Thủy ngân và tác hại
Thủy ngân (TN) ký hiệu hóa học là Hg, xuất xứ từ tiếng Hy
Lạp: Hydrargyrum (trong đó Hydros: nước và argyros:
bạc). Đó là một trong 3 kim loại (TN, chì, cadmium) được
coi là nguy hiểm nhất đối với con người, đã thế nó còn là
một chất không có chức năng gì đối với cơ thể.
Thủy ngân là kim loại nguy hiểm đối với con người
TN có mặt ở khắp nơi và mức độ gây hại đang ngày một
nghiêm trọng hơn những gì các nhà khoa học từng đánh
giá. Ở dạng nguyên chất, mức độc của TN chỉ ở dạng trung
bình vì nó lưu chuyển nhanh, khắp cơ thể khiến cho ít bộ
phận nào kịp có thời gian hấp thu nó. Nguy hiểm là nó làm
nhiễm bẩn không khí, chuyển thành dạng methyl TN, bền
vững và có quá trình chuyển hóa một thời gian dài trong cơ
thể. Methyl TN là chất độc thần kinh rất mạnh. Người bị
nhiễm độc TN thường có những triệu chứng lâm sàng như:
- Thể nhẹ: nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, khó ngủ, tanh
mùi kim loại ở miệng, khó thở, đau thắt ngực. Khám thấy:
viêm lợi, mi mắt co giật liên tục, tính tình cáu gắt, hưng
phấn khác thường.
- Thể vừa: Tổn thương viêm tủy sống hay các dây thần
kinh, nếu nặng sẽ bị viêm não, viêm tủy sống, viêm dây
thần kinh, có khi liệt tứ chi. Trí nhớ bị giảm sút, tập trung
tư tưởng kém, lao động suy yếu, ăn mất ngon, không ngủ
được. Cuối cùng dẫn tới hội chứng bệnh não.
- Thể nặng: rối loạn thần kinh thực vật và tim mạch. Chức
năng chống độc của gan giảm, hàm lượng TN trong nước
tiểu tăng: 0,04 – 0,10mg/l.
TN còn ảnh hưởng rõ rệt đến thai nhi: gây ra những khuyết
tật bẩm sinh như mù, điếc, dị dạng, trí thông minh giảm
sút…
Những trường hợp ngộ độc thủy ngân
- Trong mỹ phẩm
Thời trung cổ, nhiều phụ nữ đã chết một cách kỳ lạ mà
không ai hiểu tại sao. Ngày nay, khoa học, sau khi đã phân
tích kỹ và chính xác – đã kết luận nạn nhân bị tử vong do
đã sử dụng các mỹ phẩm trong đó có chứa các chất độc:
TN, chì, asen… Việc phân tích các mẫu xương còn lại của
một số nữ hoàng, công chúa, công tước được lưu lại tại các
hầm mộ từ thế kỷ 15 ở Nga cho thấy mức độ tập trung TN
và chì cao gấp hàng trăm lần so với mức bình thường. Một
trong những nghi án lớn nhất của lịch sử Nga là cái chết
của Sa hậu Anatassia Romanova (vợ Ivan bạo chúa) qua
đời khi mới ở tuổi 25, nổi tiếng lạm dụng mỹ phẩm. Phân
chất trong bím tóc màu nâu của bà, thấy muối thuỷ ngân có
tỷ lệ cao (4,8mg/g). Bà chết vào năm 1560, khi còn rất trẻ
và gây tai họa cho nhiều người vì Ivan bạo chúa cho rằng
có kẻ đã ám sát vợ mình (!). Những cuộc khai quật hầm mộ
ở Ai Cập, thu được những túi nhỏ mỹ phẩm trong mộ phần
của nhiều phụ nữ, phân tích thấy có chứa nhiều TN, chì…
– Trong các thuốc tráng dương, trường sinh bất tử
Các vua chúa và các nhà quyền quý ưa chuộng các loại tân
dược được chế tạo từ khoáng vật, thực vật… nhằm kéo dài
tuổi thọ, tăng cường khoái cảm, tráng kiện, hoạt động tình
dục không biết mỏi mệt. Cái chết của Hán Thành tổ Lưu
Ngao (thế kỷ I trước CN) được coi là ông vua đầu tiên
trong lịch sử Trung Hoa băng hà vì lạm dụng đan dược,
được chính sử ghi chép lại. Nguyên liệu luyện đan thường
có các khoáng thạch: hùng hoàng, tiêu thạch, vân mẫu, chu
sa, thần sa… Trong các thuốc này có chứa hàm lượng cao:
TN, chì, asen…, như chu sa chứa selenua thủy ngân.
– Trong động vật
Tiến hành thử nghiệm trên các loài chim di trú ở miền
Đông Bắc nước Mỹ, các nhà nghiên cứu phát hiện mức
thủy ngân tiềm ẩn trong máu của hơn 175 loài từng được
coi là “chim sạch”. TN còn tồn tại trong cơ thể gấu Bắc
cực, chồn nước, rái cá, báo. Các nhà khoa học Hokkaido
(Nhật Bản) đã phát hiện trên 26 mẫu gan cá voi, lượng TN
trung bình cao hơn 900 lần lượng cho phép (0,4mcg/g).
Bác sĩ Jane Hightower (California – Mỹ) đã đưa ra nhận
xét: Qua xét nghiệm máu của 123 người, có triệu chứng tóc
rụng, mệt mỏi, nhức đầu, mất trí nhớ, do thường ăn cá biển
loại to (cá mũi kiếm, cá ngừ), nhận thấy 90% có hàm lượng
TN cao hơn mức cho phép của Cơ quan bảo vệ môi trường
Mỹ (EPA), trong đó hơn 50% cao gấp đôi, gấp 3 hoặc 4
lần. Ngừng ăn các loại cá to này một thời gian dài các triệu
chứng khó chịu trên sẽ biến mất.