zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Xã Hội

» Giáo dục học

Tích hợp giáo dục văn hóa ứng xử qua dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Báo xấu

51
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tiến hành nghiên cứu tích hợp giáo dục văn hóa ứng xử qua dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La để nâng cao hiệu quả tích hợp giáo dục khi dạy học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tích hợp giáo dục văn hóa ứng xử qua dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La

VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2020, tr 91-95 ISSN: 2354-0753 TÍCH HỢP GIÁO DỤC VĂN HOÁ ỨNG XỬ QUA DẠY HỌC BÀI TẬP ĐỌC “CHUỖI NGỌC LAM” CHO HỌC SINH LỚP 5 TRƯỜNG TIỂU HỌC CHIỀNG PHA, HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA Trường Đại học Tây Bắc Kiều Thanh Thảo Email: kieuthanhthao206@gmail.com Article History ABSTRACT: Received: 09/3/2020 Integrating education in Vietnamese in primary schools is an important teaching Accepted: 15/4/2020 orientation that gives students the opportunity to apply the knowledge and skills Published: 30/4/2020 of many different fields to solve academic and life problems, developing the qualities and competencies that the curriculum is geared towards. The paper Keywords researches the situation and proposes a number of measures to improve the integrated education, effectiveness of teaching the “Chuoi ngoc lam” reading exercise towards the behavioral culture, reading integration of behavioral culture education for 5th graders at Chieng Pha Primary exercises, “Chuoi ngoc School, Thuan Chau district, Son La province. Integrating behavioral culture lam” (Jade Necklace), education for students into reading exercises in Vietnamese helps students learn reading comprehension. how to integrate into society, respect other people, communicate and behave appropriately with situations in life. 1. Mở đầu Quan điểm giáo dục tích hợp đã trở thành một xu thế của giáo dục hiện đại. Đây cũng là định hướng giáo dục quan trọng trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, trong đó có Chương trình môn Tiếng Việt tiểu học (Bộ GD-ĐT, 2018a, 2018b), “giúp học sinh (HS) phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng… thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn luyện kĩ năng” (Lê Phương Nga, 2019). Vấn đề tích hợp giáo dục văn hoá ứng xử (VHƯX) - kĩ năng sống qua các bài tập đọc ở trường tiểu học là một hướng đi có ý nghĩa tích cực trong việc hình thành nhân cách HS. Bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” của Phun-tơn Ox-lơ trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 (Nguyễn Minh Thuyết, 2018) nằm trong chủ điểm “Vì hạnh phúc con người”, là một trong những bài tập đọc có khả năng giáo dục tích hợp VHƯX hiệu quả cho người học. Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế, chúng tôi thấy, việc hướng dẫn HS tiếp cận bài tập đọc này theo hướng tích hợp chưa thực sự hiệu quả, nhất là đối với HS dân tộc thiểu số. Bài viết trình bày thực trạng và đề xuất một số định hướng tích hợp giáo dục VHƯX trong dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” cho HS lớp 5, Trường Tiểu học Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La. 2. Kết quả nghiên cứu 2.1. Thực trạng dạy và học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” Để nghiên cứu thực trạng làm căn cứ đề xuất một số định hướng tích hợp giáo dục VHƯX trong dạy học bài tập đọc này cho HS lớp 5, chúng tôi tập sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu: sử dụng phiếu hỏi đối với giáo viên (GV); phiếu hỏi, phiếu bài tập đối với HS về các vấn đề nghiên cứu. Mẫu nghiên cứu gồm 5 GV, 60 HS (trong đó, HS dân tộc thiểu số chiếm 93,3%) thuộc 2 lớp 5A và lớp 5B (mỗi lớp 30 HS) của Trường Tiểu học Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La. Thời gian khảo sát: năm học 2019-2020. Kết quả khảo sát như sau: 2.1.1. Từ phía giáo viên - Về nhận thức tầm quan trọng của việc tích hợp giáo dục VHƯX trong dạy - học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, 100% GV được hỏi đều cho rằng, việc tích hợp giáo dục VHƯX cho HS là rất cần thiết; bởi vì, dạy học theo hướng tích hợp sẽ giúp cho bài dạy linh hoạt, làm phong phú nội dung và phương pháp dạy học, giúp HS mở rộng nhận thức, được rèn luyện kĩ năng sống một cách tự nhiên. - Về việc lựa chọn nội dung và phương pháp tích hợp khi dạy bài tập đọc này chưa thật sự được GV đầu tư đúng mức. Chẳng hạn, trong thiết kế giáo án, phần mục tiêu cần đạt của dạy bài tập đọc, có 80% GV đồng ý với ý kiến cho rằng, chỉ dừng ở mức độ yêu cầu cần đạt về đọc lưu loát, đọc diễn cảm và yêu cầu đọc hiểu nội dung ý nghĩa của văn bản (ca ngợi những con người có tấm lòng nhân hậu, biết quan tâm và đem lại niềm vui cho người khác), chưa 91
VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2020, tr 91-95 ISSN: 2354-0753 đề cập đến nội dung tích hợp giáo dục VHƯX một cách cụ thể. Như vậy, trong xác định mục tiêu dạy học của bài tập đọc, phần lớn GV mới chỉ coi trọng nội dung luyện đọc và đọc hiểu văn bản, tức là mới quan tâm đến việc cung cấp kiến thức và kĩ năng đọc mà chưa đặt ra vấn đề tích hợp rèn kĩ năng sống cho HS. Việc xác định mục tiêu như vậy sẽ chi phối đến việc lựa chọn phương thức và biện pháp dạy học của GV. - Về phương pháp chủ yếu được sử dụng trong dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, 100% GV được hỏi đều đồng ý với ý kiến cho rằng, phương pháp đàm thoại được sử dụng nhiều nhất; 60% GV đồng ý với ý kiến cho rằng, chỉ dừng ở việc sử dụng câu hỏi và bài tập trong sách giáo khoa; 80% GV đồng ý với ý kiến cho rằng, ít thiết kế bài tập vận dụng, liên hệ mở rộng. - Về nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, 100% GV đồng ý với nguyên nhân là không đủ thời gian; 60% GV đồng ý với nguyên nhân do nội dung tích hợp giáo dục VHƯX trừu tượng, khó tiếp cận đối với HS; 80% GV đồng ý với nguyên nhân do HS không hứng thú với nội dung tích hợp khi học bài tập đọc. Thực tế trên cho thấy, khi dạy bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, GV chủ yếu mới chú trọng đến việc cung cấp kiến thức và kĩ năng đọc cho HS; đa số GV ít đầu tư vào thiết kế các bài tập theo hướng tích hợp giáo dục VHƯX cho HS, hoặc không kết hợp giữa liên hệ kiến thức trong bài đọc với thực tiễn, chưa quan tâm thiết kế các bài tập vận dụng để giải quyết tình huống cho HS. Vì vậy, để tích hợp giáo dục kĩ năng ứng xử, ngoài việc giúp HS đọc hiểu văn bản, GV cần thiết kế thêm câu hỏi liên hệ và bài tập vận dụng nhằm giúp HS phát triển năng lực “giải quyết vấn đề” nảy sinh trong cuộc sống. Đây cũng là cơ sở để bồi dưỡng nhận thức đúng đắn về giá trị đích thực của văn bản đối với “đời sống” của HS. 2.1.2. Từ phía học sinh Kết quả khảo sát bằng phiếu hỏi cho thấy: 51,6% HS hứng thú học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”. Như vậy, còn nhiều HS chưa hứng thú học bài tập đọc này; các em cho rằng, bài tập đọc dài, kiến thức về VHƯX trong bài tập đọc còn trừu tượng, khó hiểu. Điều này cũng thể hiện qua kết quả khảo sát bằng phiếu bài tập đối với HS: không ít HS chưa giải quyết được yêu cầu của bài tập. Chẳng hạn, ở dạng bài tập đọc hiểu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Vì sao Pi - e nói rằng em bé đã trả giá rất cao để mua chuỗi ngọc? Em nghĩ gì về những nhân vật trong câu chuyện này?, chỉ có 60% đạt mức hoàn thành; không có HS đạt mức hoàn thành tốt; cá biệt còn có HS để phiếu trắng. Ở dạng bài tập liên hệ, yêu cầu HS lựa chọn phương án thể hiện hiểu biết cách ứng xử (về sự cảm thông, lòng nhân ái, lòng tự trọng, yêu thương và quan tâm đến mọi người), có 26,7% HS đạt mức hoàn thành tốt, 73,3% HS đạt mức hoàn thành. Ở dạng bài tập tình huống, yêu cầu HS giải quyết một tình huống cụ thể nhằm thể hiện kĩ năng ứng xử (biết cảm thông, chia sẻ với bạn bè, nhất là bạn bè có hoàn cảnh khó khăn), chỉ có 30% HS đạt mức hoàn thành tốt, 58,3% HS đạt mức hoàn thành, 11,7% HS đạt mức chưa hoàn thành. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên xuất phát từ đặc điểm tâm lí, nhiều HS dân tộc thiểu số còn rụt rè, chưa mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp dẫn đến còn thụ động trong học tập; mặt khác, xuất phát từ đặc điểm nhận thức của các em: vốn sống chưa nhiều, vốn từ tiếng Việt còn hạn chế, việc thấu hiểu các vấn đề về giá trị VHƯX trong bài tập đọc và trong đời sống sẽ gặp nhiều khó khăn hơn so với HS dân tộc Kinh. Thực tế này đòi hỏi phải có biện pháp để tháo gỡ, giúp HS biết vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn ứng xử trong cuộc sống. 2.2. Đề xuất một số định hướng tích hợp giáo dục văn hoá ứng xử trong dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” 2.2.1. Cần nhận thức đúng đắn vấn đề tích hợp giáo dục văn hoá ứng xử trong dạy học bài tập đọc “Văn hóa ứng xử” là những cái hay, cái đẹp được tích lũy thành giá trị, thành chuẩn mực trong ứng xử, trong giao tiếp. Ở tiểu học, VHƯX luôn tồn tại trong mọi hoạt động giáo dục và có tầm quan trọng đặc biệt trong công tác giáo dục hành vi, nếp sống và đạo lí làm người cho HS. VHƯX cần được bồi dưỡng, nâng cao để góp phần “vun trồng nhân cách con người”, làm cho con người trở nên tốt đẹp hơn. Khi dạy bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, trước tiên, GV cần có sự cảm thụ sâu sắc về nội dung tư tưởng, ý đồ nghệ thuật, khả năng rung cảm trước vẻ đẹp tinh tế của hình tượng văn học trong văn bản, từ đó mới nhận thức đầy đủ ý nghĩa giáo dục tích hợp trong bài dạy. Điều này sẽ chi phối cách lựa chọn phương thức, biện pháp của GV khi hướng dẫn HS phát hiện những tín hiệu thẩm mĩ và bình giá, chiêm nghiệm đối với các tín hiệu nghệ thuật, làm căn cứ định hướng cho HS cảm nhận được giá trị văn hóa đích thực của văn bản. Bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” là một câu chuyện cảm động về tình thương yêu giữa những nhân vật có số phận rất khác nhau. Đó là người chị gái đã thay mẹ nuôi em từ bé, cô luôn cố gắng giữ gìn phẩm chất tốt đẹp, thật thà đáng quý, tự trọng bản thân, dù nghèo khó nhưng không tham lam; người em gái nhỏ vô cùng yêu thương người chị của mình, dành hết số tiền mình tiết kiệm để mua quà Nô-en tặng chị gái với một tình yêu thương, trân trọng; ông chủ cửa hàng - Pi - e đã chứng kiến hành động đẹp của hai chị em, đồng thời cũng là người muốn mang lại niềm vui cho 92
VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2020, tr 91-95 ISSN: 2354-0753 họ. Thông qua cách hành xử của các nhân vật, bài tập đọc đã thể hiện sâu sắc VHƯX thấm đậm tình người, ca ngợi những con người có lòng nhân hậu, giàu tình yêu thương, biết quan tâm và đem lại niềm vui cho người khác, biết sống vì người khác. Từ nội dung đó, GV có thể mở rộng để giới thiệu cho HS những câu chuyện trong thực tế cuộc sống về cách hành xử tốt đẹp giữa người với người đã mang lại ý nghĩa tốt đẹp cho cộng đồng: những câu chuyện về tình yêu thương giữa các thành viên trong gia đình, các hoạt động ủng hộ người nghèo, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, những tấm gương vượt khó, những nghĩa cử cao đẹp... Điều này sẽ giúp HS có thêm hiểu biết xã hội, nhận thức rõ hơn về cách hành xử của mình trong cuộc sống, tự nhận thức và tự định hướng hành vi và nhân cách cá nhân. Đây là một trong những bài tập đọc hay, có nhiều giá trị, nhiều ý nghĩa, có khả năng tác động đến tư tưởng, tình cảm và nhận thức của HS về sự trân trọng trước những hành động tốt trong xã hội. Vì thế, bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” là một trong những tác phẩm có khả năng tích hợp giáo dục VHƯX, rèn kĩ năng sống, nâng cao giao tiếp văn hoá cho HS trên các phương diện: lòng nhân ái, sự tôn trọng, tự trọng, niềm tin, hiểu biết và những chuẩn mực trong giao tiếp, ứng xử. Như vậy, nhận thức đúng đắn ý nghĩa của việc giáo dục tích hợp VHƯX trong dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” sẽ giúp GV bổ sung nội dung này vào phần “Mục đích cần đạt” khi thiết kế giáo án và là cơ sở để GV lựa chọn nội dung, phương thức, biện pháp tổ chức các hoạt động dạy học, giúp HS hiểu thấu đáo văn bản; chẳng hạn, có thể thiết kế tích hợp hoạt động giáo dục kĩ năng sống, hoạt động trải nghiệm để hình thành cho HS các phẩm chất nhân ái, tự trọng bản thân, tôn trọng và trách nhiệm với bạn bè, chia sẻ, bao dung với người khác… 2.2.2. Khơi gợi hứng thú cho học sinh khi học bài tập đọc Hứng thú có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả học tập nói chung và trong học văn bản văn chương nói riêng. Khơi gợi hứng thú trong dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, GV có thể sử dụng nhiều phương thức, biện pháp dạy học khác nhau. Trước tiên, GV cần tạo được không khí học tập thân thiện, cởi mở trong suốt tiết học nhằm tạo được sự thoải mái trong học tập, giúp HS bộc lộ cảm xúc, trí tưởng tượng của mình một cách tự nhiên, nhờ đó mà khắc phục được tâm lí e dè, ngại giao tiếp của HS dân tộc thiểu số, giúp các em mạnh dạn, tự tin khi tiếp nhận văn bản. GV cũng có thể thông qua giọng đọc và giọng kể diễn cảm để truyền tư tưởng, tình cảm của tác giả đến HS. Chẳng hạn, sau khi đọc mẫu (đọc diễn cảm), GV có thể kể tóm tắt nội dung bài “Chuỗi ngọc lam”, toàn bộ nội dung và nghệ thuật của văn bản thông qua giọng đọc và giọng kể của GV để HS có thể hình dung và cảm nhận phẩm chất đáng trân trọng của ba nhân vật với “tấm lòng nhân hậu, tự trọng, biết quan tâm và đem lại niềm vui cho người khác”. Và đây cũng là một phần quan trọng để phát triển và kích thích hứng thú học văn của HS. Ngoài ra, lời giới thiệu vào bài hấp dẫn cũng như việc đặt câu hỏi của GV cũng góp phần tạo ra “tâm thế” nhập cuộc hào hứng cho HS. Câu hỏi trong bài “Chuỗi ngọc lam” đặt ra trên cơ sở gắn với nhân vật, tình tiết, hình ảnh, ngôn ngữ, ý nghĩa của văn bản đọc, là định hướng quan trọng giúp HS suy nghĩ, tìm tòi nội dung ý nghĩa bài đọc có kết quả hơn. Khi dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, GV có thể giúp HS có thể trả lời một số câu hỏi trong sách giáo khoa để tìm hiểu văn bản. Tuy nhiên, GV cần lưu ý tính vừa sức đối với HS dân tộc thiểu số, câu hỏi vừa sức sẽ phát huy được tính tích cực của các em; với những câu hỏi quá sức, HS không trả lời được sẽ làm các em cảm thấy mất tự tin hoặc chán nản. Chẳng hạn, câu hỏi: Vì sao Pi - e nói rằng em bé đã trả giá rất cao để mua chuỗi ngọc? Em nghĩ gì về những nhân vật trong câu chuyện này? đây là những câu hỏi không dễ trả lời đối với HS dân tộc thiểu số, GV cần gợi ý để HS không cảm thấy “khó” hoặc bình giảng sáng tạo, gợi mở hướng tiếp cận cho HS, giúp các em lĩnh hội nội dung bài đọc một cách tự tin, hứng thú. Như vậy, tạo hứng thú khi dạy bài tập đọc, sẽ giúp HS tích cực tham gia các hoạt động học như: luyện đọc và tập đọc diễn cảm, hăng hái phát biểu ý kiến để tự mình cảm nhận được vẻ đẹp của ngôn từ, hình ảnh, hình tượng và chiếm lĩnh giá trị ấy một cách sáng tạo, tự giác, say mê… Đây cũng là điều kiện quan trọng, giúp GV tổ chức các hoạt động giáo dục tích hợp trong giờ học hiệu quả hơn. 2.2.3. Lựa chọn nội dung và tăng cường thiết kế bài tập tích hợp Thực tế, mỗi bài tập đọc trong chương trình tiểu học là một sự nối kết các phương diện kiến thức và kĩ năng, thể hiện những giá trị văn hóa đa dạng. Vì vậy, GV cần xác định rõ nội dung tích hợp để có định hướng dạy học đúng và mở rộng nhận thức cho HS. Bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” có khả năng tích hợp giá trị VHƯX tốt đẹp giữa người với người trong cộng đồng. Nội dung đó được xác định thông qua cách ứng xử của 3 nhân vật: cô bé, chị gái và ông chủ cửa hàng. Với nhân vật cô bé, sau khi HS trả lời câu hỏi “Cô bé mua chuỗi ngọc lam để tặng ai? Em có đủ tiền mua chuỗi ngọc không? Chi tiết nào cho biết điều đó?”, GV có thể bồi dưỡng cho các em cách ứng xử với người thân trong gia đình bằng câu hỏi “Em đã làm gì để thể hiện sự quan tâm của mình tới cha mẹ? hoặc những người thân trong gia đình?”; với nhân vật người chị gái, sau khi trả lời câu hỏi “Chị của cô bé tìm gặp Pi-e để làm gì?” có 93
VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2020, tr 91-95 ISSN: 2354-0753 thể đặt câu hỏi “Em đã học hỏi được điều gì từ nhân vật người chị gái trong câu chuyện?”; với nhân vật ông chủ cửa hàng, sau khi trả lời câu hỏi “Vì sao Pi-e nói rằng em bé đã trả giá rất cao để mua chuỗi ngọc?” có thể đặt câu hỏi “Em đã hoặc sẽ làm gì để thể hiện sự cảm thông, đem lại niềm vui cho người khác?”; hoặc sau khi hướng dẫn HS thực hiện xong phần tìm hiểu bài tập đọc, có thể thiết kế bài tập tình huống: Có một bạn HS cùng lớp với em bị ốm phải nghỉ học nằm viện để điều trị, rất cần sự động viên của mọi người. Biết được tin đó, em nên làm gì?... Bằng cách đó, ngoài việc rèn kĩ năng giao tiếp, tự tin phát biểu, HS đã được rèn luyện kĩ năng ứng xử: biết cảm thông, chia sẻ với bạn bè, nhất là bạn bè có hoàn cảnh khó khăn. Cách thiết kế các bài tập tích hợp như trên sẽ góp phần thực hiện giá trị cốt lõi trong VHƯX trường học, đó là: “lòng nhân ái, tôn trọng, trách nhiệm, hợp tác, trung thực”, góp phần thực hiện mục tiêu “xây dựng con người Việt Nam: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo” mà Đề án “Xây dựng VHƯX trong trường học giai đoạn 2018-2025” (Thủ tướng Chính phủ, 2018) đã đề ra. Như vậy, lựa chọn nội dung tích hợp phù hợp trong bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ giúp GV xác định được nội dung trọng tâm của bài tập đọc để định hướng HS nắm chắc kiến thức bài học, mà còn giúp cho giá trị cốt lõi trong bài tập đọc trở nên sâu sắc và ấn tượng hơn, có ý nghĩa thực tiễn hơn trong nhận thức và tư duy của HS; đồng thời, góp phần vào việc thực hiện những quy tắc ứng xử về giáo dục đạo đức, lối sống, VHƯX trong trường học hiện nay. 2.2.4. Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực - Vận dụng phương pháp trực quan để giới thiệu vào bài nhằm tạo tâm thế tiếp nhận và ấn tượng thẩm mĩ ban đầu về văn bản, giúp HS tiếp cận bài học hứng thú hơn, phù hợp với đặc điểm tâm lí, đặc điểm ngôn ngữ của HS dân tộc thiểu số. Với phương pháp này, GV hướng dẫn HS quan sát tranh minh họa chủ điểm “Vì hạnh phúc con người”, kết hợp với câu hỏi đàm thoại về bức tranh để dẫn dắt HS vào bài mới một cách tự nhiên. Phương pháp trực quan có vai trò rất quan trọng trong việc bồi dưỡng năng lực nhận thức, phù hợp với điểm tâm lí và ngôn ngữ của HS dân tộc thiểu số. Điều này giúp các em thâm nhập và nhớ lâu hơn về các hình tượng trong văn bản, giúp các em đọc hiểu tốt hơn. - Vận dụng phương pháp đọc, kể diễn cảm: Để tích hợp, trước hết GV cần hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản; đọc kĩ văn bản để hiểu được chi tiết, hình tượng và để rèn luyện cách đọc, giọng đọc cho phù hợp. Vận dụng phương pháp đọc, kể diễn cảm, GV cần đọc mẫu (ở phần luyện đọc), đồng thời giúp HS phân biệt lời của các nhân vật, thể hiện tính cách của từng nhân vật: cô bé Gioan ngây thơ, hồn nhiên khi cô khen chuỗi ngọc đẹp “Đẹp quá! Xin chú gói lại cho cháu!” và khi cô khoe nắm xu lấy từ con lợn đất “Cháu đã đập con lợn đất đấy!”; chú Pi-e nhân hậu, tế nhị (giọng đọc, kể cần điềm đạm, nhẹ nhàng); chị cô bé ngay thẳng, thật thà, lịch sự. Để rèn kĩ năng đọc, kể diễn cảm cho HS, GV có thể sử dụng hình thức đọc phân vai để HS diễn xuất nhằm tái hiện lại lời thoại nhân vật một cách cụ thể, làm câu chuyện hấp dẫn sinh động hơn. Đó cũng là quá trình HS được trải nghiệm cùng các nhân vật để hình dung tính cách nhân vật, từ đó chia sẻ, đồng sáng tạo với tác giả. Và đây cũng là một phần quan trọng giúp HS hiểu biết hơn về “văn hóa ứng xử” và làm tăng hứng thú học tập của các em. - Vận dụng phương pháp giảng giải: GV giúp HS giải nghĩa các từ mới, từ khó, chi tiết khó hiểu trong bài tập đọc nhằm rút ngắn khoảng cách ngôn ngữ với HS. Ví dụ, 2 từ “lễ No-en” và “giáo đường đã được cắt nghĩa trong sách giáo khoa; tuy nhiên, đối với HS dân tộc thiểu số như ở Trường Tiểu học Chiềng Pha, GV nên mở rộng giải thích thêm nhan đề bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” để giúp HS hiểu thêm về giá trị tinh thần và giá trị vật chất của đồ trang sức quý hiếm này, đồng thời giúp HS thấy rõ hơn sự hồn nhiên của cô bé khi hỏi mua chuỗi ngọc tặng chị gái của mình. Sử dụng phương pháp này, GV giúp HS hiểu chi tiết “Cô bé mở khăn tay, để lên bàn một nắm xu và nói đó là số tiền cô đã đập lợn đất” để giúp các em trả lời câu hỏi “Chi tiết nào cho biết Gioan không có đủ tiền để mua chuỗi ngọc lam?”; hay để hướng dẫn HS trả lời câu hỏi: Vì sao Pi - e nói rằng em bé đã trả giá rất cao để mua chuỗi ngọc? GV giảng giải giúp HS cảm nhận những kiến thức trừu tượng ẩn sau câu chuyện, món quà ấy không chỉ là giá trị vật chất mà còn là giá trị về tinh thần, đó chính là tất cả tấm lòng mà cô bé muốn gửi đến chị của mình. Đó là tư tưởng, là thông điệp thẩm mĩ về giao tiếp ứng xử trong cuộc sống mà tác giả muốn gửi tới bạn đọc. - Vận dụng phương pháp đàm thoại: Để giúp HS đọc hiểu tốt bài tập đọc, GV cần chú ý đến những câu hỏi về tình huống truyện, hệ thống sự kiện (cốt truyện), nhân vật, giúp HS hiểu và trả lời 4 câu hỏi trong sách giáo khoa... Những câu hỏi này góp phần bộc lộ tính cách nhân vật và tư tưởng của tác giả, vừa cho thấy diễn biến ứng xử của mỗi nhân vật, vừa đưa ra cách giải quyết và những vấn đề của cuộc sống... Do đó, để thực hiện lồng ghép tích hợp giáo dục VHƯX, GV nên bổ sung các câu hỏi như: “Em đã làm gì để thể hiện sự quan tâm của mình tới cha mẹ hoặc những người thân trong gia đình?”; “Em đã học hỏi được điều gì từ nhân vật người chị gái trong câu 94
VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2020, tr 91-95 ISSN: 2354-0753 chuyện?”; “Em đã hoặc sẽ làm gì để thể hiện sự cảm thông, đem lại niềm vui cho người khác?”. Hệ thống câu hỏi này vừa có khả năng khơi gợi sự cảm thụ văn học, khám phá chất nhân văn, thẩm mĩ của văn bản, vừa giúp HS nhớ, tái hiện hình tượng, hiểu nội dung, ý nghĩa câu chuyện, hiểu tính cách, hành động của nhân vật... vừa giúp HS trải nghiệm cuộc sống. Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm: Để giúp HS giải quyết “vấn đề” đặt ra trong văn bản. Bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” tuy là một bài tập đọc hay, có nhiều ý nghĩa nhân văn, nhưng cũng là một bài khó khi tiếp cận theo hướng tích hợp giáo dục VHƯX; bởi không phải bất kì đối tượng HS nào cũng có thể cảm nhận được giá trị ấy trong bài tập đọc, đặc biệt là HS dân tộc thiểu số ở Trường Tiểu học Chiềng Pha, Thuận Châu có vốn tiếng Việt còn hạn chế, nên gặp khó khăn trong việc phát hiện những nội dung trừu tượng, hoặc chưa thấy được hết các mối quan hệ giữa các sự việc diễn ra trong câu chuyện... Do đó, vận dụng phương pháp thảo luận nhóm sẽ góp phần tháo gỡ được khó khăn này. Dạy bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, GV có thể tổ chức cho HS thảo luận về nội dung trọng tâm của bài đọc; chẳng hạn như: Vì sao Pi - e nói rằng em bé đã trả giá rất cao để mua chuỗi ngọc? Bạn nghĩ gì về những nhân vật trong câu chuyện này? Chúng ta học hỏi được điều gì từ câu chuyện? Bằng cách đó, HS vừa được khuyến khích tự do, sáng tạo trong quá trình thảo luận, vừa động viên các em đưa ra suy nghĩ, cảm nhận riêng của mình, giúp các em phát huy tính chủ động, tích cực trong việc chiếm lĩnh tri thức. Như vậy, dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam”, GV có thể vận dụng linh hoạt, kết hợp nhiều phương thức, biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học theo hướng tích hợp giáo dục VHƯX. Những đề xuất trên giúp GV hướng dẫn HS tìm hiểu bài tập đọc, vừa giúp HS dân tộc thiểu số học tiếng Việt, vừa là những cách giúp HS “học văn”. 3. Kết luận Bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” là một trong những tác phẩm phù hợp để tích hợp giáo dục VHƯX cho HS, giúp các em nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của tình yêu thương trong xã hội sẽ mang lại những điều tốt đẹp cho cuộc sống. Hướng tích hợp giáo dục trong bài tập đọc trên không chỉ giúp HS hiểu và chiếm lĩnh kiến thức một cách sáng tạo, mà còn giúp HS hiểu biết sâu sắc về lòng nhân ái, trách nhiệm, tự trọng bản thân, tôn trọng, quan tâm và đem lại niềm vui cho người khác, giúp HS vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống, góp phần tăng cường giáo dục kĩ năng sống cho HS. Thực tiễn tích hợp giáo dục VHƯX trong dạy học bài tập đọc “Chuỗi ngọc lam” cho HS, đặc biệt là HS dân tộc thiểu số ở Trường Tiểu học Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La còn gặp nhiều khó khăn; do vậy, để nâng cao hiệu quả tích hợp giáo dục khi dạy học bài tập đọc này, việc xác định mục tiêu, nội dung, phương thức tích hợp, tính vừa sức và phù hợp đối tượng là rất cần thiết. Tài liệu tham khảo Ban Chấp hành Trung ương (2014). Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09/6/2014 về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Bộ GD-ĐT, Dự án Phát triển giáo viên tiểu học (2006). Phương pháp dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc cấp tiểu học. NXB Giáo dục. Lê Phương Nga (2001). Dạy học Tập đọc ở tiểu học. NXB Giáo dục. Lê Phương Nga (2019). Dạy học môn Tiếng Việt theo Chương trình giáo dục phổ thông mới. NXB Đại học Sư phạm. Nguyễn Minh Thuyết (chủ biên, 2018). Tiếng Việt 5, tập 1. NXB Giáo dục Việt Nam. Nguyễn Thanh Hùng (2002). Đọc và tiếp nhận văn chương. NXB Giáo dục. Thủ tướng Chính phủ (2018). Quyết định số 1299/QĐ-TTg ngày 03/10/2018 về phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018-2025”. Trần Ngọc Thêm (2012). Cơ sở văn hoá Việt Nam. NXB Giáo dục Việt Nam. Trần Thị Bích Hồng (2018). Bồi dưỡng kĩ năng dạy học tích hợp và dạy học phân hóa cho giáo viên tiểu học. Tạp chí Giáo dục và Xã hội, số đặc biệt kì 1 tháng 5, tr 156-158. 95

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.