tu dƣỡng của bản thân. Nhà trƣờng, gia đình, xã hội phải quan hệ chặt chẽ với nhau cùng giáo dục nêu gƣơng cho các em để các em thực sự hoàn thiện bản thân, có đủ cả “đức” lẫn “tài”, mà “đức” là gốc. Cũng nhƣ câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó. Hơn nữa, đạo đức là một phẩm chất không thể thiếu trong mỗi con ngƣời. Một ngƣời công dân tốt, chuẩn mực là một ngƣời có đạo đức, do đó vấn đề giáo dục đạo đức là một vấn đề cấp bách cần đƣợc đẩy mạnh. Tài liệu tham khảo [1]. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Giáo trình đạo đức học, NXBCTQG, Hà Nội - 2000 [2]. Luật Giáo dục- tailieu.VN [3]. Nhiều tác giả, Giáo trình Đạo đức học, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội – 2000. [4]. Tạp chí khoa học, Giáo dục đạo đức cho học sinh Trung học phổ thông, http://www.vjol.info/index.php/sphcm/article/viewFile/11763/10724 [5]. Báo Bắc Giang, Giải pháp về giáo dục đạo đức cho học sinh Trung học phổ thông, http://baobacgiang.com.vn/bg/van-de-hom- nay/131033/giai-phap-ve-giao-duc-dao-duc-cho-hoc-sinh-thpt.html 132