Tiếp cận rừng xà nu

Chia sẻ: Abcdef_41 Abcdef_41 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'tiếp cận rừng xà nu', tài liệu phổ thông, ôn thi đh-cđ phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiếp cận rừng xà nu

Công ty C ổ phần Đầu tư Công ngh ệ Giáo d ục IDJ TIẾP CẬN VĂN BẢN “RỪNG X À NU” CỦA NGUY ỄN TRUNG THÀNH Rừng xà nu được viết ra v ào giữa năm 1965, trong những ng ày bắt đầu cuộc chiến tranh cục bộ của Mĩ ở miền Nam n ước ta. "Đó l à những ngày sôi sục, nghi êm trang, nghiêm trọng, lo lắng, quyết liệt, h ào hứng, hào hùng: dân tộc ta bước vào cuộc chạm trán mất c òn trực tiế p với đế quốc Mĩ". Tuy kể về những sự kiện xảy ra tr ước đó mấy năm nh ưng truy ện ngắn này đã tiếp được hơi thở hào hùng c ủa thời hiện đại v à hiện thực đ ược mô tả mang đậm ý nghĩa phổ quát. Chuyện l àng Xô Man tr ở thành chuy ện của cả "Đất n ước đứng l ên" trong cuộc đối đầu lịch sử. Hình tượng lớn bao tr ùm toàn tác ph ẩm là hình tượng những cây x à nu, rừng xà nu. Chính nó đ ã đem lại cho tác phẩm sức khái quát lớn cũng nh ư sự sinh động, chân thực nh ư cuộc đời. V à trước hết, nó kh ơi lên ngu ồn cảm hứng dạt d ào ở người viết, trở th ành điểm tựa, điểm gợi tứ để nh à văn suy ng ẫm về mạch sống của đất n ước và sức sống của nhân dân. Không ph ải ngẫu nhi ên mà có m ột câu văn đ ược lặp lại gần y nguy ên đến hai lần ở phần đầu v à phần kết thúc tác phẩm : "Đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa, đ ến hết tầm mắt cũng không thấy g ì khác ngoài nh ững đồi x à nu n ối tiếp tới chân trời". Đấy l à một điệp khúc trầm h ùng làm n ền cho to àn bộ câu chuyện. Tác giả ch ưa bao gi ờ để gián đoạn mạch kể về rừng xà nu. Cây xà nu khi thì tách ra, khi thì hoà nhập với con ng ười. Tả cây x à nu, tác gi ả ưa dùng th ủ pháp nhân hoá, c òn khi nói v ề con người, ông lại th ường xuyên liên h ệ, so sánh với cây xà nu. "Xà nu", "xà nu" - tác phẩm trùng trùng đi ệp điệp những "xà nu" và đó chính là đi ểm khá cơ bản qui định chấ t thơ hào hùng c ủa nó (th ơ, như có ngư ời nhận xét, l à một kết cấu tr ùng điệp đầy âm vang). Hãy trở lại với đoạn đầu của truyện ngắn. Nh à văn đã đem hết bút lực của m ình ra để tả một khu rừng x à nu. Đ ấy không phải l à khu rừng xà nu chung chung, mà là khu r ừng sát cạnh làng Xô Man, k ề bên con nư ớc lớn (nguồn sống của con ng ười) và lọt trong tầm đại bác của đồn giặc. Ngay từ đầu, ta đ ã thấy rừng x à nu ph ải đối diện với những thử thách ác liệt, dữ dội. Th ương tích là không th ể tránh khỏi : "Cả rừng xà nu hàng v ạn cây không có cây nào bị thương. Có nh ững cây bị chặt đứt ngang nửa thân m ình, đổ ào ào như m ột trận bão". Nh ưng sức sống m ãnh liệt của rừng x à nu m ới là điều tác giả muốn nhấn mạnh : "Trong r ừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khoẻ nh ư vậy. Cạnh một cây x à nu m ới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc l ên, ngọn xanh rờn, h ình nh ọn mũi tên lao th ẳng lên bầu trời". Chúng kho ẻ vì chúng tha thi ết với mặt trời : "Nó phóng lên r ất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng trong rừng rọi từ tr ên cao xu ống từng luồng lớn thẳng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây bay ra, th ơm mỡ màng". Th ật là một đoạn mi êu tả sống động, giàu chất tạo h ình nh ưng không ch ỉ có ý nghĩa tả thực. Rừng x à nu, đấy chính l à một ẩn dụ về con ng ười: con ngư ời đau khổ, con ng ười bất khuất, con ngư ời khao khát tự do, con Biên tập viên: Trần Hải Tú www.hoc360.vn
Công ty C ổ phần Đầu tư Công ngh ệ Giáo d ục IDJ người của truyền thống anh h ùng lớp trước lớp sau li ên tục đứng l ên bảo vệ phẩm giá của mình... Thêm n ữa, rừng x à nu ở đây còn là m ột hình ảnh tượng trưng, một biểu tượng cho con người Tây Nguy ên, cho cả một dân tộc hiệp sĩ : "Rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của m ình ra, che ch ở cho làng". Trong hành đ ộng ưỡn tấm ngực lớn chứa đựng bao nhi êu là kiêu hãnh, nó bi ểu thị một phẩm chất phóng khoáng, h ào hiệp và một hành động tự nguyện do xác định đúng vị trí đứng đầu b ão táp của m ình. Để diễn tả một nội dung phong phú nh ư vậy qua h ình tượng cây x à nu, tác gi ả đã sử dụng một giọng văn thiết tha pha chút c ường điệu. Nhiều lúc nh ư không nén n ổi những xúc động đang tr àn ngập vì yêu th ương, v ì khâm phục và cả vì kính tr ọng nữa, nh à văn đã thốt những lời nhận xét trực tiếp, để lộ cái "tôi" của m ình: "Trong r ừng có ít loại cây sinh sôi nảy nở khoẻ nh ư vậy", "Cũng ít có loại cây ham ánh sáng m ặt trời đến thế". H àng loạt động từ, trạng từ gây cảm giác mạnh đ ược huy động cho mục đích mi êu tả: ào ào, ứa, tràn trề, ngào ngạt, long lanh, gay gắt, bầm, ng ã gục, lao thẳng, phóng, v ượt, ưỡn v.v... Đặc biệt, tác giả đ ã sử dụng rất đắt cái nh ìn của điện ảnh để cho sự vật hiện l ên động và nét hơn. ống kính của ông khi th ì lùi ra xa để ghi lấy to àn cảnh rừng xà nu, khi l ại rà sát, soi k ĩ dáng vươn lên kiêu d ũng của những vây x à nu con. Có lúc tác giả quay chếch ống kính, để, tr ước mắt ta, m àn ảnh như chao đảo: một cảnh tượng tuyệt vời n ên thơ, tráng lệ hiện ra : "ánh nắng trong rừng rọi từ tr ên cao xu ống từng luồng lớn thẳng tắp..." Mạch cảm xúc đ ã được khơi lên. Hư ớng đi của ng òi bút đã được hình dung. Điểm "neo" nh ững ấn t ượng và quan sát phong phú v ề hiện thực đ ã được xác định với một cái làng cụ thể. Từ đây, to àn bộ câu chuyện cứ thế m à tuôn ch ảy và hiện rõ trước mắt ng ười viết, người đọc mồn một từng chi tiết, từng h ình ảnh. Chuyện làng Xô Man đư ợc bắt đầu từ thời điểm hiện tại : "Ba năm đi l ực lượng bữa nay Tnú m ới có dịp ghé về thăm l àng. Th ằng bé Heng gặp ở con n ước lớn dẫn anh về". Đấy là những lời kể cô đúc hé lộ một lịch sử v à báo hi ệu một đổi thay. Quả thực, l àng Xô Man đ ã đổi thay nhiều lắm so với ng ày Tnú ra đi. Kh ắp núi rừng đâu cũng có cạm bẫy sẵn s àng "chờ đón" quân th ù. Một lớp ng ười mới đã trưởng th ành đứng ra gánh vác công việc kháng chiến. Sinh hoạt trong l àng tươi vui và có qui c ủ. Tất cả toát l ên m ột vẻ hồ hởi, tự tin, khiến cho Tnú không kh ỏi có chút ngỡ ng àng. Phải nói rằng sự lựa chọn thời điểm bắt đầu câu chuyện như thế là hết sức thích hợp. Tất cả phải từ hôm nay v à cho hôm nay, c ũng y nh ư mục đích kể chuyện tại nh à ưng của cụ Mết. Đó l à sự chuẩn bị tinh thần để b ước vào một thử thách to lớn mới. Những lời nhắc nhở trầm vang nh ư tiếng chiêng, cồng, của cụ Mết : "Người Strá a i có cái tai, ai có cái b ụng thương núi, thương nư ớc, hãy lắng mà nghe, mà nhớ"... cũng chính l à lời nhắn gửi của tác phẩm đến độc giả, tr ước hết l à độc giả của thời k ì lịch sử ấy. Ra đời trong một thời điểm h ào hùng c ủa lịch sử, lại kể về những sự việc c ó tầm vóc thời đại, giọng điệu trần thuật có m àu sắc anh h ùng ca đ ã được sử dụng rất đắc địa. Lời kể Biên tập viên: Trần Hải Tú www.hoc360.vn
Công ty C ổ phần Đầu tư Công ngh ệ Giáo d ục IDJ của tác giả đ ã hoà lẫn với lời kể cụ Mết v à dòng h ồi tưởng của Tnú một cách hết sức tự nhiên. Cái bi tráng c ủa một giai đoạn cách mạng c ùng khí th ế chiến đ ấu bừng bừng của buôn làng Tây Nguyên ngày n ổi dậy đã được tái hiện với đúng "chất" của nó. Tr ên dải đất cao nguyên hùng v ĩ này từng có những ng ày ngư ời dân sống nghẹt thở d ưới ách áp bức, khủng bố bạo t àn của Mĩ - Diệm. Khắp n ơi đều có dấu vết tội ác của chúng. Thiên nhiên b ị tàn phá. Nhân dân b ị chém giết. Chúng "đi trong rừng nh ư con beo" v ới những "l ưỡi lê dính máu". Qu ả là chúng đang làm ch ủ cả núi rừng, nh ưng là cách làm ch ủ của beo sói. Khi kể chuyện Tnú hồi nhỏ đi li ên lạc bị giặc bắt, có đến ba lần tác giả nói đến những vết dao tr ên lưng em. Đó là m ột chi tiết nghệ thuật ti êu biểu tố cáo tội ác man rợ của kẻ th ù. Ngay t ấm lưng nh ỏ bé, non trẻ "rộng ch ưa bằng bề ngang cái x à lét m ẹ để lại" d ường như sinh ra đ ể cha mẹ vuốt ve cũng phải hứng chịu những sự vùi dập tàn bạo, phũ ph àng nhất. ở một đoạn khác, khi nói đến t ình thế bị o ép dữ dội của dân l àng Xô Man trư ớc ngày kh ởi nghĩa, tác giả đã có dụng ý mô tả một loạt âm thanh kinh khủng, đó l à tiếng cười sằng sặc, giần giật của thằng Dục ác ôn, tiếng ro i vun vút, ti ếng gậy sắt nện hừ hự xuống thân ng ười... Nhưng sự việc đã diễn ra theo đúng quy luật có áp bức có đấu tranh, v à một chân lí cách mạng dần dần đ ược làm sáng t ỏ: "Chúng nó đ ã cầm súng, m ình phải cầm giáo". Rừng xà nu không ch ỉ là chuyện làng Xô Man trong đau thương mà ch ủ yếu là chuyện làng Xô Man đ ứng dậy. Tác giả đ ã rất thành công khi xây d ựng chân dung một tập thể anh h ùng. Họ gồm những cụ Mết, anh Tnú, chị Mai, cô Dít, bé Heng..., mỗi ng ười mỗi vẻ nh ưng đều giống nhau ở sự gan góc, ở l òng trung thành v ới cách mạng. Sự gan góc, trung th ành ấy không biểu hiện ồn ào. Nó ít l ời mà dồn nén biết bao dữ dội. Tnú bị bắt, cụ Mết chỉ nói : "Tnú đ ừng làm xấu hổ l àng Xô Man". Tnú tr ả lời bằng một cái nh ìn. Giặc cởi trói cho Tnú để em ch ỉ chỗ ng ười cộng sả n, Tnú đ ể bàn tay lên b ụng m ình, nói : "Ở đây này". R ồi đôi mắt của Mai, cái nh ìn của Dít... R õ ràng đó là cái im l ặng của những ng ười đã chịu nhiều đau khổ, cái im lặng đầy sức mạnh, đầy đe doạ với quân th ù, nó báo trư ớc sự b ùng nổ ghê gớm của lòng căm giận. Trong tác ph ẩm còn có m ột đoạn rất đáng chú ý khác nói về sự dũng cảm của Dít tr ước quân ác thú. Có thể nói trong khoanh khắc, Dít đ ã lớn lên rất nhiều. Thoạt đầu, Dít khóc thét l ên khi b ị chúng bắn doạ. Nh ưng đến viên đạn thứ m ười, Dít đã chùi nư ớc mắt, bình th ản nh ìn bon giặc. Đây là một chi tiết gi àu tính tư ợng trưng. Không thể nói về sự thay đổi đó của Dít nh ư nói về một sự trấn tĩnh b ình thường. Trong t ình thế khó khăn, con ngư ời phải tự lớn v ượt lên, mau chóng, n ếu không sẽ bị đ è bẹp. Dềnh d àng là chết. Điều đó đúng với cả l àng Xô Man, c ả Tây Nguy ên và cả với cách mạng miền Nam ngày ấy. Trong nhi ều nguyên nhân t ạo nên sức quật khởi của l àng Xô Man mà tác gi ả đã có ý thức nêu lên, nguyên nhân thu ộc về truyền thống lịch sử đ ã được biểu hiện qua một h ình tượng sinh động : cụ Mết. Đúng nh ư tác giả viết trong một b ài hồi ức: "Ông là c ội nguồn. L à Tây Nguyên c ủa thời Đất nước đứng l ên còn trường tồn đến hôm nay. Ông nh ư lịch sử bao Biên tập viên: Trần Hải Tú www.hoc360.vn
Công ty C ổ phần Đầu tư Công ngh ệ Giáo d ục IDJ trùm, nhưng không che l ấp sự đi tới nối tiếp v à mãnh li ệt, ngày càng mãnh li ệt hơn, sành sỏi và tự giác h ơn của các thế hệ sau". Để tả cụ Mết, tác giả th ường m ượn những đặc tính của cây x à nu làm đ ối tượng so sánh : ngực cụ "căng nh ư một cây xà nu lớn", còn bàn tay "nặng như sắt" của cụ th ì "sần sùi như v ỏ cây xà nu". Ti ếng nói của cụ cũng thật đặc biệt : "nặng trịch", "ồ ồ", "dội vang trong lồng ngực", t ưởng như tiếng âm vọng của núi rừng. Đúng là không th ể hình dung n ổi cuộc sống chiến đấu của đồng b ào các dân t ộc Tây Nguyên là l ại thiếu một h ình ảnh nh ư cụ Mết. Ri êng đối với ph ương diện hình th ức nghệ thuật của tác phẩm, h ình ảnh đó tạo n ên màu sắc Tây Nguy ên đậm đà trên t ừng trang viết và tạo nên nh ững điểm nhấn góp phần bộc lộ sâu sắc chủ đề, những điểm nhấn gắn liền với các câu nói mang ý ngh ĩa tổng kết, giáo dục v à kêu g ọi của cụ: "Nghe rõ ch ưa, các con r õ chưa. Nh ớ lấy, ghi lấy. Sau n ày tau ch ết rồi, bay c òn sống phải nói lại cho con cháu : chúng nó đã cầm súng, m ình phải cầm giáo !...". Có thể nói th êm: Nếu thiếu h ình ảnh cụ Mết, tác phẩm sẽ thiếu đi một c ơ sở quan trọng để sử dụng cái giọng trầm h ùng vang v ọng rất sử thi như nó đ ã có. Nhiều đêm bên b ếp lửa trong nh à ưng, c ụ Mết đã kể cho con cháu nghe chuyện về anh Tnú. Đó là câu chuy ện của thời hiện tại nh ưng đã được lịch sử hoá bởi nó quá t iêu biểu cho hành trình s ố phận của các dân t ộc Tây Nguy ên thời đánh Mĩ. Cuộc đời của Tnú đ ã phải trải qua biết bao thử thách khốc liệt ngay từ th ưở còn thơ. Chính nh ững thử thách ấy đ ã hun đúc nên m ột con ng ười mang nhiều phẩm chất tốt đẹp : Gan dạ, trung thực, một l òng một dạ gắn bó với các h mạng. Khi lớn l ên, h ạnh phúc ri êng vừa mới nhóm đ ã bị giày đạp phũ phàng: cả vợ lẫn con anh đ ã bị đánh chết ngay tr ước mắt anh m à anh không làm gì đợc. Bản thân anh bị giặc bắt v à bị chúng đốt cụt m ười đầu ngón tay. Từ nỗi đau th ương và căm thù đó, anh t ham gia lực lượng quân giải phóng góp phần bảo vệ qu ê hương, tr ở thành niềm tự h ào của buôn làng, thành t ấm gương cho c ụ Mết dùng để giáo dục thế hệ sau. Khắc hoạ nhân vật Tnú, tác giả rất chú ý mi êu tả hai bàn tay c ủa anh - hai bàn tay bi ết kể với chúng t a về số phận một con ng ười. Nh ìn chung, v ới nhân vật Tnú cũng nh ư với hầu hết các nhân v ật khác, tác giả th ường nhắc đi nhắc lại một đặc điểm nổi bật n ào đó của họ. Phải chăng ở đây có dấu vết của cách giới thiệu nhân vật trong sử thi ? D ù sao đây c ũng là một trong những đặc điểm h ình th ức khá nổi bật của truyện ngắn n ày. Rừng x à nu là trải nghiệm một đời văn, một đời chiến sĩ đ ược nhốt chặt trong một khuôn kh ổ hẹp. Niềm xúc động thi êng liêng v ề hình ảnh kì vĩ của Tổ quốc giữa những ng ày thử thách đ ã thôi t húc Nguy ễn Trung Th ành viết nên thiên truy ện này. Đó là m ột tác phẩm rất cô đọng nh ưng cũng hết sức bay bổng, gợi n ên nh ững cảm xúc vừa trầm lắng vừa say mê. Một tác phẩm xuất sắc xứng tầm với thời đại đánh Mĩ oanh liệt, h ào hùng! Tài liệu sưu tầm Biên tập viên: Trần Hải Tú www.hoc360.vn