Thực trạng và một số yếu tố liên quan đến sinh con tại nhà của bà dân tộ Xơ Đăng tại 3 xã thuộc huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum năm 2016

Vietnam Journal of Preventive Medicine<br /> Tập 28, số 12 - 2018<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TỔNG HỘI Y HỌC VIỆT NAM XUẤT BẢN<br />  TẠP CHÍ HỘI ĐỒNG TƯ VẤN<br /> <br /> Y HỌC DỰ PHÒNG<br /> Chủ tịch: Nguyễn Trần Hiển<br /> VIETNAM JOURNAL Thư ký: Trần Quang Huy<br /> OF PREVENTIVE MEDICINE<br /> Các Ủy viên:<br /> Tập 28, Số 12 - 2018<br /> Đỗ Văn Dũng<br /> Trương Việt Dũng<br /> Trần Như Dương<br /> TỔNG BIÊN TẬP<br /> Phan Hướng Dương<br /> Đặng Đức Anh Đặng Tuấn Đạt<br /> PHÓ TỔNG BIÊN TẬP Doãn Ngọc Hải<br /> Trần Quang Huy Đoàn Huy Hậu<br /> Nguyễn Anh Tuấn Lê Thị Hợp<br /> Trịnh Quân Huấn<br /> Phan Lê Thanh Hương<br /> BAN BIÊN TẬP Phan Trọng Lân<br /> Nguyễn Thị Lan Anh Nguyễn Thị Phương Liên<br /> Phùng Đắc Cam Lê Thị Quỳnh Mai<br /> Nguyễn Anh Dũng Viên Quang Mai<br /> Nguyễn Bình Minh<br /> Nguyễn Thị Thùy Dương<br /> Nguyễn Huy Nga<br /> Nguyễn Khắc Hải<br /> Hoàng Thủy Nguyên<br /> Nguyễn Trần Hiển<br /> Nguyễn Ngọc Quang<br /> Phan Thị Thu Hương<br /> Trần Anh Thuấn<br /> Nguyễn Công Khẩn Nguyễn Thị Kim Tiến<br /> Nguyễn Thanh Long Ngô Văn Toàn<br /> Vũ Sinh Nam Lê Danh Tuyên<br /> Phan Thị Ngà Nguyễn Thu Vân<br /> <br /> <br /> THƯ KÝ TÒA SOẠN TRỤ SỞ TÒA SOẠN<br /> <br /> Trần Quang Bình<br /> Nguyễn Thu Hương Số 1 Yersin, Quận Hai Bà Trưng, Hà Nội<br /> Điện thoại: 0243.972.3938 (Ms. Thắm)<br /> Fax: 0243.8219504<br /> In 400 cuốn khổ 19x26,5 cm<br /> tại Công ty TNHH In Thanh Bình. Email: tapchiyhdp@vjpm.vn<br /> GPXB số 150/GP-BVHTT Website: tapchiyhocduphong.vn<br /> cấp ngày 08.05.2014.<br /> In xong và nộp lưu chiểu tháng 12/2018<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Y học dự phòng, Tập 28, số 12 - 2018 3<br /> 4 Tạp chí Y học dự phòng, Tập 28, số 12 - 2018<br />  HỘI Y HỌC DỰ PHÒNG VIỆT NAM<br /> Tạp chí Y học dự phòng<br /> Tập 28, số 12 - 2018<br /> Diễn đàn khoa học của Hội Y học dự phòng Việt Nam<br /> <br /> Mục lục - Contents Trang - Page<br /> Tất cả các Công trình nghiên cứu và Tổng quan in trong Tạp chí y học dự phòng<br /> đã được hai phản biện độc lập cho mỗi bài<br /> <br /> ►TỔNG QUAN - REVIEWS<br /> <br /> 1. Một số hướng tiếp cận ức chế độc lực trong ngăn chặn đề kháng kháng sinh ở vi 9<br /> khuẩn Staphylococcus aureus kháng methicillin<br /> Anti virulence approaches toward combating antibiotic resistance in methicillin resistance<br /> Staphylococcus aureus<br /> Lê Anh Vũ, Phan Thị Cẩm Quyên, Nguyễn Thúy Hương<br /> <br /> ►CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU – ORIGINAL PAPERS<br /> <br /> 2. Tỷ lệ nhiễm Human Papillomavirus (HPV) và một số yếu tố liên quan ở sinh viên 18<br /> nữ 18-25 tuổi tại Trường Đại học Quốc gia Hà Nội, 2017<br /> Prevalence of Human Papillomavirus (HPV) infection and related factors among female<br /> students in Vietnam National University, Ha Noi -2017<br /> Bùi Thị Việt Hà, Chử Thị Ngọc Mai, Phạm Thị Thanh Huyền, Lê Thị Khánh Ly, Mai<br /> Thị Đàm Linh, Trần Thị Thanh Huyền, Trần Mỹ Hạnh, Nguyễn Công Khanh, Kim<br /> Mulholland, Đặng Đức Anh, Nguyễn Vân Trang<br /> <br /> 3. Xác định nhiễm Mycoplasma trong quá trình nuôi cấy tế bào 28<br /> Detection of Mycoplasma contamination in cell cultures<br /> Nguyễn Phương Anh, Phạm Thị Hiền, Trần Thị Thu Hương, Nguyễn Thanh Thuỷ,<br /> Nguyễn Vũ Sơn, Vương Đức Cường, Hoàng Thị Thu Hương<br /> <br /> 4. Tình trạng dinh dưỡng của trẻ từ 6-24 tháng tuổi nhập viện tại Bệnh viện Nhi 37<br /> Trung ương<br /> Nutrition status in children from 6-24 months of age, at national hospital of pediatrics<br /> Lưu Thị Mỹ Thục, Phạm Thu Hiền, Nguyễn Thị Thúy Hồng<br /> <br /> 5. Đánh giá định lượng nguy cơ ngộ độc thực phẩm do Staphylococcus aureus khi 44<br /> học sinh ăn thịt lợn và trứng gia cầm bị nhiễm ở trường tiểu học tại Hà Nội<br /> Quantitative assessment of Staphylococcus aureus poisoning due to consumption of<br /> infected pork and poultry eggs in Hanoi primary schools<br /> Nguyễn Thị Giang, Lưu Quốc Toản, Phạm Thế Hải, Phạm Xuân Đà<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Y học dự phòng, Tập 28, số 12 - 2018 5<br /> 6. Thực trạng tiếp cận, sử dụng các biện pháp tránh thai và một số yếu tố liên quan 55<br /> của bà mẹ có con dưới 1 tuổi tại 8 tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ năm 2013-2014<br /> Situation in accessing and utilization of contraceptive methods and related factors<br /> among mothers having 1-year-old child in 8 provinces of sounthern central region in<br /> 2013-2014<br /> Nguyễn Hằng Nguyệt Vân, Phạm Hồng Anh, Nguyễn Văn Nghị<br /> <br /> 7. Thực trạng và một số yếu tố liên quan đến sinh con tại nhà của bà mẹ dân tộc Xơ 64<br /> Đăng tại 3 xã thuộc huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum năm 2016<br /> Real situation and some factors related to home delivery of the Xo Dang ethnic mother<br /> at 3 communes of Tu Mo Rong district, Kon Tum province in 2016<br /> Bùi Văn Đố, Lê Trí Khải, Lê Minh Thi<br /> <br /> 8. Sử dụng mô hình ARIMAX và một số yếu tố thời tiết để dự báo ngắn hạn bệnh 72<br /> tiêu chảy tại Hà Tĩnh<br /> Short term diarrhea forecasting model in Ha Tinh province based on arimax time series<br /> analysis<br /> Phan Đăng Thân, Lê Thị Phương Mai, Nguyễn Ngọc Sáng<br /> <br /> 9. Một số yếu tố liên quan đến tỷ lệ khám chữa bệnh tại trạm y tế của người dân huyện 80<br /> Phù Cát, tỉnh Bình Định năm 2016<br /> Factors related to curative care services in commune health stations in Phu Cat district<br /> of Binh Dinh province in 2016<br /> Trương Quang Đạt, Hồ Văn Tuấn<br /> <br /> 10. Kiến thức và thực hành phòng, chống sốt xuất huyết dengue của người dân Hà Nội 87<br /> trong vụ dịch năm 2017<br /> Knowledge and practice regarding dengue fever prevention of hanoians in the outbreak<br /> in 2017<br /> Phạm Phương Mai, Nguyễn Văn Khiêm, Phan Tân Dân, Lê Thị Hương, Lê Minh Giang<br /> <br /> 11. Vi phạm quy định cấm hút thuốc lá tại một số địa điểm cấm hút thuốc lá của người<br /> dân Việt Nam năm 2017 95<br /> Violation of regulations on prohibited smoking at some no smoking locations among<br /> community people in Vietnam in 2017<br /> Phạm Bích Diệp, Kim Bảo Giang<br /> <br /> 12. Thực trạng thừa cân, béo phì và một số yếu tố liên quan ở học sinh tiểu học tại 103<br /> quận Bình Thuỷ, thành phố Cần Thơ năm 2017<br /> Prevalence of overweight/obesity and some associated factors among primary school<br /> student at binh thuy district, can tho city, 2017<br /> Nguyễn Thị Hiền, Hồ Thị Diệu Hiền, Nguyễn Bá Nam<br /> <br /> 13. Hiệu quả chăm sóc sức khỏe răng miệng làm giảm tỷ lệ sâu răng, viêm lợi của học 109<br /> sinh trung học cơ sở tại huyện bình xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc năm 2016<br /> The effectiveness of oral health care of amongsecondary school pupils in Binh Xuyen<br /> district, Vinh Phuc province in 2016<br /> Nguyễn Anh Sơn, Nguyễn Trần Hiển, Trịnh Đình Hải<br /> <br /> 6 Tạp chí Y học dự phòng, Tập 28, số 12 - 2018<br /> THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN SINH CON TẠI NHÀ<br /> CỦA BÀ MẸ DÂN TỘC XƠ ĐĂNG TẠI 3 XÃ THUỘC HUYỆN TU MƠ RÔNG,<br /> TỈNH KON TUM NĂM 2016<br /> <br /> Bùi Văn Đố1*, Lê Trí Khải2, Lê Minh Thi3<br /> 1<br /> Trung tâm Y tế huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum<br /> 2<br /> Sở Y tế tỉnh Kon Tum<br /> 3<br /> Trường Đại học Y tế Công cộng, Hà Nội<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu này nhằm mô tả thực trạng và xác định một số yếu tố liên quan đến sinh con tại nhà của bà<br /> mẹ dân tộc Xơ Đăng tại 3 xã thuộc huyện Tu Mơ Rông năm 2016. Đối tượng nghiên cứu là 293 bà mẹ dân<br /> tộc Xơ Đăng sinh con trong năm 2016 và 29 người có vai trò quyết định hoặc có ảnh hưởng hoặc hiểu rõ<br /> việc sinh con tại nhà tại 3 xã. Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2016 đến 7/2017. Thiết kế nghiên cứu mô<br /> tả cắt ngang và mô tả hồi cứu, sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp với định tính. Kết<br /> quả nghiên cứu: Tỷ lệ sinh con tại nhà của bà mẹ dân tộc Xơ Đăng khá cao (66,6%, tỷ lệ bà mẹ sinh con<br /> tại nhà có dùng gói đỡ đẻ sạch chỉ chiếm 13,9%; tỷ lệ bà mẹ khi sinh con được cán bộ y tế hỗ trợ rất thấp<br /> (13,9%); vẫn còn tình trạng dùng cật nứa, dao lam để cắt rốn cho trẻ khi sinh con tại nhà là (tỷ lệ lần lượt<br /> là 14,8% và 59,5%). Các yếu tố có liên quan đến sinh con tại nhà của bà mẹ dân tộc Xơ Đăng là theo đạo,<br /> phong tục và ở xa cơ sở y tế trên 5 km.<br /> <br /> Từ khoá: Sinh con tại nhà, bà mẹ dân tộc Xơ Đăng, Tu Mơ Rông, Kon Tum<br /> <br /> <br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ chiếm tỷ lệ 97%, với nhiều phong tục tập quán<br /> lạc hậu và thói quen sinh đẻ tại nhà. Đời sống<br /> Công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản kinh tế khó khăn, người dân lo mưu sinh cuộc<br /> (CSSKSS) luôn được Đảng, Nhà nước đầu sống, ít quan tâm chăm sóc sức khỏe, , nhất<br /> tư thông qua nhiều chương trình, dự án khác là vấn đề CSSKSS. Theo số liệu báo cáo của<br /> nhau, đặc biệt ưu tiên ở khu vực miền núi và Trung tâm Y tế (TTYT) huyện Tu Mơ Rông<br /> đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, ở khu năm 2016, tỷ lệ bà mẹ sinh con tại nhà trên địa<br /> vực miền núi và đồng bào dân tộc thiểu số vẫn bàn huyện là 58,3% (chủ yếu là ở các bà mẹ<br /> còn một tỷ lệ nhất định phụ nữ sinh con tại nhà, dân tộc Xơ Đăng); có 1 ca bị tai biến sản khoa<br /> với sự trợ giúp của những người không được (vỡ tử cung) và 1 ca tử vong mẹ (bà mẹ mang<br /> đào tạo về đỡ đẻ an toàn như bà mụ vườn hoặc thai 5 tháng tử vong ở nhà không rõ nguyên<br /> người thân trong gia đình [1]. Những người đỡ nhân) [2]. Đây là vấn đề tồn tại mà địa phương<br /> đẻ này không có kiến thức và thực hành đúng cần quan tâm để đưa ra các giải pháp can thiệp<br /> về đỡ đẻ an toàn, việc đỡ đẻ chủ yếu làm theo phù hợp. Để trả lời cho các câu hỏi: Tỷ lệ sinh<br /> thói quen hay kinh nghiệm. Nếu gặp phải tai<br /> con tại nhà của bà mẹ dân tộc Xơ Đăng trên địa<br /> biến sản khoa, hay ca đẻ khó họ sẽ không biết<br /> bàn huyện Tu Mơ Rông thực tế là bao nhiêu?<br /> cách hoặc không có phương tiện xử lý kịp thời.<br /> Lý do sinh con tại nhà là gì? Ai là người đỡ<br /> Tu Mơ Rông là một trong 10 huyện, thành đẻ cho bà mẹ khi sinh con tại nhà? Có những<br /> phố của tỉnh Kon Tum là huyện nghèo theo yếu tố nào liên quan đến việc sinh con tại nhà<br /> Nghị quyết 30a của Chính phủ, dân số huyện của các bà mẹ dân tộc Xơ Đăng? Vì vậy chúng<br /> là 25.987 người, chủ yếu là người Xơ Đăng tôi tiến hành đề tài này nhằm mô tả thực trạng<br /> <br /> *Tác giả: Bùi Văn Đố Ngày nhận bài: 15/10/2018<br /> Địa chỉ: Trung tâm Y tế huyện Tu Mơ Rông, Kon Tum Ngày phản biện: 19/11/2018<br /> Điện thoại: 0969 221 879 Ngày đăng bài: 28/12/2018<br /> Email: cunhandotmr@gmail.com<br /> <br /> 62 Tạp chí Y học dự phòng, Tập 28, số 12 - 2018<br /> sinh con tại nhà và xác định một số yếu tố liên Lànhững người có vai trò quyết định/có ảnh<br /> quan đến sinh con tại nhà của bà mẹ dân tộc hưởng/hiểu rõ việc sinh con tại nhà. <br /> Xơ Đăng tại 3 xã thuộc huyện Tu Mơ Rông<br /> năm 2016. 2.5 Các biến số, chỉ số và nội dung nghiên<br /> cứu chính<br /> <br /> 2.5.1 Biến số và chỉ số nghiên cứu định lượng<br /> II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Biến định lượng: Tuổi của bà mẹ, số con.<br /> 2.1 Đối tượng nghiên cứu<br /> Biến định tính: Nhóm tuổi, tôn giáo, trình<br /> Bà mẹ dân tộc Xơ Đăng sinh con từ tháng độ học vấn, môi trường chung sống, kinh tế<br /> 4/2016 đến tháng 4/2017 tại 3 xã Đăk Hà, Đăk gia đình, số lần khám thai, tư vấn sinh con tại<br /> Tờ Kan và Đăk Na; Chi hội trưởng Chi Hội phụ CSYT, tin tưởng trình độ chuyên môn của cán<br /> nữ thôn, Trưởng thôn, Cô đỡ thôn bản (CĐTB), bộ y tế (CBYT), bất đồng ngôn ngữ, khoảng<br /> Trưởng trạm Y tế (TYT) của 3 xã và chuyên cách, phong tục tập quán, lý do bà mẹ sinh con<br /> trách chương trình CSSKSS huyện. tại nhà, người đỡ đẻ cho bà mẹ, dụng cụ cắt rốn.<br /> 2.2 Thiết kế nghiên cứu Chỉ số nghiên cứu: Tỷ lệ sinh con tại nhà.<br /> Mô tả cắt ngang và mô tả hồi cứu, sử dụng Biến phụ thuộc: Sinh con tại nhà.<br /> phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp<br /> với phương pháp nghiên cứu định tính. Biến độc lập: Nhóm tuổi, tôn giáo, trình độ<br /> học vấn, số con, kinh tế gia đình, môi trường<br /> 2.3 Thời gian và địa điểm nghiên cứu chung sống, số lần khám thai, bà mẹ được tư<br /> vấn đến CSYT sinh con, tin tưởng trình độ<br /> Nghiên cứu được tiến hành từ 11/2016 đến chuyên môn của CBYT, bất đồng ngôn ngữ,<br /> 7/2017 tại 3 xã Đăk Hà, Đăk Tờ Kan, Đăk Na phong tục và khoảng cách.<br /> huyện Tu Mơ Rông.<br /> 2.5.2 Nội dung nghiên cứu định tính<br /> 2.4 Cỡ mẫu và cách chọn mẫu<br /> Tập trung khai thác ĐTNC các thông tin về<br /> 2.4.1 Cỡ mẫu phong tục tập quán, lý do sinh tại nhà, chăm sóc<br /> Nghiên cứu định lượng: Chọn toàn bộ bà trong khi sinh con tại nhà.<br /> mẹ dân tộc Xơ Đăng sinh con từ tháng 4/2016 2.6 Phương pháp quản lý, xử lý và phân tích<br /> đến tháng 4/2017 tại 3 xã là 293 bà mẹ. . số liệu<br /> Nghiên cứu định tính: Thực hiện 11 cuộc 2.6.1 Đối với số liệu định lượng<br /> PVS và 3 cuộc TLN.<br /> Sử dụng phần mềm Epidata 3.1 để nhập liệu<br /> 2.4.2 Cách chọn mẫu và quản lý số liệu; phần mềm Stata 10.0 phân<br /> Nghiên cứu định lượng: Chọn toàn bộ 293 tích số liệu. Áp dụng các phân tích mô tả: Tính<br /> bà mẹ dân tộc Xơ Đăng đủ tiêu chuẩn tham gia tần số (n), tỷ lệ phần trăm (%) đối với biến định<br /> vào nghiên cứu. tính. Để so sánh, tìm sự khác biệt cho biến định<br /> tính của 1 nhóm, áp dụng kiểm định z test. Để<br /> Nghiên cứu định tính: Chọn mẫu có chủ so sánh, tìm sự khác biệt cho biến định tính trên<br /> đích 11 người để PVS (01 bà mẹ Xơ Đăng sinh 1 nhóm, áp dụng test khi bình phương (χ2) khi<br /> con tại nhà và 01 bà mẹ Xơ Đăng sinh con tại tần số mong đợi của các ô đều lớn hơn hoặc<br /> CSYT; 01 Chi Hội trưởng Chi Hội phụ nữ bằng 5 hoặc fisher’s exact test khi tần số mong<br /> thôn; 01 Trưởng thôn; 03 Cô đỡ thôn bản của 3 đợi của một ô nào đó nhỏ hơn 5. Xây dựng mô<br /> xã; 03 Trưởng trạm Y tế của 3 xã; 01 Chuyên hình hồi quy logistic đa biến để phân tích mối<br /> trách chương trình CSSKSS tại TTYT huyện. liên quan giữa tình trạng sinh con tại nhà với<br /> <br /> Tạp chí Y học dự phòng, Tập 28, số 12 - 2018 63<br /> một số yếu tố liên quan. Mức có ý nghĩa thống nghiên cứu. Trong quá trình phỏng vấn hoặc<br /> kê với p < 0,05. TLN, ĐTNC có quyền từ chối trả lời những câu<br /> hỏi mà họ cảm thấy khó hoặc không muốn trả<br /> 2.6.2 Đối với thông tin định tính và ngừng tham gia vào nghiên cứu ở bất kỳ thời<br /> Băng ghi âm các cuộc PVS, TLN được gỡ điểm nào mà họ muốn.<br /> băng, đánh máy dưới dạng văn bản. Phương<br /> pháp phân tích theo chủ đề được áp dụng. Kết<br /> III. KẾT QUẢ<br /> quả phân tích thông tin định tính nhằm bổ sung,<br /> giải thích cho kết quả định lượng.<br /> 3.1 Thực trạng sinh con tại nhà của các bà<br /> 2.7 Đạo đức trong nghiên cứu mẹ dân tộc Xơ Đăng<br /> <br /> ĐTNC được giải thích đầy đủ về mục đích, Trong tổng số 293 bà mẹ dân tộc Xơ Đăng<br /> nội dung nghiên cứu và chỉ phỏng vấn hoặc sinh trong năm 2016 có 195 bà mẹ sinh tại nhà<br /> TLN đối với những người đồng ý tham gia chiếm tỷ lệ 66,6%.<br /> <br /> <br /> Bảng 1. Lý do các bà mẹ sinh con tại nhà<br /> <br /> Đăk Hà Đăk Tờ Kan Đăk Na Tổng<br /> Lý do sinh con tại nhà p<br /> n(%) n(%) n(%) n(%)<br /> Lần trước sinh tại nhà 47(54,7) 31(50,8) 34(80,8) 112(57,4)<br /> Chuyển dạ nhanh 27(31,4) 23(37,7) 11(22,9) 61(31,3)<br /> Xa CSYT 0(0,0) 0(0) 2(4,2) 2(1,0)