Tìm hiểu các vấn đề cấp bách của khoa học pháp lý Việt Nam trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 cuốn sách cung cấp cho người đọc các nội dung hai chương: Nhận thức chung về khoa học pháp lý trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền, khoa học pháp lý trước yêu cầu sửa đổi hiến pháp của giaii đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu các vấn đề cấp bách của khoa học pháp lý Việt Nam trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền: Phần 1

nH(Hiai-2>i2 DAI HOC QUOC GIA HA NOI , MOT SO VAN DE CAP BACH CUA KHOA HOC PHAP LY VIET NAM TRONG GIAIDOAN XAY DIING NHA NU^C PHAP QUYEN (SACH CHUYEN KHAO) mG\ NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA NOI
MOT so VAN DECAF BACH CUA KHOA HOC PHAP LY VIET NAM TRONG GIAI OOAN XAY DUNG NHA NlTdC PHAP QUYEN (Sach chuyen khao)
DAI HOC QUOC GIA HA NOI GS.TSKll. LtVanCiim MOT SO VAN DE CAP BACH CUA KHOA HOC PHAP LY VIET NAM TRONG GIAI DOAN XAY DONG NHA NlldC PHAP QUYEN (SACH CHUYEN KHAO) NHA XUAT BAN OAI HQC Qu6c GIA HA N C I
GS. TSKH. Le Van Cam (Le Cam) MOT SO VAN DE CAP BACH CUA KHOA HQC PHAP LY VIET NAM TRONG GIAI DOAN XAY D\fNG NHA NlfOc PHAP QUYEN (Sach chuyen khao). Nhi xuat ban Dai HQC QUOC gia Ha Noi, 2012 - 500 tr. Cuon sach chuyen khao nay do Jrudng BO mSn tu- phap hinh sy- kigm Giam doc Trung tam T0i phgm hpc - Khoa Lu^t tn/c thuOc Ogi hgc Qu6c gia Ha Npi, GS.TSKH. L6 Van Cam (Le Cam) bien sogn la cong trinh nghien ciru ddng bO, c6 h$ th6ng^ va toan di$n diu tien trong s^ch b^o ptiap ly Vi$t Nam, trong do de cap rigng den chu de da du'p'c lya chpn - lam sang to ve mat ly luan cac luan dilm khoa hpc cua ciing mOt luc 4 nhdm v^n de cap bach va chu yeu trong khoa hpc^phap ly nu-d-c nha trud-c yeu cau cua si/ nghi$p xay dyng Nha nu'dc phap quyen a nydc ta hi$n nay: nh$n thCrc chung v6 tihoa hgc phdp ly trong giei do^n xiy dgng Nhd nu&c ph^p quydn (1), khoa hoc phSp ly trade yeu cSu .sua dSi Hi4n ph^p (2), l
§2. Nhan thuc chung ve to chuc va kiem soat quySn luc nha lurdc trong nha nuac phap quyen 57 §3. Nliixng he luy t^t yeu mang tinh bi?n chung klioa hoc do khong c6 ca che kiem soat quyen luc nha nuoc trong thuc tien the giai 74 II. C^c luan diem ve vi^ sua doi Hien phap cua giai doan xay dutig nha nuoc phap quyen 77 §1. Ljch sir lap hiSn ciia Viet Nam tir sau Cach mang thang 8/1945 den nay 77 §2. Thuc trang cua Hiln phap Viet Nam hien hanh 79 §3. Cac quy dinli hien hanh ve to chuc va kilm soat quy£n luc nlia nuac irong Hien phap va phap luat Vi|t Nam 82 §4. Cac nliom tieu chi ca ban ciia Hi6n phap sua doi trong giai doan xay dung nha nuac phap quyin 91 III. Cac luan dicni ve cac Die thdo Hien phap sii-a doi cua giai doan xay dung nha nuoc phap quyen 100 §1. Cac nghien cuu ve luat Hiln phap - nSn tang cho cac luan diem trong hai chuomg dau ciia cu6n sach nay 100 §2. Sir, hinh thanh va phat trien cua cac y tuong ve soan thao Hien phap sua doi 106 §3. Nhung dac diem chung cua cac Du thdo Hien phap sua doi 113 §4. Nhirng dae diem rieng ciia tirng Du thdo Hidn-phap sua d6i 118 IV. Cac luan diem ve mo hinh lap hien cua bp may quyen lyc nha nuoc trong giai doan xay dung nha nu-oc phap quyen 120 §1. Mo hinh hien djnh ciia cac quy pham vl chinh the 120 §2. Mo hinh hi^n dinh cua cac quy pham \k t6 chuc quyen lap phap.. 122 §3. Mo hinh hien dinh ciia cac quy pham vk t6 chuc quyin hanh phap 134 §4. Mo hinh hien dinh ciia cac quy pham ve t6 chuc quyfin tu phap 149 §5. Mo hinh hien dinh ciia cac quy pham v^ t6 chi're quyen kidm tra Hien phap 151 V. Nhu-ng ket luan 167
§2. Nhan thuc chung ve to chuc va kiem soat quySn luc nha lurdc trong nha nuac phap quyen 57 §3. Nliixng he luy t^t yeu mang tinh bi?n chung klioa hoc do khong c6 ca che kiem soat quyen luc nha nuoc trong thuc tien the giai 74 II. C^c luan diem ve vi^ sua doi Hien phap cua giai doan xay dutig nha nuoc phap quyen 77 §1. Ljch sir lap hiSn ciia Viet Nam tir sau Cach mang thang 8/1945 den nay 77 §2. Thuc trang cua Hiln phap Viet Nam hien hanh 79 §3. Cac quy dinli hien hanh ve to chuc va kilm soat quy£n luc nlia nuac irong Hien phap va phap luat Vi|t Nam 82 §4. Cac nliom tieu chi ca ban ciia Hi6n phap sua doi trong giai doan xay dung nha nuac phap quyin 91 III. Cac luan dicni ve cac Die thdo Hien phap sii-a doi cua giai doan xay dung nha nuoc phap quyen 100 §1. Cac nghien cuu ve luat Hiln phap - nSn tang cho cac luan diem trong hai chuomg dau ciia cu6n sach nay 100 §2. Sir, hinh thanh va phat trien cua cac y tuong ve soan thao Hien phap sua doi 106 §3. Nhung dac diem chung cua cac Du thdo Hien phap sua doi 113 §4. Nhirng dae diem rieng ciia tirng Du thdo Hidn-phap sua d6i 118 IV. Cac luan diem ve mo hinh lap hien cua bp may quyen lyc nha nuoc trong giai doan xay dung nha nu-oc phap quyen 120 §1. Mo hinh hien djnh ciia cac quy pham vl chinh the 120 §2. Mo hinh hi^n dinh cua cac quy pham \k t6 chuc quyen lap phap.. 122 §3. Mo hinh hien dinh ciia cac quy pham vk t6 chuc quyin hanh phap 134 §4. Mo hinh hien dinh ciia cac quy pham ve t6 chuc quyfin tu phap 149 §5. Mo hinh hien dinh ciia cac quy pham v^ t6 chi're quyen kidm tra Hien phap 151 V. Nhu-ng ket luan 167
Chuung ba KHOA HOC PILXF-' LY 1 RJOC YEU CAU CAI CACH TU" P H A P TRONG BOI C A N H S C A DOI HIEN P H A P CLJAV GIAI OOAN X A Y Dl/NG NHANU'OCPHAF^QUYeN' 172 I. Nhapde 1^2 II. Nhan thiic chung ve cac pham trii xung quanh thuat ngCr 'Uuphiip"' trong nha nuoc phap quyen 175 § 1. Pham tru quyen tu phap trong nha nuac phap quyen 175 §2. Pham trii /;c' thSngtu phap trong nha nuac phap quyin 182 §3. Pham tru ca quan tuphap trong nha nuac phap quyen 185 §4. Pham trii liogt dgng tu phap trong nha nuac phap quyen 188 §5. Cdc quy dinh vg quy6n lu phap, Toa an, Vien Kif.m sat' Vien Cong t5 va ca chk bao hien trong cac Hien phap ciia mot quoc gia tren the giai dirangdai 189 IH. Cac luan diCm ve cai each tu phap truoc yeu cau sua doi Hien phap cua giai doan xay dung nha nuoc phap quyen 191 SI Khai niem cai each tuphap va he thSng cac nguyen tac cai each s tuphap ^^* §2. Noi ham ciia cac nguyen tdc cai each tu phap 194 §3. Cac yeu cSu (doi hoi), miic tieu va d6i tugaig ciia cai each tu phap 208 IV. Cac luan di£m ve phuoiig huong co ban cua cai each tu phap tru-ac yeu csiu sira d6i Hien phap cua giai doan xay dung nha nu-oc phap quyen. 212 § 1. Thuc trang t6 chuc quyen tir phap a Viet Nam hien nay va mot so phuang hirang CO ban ciia cai each tuphap 212 §2. D6i tmVi he thdng ca quan Dik tra trong tiSn trinh cai caeh tu phap 217 §3. D6i mai he thong Vien Kilm sat nhan dan trong tifin trinh cai each tu phap 221 §4. D5i mai he thSng Toa an nhan dan trong tiln trinh cai each tu phap 226 §5. Scan thao mot s6 van ban phap luat chinh trong cac llnh vuc thuoc quyen tuphap 231 V. Nhung ket luan 248 7
BANG GIAI THICH CAC TU' NGU' VI^T TAT TUNGCP Tl> NGCr srr VltT DAY DU STT vi^T OAY DU VI^T TAT VI 6 T TAT 1 BCHTW Ban Chap hanh Tmnq uonq 37 NNPQ Nha nuoc phap quyen 2 BLQT BO luat qu6c t^ 38 NN&PL Nha nu6c va phap luat 3 BLHS BO luat hinh su 39 PLOT Phap luat quoc te 4 BLTTHS BO luat to tung hinh su 40 QDND Quan dOi nhan dan 5 BMQL BO may quyen lue 41 QHP Quy4n hanh phap 6 BTrTP Bo tra tu phap 42 QKS Quyen kiern sat 7 BVCQ Bao vO cac quyen 43 PCTN Phong chonq tfiam nhunq 8 BVPL Bao vO phap luat 44 PLHS Phap1 - luat hinh su H :—: • _ _ _ 9 BVHP Bao v$ Hien phap 45 QLP Quyen lap phap 10 C.AND COng an nhan dan 48 QPPL Quy phgm phap luat 11 CCTP Cai each tu phap 47 QPHO Quy pham hien dinh 12 CH COng hoa 48 QTP Quyen tu phap 13 CHHP Chap hanh hinh phat 49 QHXH Quan hexa hpi 14 CQOTr Ca quan Oieu tra 50 SDHP Sua doi Hien phap 15 CQHP Ca quan hanh phap 51 TAHP Toa an Hien phap 16 CQLP Caquan lap phap 52 TAND Toa an nhan dan 17 CQTP Ca quan tu phap 53 TANDTC Toa an ntBn dan toi cao 18 CNXH Chij nghTa xa hOi 54 THAHS Thi hanh an hinh su 19 ^SHS Chinh sach hinh sy 55 TL Tai liOu 20 DCCH Dan chu COng h6a 56 TTHS To tung hinh su 21 HPSO Hi^n phap sua doi 57 TPHS Tu phap hinh su 22 HDND HOi dong nhan dan 58 TW Trung uanq 23 KGLH Kien giai lap hien 59 UBND Uy ban nhan dan 24 KGLP Kien giai lap phap. 60 UBTV Uy ban thuOng vu 25 KHPL Khoa hpc phap ly 61 VBQT van ban quoc te 26 KHXH Khoa hpe xa hOi 62 VBPL van ban phap luat 27 KTrHP Kilm tra hi^n phap 63 VBVH van ban vi hien 28 KTLH Ky thuat lap hi^n 64 VCT ViOn eOnq to 29 KSQL Kilmsoatquy^h^ 65 VDB ViOn dan bieu 30 LLVT Li,j-c lupnq vu tranq 66 VKSND ViOn kiem sat nhan dan 31 MODC Mue do dieu chinh 67 VKSNDTC ViOn kiem sat nhan dan toi cao 32 MHHO MO hinh hien dinh 68 VLP Vien lap phap 33 MHLH M6 hinh lap hien 69 VPHP Vi pham hien phap 34 MHLP MO hinh lap phap 70 VPPL Vi pham phap luat 35 NCKH Mghien cCai khoa hpe 71 XHCN xa hoi chu nqhla •• a , 36 MCLP Nghien cuu lap phap 72 KHDS Xa hOi dan su" | 10
Phu luc 8 387 Phu luc 9 • "^04 Phu luc 10 408 Phu luc 11 410 Phu luc 12 454 CAC NGUON TAI LIEU TllAM KHAO 471
BANG GIAI THICH CAC TU' NGU' VI^T TAT TUNGCP Tl> NGCr srr VltT DAY DU STT vi^T OAY DU VI^T TAT VI 6 T TAT 1 BCHTW Ban Chap hanh Tmnq uonq 37 NNPQ Nha nuoc phap quyen 2 BLQT BO luat qu6c t^ 38 NN&PL Nha nu6c va phap luat 3 BLHS BO luat hinh su 39 PLOT Phap luat quoc te 4 BLTTHS BO luat to tung hinh su 40 QDND Quan dOi nhan dan 5 BMQL BO may quyen lue 41 QHP Quy4n hanh phap 6 BTrTP Bo tra tu phap 42 QKS Quyen kiern sat 7 BVCQ Bao vO cac quyen 43 PCTN Phong chonq tfiam nhunq 8 BVPL Bao vO phap luat 44 PLHS Phap1 - luat hinh su H :—: • _ _ _ 9 BVHP Bao v$ Hien phap 45 QLP Quyen lap phap 10 C.AND COng an nhan dan 48 QPPL Quy phgm phap luat 11 CCTP Cai each tu phap 47 QPHO Quy pham hien dinh 12 CH COng hoa 48 QTP Quyen tu phap 13 CHHP Chap hanh hinh phat 49 QHXH Quan hexa hpi 14 CQOTr Ca quan Oieu tra 50 SDHP Sua doi Hien phap 15 CQHP Ca quan hanh phap 51 TAHP Toa an Hien phap 16 CQLP Caquan lap phap 52 TAND Toa an nhan dan 17 CQTP Ca quan tu phap 53 TANDTC Toa an ntBn dan toi cao 18 CNXH Chij nghTa xa hOi 54 THAHS Thi hanh an hinh su 19 ^SHS Chinh sach hinh sy 55 TL Tai liOu 20 DCCH Dan chu COng h6a 56 TTHS To tung hinh su 21 HPSO Hi^n phap sua doi 57 TPHS Tu phap hinh su 22 HDND HOi dong nhan dan 58 TW Trung uanq 23 KGLH Kien giai lap hien 59 UBND Uy ban nhan dan 24 KGLP Kien giai lap phap. 60 UBTV Uy ban thuOng vu 25 KHPL Khoa hpc phap ly 61 VBQT van ban quoc te 26 KHXH Khoa hpe xa hOi 62 VBPL van ban phap luat 27 KTrHP Kilm tra hi^n phap 63 VBVH van ban vi hien 28 KTLH Ky thuat lap hi^n 64 VCT ViOn eOnq to 29 KSQL Kilmsoatquy^h^ 65 VDB ViOn dan bieu 30 LLVT Li,j-c lupnq vu tranq 66 VKSND ViOn kiem sat nhan dan 31 MODC Mue do dieu chinh 67 VKSNDTC ViOn kiem sat nhan dan toi cao 32 MHHO MO hinh hien dinh 68 VLP Vien lap phap 33 MHLH M6 hinh lap hien 69 VPHP Vi pham hien phap 34 MHLP MO hinh lap phap 70 VPPL Vi pham phap luat 35 NCKH Mghien cCai khoa hpe 71 XHCN xa hoi chu nqhla •• a , 36 MCLP Nghien cuu lap phap 72 KHDS Xa hOi dan su" | 10
4. Nhan dip cudn sdch chuyen khdo ndy duac Nhd xudl bdn Dgi hoe Qudc gia Hd Noi cho ra mat doc gid, tdc gid xin bdy td long biit an sau sac, Idi chiic sice khoe vd nhirng dieu tot Idnh nhdt din: 4.1. Ddng chi Dd MuM - nguyen Tdng bi thu Ban Chdp hdnh Trung uang Ddng (giai de)gn 1991 - 1997) vi tiiy gid yiu nhimg dd eldnh nhiiu thai gian doc ky 5 du Ihdo Hien phdp sira den md tdc gid eld neu ra trong cudn sdch ndy, sau do ngay J2/11/2011 eld true tiep trao ddi vd dua ra nhimg y kien quy bc'ni cho tdc gid trong viec sogn thdo co chi bdo ve hiin phdp d Viet Nam. 6ng Id mot tdm guong mdu mue ve idm thien doi vol suphdt triin ciia ddt nuoc, 'mot trong nhimg hoc tro cua Bdc Ho ve linh Hem khiit", "Id con ngirdi chiu khd hoc, chiu khd dgc..., khdng kieu cdng, rdl giu dung nguyen tdc, cdc ddng chi Idnh dgo eleu khen... ", ludn biel cdm thdng sdu sdc ddi vai cudc sdng khd khe'in ciia cdc tdng Id]} nhan ddn lao ddng ngheo khd, vd nhdt Id "cd long kinh tin Tam Bdo", "cd day elu dire tinh ciia mot vi Bd Tdl hien thi. " (• TL 326, cdc tr.90, 116 425) vd; 4.2. TS. Vd Vdn Hong - nhd kinh te hoc, mot doanh nghiep idi ba vd noi lieng nhdt cita cong ddng Viet Nam d Lie}n bang Nga, Chu tich Tdng Cdng ly thuang mcii Ben Thanh (Maxcava - Lien bang Nga), nguoi ludn hiiu vd thdng cam vol nhimg klid khdn, vdl vd trong cudc sdng ciia cdc nhd klioa hoc Viet Nam d Lien bang Nga nen dd ludn hd tro vi mat idi chinh cho hogt ddng klioa hoc cua ho noi chung vd cho chinh bdn than tdc gid cudn sdch chuyen klido ndy noi rieng (ngay tie ddu nhimg nam 90 cita thi ky irudc), ciing nhu cho vi$c xuat bdn cudn sdch chuyen klido ndy. 5. Vd cudi cung, tdc gid cung xin chdn ihdnh cdm on cdc can bo, vien chiec ciia Nhd xuat bdn Dgi hoc Qude gia Hd Noi da tich arc lam viec di cudn sdch chuyen klido ndy kip thai ra mat ban doc trong bdi cdnh siea eldi Hiin phdp ciia giai dogn xdy dung Nhd nude phdp quyin Viet Nam hi^n nay. Ha Npi - miia thu, thang 10 nam 2012 GS.TSKH. Le Van Cam (Lc Cam) 14
/; Giai thi'ch Hien phdp; 2) Bao v^ cdc quyin vd tit do hiin dinh cua con ngirdi vd cua cong dan; 3) Kiem tra nhdnh cpiyin lap phdp vd nhdnh quyin hdnh phdp - tuc Id kiem sodt quyin luc being mot nlidnh quyin luc doc lap ndo do ngay trong chinh he thdng quyin luc nhd nuoc di bdo ddm cho ca che him tra vd can bang (che uac) mot cdch him hieu ngay giita cdc nhdnh quyin luc trong mot Nhd nude phdp quyin dich thuc. Dong thai, he thdng phdp luat vi tu phdp hinh su ciia ddt nude vai tu cdch la noi dung cdt loi cua chinh sdch hinh su ciing chi dang a trong qua trinh bdn luan vi viec sua ddi - bd sung (Vi du: Tir nam 2008 den nay, Nhd nuac chi mai ban hdnh cdc quyit dinh tuatig ung ve thanh lap Ban sira ddi Bo luat hinh su nciin 1999 do Do Tuphdp chu tri vd Ban sira ddi Bo luat id lung hinh su nCtm 2003 do Vien Kiim sdt nlidn ddn idi cao chii tri hay to chuc mot sd cudc hoi ihdo tuong ung) vi thuc chdt Id cdc quy pham hien hdnh ciia hai chuyen ngdnh luat thuc dinh ndy (phdp lugl hinh su vdphdp luat td tung hinh su) ciing chua hi duac phdp diin hoa Ian thit ha). ^ L2. Ve mat thuc tiin, chinh su bdl cap cua viec khdng cd co chi kiim tra Hien phdp da ddn din thuc trgng md gem ddy nhdl theo noi dung tcii trang 1 Irongthu "V/v gdp y sira ddi, bd sung Hiin phdp nam 1992" ngay 12/11/2011 cita dong chi Dd Muai - nguyen Tdng bi thu Ban Chdp hc'inh Trung irong Ddng (giai doan 1991 - 1997) giri 4 ddng chi lanh dgo cao nhdt ciia Ddng Nhd nude vd 4 gido su ciia Khoa Luat true thuoc Dai hoc Quoc gia Hd Noi la: "Viec thuc thi Hien phdp, phdp luat nhiiu nam tro Igi day khong nghiem. tham nhimg trong nhieu linh nrc da lam xdi mdn long tin cua nhan ddn, anh huong xdu din su dn dinh h? thdng chinh tri" (• TL 17, tr.l ciia thu). Ngodi ra, thuc trgng tuong tu nhu vdy cung duoc khdng dinh bc'mg cdc luan diim khdc nua cua mot sd nhd luat hoc hdng ddu cd ten tiidi trong cdc linh vuc thuc tiin phdp ly vd klioa hoc phdp ly cua ddt nude (Xem cu thi hon: • Cdc TL 52. 60, 62-68, 89-90), chdng han nhu: 1) TS. VU Due Khiin - nguyen Chii nhiem Uy ban Phdp luat cita Qude hdi cdc khoa X (1997 - 2001) vd klioa XI (2002 - 2007); 2) GS. TS. Trdn Ngoc Duong - nguyen dgi biiu Quoc hdi Tim ky cua Chu tich Qude hoi khda XI (2002 - 2007), Phd Chii nhiem Van phdng Qudc hdi khda XII (2007 - 2011) vd hien Id chuyen gia cao cdp cita Vien Nghien cuu lap phdp thuoc Uy ban Tlmdng vu Qudc hoi;3) GS TSKH. Ddo Tri Uc - nguyen Vien trudng Vien Nhd nude vd Phdp ludt lhiu)c Vien Khoa hoc xa hdi Viet Nam (1988 - 2008), nguyen Phd Chii tich ihudiig tnrc kiem Tdng thu k}> Hdi Luat 12
,
2) Cdc phuang dn cu thi khdc nhau (theo cae bieu bang tuang inig vai tirng md hinh dl cho cac dai bilu Qudc hdi nhin vao la cd thi phdn biet dugc ngay) ciia vi?c to chire BMQL nha nude Vi?t Nam d Tning uang (theo ba hoae bdn nhanh quyin lire) trong giai doan xay dimg NNPQ. 3) Nhieng kiin giai lap hiin (KGLH) vi noi dung cu thi ciia it nhdl Id tren 45 Diiu lien quan din vi?c td chire BMQL nha nude 6 TW (dSc biet la cac Diiu lien quan din viec td chire QTP). 4) Nhieng kiin giai lap phdp (KGLP) vi noi eliing cu ihi cita it nhdl Id tren 99 Diiu trong Die thdo BLHS (sira ddi Idn thir 3). Mac dii tir ddu ndin 2012 Nha nude da thanh l^p Ban soan thao BLHS (sira doi Idn thir 3) do Bg Tu phap ehii tri. 5) Nhieng KGLP vi co edu chung ten goi cu thi ciia tirng Phdn vd Chuong, cung nhu tdng sd luong Diiu trong Die thdo Bd ludt TTHS (sira ddi Idn thu 3). Mac dii tir nam 2008 Nha nude da thanh lap Ban soan thao Bg ludt TTHS (sua ddi Idn thir 3) do Vien KSNDTC chu tri va dau nam 2012 da td ehirc lai Ban nay (do su thay doi Vien truang VKSNDTC sau khi bdu Qude hdi nhiem ky XIII). 6) Nhimg KGLP vl ca edu chung, ten ggi cu thi eua tirng Chuong va Dieu trong Du thao Du thdo Luat "Vl ddu tranh phdng, chdng tdi pham cd to chire". Mac dii 14 ndm trudc ddy, theo Quyit djnh sd 138/1998/QD-Ttg ngay 31/7/1998 cua Chinh phu phe duyet "Chuong trinh qudc gia phdng, chdng tdi pham", thi ddu tranh vdi tgi pham (DTrVTP) cd td chire la mot trong nhimg de an eua Chuong trinh nay vay ma 14 ndm (1998 - 2012) da trdi qua nhung cho din nay dao ludt nay van chua duge soan thao; ddng thai tir nam 2005 ludn dilm ehi d^o ciia Nghj quyit sd 49/NQ-TW la: "Thue hien ed hieu qua cudc dau tranh phdng, chong tdi pham, dac biet la tdi tham nhung, tdi pham cd td chire boat dgng theo kilu "xa hoi den". Nhu v§y, svr phan tich tren day khdng chi cho phep khdng djnh tinh cap thiet cua yi?c nghien ciru, ma con la ly do luan chirng cho ten ggi ciia mot sd vdn di cdp bach cua KHPL duge dl cap trong cuon sach chuyen khao nay ciia tac gia. Bdi le, khi suy ngam vl trach nhiem cua ngudi cdng ddn, nha khoa hgc truac Td quoc va nhan dan, thi dung nhu TS. VU Dire Khiin da vilt: "Nha khoa hge phai cd ban ITnh va pham chat cua "ngudi ehiln sy" tren mat trdn khoa hgc, dam va biet ddu tranh vi chan ly, vi khoa hgc chan chinh..." (• TL 59, tr.21). 18
DAT VAN DE 1. Tinh cap thiet ciia vice nghien ciiu van de. Hien nay khi ban den nhirng vdn ele cdp hdch cua khoa hoc phap ly (KHPL) nuac nha trong giai doan .xeiy dung nhd incdc phdp quyen (NNPQ) ciia nhein ddn, do nhein eldn vd vi nhan ddn, chiing ta co the nhan thay rang, do chinh la 3 nhom van dS chii \kx va quan trpng trong dai song chinh tri - phap ly a Viet Nam ma each day han mot nam, Ian dau tien ciing mot liic da dugc ghi nhan trong van kien Dai hoi Dang Idn thii XI (thang 1/2011) - sira doi Hiin phdp (.SDHP). cdi cdch tu phdp (CCTP) va hodn thien chinh sdch hinh su (CSIIS) de bao ve eeic quyin (BVCQ) con nguoi, ma cu thi la: "Nghien ciru xay dung, b6 sung cac thiCn che ^a ca che van hanh cu the de bao dam nguyen tic tdt ca quyfin lire nha nuac thuoc ve nhan dan va nguycMi tac quyen luc nha nuac la thdng nhat: co sir phan cong, phoi hop va kiem soat giiia cac ca quan trong viec thuc hien cac quyen lap phap, hanh phap va tu phap... Khdn truang nghien ciru, siia doi, bo sung Hien phdp nam 1992... Ddy manh viec thuc hien Chien luac cdi cdch tu pheip din ne'im 2020, xay dung he thong tu phap trong sach, vCrng manh, bao ve cong ly, ton trong va bao ve quyc^n con nguai... Hoan thien chinh sach phap luat vc hinh sir,... bao dam boat boat dgng xet xii la trpng tam cua each tu phap...; tang cuang trach nhiem cong to trong boat dong dieu tra, gan cong t6 vai boat dong digu tra. Sap xep, kien toan to ehuc va boat dong cua co quan dieu tra theo huang thu gpn dau moi; xac dinh ro boat dong dieu tra theo t6 tung va boat dong trinh sat, trong dau tranh phong, chi^ng toi pham... Tang cudng cac ca che giam sat, bao dam sir tham gia cua nhan dan vai boat dong tu phap" (• TL 3, tr.247-252). Thuc ra, 2 nhom vdn de sau (CCTP va hoan thien CSHS nham BVCQ con nguai) thi ngay tir thap ky d k tien ciia M ky XXI da luon dugc the hien bang cdc ludn diim mang tinh chi deio rdl tiin bd vd ddn chu trong mot loat cac van kien truac do ciia Dang nhu: 1) Cac luan diem ciia hai Nghi quyet so 48/NQ-TW ngay 24/5/2005 "Ki? Chiin luac xdy elicng vei hodn thien he thdng phdp ludt Viet Nam elin nam 2010, dinh huang den nam 2020" va s6 49/NQ-TW ngay 02/6/2005 ' T J Chiin luac cdi cdch tu pheip din nam 2020" ciia Bp Chinh tri; 2) Luan diem vh xdy dung co che tdi phdn Hiin phdp ddi ve'/i hogt ddng lap phdp. hdnh phdp vd lu phdp ciia Nghi quya Dai hoi Dang \m thir X (nam 2006). Do do, viec nghien ciru 15
ly luan de lam sdng Id bdng cdc ludn diim KHPL ddi ve'ri ba nhe'mi vdn di ceip bdch tren ddy dS tir do dua ra mo hinh lap hifin (MHLH) ve to chire bg may quyen luc (BMQL) nha nuac d Trung uang (TW), cung nhu mo hinh lap phap (MHLP) cua Du thdo mot s6 dao luat co lien quan den nhom van de tuang ung dugc nghien curu (nhu: Du ihdo Luat "Ve Toa dn Hiin phdp Vi^t Nani\ Die thdo Luat ''Vi ddu tranh phdng, chdng tdi plum cd Id chuc a Viet Nam", Du thdo Phan chung Bg luat hinh su (BLHS) va Die ihdo Bg luat t6 tung hinh sir (BLTTHS) sau Idn phap dien hoa thir ba) ro rang la co y nghTa khoa hoc, thuc tiin quan trong the hien tren cac binh di?n sau: 1.1. Vl mat lap phdp, mac dii ngay tir nam 2006 da co luan dilm tien bg va dan chu neu tren ciia Dai hoi Dang ISn thir X ve xay dung co che bao ve Hien phap (BVHP) bang ''phdn quyir (tire la bang su trong tdi va dua xaphdn quyet ciia nhanh quyen tu phap (QTP), nhirng ro rang la cho den hom nay trong he thong cac van ban phap luat (VBPL) ciia Viet Nam (ke ca trong Hien phap nam 1992 hien hanh) van chua c6 biit ky quy phgin new de cap den mot co chi doc lap chuyen l/iich vi BVHP dung vai nghTa ciia no - mot co quan t6 tung Hiin phap vai cac tham quyin nhu: 1) Gieii ihich Hiin phdp; 2) BVCQ vd lu eh hiin dinh cita con nguai vd cua cdng ddn; 3) Kiim tra nhdnh quyin lap phdp (QLP) vd nhdnh quyin hdnh phdp (QHP) - tire la kiem soat quyin lire (KSQL) bang nhanh QTP ngay trong chinh Iw thdng quyin luc nhd nude dl dam bao ca ehl kiim tra va can bang (che uac) giu-a cac nhanh quyin lire trong mot NNPQ dich thuc (neu nhu ehung ta thire su mu6n xay dung NNPQ a Viet Nam); dong thai, h? thing phap luat vl tu phap hinh sir (TPHS) vai tu each la noi dung c6t loi eiia CSHS cung chi dang a trong qua trinh ban luan vl viec sira doi, bl sung (Vi du: chi mai ban hanh ciic quyit dinh tuang irng vl thanh lap hai Ban sira doi BLHS va BLTTHS hay to chire cac hoi thao tuang irng chir thuc chat la cac quy pham eiia luat thuc dinh ciia hai chuyen nganh luat thuc dinh nay cung chua he dirge phap dien hoa Ian thir ba). 1.2. Ve mat ihiee tien, chinh sir bSt cap cua viec khong co ca clie kiem tra hiin phap (KTrHP) da dan din thirc trang ma theo sir khdng dinh ciia mot so luat gia la "Thai gian qua, tinh trang vi hiin xay ra tuy khong phai phd bien nhirng the hien tren nhiiu ITnh vire khac nhau va tinh chat, mire do nghiem trgng ban nhdt la nhung vdn ban, hanh vi xam pham Igi ich ca nhan, to chire dirge Hiin phap bao ve ma vice phat hien chua kip 16
3) Khi dua ra sir phan tich khoa hge nhirng vdn dl ly luan ve hoan thi?n CSHS nhdm BVCQ con nguai trong giai doan xdy dimg NNPQ Viet Nam, pham vi cudn sach chuyen khao nay chi di sau dl cap din vi(-c hoan thien hai he thdng phap luat chinh trong ITnh vuc TPHS (PLHS va phap ludt TTHS) ma chua dl cap din he thong phap ludt thi hanh an hinh s\r (THAHS) (nguyen do cua vdn dl la Ludt THAHS nam 2010 chi mdi cd hieu lire thi hanh dugc ban 1 ndm - tir thang 1/7/2011 din nay nen nhung vdn dl phat sinh trong thuc tien ap dung cua nganh luat thu ba thugc ITnh v\rc TPHS nay chua nhiiu). 4. Cau true cua cuon sach. Nhu vay, nhimg phdn tich tren day kJidng chi cho phep khSng dinh tinh thai su cdp bach cua viec soan thao vl mdt ly ludn he thdng nhung van dl dugc l\ra chgn dl nghien ciru, ma con la ly do ludn chung cho ten ggi ciia cudn sach chuyen khao nay ciia chiing tdi. Bdi le, trudc yeu cau SDHP ciia giai doan xdy dung NNPQ a Viet Nam hien nay, viec xuat phat tir thuc tien lap hiin va thue tien lap phap hinh sir cua nude nha trong trong ban sau thap ky qua (kl tir khi Hiin phap nam 1946 ra ddri) dl suy ngam, nghien ciru va phan tich vl mat ly luan, ddng thdri tham khdo cd chon he kinh nghiem lap hiin ciia cdc NNPQ thuoc cdc he thdng phdp ludt khdc nhau tren thi giai voi sie nhan ihiee - khoa hoe sdu sac dual dnh sdng tu tuong Hd Chi Minh vl mot ban Hiin phap nhan dan, dan chu, phap quyin dk dua ra md hinh lap hiin (MHLH) ve cac quy pham lien quan din td chire BMQL nha nuac, doi mdi h$ thdng cac ca quan tu phap va hoan thi?n cac quy pham phap ludt (QPPL) ve TPHS nlidm tang cudrng viec BVCQ con nguai la nhiem vu rdt quan trgng cua KHPL nuoc nhd. Vi vdy, ehung tdi cho la hgp ly khi nhung vdn de trong cudn saeh chuyen khao nay ngoai cac phdn "Dat vdn di", "Kit luan ehung", "Danh mue cdc nguSn tdi li^u tham khdo", "Cdc Phu luc", thi Phdn "Ndi dung vdn di" cua no se bao gom 4 Chuong vai cac ten ggi cu the nhu sau: Chuong mot. NHAN THUC CHUNG VE KHOA HQC PHAP LY TRONG GIAI DOAN XAY DgNG NHA NUQC PHAP QUYEN. Chuong hai KHOA HQC PHAP LY TRUOC YEU CAU SUA DOI HIEN PHAP CUA GIAI DOAN XAY DUNG NHA NUOC PHAP QUYEN. Chieong ba. KHOA HQC PHAP LY TRU'QC YEU CAU CAI CACH TU' PHAP TRONG BOI CANH SL)A DOI HIEN PHAP ClL'A GIAI DOAN XAY DUNG NHA NU'QC PHAP QUYEN. 22
2) Cdc phuang dn cu thi khdc nhau (theo cae bieu bang tuang inig vai tirng md hinh dl cho cac dai bilu Qudc hdi nhin vao la cd thi phdn biet dugc ngay) ciia vi?c to chire BMQL nha nude Vi?t Nam d Tning uang (theo ba hoae bdn nhanh quyin lire) trong giai doan xay dimg NNPQ. 3) Nhieng kiin giai lap hiin (KGLH) vi noi dung cu thi ciia it nhdl Id tren 45 Diiu lien quan din vi?c td chire BMQL nha nude 6 TW (dSc biet la cac Diiu lien quan din viec td chire QTP). 4) Nhieng kiin giai lap phdp (KGLP) vi noi eliing cu ihi cita it nhdl Id tren 99 Diiu trong Die thdo BLHS (sira ddi Idn thir 3). Mac dii tir ddu ndin 2012 Nha nude da thanh l^p Ban soan thao BLHS (sira doi Idn thir 3) do Bg Tu phap ehii tri. 5) Nhieng KGLP vi co edu chung ten goi cu thi ciia tirng Phdn vd Chuong, cung nhu tdng sd luong Diiu trong Die thdo Bd ludt TTHS (sira ddi Idn thu 3). Mac dii tir nam 2008 Nha nude da thanh lap Ban soan thao Bg ludt TTHS (sua ddi Idn thir 3) do Vien KSNDTC chu tri va dau nam 2012 da td ehirc lai Ban nay (do su thay doi Vien truang VKSNDTC sau khi bdu Qude hdi nhiem ky XIII). 6) Nhimg KGLP vl ca edu chung, ten ggi cu thi eua tirng Chuong va Dieu trong Du thao Du thdo Luat "Vl ddu tranh phdng, chdng tdi pham cd to chire". Mac dii 14 ndm trudc ddy, theo Quyit djnh sd 138/1998/QD-Ttg ngay 31/7/1998 cua Chinh phu phe duyet "Chuong trinh qudc gia phdng, chdng tdi pham", thi ddu tranh vdi tgi pham (DTrVTP) cd td chire la mot trong nhimg de an eua Chuong trinh nay vay ma 14 ndm (1998 - 2012) da trdi qua nhung cho din nay dao ludt nay van chua duge soan thao; ddng thai tir nam 2005 ludn dilm ehi d^o ciia Nghj quyit sd 49/NQ-TW la: "Thue hien ed hieu qua cudc dau tranh phdng, chong tdi pham, dac biet la tdi tham nhung, tdi pham cd td chire boat dgng theo kilu "xa hoi den". Nhu v§y, svr phan tich tren day khdng chi cho phep khdng djnh tinh cap thiet cua yi?c nghien ciru, ma con la ly do luan chirng cho ten ggi ciia mot sd vdn di cdp bach cua KHPL duge dl cap trong cuon sach chuyen khao nay ciia tac gia. Bdi le, khi suy ngam vl trach nhiem cua ngudi cdng ddn, nha khoa hgc truac Td quoc va nhan dan, thi dung nhu TS. VU Dire Khiin da vilt: "Nha khoa hge phai cd ban ITnh va pham chat cua "ngudi ehiln sy" tren mat trdn khoa hgc, dam va biet ddu tranh vi chan ly, vi khoa hgc chan chinh..." (• TL 59, tr.21). 18
2. Nhung CO so ly luan va phuunji phap luan ciia vice nghien ciiu 2.1. Nlurng co'.so Iv ludn ^ tlo la cac ihanh U,;u :iOn tiln ciia mot sd nganh klu)a hgc xa hoi: lual hoc (ma dac bici ia khoa hpc ludt hien phap va cac chuyen nganh khoa hoc vl TPl IS), chinh iri hoc. irilt hgc, xa hdi hgc, tam ly hoc. v.v... d trong \a n-it)ai nude ma Irong dd phan anh cdc lu tiidngphdp ly tiin hd vd elein chu vdi lu cdch Id nhieng gid tri xd hen - tinh ihdn cao quy nhdt duexc thira nlicin chung cua nin ve-tn nunh ihi g'tdi vd tinh hoa ciia nha loeit nhu: 1) Xay dimg xa hdi dan sir (XI IDS) va mot NNPQ dan chii dich thuc cua nhan dan, do nhan dan, vi nhan dan; 2) Tinh phap chi tdi ihugng va hicu lu-c true tiln cua I liln phiip trong cac ITnh \-,rc lioat ddng eiia BMQL nlia nirdc \'a dcri sdng xa hdi; 3) Chu qu>ln cua nhan dan phai cao ban chu quyen cua Nha nude: 4) KTrl IP. ton trong \h BVCQ con ngudd bang phap luat ve TPilS theo cac cliuan mirc qudc tl: 5) KSQL nha nucTC va dau tranh phdng, chdng tham nhung (PCTN); 6) Bao dam tinh doc lap thuc sir ciia QTP va quyen KTrHP; v.v... Ngoai ra, de gdp phan dua ra su phan tich khoa hgc ndi dung \'l thuc tien tirng vdn dl ly ludn tuang irng ma cudn sach chuyen khao na\ dl cap din, trong qua trinh soan thao eac Du thdo HPSD, VBPL va cdc md hinh hiin djnh vl Id chire BMQL nha nuac trong giai doan xdy dung NNPQ, tac gia con sir dung mot sd lugng Idii cac VBPL trong he thdng phap luat qudc gia Viet Nam va he thdng phap luat qudc te hien hanh. 2.2. Nhieng ca sa phuang phdp ludn - dd la phep bien chiing duy vat, eac ludn dilm tiln bd va dan chii trong cac van kien cua Dang (da li?t ke tren day) vl BVHP, CCTP va SDHP dl "Thuc hien chinh quyin mgnh me vd sdng siidt cua nhdn eldif theo tu tudng ciia lanh tu Hd Chi Minh nhu trong Hien phap Viet Nam nam 1946 (-TL 18, tr.8), ciing nhu quan diem ciia nguyen Tdng Bi thu BCHTW Dang - d6ng chi Dd Miedi ve xdy dimg mot Quoc hdi hoeu eldng thue'mg xiiycn neu trong bai phat bieu tai Hdi nghi TW 2 khda VII ngay 29/11/1991 trudc khi thdng qua Hiin phap ndm 1992 (Xem cu thi ban: .TL 16, tr.l6) va ve mot co quan tai phan Hien phap chuyen trach va tap trung la "Toa dn Hiin phdp hogc Hdi ddng Hiin phdp mang tinh dgc lap ceio, mang tinh e1e)e lap chuyen trdch vd doc lap khdng ndm a Qude hd'i, Chinh phu" trong thu "V/vgdpybd sung sica ddi I nin phdp netm 1992" ngay 12/11/2011 da neu (Xem cu thi htm: .TL 17, tr.2). Han nua, hoan loan diing ddn la "khoa hgc cang di vao chuyen sau thi Cling lai bdc Id nhung rd net nhung khd khan va ban che ciia no trong viec nhin nlian \a danh gia su vat, hien lugng vdi tu each la mdt he 19
Chwo>na mot NHAN THLfC CHUNG V^ KHOA HOC PHAP LY TRONG GIAI DOAN XAY DLFNG NHA NU'aC PHAP QUY^N L CAC LUAiV DIEM VE NHA N l / 6 C PHAP QUYEN DUONG DAI § 1 . LiTO-c khao SIP hinh thanh va phat trien cua cac tu* tu-o-ng vd nha nu-o-c phap quydn; khai niem nha PLF&Cphap quyen 1. Lu-9-c khao su- hinh thanh va phat trien cua cac tu- tu-oTig ve nha nu-6-c phap quyen (Xem cu thi ban: .TL 28, tr.I5 - 22). Viec nghien ciru lich sir cac hgc thuylt chinh tri va phap luat tren thi giai tir c6 dai din nay da cho phep khdng dinh mdt each xac dang rang: 1.1. Su phdi thai cdc tu tudng ddu tien ciia nlidn loai vl NNPQ da cd cdi ngudn ljch sir tir rdt Idu ddi. Chdng ban, ngay tir thi ky IX - VI TCN cac nha tu tudng eiia Hy Lap cd dai da quan niem la: sir khdng djnh cac nguyen tac edng bang, phap chi va mdt cudc song vTnh hang bao gid cung gan liln vdi quyin nang cua cac thien thdn tren niii Olympia, diing ddu la Thdn Zeus (Zdt). Liic bdy gid, trong cac trudng ca ciia Homer (thi ky VIII TCN), dac biet la hai truang ca ndi tilng thi gidi "Illiade" va "Odysse", Than Zdt dugc mo ta nhu mgt dang toi cao ban phat cdng ly chung va trimg tri nghiem khdc nhung ke gdy nen bao lire hoae nhirng ke phan xet bdt edng. Dan ddn, nhirng quan ni?m cua Homer da duge tilp tyc phat trien trong eac sang tac cua "bay nha thdng thai" d Hy Lap co dai (vao thi ky VII - VI TCN) - Falex, Pit tdc, Periandr, Biant, Kledbul, Hildng va nhdt la Xdldng (683 - 559 TCN) - nha lap phdp, nha boat ddng nhd nude, nha cai each ndi tilng eua Athens va dugc coi la ngirdi sang lap ra nen dan chii cd dai. 1.2. Ddng thdi, cac quan niem vl phap che, phap luat nhu la nhung ea sd tdn tai ciia nha nude ma cho den nay van cdn cd y nghTa rdt quan 26