Tình hình chăm sóc và hỗ trợ cho những người có H tại hai quận Hải Châu và Thanh Khuê, thành phố Đà Nẵng, năm 2006

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Tình hình chaêm soùc vaø hoã trôï cho nhöõng ngöôøi<br /> coù H taïi hai quaän Haûi Chaâu vaø Thanh Kheâ,<br /> thaønh phoá Ñaø Naüng, naêm 2006<br /> Bùi Thӏ Thanh Mai (*), Ĉӛ Mai Hoa (**), Lê Bҧo Châu (***), Phҥm Thӏ Ĉào (****),<br /> BS. Buø<br /> i Thò Thanh Mai (*), ThS.BS. Ñoã Mai Hoa(**),<br /> Ngô Thӏ KimThS.<br /> Phѭӧng<br /> (*****)<br /> ThS.BS. Leâ Baûo Chaâu (***), BS. Phaïm Thò Ñaøo (****), BS. Ngoâ Thò<br /> Kim Phöôïng (*****)<br /> <br /> Hieän nay, tæ leä nhieãm HIV/AIDS taïi Vieät Nam (bao goàm caû thaønh phoá Ñaø Naüng) vaãn tieáp tuïc gia taêng<br /> vaø ñang lan roäng vaøo coäng ñoàng daân cö bình thöôøng. Ñieàu naøy ñoøi hoûi nhöõng ngöôøi coù H, gia ñình<br /> hoï vaø toaøn xaõ hoäi phaûi thöïc hieän caùc hoaït ñoäng töï chaêm soùc, chaêm soùc, hoã trôï vaø ñieàu trò cho nhöõng<br /> ngöôøi coù H ñeå giuùp hoï tích cöïc ñoái phoù vôùi caên beänh AIDS, taêng cöôøng chaát löôïng cuoäc soáng cuûa<br /> hoï, vaø ngaên ngöøa tình traïng laây truyeàn beänh cho nhöõng ngöôøi khaùc trong coäng ñoàng. Nghieân cöùu<br /> naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi hai muïc tieâu chính:1) Xaùc ñònh tình traïng söùc khoeû vaø nhu caàu cuûa ngöôøi coù<br /> H, vaø 2) Tìm hieåu thöïc traïng chaêm soùc, hoã trôï hoï töø phía gia ñình vaø xaõ hoäi taïi hai quaän Haûi Chaâu<br /> vaø Thanh Kheâ cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng ñeå töø ñoù ñeà xuaát caùc khuyeán nghò cho Hoäi Y teá coâng coäng<br /> cuûa Ñaø Naüng tham gia hieäu quaû vaøo coâng taùc chaêm soùc vaø hoã trôï cho nhöõng ngöôøi coù H. Nghieân<br /> cöùu ñaõ söû duïng keát hôïp hai phöông phaùp nghieân cöùu ñònh tính vaø ñieàu tra taïi coäng ñoàng. Nghieân<br /> cöùu cho thaáy nhieàu ngöôøi coù H taïi Ñaø Naüng vaãn coøn bò kyø thò vaø töï kyø thò neân hoï thöôøng hay che<br /> giaáu tình traïng nhieãm cuûa mình, laøm cho hoï bò haïn cheá nhieàu trong vieäc tieáp caän vôùi nhöõng hoã trôï<br /> caàn thieát. Nghieân cöùu cuõng cho thaáy vaán ñeà tö vaán, chaêm soùc vaø hoã trôï ngöôøi coù H ôû Ñaø Naüng coøn<br /> nhieàu haïn cheá, maëc duø caùc nguoàn löïc vaø söï hoã trôï cho hoï taïi coâng ñoàng laø saün coù hoaëc coù khaû naêng<br /> huy ñoäng ñöôïc. Vì vaäy, trong thôøi gian tôùi khi Hoäi Y teá coâng coäng tham gia coâng taùc naøy, Hoäi neân<br /> ñoùng vai troø laøm caàu noái giöõa nhöõng ngöôøi coù H vaø caùc nguoàn löïc naøy. Beân caïnh ñoù, Hoäi neân keát<br /> hôïp vôùi ngaønh y teá ñeå ñaåy maïnh caùc chöông trình can thieäp tieáp caän taïi coäng ñoàng ñoái vôùi ngöôøi coù<br /> H, naâng cao chaát löôïng caùc dòch vuï tö vaán, chuyeån tuyeán, chaêm soùc söùc khoeû vaø caùc dòch vuï xaõ hoäi<br /> ñaùp öùng ngaøy caøng toát hôn mong muoán/nhu caàu cuûa ngöôøi coù H.<br /> Töø khoaù: ngöôøi coù H, chaêm soùc, hoã trôï, phaân bieät, kyø thò, töï kyø thò<br /> <br /> Care and support for people living with<br /> HIV/AIDS in Hai Chau and Thanh Khe<br /> district, Da Nang city in 2006<br /> The HIV/AIDS prevalence in Viet Nam (including Da Nang city) is currently increasing and spreading out to community. Thus, it is crucial to implement activities such as self-care, care, support and<br /> treatment for people living with HIV/AIDS (PLWHA) in order to help them fight HIV/AIDS, improve<br /> their quality of life and prevent transmission to others in the community. This study was carried out<br /> with two objectives: 1) Identify the health status and need of PLWHA, and 2) Understand the current<br /> care and support for them given by their family and community in the district of Hai Chau and Thanh<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> 31<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Khe in Da Nang city. Based on the findings from this study, recommendations were made to Da Nang<br /> Public Health Association for its effective involvement in the care and support for PLWHAs in this<br /> city. Qualitative research method and community survey were utilized in the study. The findings show<br /> that almost PLWHAs in Da Nang were discriminated and self-stigmatized. Therefore, they often try<br /> to hide their infection status, making it as a barrier for their access to necessary supports. The results<br /> also reveal that although resources and supports for PLWHA in the community were available or mobilizable, such activities as counseling, care and support for PLWHA in Da Nang were still limited. Study<br /> findings suggest that the Public Health Association should play its role as bridging PLWHAs and those<br /> resources/supports. In addition, the Association should co-operate with the health sector to promote<br /> community-based intervention programs for PLWHAs, improve the quality of counseling, referral,<br /> health care and other social services in order to better meet the need of PLWHAs.<br /> Key words: People living with HIV/AIDS, care, support, discrimination, stigma, and self-stigma<br /> Taùc giaû<br /> *<br /> <br /> ThS. BS. Buøi Thò Thanh Mai: coâng taùc taïi Coâng ty tö vaán ñaàu tö y teá. Email: mai@cihp.org<br /> <br /> **<br /> <br /> ThS.BS. Ñoã Mai Hoa - Phoù tröôûng boä moân Quaûn lyù heä thoáng y teá, Tröôøng Ñaïi hoïc y teá coâng coäng.<br /> Email: dmh@hsph.edu.vn<br /> <br /> ***<br /> <br /> ThS.BS. Leâ Baûo Chaâu - Giaûng vieân boä moân Quaûn lyù heä thoáng y teá, Tröôøng Ñaïi hoïc y teá coâng coäng.<br /> Email: lbc@hsph.edu.vn<br /> <br /> ****<br /> <br /> BS. Phaïm Thò Ñaøo - Ñieàu phoái vieân cuûa Hoäi Y teá coäng coäng Ñaø Naüng, Phoù giaùm ñoác Trung taâm y teá döï phoøng<br /> Ñaø Naüng. Email: daoaid@yahoo.com<br /> <br /> ***** BS. Ngoâ Thò Kim Phöôïng - Caùn boä cuûa Hoäi Y teá coäng coäng Ñaø Naüng, Tröôûng Khoa PC AIDS Trung taâm y teá<br /> döï phoøng Ñaø Naüng. Email: phuong_ngokim@yahoo.com.<br /> <br /> 1. Ñaët vaán ñeà<br /> Ñaø Naüng laø moät thaønh phoá ñoâ thò thuoäc khu vöïc<br /> duyeân haûi Mieàn Trung coù tieàm naêng vaø ñang treân<br /> ñaø phaùt trieån veà kinh teá xaõ hoäi. Ca nhieãm HIV ñaàu<br /> tieân cuûa thaønh phoá ñöôïc phaùt hieän vaøo thaùng 4/1993<br /> vaø ñeán cuoái thaùng 10/2005, toaøn thaønh phoá ñaõ phaùt<br /> hieän 694 ngöôøi coù H, 289 beänh nhaân AIDS vaø 222<br /> tröôøng hôïp töû vong do AIDS. Coù 7/7 quaän huyeän vaø<br /> 54/56 xaõ phöôøng ñaõ phaùt hieän coù ngöôøi coù H. Do<br /> vaäy, nhu caàu ñöôïc chaêm soùc veà söùc khoûe vaø tinh<br /> thaàn cuûa ngöôøi coù H khaù cao taïi Ñaø Naüng. Ñeå hoã trôï<br /> giaûi quyeát vaán ñeà söùc khoeû naøy, ñoàng thôøi taêng<br /> cöôøng söï phaùt trieån cuûa Hoäi Y teá coâng coäng (YTCC)<br /> thaønh phoá Ñaø Naüng, Hoäi ñaõ phoái hôïp vôùi Tröôøng ñaïi<br /> hoïc Y teá coâng coäng xaây döïng vaø thöû nghieäm moâ<br /> hình chaêm soùc hoã trôï ngöôøi coù H taïi nhaø taïi hai quaän<br /> Haûi Chaâu vaø Thanh Kheâ. Baùo caùo döôùi ñaây laø moät<br /> phaàn cuûa nghieân cöùu ñaùnh giaù ban ñaàu tröôùc khi moâ<br /> hình treân ñöôïc trieån khai vôùi hai muïc tieâu chính: 1)<br /> 32<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> Xaùc ñònh tình traïng söùc khoûe vaø nhu caàu cuûa ngöôøi<br /> coù H, vaø 2) Tìm hieåu thöïc traïng chaêm soùc, hoã trôï hoï<br /> töø phía gia ñình vaø xaõ hoäi taïi hai quaän treân cuûa thaønh<br /> phoá Ñaø Naüng.<br /> <br /> 2. Phöông phaùp nghieân cöùu<br /> Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän vaøo thaùng 4 vaø<br /> thaùng 5 naêm 2006 taïi quaän Haûi Chaâu vaø quaän Thanh<br /> Kheâ thaønh phoá Ñaø Naüng. Haûi Chaâu laø quaän trung<br /> taâm thaønh phoá Ñaø Naüng. Toaøn quaän coù 12 phöôøng<br /> (môùi taùch thaønh 13 phöôøng) vôùi hôn 200.000 ngöôøi.<br /> Haûi Chaâu laø nôi coù nhieàu ñieåm taäp trung daân cö vaø<br /> coù caùc ñaàu moái giao thoâng: saân bay, beán caûng, nhaø<br /> ga. Quaän Haûi Chaâu coøn taäp trung nhieàu ñieåm kinh<br /> doanh, vui chôi giaûi trí vaø caùc dòch vuï khaùc. Thanh<br /> Kheâ cuõng laø moät quaän trung taâm naèm saùt Haûi Chaâu,<br /> coù dieän tích töï nhieân chæ gaàn baèng quaän Haûi Chaâu.<br /> Thanh Kheâ coù 8 phöôøng vôùi toång soá daân hôn<br /> 160.000 ngöôøi. Quaän Thanh Kheâ naèm gaàn bôø bieån<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> vaø coù nhieàu ngöôøi daân soáng baèng ngheà ñaùnh baét<br /> thuûy saûn treân bieån.<br /> Nghieân cöùu ñaõ keát hôïp söû duïng caû phöông phaùp<br /> nghieân cöùu ñònh löôïng vaø ñònh tính. Nghieân cöùu<br /> ñònh löôïng nhaèm ño löôøng thöïc traïng söùc khoûe tinh<br /> thaàn vaø theå chaát cuûa ngöôøi coù H thoâng qua boä caâu<br /> hoûi phoûng vaán ngöôøi coù H veà vaán ñeà dinh döôõng, veä<br /> sinh phoøng laây nhieãm vaø caùch xöû trí taïi nhaø moät soá<br /> bieåu hieän thöôøng gaëp ñoái vôùi ngöôøi coù H. Boä caâu hoûi<br /> do nhoùm nghieân cöùu bieân soaïn döïa treân caùc boä caâu<br /> hoûi coù saün, tham khaûo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia,<br /> vaø ñöôïc thöû nghieäm taïi Haø Noäi vaø Ñaø Naüng. Ñieàu<br /> tra vieân laø caùn boä hoäi YTCC phöôøng ñoàng thôøi laø<br /> caùn boä chuyeân traùch chöông trình phoøng choáng<br /> HIV/AIDS ñöôïc taäp huaán veà söû duïng boä caâu hoûi<br /> phoûng vaán. Nghieân cöùu ñònh tính nhaèm tìm hieåu<br /> nhöõng thoâng tin saâu hôn veà cuoäc soáng, tình traïng<br /> taâm lyù vaø nhu caàu ñöôïc hoã trôï cuûa ngöôøi coù H.<br /> Ñoái töôïng nghieân cöùu laø ngöôøi coù H trong dieän<br /> ñöôïc quaûn lyù taïi hai quaän Haûi Chaâu vaø Thanh Kheâ<br /> cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng. Theo baùo caùo cuûa Trung<br /> taâm Y teá döï phoøng Ñaø Naüng , soá ngöôøi coù H trong<br /> dieän quaûn lyù treân ñòa baøn hai quaän laø 135, tuy nhieân<br /> do soá ngöôøi ñang trong traïi caûi taïo vaø di bieán ñoäng<br /> lôùn, neân soá ngöôøi coù H coù theå tieáp caän vaø phoûng vaán<br /> ñöôïc toái ña trong voøng 1 thaùng laø 34 ngöôøi, trong ñoù<br /> 19 ngöôøi ôû quaän Haûi Chaâu vaø 15 ngöôøi ôû quaän<br /> Thanh Kheâ. Sau 1 thaùng ñieàu tra baèng phieáu hoûi, 14<br /> ngöôøi coù H taïi quaän Haûi Chaâu, nôi seõ dieãn ra can<br /> thieäp ñöôïc phoûng vaán saâu. Ñaây cuõng laø con soá toái<br /> ña coù theå tieáp caän ñöôïc trong soá nhöõng ngöôøi ñaõ traû<br /> lôøi phieáu phoûng vaán.<br /> Beân caïnh ñoù, nghieân cöùu cuõng tieán haønh caùc<br /> cuoäc phoûng vaán saâu vaø thaûo luaän nhoùm vôùi nhöõng<br /> ngöôøi thaân chaêm soùc nhöõng ngöôøi coù H, vaø ñaïi dieän<br /> cuûa caùc ban ngaønh ñoaøn theå ñang tham gia vaøo coâng<br /> taùc phoøng choáng HIV/AIDS treân ñòa baøn thaønh phoá<br /> Ñaø Naüng nhaèm tìm hieåu veà söï phoái keát hôïp cuûa hoï<br /> trong coâng taùc chaêm soùc vaø hoã trôï cho nhöõng nguôøi<br /> coù H, vaø caùc nguoàn hoã trôï veà theå chaát vaø tinh thaàn<br /> maø ngöôøi coù H coù theå nhaän ñöôïc.<br /> Keát quaû phoûng vaán baèng boä caâu hoûi ñöôïc nhaäp<br /> baèng phaàn meàm EPI Info 6 vaø phaân tích baèng phaàn<br /> meàm SPSS vôùi muïc ñích xaùc ñònh ñöôïc thöïc traïng<br /> söùc khoeû theå chaát, tinh thaàn vaø caùc hoã trôï hieän coù<br /> cho ngöôøi coù H cuõng nhö kieán thöùc vaø thöïc haønh cuûa<br /> ngöôøi chaêm soùc ngöôøi coù H. Caùc cuoäc phoûng vaán<br /> ñöôïc ghi baêng, raûi baêng, maõ hoùa vaø phaân tích baèng<br /> phaàn meàm phaân tích ñònh tính Atlas ti 5.0 ñeå xem<br /> <br /> xeùt chaát löôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi coù H, söï chaêm<br /> soùc vaø hoã trôï cuûa gia ñình vaø coäng ñoàng vôùi ngöôøi<br /> coù H vaø nhöõng nhu caàu/mong ñôïi cuûa hoï.<br /> Baùo caùo coù söû duïng moät soá lôøi trích daãn vaø ñeå<br /> ñaûm baûo tính bí maät vaø rieâng tö, teân cuûa nhöõng<br /> ngöôøi tham gia phoûng vaán ñaõ ñöôïc thay ñoåi nhöng<br /> tuoåi vaø giôùi vaãn ñöôïc giöõ nhö thöïc teá.<br /> Nghieân cöùu tuaân thuû nhöõng qui ñònh veà ñaïo ñöùc<br /> nghieân cöùu, ñaõ ñöôïc Hoäi ñoàng ñaïo ñöùc cuûa tröôøng<br /> Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng pheâ duyeät. Nhöõng ngöôøi<br /> tham gia nghieân cöùu chæ ñöôïc phoûng vaán sau khi hoï<br /> ñöôïc thoâng baùo veà muïc ñích nghieân cöùu vaø ñoàng yù<br /> tham gia. Beân caïnh ñoù, thoâng tin cuûa ngöôøi phoûng<br /> vaán ñöôïc ñaûm baûo chæ söû duïng cho muïc ñích nghieân<br /> cöùu. Tröôùc khi tham gia nghieân cöùu, caùc ñieàu tra<br /> vieân ñöôïc ñaøo taïo veà ñaïo ñöùc nghieân cöùu vaø caùch<br /> thöùc hoã trôï cho ñoái töôïng phoûng vaán khi caàn.<br /> <br /> 3. Keát quaû nghieân cöùu<br /> 3.1. Thoâng tin chung veà nhöõng ngöôøi coù H<br /> taïi hai quaän Haûi Chaâu vaø Thanh Kheâ<br /> Tuoåi trung bình cuûa ngöôøi coù H trong ñieàu tra<br /> tröôùc can thieäp laø 34.8 tuoåi trong ñoù ngöôøi cao tuoåi<br /> nhaát laø 56 vaø ngöôøi ít tuoåi nhaát ñöôïc phoûng vaán laø<br /> 21. So saùnh vôùi keát quaû cuûa caùc nghieân cöùu khaùc<br /> [5,6], soá lieäu naøy cho thaáy söï töông ñoàng, nhöõng<br /> ngöôøi coù H thöôøng laø nhöõng ngöôøi treû tuoåi (73%<br /> döôùi 35 tuoåi), do vaäy hoï thöôøng ñang ôû ñoä tuoåi coù<br /> ñôøi soáng tình duïc maïnh vaø laø löïc löôïng lao ñoäng<br /> chính cuûa gia ñình, xaõ hoäi.<br /> Trong toång soá 34 ngöôøi coù H ñöôïc phoûng vaán,<br /> coù 25 nam (73,5%) vaø 9 nöõ (26,5%). Tuy coù phaàn<br /> gioáng nhö nhieàu nghieân cöùu khaùc laø soá nam thöôøng<br /> laø nhieàu hôn nöõ trong soá nhöõng ngöôøi coù H, nhöng<br /> soá lieäu naøy cuõng theå hieän xu theá soá nöõ coù H ñang<br /> taêng nhanh hôn taïi hai quaän naøy (soá lieäu toaøn quoác,<br /> nöõ chæ chieám 14,6% trong naêm 2006).<br /> Taïi hai quaän, ña soá ngöôøi coù H ñöôïc phoûng vaán<br /> ñaõ hoïc heát caáp 2 hoaëc caáp 3, chæ coù 1 ngöôøi khoâng<br /> bieát chöõ vaø 3 ngöôøi coù trình ñoä cao ñaúng/trung<br /> caáp/ñaïi hoïc. Coù 18/34 (52.9%) ngöôøi coù H tham gia<br /> nghieân cöùu ñaõ keát hoân hoaëc ñang soáng chung vôùi<br /> baïn tình. Chæ coù 1/34 tröôøng hôïp ly thaân (2.9%) vaø<br /> 2/34 (5.9%) tröôøng hôïp vôï/choàng ñaõ maát, soá coøn laïi<br /> 13/34 chöa keát hoân (38%). Tyû leä ngöôøi ñöôïc phoûng<br /> vaán chöa keát hoân ôû quaän Haûi Chaâu cao hôn ôû quaän<br /> Thanh Kheâ. Moät nöûa soá ngöôøi ñöôïc phoûng vaán ñaõ<br /> coù con vaø ña soá hieän coù 1 con.<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> 33<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> 3.2. Thöïc traïng söùc khoeû cuûa ngöôøi coù H<br /> 3.2.1. Söùc khoeû tinh thaàn: Khoù chaáp nhaän<br /> soáng chung vôùi HIV/AIDS<br /> Gaàn 40% soá ngöôøi tham gia nghieân cöùu ñöôïc<br /> thoâng baùo nhieãm HIV trong khoaûng töø naêm 2003 trôû<br /> veà ñaây, thaäm chí coù moät soá ngöôøi vöøa ñöôïc thoâng<br /> baùo keát quaû döông tính trong tuaàn tröôùc khi ñöôïc<br /> phoûng vaán.<br /> Hôn moät nöûa soá ngöôøi phoûng vaán (22/34) ñöôïc<br /> phaùt hieän khi xeùt nghieäm HIV trong thôøi gian ôû<br /> trung taâm 05-06 hoaëc trong quaù trình ñieàu trò caùc<br /> beänh khaùc. Soá coøn laïi töï nguyeän ñi xeùt nghieäm HIV<br /> do thaáy baïn chích hoaëc baïn tình bò nhieãm. Tuy<br /> nhieân, ñeå quyeát ñònh coù xeùt nghieäm hay khoâng laø caû<br /> moät quaù trình ñaáu tranh tö töôûng cuûa nhieàu ngöôøi.<br /> Coù ngöôøi phaûi sau vaøi naêm khi bieát baïn chích chung<br /> bò nhieãm môùi ñi xeùt nghieäm, coù ngöôøi ñöôïc caùn boä<br /> ôû trung taâm 05-06 thoâng baùo tình traïng nhieãm cuûa<br /> mình nhöng khoâng chaáp nhaän, hoaëc toû veû khoâng tin.<br /> Hoï quyeát ñònh khoâng ñi laøm xeùt nghieäm laïi ñeå<br /> khaúng ñònh tình traïng cuûa mình.<br /> Khi ñöôïc hoûi veà tình traïng taâm lyù, keát quaû naøy<br /> tuyø thuoäc vaøo khoaûng thôøi gian keå töø khi phaùt hieän<br /> ra tình traïng HIV. Nhöõng ngöôøi môùi phaùt hieän ra coù<br /> taâm traïng raát lo aâu, thaäm chí coù tröôøng hôïp traàm<br /> caûm, noùi raèng muoán tìm caùi cheát nhöng nhöõng ngöôøi<br /> ñaõ phaùt hieän töø vaøi thaùng trôû veà tröôùc coù taâm traïng<br /> bình thaûn hôn, chaáp nhaän söï thaät, cho duø trong loøng<br /> vaãn suy nghó vaø buoàn raàu veà tình traïng cuûa mình.<br /> Taâm söï döôùi ñaây cuûa Hieàn khaúng ñònh ñieàu naøy:<br /> "Luùc ñaáy em cuõng soác laém, ñi xe maùy maø<br /> ngaõ...Daàn daàn coá queân, baïn beø ñoäng vieân, roài em<br /> cuõng tìm ñeán coâng vieäc, vaø do maáy anh laøm cuøng<br /> maáy anh ñoäng vieân, nhöõng luùc raûnh thì cuõng ñeán ruû<br /> em ñi chôi cho em ñôõ buoàn ñôõ suy nghó, daàn daàn thì<br /> em cuõng queân, daàn laáy coâng vieäc laøm vui em cuõng<br /> coá laø khoâng nghó ñeán caùi bò nhö theá nöõa. Nhöng laém<br /> luùc mình vaãn cöù phaûi nghó ñeán, cuõng khoâng queân<br /> ñöôïc, nhöõng luùc buoàn ñaàu mình vaãn nghó veà caùi ñaáy,<br /> hoaëc xem voâ tuyeán chieáu nhöõng ngöôøi bò beänh nhö<br /> boïn em, em nghó laø luùc naøo ñaáy mình seõ nhö kia<br /> (Hieàn, nam, phaùt hieän töø ba thaùng tröôùc).<br /> 3.2.2. Söùc khoûe theå chaát:<br /> Quan saùt ngöôøi coù H trong quaù trình phoûng vaán<br /> cho thaáy coù tôùi gaàn 75% soá ñoái töôïng vaãn khoûe maïnh<br /> nhö bình thöôøng, coù 7 tröôøng hôïp coù veû oám yeáu nhöng<br /> vaãn coù theå ñi laïi vaø noùi chuyeän bình thöôøng. Chæ coù 2<br /> 34<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> ngöôøi coù söùc khoûe suùt giaûm roõ reät, noùi chuyeän khoù<br /> nhoïc hoaëc phaûi naèm moät choã, khoâng töï ñi laïi ñöôïc.<br /> Khi hoûi veà caùc vaán ñeà söùc khoeû trong moät thaùng qua,<br /> tyû leä ngöôøi coù H coù caùc daáu hieäu baát thöôøng veà söùc<br /> khoûe ôû quaän Haûi Chaâu cao hôn haún ôû Thanh Kheâ<br /> (79% ôû Haûi Chaâu vaø 40% ôû Thanh Kheâ). Suùt caân vaø<br /> soát laø hai daáu hieäu thöôøng gaëp nhaát. Keát quaû naøy cô<br /> baûn phuø hôïp vôùi keát quûa ñieàu tra cuûa Ban AIDS, Boä<br /> Y teá naêm 2003[5] vaø Leâ Tröôøng Sôn naêm 2005[4].<br /> Dinh döôõng: Hôn 80% soá ngöôøi coù H trong<br /> nghieân cöùu moät ngaøy aên töø 3 böõa trôû leân. Soá aên töø<br /> 1-2 böõa/ngaøy chæ chieám coù 6 ngöôøi. Coù 9 tröôøng hôïp<br /> cho bieát hoï töøng bò nhòn ñoùi trong tuaàn qua, trong ñoù<br /> coù 5 ngöôøi bò ñoùi treân 2 laàn/tuaàn. Lyù do khieán hoï<br /> phaûi nhòn ñoùi ña phaàn laø do khoâng coù tieàn mua thöùc<br /> aên. Coù 2 tröôøng hôïp do coâng vieäc baän roän neân khoâng<br /> kòp aên. Veä sinh dinh döôõng cuûa ngöôøi coù H cuõng laø<br /> moät vaán ñeà caàn chuù yù. Coù tôùi gaàn moät nöûa soá ngöôøi<br /> coù H ñöôïc phoûng vaán cho bieát trong thaùng tröôùc ñoù<br /> hoï coù aên caùc thöùc aên soáng nhö rau soáng, goûi caù vaø<br /> gaàn 3/4 thì vaãn thöôøng uoáng nöôùc chöa ñun soâi<br /> (nöôùc laõ, ñaù laøm töø nöôùc laõ).<br /> Reøn luyeän theå löïc vaø lao ñoäng: Vieäc reøn luyeän<br /> theå löïc trong nhoùm ngöôøi coù H tham gia phoûng vaán<br /> döôøng nhö coøn raát haïn cheá. Coù tôùi 82% ñoái töôïng<br /> phoûng vaán khoâng bao giôø chôi moät moân theå thao naøo<br /> vaø 65% khoâng bao giôø taäp theå duïc. 14/34 ngöôøi coù<br /> H ñöôïc phoûng vaán (41%) cho bieát hoï ñaõ thay ñoåi<br /> ngheà nghieäp töø sau khi phaùt hieän bò nhieãm. Lyù do<br /> khieán hoï thay ñoåi chuû yeáu vì söùc khoûe giaûm suùt,<br /> khoâng coù khaû naêng tieáp tuïc coâng vieäc hieän taïi nöõa.<br /> Chæ coù 1 ngöôøi cho raèng hoï phaûi chuyeån vieäc vì bò<br /> phaân bieät ñoái xöû. Hieän taïi, haàâu heát hoï laø nhöõng<br /> ngöôøi khoâng coù ngheà nghieäp vaø khoâng coù thu nhaäp<br /> oån ñònh, soáng chuû yeáu döïa vaøo ngöôøi thaân, hoaëc tham<br /> gia laøm nhöõng coâng vieäc taïm thôøi nhö xe oâm, thôï<br /> xaây, hoaëc baùn haøng rau taïi caùc chôï. Raát nhieàu ngöôøi<br /> phaøn naøn raèng do thaáy ngöôøi nhanh meät neân khoâng<br /> theå laøm ñöôïc vieäc nhö ngaøy tröôùc. Haàu heát nhöõng<br /> ngöôøi coù H coù nhu caàu tìm ñöôïc vieäc laøm phuø hôïp,<br /> khoâng naëng nhoïc nhöng coù thu nhaäp ñuû cho cuoäc<br /> soáng cô baûn cuûa hoï. Moät ngöôøi coù H taâm söï nhö sau:<br /> "Ngheà chính thì khoâng coù, chæ coù ngheà phuï laø ñi<br /> boác vaùc hoaëc phuï hoà. Luùc ñaàu thì khuaân vaùc coøn sau<br /> thì beán xe giaûi toaû roài coâng vieäc cuõng ít. Thôøi gian<br /> môùi veà em laøm vieäc naëng laém. Sau ñoù moät daïo em ñi<br /> chôû haøng hoaëc ñi boác vaùc hoaëc laø ñi giöõ xe cuøng vôùi<br /> ngöôøi ta. Vôùi laïi em thaáy söùc khoeû maát haún ñi, nhìn<br /> beà ngoaøi thì theá naøy chöù hoài môùi veà cuõng to laém maø<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> caøng ngaøy caøng gaày caøng oám ñi. Giôø em ñi mua ñoà<br /> mang leân chôï trôøi baùn buoåi saùng kieám 3 böõa. Cuoäc<br /> soáng taïm ñuû qua ngaøy. Em soáng vôùi meï giaø....<br /> (Thaéng, 34 tuoåi).<br /> Ñieàu trò nhieãm truøng cô hoäi: Kieán thöùc cuûa<br /> ngöôøi coù H veà döï phoøng nhieãm truøng cô hoäi coøn<br /> nhieàu haïn cheá. Khi ñöôïc hoûi veà kieán thöùc phoøng<br /> choáng nhieãm truøng cô hoäi, ña soá yù kieán chæ noùi ñöôïc<br /> laø phaûi giöõ veä sinh saïch seõ chöù cuï theå ra sao thì<br /> khoâng bieát. Khoâng coù ngöôøi naøo noùi ñöôïc ñuû caû 5 yù<br /> (aên saïch, uoáng saïch, ôû saïch, veä sinh caù nhaân saïch<br /> seõ vaø uoáng thuoác döï phoøng nhieãm truøng). Coù 5<br /> ngöôøi noùi raèng hoï khoâng bieát nhieãm truøng cô hoäi laø<br /> gì vaø laøm theá naøo ñeå phoøng nhieãm truøng thì laïi caøng<br /> khoâng bieát.<br /> Tyû leä ngöôøi coù H trong nghieân cöùu hieän ñang<br /> duøng thuoác döï phoøng nhieãm truøng cô hoäi raát thaáp,<br /> chæ laø 3/34 ngöôøi (8.8%) vaø ñeàu thuoäc quaän Thanh<br /> Kheâ. Coøn laïi gaàn 20 ngöôøi laø khoâng duøng vaø coù tôùi<br /> 11 tröôøng hôïp khoâng bieát gì veà vieäc ñieàu trò naøy.<br /> Ñieàu trò thuoác khaùng vi-ruùt (ARV): Trong 34<br /> tröôøng hôïp nhieãm HIV ñöôïc phoûng vaán chæ coù 2<br /> tröôøng hôïp ñang uoáng thuoác khaùng vi-ruùt (ARV) .<br /> Nhieàu ngöôøi khoâng heà bieát thuoác khaùng vi-ruùt laø gì<br /> hoaëc coù taùc duïng gì.<br /> Keát quaû phoûng vaán ngöôøi coù H veà vaán ñeà ñieàu<br /> trò cuõng phuø hôïp vôùi thoâng tin thu ñöôïc töø caùc cuoäc<br /> phoûng vaán caùc caùn boä y teá. Hieän taïi, Ñaø Naüng coù<br /> nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa döï aùn LIFE/GAP do quyõ<br /> PEPFAR taøi trôï cho ñieàu trò caùc beänh nhieãm truøng<br /> cô hoäi. Coøn nguoàn thuoác cho ñieàu trò ARV töø chöông<br /> trình muïc tieâu quoác gia laø 30 lieàu/naêm. Tuy nhieân,<br /> thaønh phoá khoâng coù maùy laøm xeùt nghieäm CD4 neân<br /> vieäc ñieàu trò ARV hieän taïi chæ chuû yeáu döïa vaøo theå<br /> traïng laâm saøng cuûa beänh nhaân. Vì vaäy, nhieàu beänh<br /> nhaân coù theå ñaõ ñuû tieâu chuaån ñieàu trò nhöng khoâng<br /> ñöôïc ñieàu trò. Beân caïnh ñoù, beänh nhaân seõ phaûi töï chi<br /> traû moïi chi phí khaùc nhö laøm caùc xeùt nghieäm, mua<br /> thuoác boå xung, hoaëc chi phí ñi laïi. Theâm nöõa, ñieåm<br /> ñieàu trò nhieãm truøng cô hoäi vaø ARV ñeàu ñaët taïi beänh<br /> vieän Da lieãu cuûa thaønh phoá, moät ñòa ñieåm khaù xa<br /> trung taâm thaønh phoá (khoaûng 10km), do vaäy vieäc ñi<br /> laïi ñeán beänh vieän naøy cuûa caùc beänh nhaân, nhaát laø<br /> caùc beänh nhaân coù söùc khoeû yeáu thöôøng gaëp raát nhieàu<br /> khoù khaên.<br /> <br /> 3.3. YÙ thöùc vaø haønh vi phoøng laây nhieãm<br /> trong gia ñình vaø coäng ñoàng:<br /> 3.3.1. Haønh vi traùnh cho nhöõng ngöôøi khaùc tieáp<br /> <br /> xuùc maùu vaø dòch tieát cuûa baûn thaân: Haàu heát ngöôøi<br /> coù H ñöôïc phoûng vaán ñeàu coù yù thöùc khaù cao trong<br /> vieäc phoøng traùnh laây nhieãm cho ngöôøi khaùc, nhaát laø<br /> nhöõng ngöôøi hieän soáng chung vôùi mình. Khoâng coù<br /> tröôøng hôïp naøo duøng chung baøn chaûi ñaùnh raêng vaø<br /> chæ coù moät ngöôøi cho bieát hoï ñaõ voâ tình duøng chung<br /> dao caïo raâu vôùi ngöôøi khaùc. YÙ thöùc phoøng traùnh laây<br /> nhieãm cho ngöôøi khaùc theå hieän ôû vieäc traùnh ñeå<br /> ngöôøi khaùc tieáp xuùc vôùi maùu muû dòch tieát cuûa ngöôøi<br /> coù H. Trong soá 34 ngöôøi ñöôïc phoûng vaán, 32/34<br /> ngöôøi cho bieát hoï khoâng ñeå dính maùu, muû dòch tieát<br /> ra quaàn aùo, chaên maøn hoaëc ñoà duøng chung vôùi gia<br /> ñình. Hai ngöôøi coøn laïi, khi nghi ngôø coù bò dính thì<br /> caùch xöû lyù cuûa hoï laø giaët rieâng vôùi boät giaët nhö bình<br /> thöôøng. Nhö taâm söï cuûa oâng Hoaø, 55 tuoåi:<br /> "Tính toâi thì cuõng coù yù thöùc, vì mình cuõng ñöôïc<br /> trung taâm y teá döï phoøng tö vaán nhieàu roài, nhöõng caùi<br /> gì mình caûm thaáy coù haïi laø mình tìm caùch mình<br /> traùnh. Ví duï lôõ laøm maø chaûy maùu laø toâi chuøi röûa veát<br /> thöông lieàn vaø laáy ñoà coät laïi, toâi khoâng bao giôø ñeå<br /> daây ra, vaø mình töï bieát chöù khoâng ñeå hoï bieát. Coøn<br /> thaáy hoï ñoå maùu thì mình laïi traùnh ñi choã khaùc,<br /> khoâng phaûi laø mình khoâng muoán chaêm soùc hoï nhöng<br /> lôõ ruûi do caùi gì ñoù thì mình aân haän"<br /> 3.3.2. Quan heä tình duïc: Cuoäc soáng tình duïc cuûa<br /> haàu heát ngöôøi coù H ñaõ thay ñoåi töø khi hoï bieát veà tình<br /> traïng nhieãm cuûa mình. Chæ gaàn moät nöûa soá ñoái töôïng<br /> vaãn coù quan heä tình duïc vôùi ngöôøi khaùc vaø söû duïng<br /> bao cao su ñeå traùnh laây nhieãm cho baïn tình. Qua<br /> phoûng vaán saâu, raát nhieàu ngöôøi nghó laø khoâng theå<br /> phoøng traùnh ñöôïc cho baïn tình neân ñaõ quyeát ñònh<br /> kieâng hoaëc haïn cheá quan heä. Coù ngöôøi nhaän thaáy<br /> khoâng coù nhu caàu nöõa, coù ngöôøi cho bieát coù nhu caàu<br /> nhöng phaûi kieàm cheá baûn thaân, vì sôï laây cho baïn<br /> tình hoaëc vì sôï bò aûnh höôûng ñeán söùc khoeû. Nhö trao<br /> ñoåi vôùi Thöôøng:<br /> "Töø khi maø bieát tình traïng döông tính cuûa mình<br /> em khoâng coù quan heä tình duïc nöõa. Noùi chung laø oám<br /> ñau nhö theá naøy nhieàu khi nghó laø gieo raéc cho hoï<br /> roài cuõng khoå, neân laø khoâng. Khoâng thích. Khoâng<br /> bieát sau naøy thì theá naøo nhöng giôø thì khoâng nghó<br /> ñeán (Thöôøng, nam, 22 tuoåi).<br /> Thaäm chí coù ngöôøi ly thaân vôùi vôï vì sôï raèng neáu<br /> quan heä thì laây cho vôï, maø duøng bao cao su ñeå<br /> phoøng traùnh thì vôï seõ phaùt hieän ra nhö tröôøng hôïp<br /> cuûa Nam:<br /> "Mình thì coù caûm giaùc bò caùch ñaây gaàn moät naêm<br /> roài neân laø cuõng ly thaân ñeå traùnh cho noù. Mình ñaõ nhö<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> 35<br /> <br />