Tổ Chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt Phần 2

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'tổ chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt phần 2', kỹ thuật - công nghệ, kiến trúc - xây dựng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổ Chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt Phần 2

th hi u, lu ng hành khách là kh i lư ng hành khách nào ñó di chuy n t nơi này ñ n nơi khác theo m ng ñư ng s t trong 1 th i kỳ nh t ñ nh c a giai ño n nghiên c u. Lu ng hành khách ñư c ñ c trưng b i các y u t cơ b n sau: - ð l n: là kh i lư ng hành khách trên khu ño n khách v n và tuy n ñư ng s t mà lu ng hành khách ñi qua. Kh i lư ng này ñư c phân theo các lo i hành khách khác nhau tùy theo yêu c u nghiên c u và xây d ng k ho ch v n chuy n t ng lo i; - Hư ng: ñư c quy ñ nh b i nơi xu t phát và k t thúc c a lu ng hành khách trên m ng ñư ng s t, phù h p v i các ñ c ñi m s n có c a tuy n; - Th i gian: Th i kỳ xu t hi n lu ng hành khách ñang nghiên c u. ð c ñi m n i b t c a v n chuy n hành khách là s b t bình hành theo th i gian, vì v y có nh ng lu ng hành khách n ñ nh trong năm, nhưng cũng có nh ng lu ng ch xu t hi n trong 1 th i kỳ nào ñó và bi n m t khi h t nhu c u, ví d như lu ng hành khách trong các mùa l h i, du l ch... ñ n m t ñ a ñi m nào ñó. ð làm ch nh ng di n bi n ph c t p c a th trư ng v n chuy n hành khách, ch ñ ng ñ xu t phương án ph c v tăng doanh thu cho ngành, th a mãn t i ña nhu c u di chuy n c a hành khách, ph i nghiên c u, kh o sát n m b t ñư c các lu ng hành khách này ñ b trí phương ti n và nhân l c h p lý. Lu ng hành khách ñư c th hi n trên bi u ñ có tr c hoành là hư ng ñư ng, chi u n m bên trái hư ng ñi, ñ l n tương ng v i t l ñ cao trên tr c tung, lo i hành khách th hi n b ng các ký hi u quy ư c khác nhau. Bi u lu ng hành khách có d ng như hình v :
: lu ng hành khách ñi t u nhanh : lu ng hành khách ñi t u ch Hình 1.1: Bi u lu ng hành khách tuy n A – B vào tháng i c a năm nghiên c u I.2.2. Phân lo i lu ng hành khách Có nhi u cách phân lo i tuỳ theo yêu c u c a công tác l p k ho ch v n chuy n hành khách. Trong m i cách phân lo i như v y bao g m 3 lu ng cơ b n là: - Lu ng hành khách chung tính cho 1 ngày ñêm: là t ng s lư ng hành khách ñi trên 1 quãng ñư ng trong 1 ngày ñêm; - Lu ng hành khách tính cho t ng lo i t u: là s lư ng hành khách xác ñ nh cho t ng lo i t u như t u khách cao t c, t u khách nhanh, t u khách thư ng, t u ñô th ...; - Lu ng hành khách xác ñ nh cho t ng chuy n t u: là kh i lư ng hành khách trên các chuy n t u c th trên t ng quãng ñư ng trong toàn b hành trình. ð thu n l i cho công tác l p k ho ch, thư ng áp d ng các cách phân lo i sau: I.2.2.1. Phân lo i lu ng hành khách theo kho ng cách v n chuy n, tuy nhiên kho ng cách này không c ñ nh ñ i v i các ñư ng s t qu c gia, ví d ñư ng s t LB Nga l y c ly t 150 ñ n 250km là trung bình, t 50 ñ n 150km là ñư ng ng n và trong ph m vi 50km là tàu ñô th ; v i ðSVN áp d ng như sau: 1. Lu ng hành khách ñư ng dài Có ph m vi vư t ra ngoài ñ a gi i c a 1 Công ty qu n lý, t c là quãng ñư ng v n chuy n n m trên ñ a bàn c a 2 Công ty tr lên, bao g m c lu ng hành khách LVðSQT. ð c ñi m c a lu ng hành khách ñư ng dài th hi n ch : -M tñ n ñ nh trên su t quãng ñư ng v n chuy n, do ñ c ñi m là hành khách ñi xa nên ñòi h i ph i tăng t c ñ l hành, gi m th i gian ch y t u vì v y s ga ñ ít. Theo tài li u th ng kê c a ñư ng s t LB Nga, h s b t bình hành c a lu ng hành khách này dao ñ ng trong kho ng t 0,8 (tháng 2) t i 1,4 (tháng 8). ð i v i ðSVN, b c tranh này có khác hơn vì tháng 2 thư ng rơi vào d p T t c truy n, lư ng hành khách có nhu c u v n chuy n l n làm tăng h s b t bình hành;
- S l n ñ d c ñư ng ít, các ga ñ là nh ng ga l n trên tuy n có lư ng hành khách lên xu ng ñông. Th i gian ñ t i các ga ñư c tính toán c n th n ñ t o ñi u ki n thu n l i cho hành khách. M t s ñoàn t u khách ñư ng dài không nh n ch hành lý, bao g i ñ tăng t c ñ l hành; - Thành ph n ñoàn t u ít thay ñ i, ram t u c ñ nh, không n i thêm ho c c t b t d c ñư ng, trên t u có ñ ti n nghi ph c v hành khách như căng tin, các lo i giư ng, gh êm ái, máy l nh, qu t... nh m gi m t i ña s m t m i cho hành khách ñi t u. Phương ti n di ñ ng dùng cho các ñoàn t u chuyên ch lu ng hành khách ñư ng dài là lo i t t nh t, ng d ng nh ng ti n b khoa h c công ngh hi n ñ i nh t; - Hành trình c a ñoàn t u ph c v lu ng hành khách ñư ng dài ñư c ưu tiên c khi k hành trình l n trong công tác ch huy ch y t u; - V m t tâm lý, hành khách ñi t u ñư ng dài ñòi h i r t cao v ch t lư ng ph c v vì v y vi c t ch c ph c v hành khách c n ñư c quan tâm chu ñáo hơn. Do các ñ c ñi m trên nên chi phí v n chuy n lu ng hành khách ñư ng dài l n d n ñ n giá vé cao hơn so v i các ñoàn t u khác. 2. Lu ng hành khách ñư ng ng n di chuy n trong ph m vi m t Công ty qu n lý, vì v y còn g i là lu ng hành khách ñ a phương. ð c ñi m c a lu ng hành khách này là: - M t ñ tương ñ i n ñ nh trên c quãng ñư ng v n chuy n, h s b t bình hành tuy cao hơn so v i lu ng hành khách ñư ng dài nhưng cũng không quá l n; - Tr ng lư ng ñoàn t u tương ñ i l n, c ly di chuy n nh . T c ñ chuyên ch ñt m c trung bình do ph i thư ng xuyên ñ ga và tr ng lư ng ñoàn t u l n; - Ti n nghi trên ñoàn t u không ñ y ñ như ñ i v i t u ñư ng dài, ram xe ch y u s d ng lo i gh ng i và có nh n ch hành lý ký g i, bao g i; - S ga ñ c a t u ñư ng ng n nhi u, t u ch ñ t i t t c các ga trên tuy n nh m t n d ng s c ch c a toa xe và ñáp ng nhu c u c a hành khách; - Yêu c u v công tác ph c v th p hơn so v i hành khách ñư ng dài; - Giá vé c a t u ñư ng ng n r hơn so v i t u ñư ng dài. 3. Lu ng hành khách ñô th : trong ph m vi các khu ño n ñô th , xung quanh các khu ñ u m i l n. ð c ñi m c a lu ng hành khách này là: - M c ñ b t bình hành l n. Lu ng hành khách ñô th ch y u hình thành t h c sinh, sinh viên ñi h c và CBCNV ñi làm, vì v y hi n tư ng b t bình hành th hi n rõ nét
trên c phương di n th i gian và chi u. “Gi cao ñi m” trong v n t i hành khách ñô th bao g m gi ñi làm, ñi h c bu i sáng và tan t m, tan h c bu i chi u. Bu i sáng lu ng hành khách có xu hư ng di chuy n v trung tâm thành ph và càng g n trung tâm càng ñông, bu i chi u có xu hư ng ngư c l i. S li u th ng kê c a ñư ng s t Matxcơva cho th y, lư ng hành khách ñi t u trong kho ng th i gian t 7h – 8h sáng chi m 18% và t 18h – 19h chi u chi m 13% hành khách c a c ngày. Th i gian còn l i trong ngày và vào các ngày ngh lư ng hành khách h u như không ñáng k ; - M t ñ ch y t u l n, ñ c bi t vào các gi cao ñi m. Do k t c u c a lu ng hành khách ñô th ch y u là ngư i ñi làm và t p trung vào các gi cao ñi m do ñó ñ ñáp ng nhu c u chuyên ch ph i tăng m t ñ ch y t u, Matxcơva trong gi cao ñi m c 2 – 3 phút có 1 ñoàn t u; - M t ñ hành khách thay ñ i trên tuy n, càng g n trung tâm thành ph m t ñ càng cao và ngư c l i. - ðoàn t u khách ñô th không có ti n nghi cao c p, ch y u t n d ng di n tích trong toa xe ñ ch khách nên s gh ng i r t h n ch nh m dành ch cho hành khách ñ ng, không có toa hành lý và các toa xe cao c p khác. Công tác t ch c và trang thi t b ph c v hành khách ñô th ñơn gi n, không có phòng ñ i, hành khách ch y u s d ng vé tháng; - Hành trình t u khách ñô th có ñ t i nhi u ga d c ñư ng, th i gian ñ ng n vì v y ñ u máy ph i có kh năng gia gi m t c l n, công tác ch huy ñi u hành ch y t u chính xác; - Giá vé không cao ñ ph c v các ñ i tư ng có thu nh p th p và trung bình. I.2.2.2. Theo t c ñ ñoàn t u khách ph c v 1. Lu ng hành khách s d ng các ñoàn t u cao t c, s lư ng hành khách ít, t c ñ cao, c ly di chuy n xa, ti n nghi ph c v t t, hành trình ñư c ưu tiên; 2. Lu ng hành khách s d ng t u nhanh. So v i ñoàn tàu ñ c bi t nhanh, s lư ng hành khách trên 1 ñoàn t u l n hơn, t c ñ th p và ti n nghi ph c v kém hơn; 3. Lu ng hành khách s d ng t u thư ng có ti n nghi ph c v không cao, ch y u là gh ng i, s hành khách r t ñông, t c ñ l hành nh ; 4. Lu ng hành khách s d ng t u ch , hành khách là nh ng ngư i buôn bán nh , có hành lý c ng k nh, vì v y ram t u ña s là gh d c, tính ch t ph c v ñơn gi n, d ng
ñ t i t t c các ga d c ñư ng, t c ñ ch y t u th p, m c ñ ưu tiên th p nh t trong các lo i t u khách. Theo tiêu chu n qu c t , c p ñư ng ñư c phân theo t c ñ như sau: - Dư i 120 Km/h ñư c g i là ñư ng s t t c ñ thư ng; - T 120 ñ n 160 Km/h ñư c g i là ñư ng s t t c ñ v a; - T 160 ñ n 200 Km/h ñư c g i là ñư ng s t t c ñ cao; - T 200 ñ n 400 Km/h ñư c g i là ñư ng s t cao t c; - T 400 Km/h tr lên ñư c g i là ñư ng s t siêu t c. I.2.2.3. Theo tính ch t ph c v 1. Lu ng hành khách trong nư c: hành khách là công dân c a qu c gia s h u ñư ng s t. ð c ñi m c a lu ng hành khách này là: - S d ng vé thông thư ng, có tính ch ñ ng cao trong di chuy n; - Chi m tuy t ñ i ña s hành khách ñi t u n i ñ a, thông th o phong t c, t p quán b n x . Lu ng hành khách này có th ñư c chia thành: CBCNV ñi công tác, h c sinh sinh viên ñi h c, ngh hè, hành khách ñi du l ch, thăm thân nhân, v quê và di chuy n v i m c ñích khác. M i lo i hành khách có ñ c ñi m tâm lý và yêu c u ph c v riêng. 2. Lu ng hành khách là ki u dân hay ngư i nư c ngoài ð i tư ng này có ñ c ñi m tâm lý, phong cách s ng khác nhau tuỳ theo qu c gia sinh s ng và khác v i hành khách trong nư c, c th : - ða s là nh ng ngư i có th i gian lưu trú ng n, thích tìm hi u v ñ t nư c và con ngư i nư c s t i; - Ưa thích s kín ñáo, ñ c l p trong quá trình di chuy n; - M c ñích di chuy n ch y u là du l ch g m 2 lo i hình: ñi theo tour và t túc. ð i tư ng du l ch t túc r t c n các thông tin liên quan ñ n chuy n ñi, nhu c u ñư c ph c v ña d ng; - Ít thông th o phong t c, t p quán c a nư c s t i. Lu ng hành khách này có th ñư c phân chia theo m c ñích di chuy n, theo qu c t ch... H có ñ c ñi m tâm lý, sinh ho t và cách s ng riêng ñòi h i ph i nghiên c u k lư ng ñ t ch c ph c v t t nh t, v a th a mãn yêu c u c a hành khách, v a ñ m b o tuân th quy ñ nh c a Nhà nư c và TCTy ðSVN.
I.2.3. Quy lu t hình thành lu ng hành khách và k ho ch v n chuy n hành khách I.2.3.1. Quy lu t hình thành lu ng hành khách T khía c nh kinh t xã h i nh n th y, n n kinh t phát tri n kéo theo s chuy n d ch cơ c u kinh t , phân chia l i ñ a bàn cư trú, hình thành các khu dân cư, khu công nghi p, nhà máy, xí nghi p m i, làm n y sinh nhu c u di chuy n c a CBCNV, cư dân... ñ ng th i h th ng GTVT phát tri n, vi c di chuy n c a ngư i dân ñư c c i thi n ñáng k làm phát sinh lu ng hành khách. T khía c nh m c ñích l hành th y r ng, nhu c u du l ch c a xã h i tăng lên do ñ i s ng v t ch t ñư c c i thi n, ngư i dân không còn lo l ng cho cu c s ng hàng ngày và có tích lũy, m t khác, các danh th ng, nh ng nét ñ c ñáo trong t p quán sinh s ng, s n v t ñ a phương ñư c chú tr ng gi gìn phát tri n, gia tăng s c h p d n ñ i v i du khách. Cư ng ñ lao ñ ng căng th ng, s c ép trong công vi c cao cũng là nguyên nhân làm tăng nhu c u ngh ngơi, gi i trí..... làm phát sinh lu ng hành khách ñi du l ch. T tính ch t lu ng khách nh n th y, xu hư ng ñô th hóa và n n công nghi p phát tri n hình thành nhu c u di chuy n c a lu ng khách ñô th . M t khác, v i cơ ch t do giao lưu, thương m i t o ñi u ki n thu n l i kích thích n n kinh t phát tri n, t o ra lu ng hành khách là thương nhân ñi l i nh m m c ñích giao d ch, tìm hi u th trư ng, tìm ki m cơ h i ñ u tư.... Lu ng hành khách ñư ng ng n v n là ch ñ o do nhu c u ñi l i ñ a phương v n chi m t tr ng l n, lu ng hành khách ñư ng dài cũng tăng trư ng ñáng k ph c v các m c ñích du l ch, thăm quê, thăm thân nhân và ñi công tác. I.2.3.2. K ho ch v n chuy n hành khách K ho ch v n chuy n hành khách trong ngành VTðS bao g m các lo i k ho ch dài h n, k ho ch năm và k ho ch tác nghi p. 1. K ho ch dài h n v n chuy n hành khách Th i gian th c hi n t 5 ñ n 7 năm, có nhi m v quy ho ch, ñ nh hư ng s phát tri n c a lu ng hành khách, ñ xu t phương hư ng phát tri n VTðS nh m ñáp ng nhu c u chuyên ch c a n n KTQD và xã h i. N i dung c a k ho ch dài h n là ñ ra các ch tiêu mang tính hư ng d n như t c ñ chuyên ch , yêu c u thay ñ i công ngh , m c ñ phát tri n kinh t và t ch c ph c v , tr ng lư ng ñoàn t u khách, tiêu chu n k thu t ñư ng, ga, thông tin tín hi u...;
2. K ho ch v n chuy n hành khách năm v i ñ dài th c hi n là m t năm, có nhi m v căn c vào các ch tiêu c a k ho ch dài h n, nh ng thay ñ i v công ngh , k thu t và cơ ch t ch c qu n lý trong năm k ho ch ñ ñ xu t các ch tiêu, bi n pháp nh m hoàn thành và hoàn thành vư t m c k ho ch dài h n. Các ch tiêu ñ ra trong k ho ch năm ph i c th v s ñôi t u, t c ñ k thu t, l hành c a các ñoàn t u khách v n d ng, quay vòng ram xe, s toa xe và thành ph n ñoàn t u khách... tính cho c th i kỳ bình quân và cao ñi m trong năm; 3. K ho ch tác nghi p v n chuy n hành khách có th i gian th c hi n tương ñ i ng n là quý, tháng và ngày. K ho ch tác nghi p có nhi m v ñi u ch nh k ho ch năm cho phù h p v i tình hình bi n ñ ng th c t nhưng n i dung cơ b n v n ph i tuân th và trung thành v i k ho ch năm ñã ñư c duy t. Các ch tiêu trong k ho ch tác nghi p ph i c th , ph c v cho nh ng nhi m v ngay trư c m t v i m c tiêu hoàn thành và hoàn thành vư t m c k ho ch năm. I.3. H TH NG CH TIÊU V N CHUY N HÀNH KHÁCH VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO LU NG HÀNH KHÁCH I.3.1. H th ng các ch tiêu v n chuy n hành khách H th ng ch tiêu v n chuy n hành khách có ý nghĩa r t quan tr ng trong vi c l p và phân tích tình hình th c hi n k ho ch v n chuy n hành khách, là cơ s ñ thông qua ñó ñánh giá ch t lư ng công tác l p k ho ch. H th ng các ch tiêu này bao g m: I.3.1.1. H th ng các ch tiêu s lư ng ñ c trưng cho s lư ng công tác v n chuy n hành khách, bao g m: 1. S hành khách lên tàu Th i gian xác ñ nh là 1 ngày, 1 tháng, 1 quý ho c 1 năm tính cho khu ño n, tuy n ho c toàn m ng lư i ñư ng s t: Alt = Ai [HK]; (1.1) Trong ñó: . Ai: s hành khách lên t u t i ga i thu c ph m vi tính toán trong th i kỳ nghiên c u (HK); . n: s ga trong ph m vi tính toán.
Ch tiêu trên có th ñư c tính riêng cho hành khách ñi, ñ n và trung chuy n. 2. Lư ng luân chuy n hành khách tính b ng t ng s hành khách ñi t u nhân v i c ly v n chuy n c a t ng nhóm khách. ΣAl = ΣAi.li [HK-km]; (1.2) Trong ñó: . li: c ly di chuy n tương ng v i nhóm hành khách Ai (km). 3. C ly v n chuy n bình quân c a hành khách ñ c trưng cho kho ng cách di chuy n bình quân c a m i hành khách các c p, xác ñ nh theo công th c: ∑ Al [km]; (1.3) l vc = ∑A 4. S toa xe bình quân trong 1 ñoàn tàu khách ∑ nS k [Toa xe]; (1.4) m= ∑ NS k Trong ñó: . ΣnSk: s toa xe-km khách c a tuy n tính toán (TX-km); . ΣNSk: s ñoàn t u khách-km c a tuy n tương ng (ñt-km). 5. S toa xe-km và ñoàn t u-km khách ñư c tính b ng s toa xe ho c ñoàn t u khách nhân v i c ly ch y tương ng: - S toa xe-km khách: ΣnSk = Σni.Si [TX-km]; (1.5) - S ñoàn t u-km khách: ΣNSk = ΣNi.Si [ñt-km]; (1.6) Trong ñó: . ni và Ni: s toa xe và ñoàn t u khách ch y trên quãng ñư ng Si; . Si: ñ dài c a quãng ñư ng tương ng v i nhóm toa xe ni và ñoàn t u Ni (km). 6. M t ñ v n chuy n hành khách bình quân là s hành khách bình quân tính trên 1 km chi u dài trong th i kỳ nghiên c u phân theo các lo i hành khách khác nhau. ∑ Al [HK/Km]; (1.7) a= ∑ Lvd 7. S hành khách bình quân trên 1 toa xe ∑ Al [HK/TX]; (1.8) a0 = ∑ nS k
8. Tr ng lư ng bình quân c a ñoàn t u khách tính b ng t ng tr ng lư ng tính ñ i bình quân c a 1 ñoàn t u khách trong th i kỳ tính toán. ∑ Qtd .l [T]; (1.9) Qtong = ∑ NS k Trong ñó: .ΣQtñ: t ng tr ng lư ng tính ñ i c a ñoàn t u khách (T). I.3.1.2. H th ng các ch tiêu ch t lư ng v n chuy n hành khách Các ch tiêu ch t lư ng c a công tác v n chuy n hành khách r t ña d ng, ph n ánh t ng h p ch t lư ng ph c v và t ch c v n chuy n hành khách, bao g m: 1. T c ñ ch y t u khách, ph n ánh trình ñ trang b k thu t c a ngành ñư ng s t, ch t lư ng t ch c ch y t u. Tăng t c ñ ch y t u cho phép gi m th i gian v n chuy n hành khách, c i thi n vi c s d ng ðM-TX, tăng NLTQ và năng l c chuyên ch c a tuy n. Nhóm các ch tiêu v t c ñ bao g m: a. T c ñ l hành c a ñoàn t u khách: Là bình quân t c ñ ch y c a ñoàn t u trên các khu ño n khách v n, bao g m c th i gian d ng ñ t i các ga d c ñư ng, xác ñ nh theo công th c: Lkd [km/h]; (1.10) Vlu = Tchay + ∑ Tdo Trong ñó: . LKð: chi u dài khu ño n khách v n (km); . tch y: t ng th i gian ch y thu n túy trên khu ño n (gi ); . Σtñ : t ng th i gian ñ t i các ga d c ñư ng (gi ). Ch tiêu này ñánh giá t ng h p v ch t lư ng trang thi t b k thu t cũng như v trình ñ t ch c ch y t u trong khu ño n. b. T c ñ k thu t c a ñoàn t u khách: Là bình quân t c ñ ch y trên ñư ng c a ñoàn t u khách không tính th i gian ñ t i các ga d c ñư ng. LKD [km/h]; (1.11) Vky = ∑ t chay Ch tiêu này ñánh giá v ch t lư ng và trình ñ s d ng, khai thác trang thi t b k thu t ph c v ch y t u. c. T c ñ hành trình: Là t c ñ bình quân c a ñoàn t u khách trong su t quãng ñư ng v n chuy n, t ga xu t phát ñ n ga k t thúc.
Ltuyen [km/h; km/ngày]; (1.12) Vs = ∑ t chay + ∑ t do + ∑ t kt Trong ñó: . Ltuy n: chi u dài c a toàn b tuy n ñư ng (km); . ΣtKT: t ng th i gian ñoàn t u khách ñ t i các ga khu ño n (gi ; ngày). Ch tiêu này ph n ánh sâu hơn v trình ñ l p k ho ch l p t u, k BðCT và t ch c công tác t i các ga khu ño n khách v n. 2. Th i gian quay vòng phương ti n Là t ng th i gian tính t khi g i ñoàn phương ti n l n th nh t cho ñ n khi g i ñoàn phương ti n ñó l n th 2 cũng t i ga ñó. Ch tiêu này ñư c xác ñ nh riêng v i m i ph m vi quay vòng ñoàn t u khách. t ' + t ′′ + t chinh + t quay θk = [ngày]; (1.13) 24 Trong ñó: . t’ và t”: th i gian ch y c a ñoàn phương ti n chi u ñi và v (gi ); . tchính và tquay: th i gian ñ c a ñoàn phương ti n ño n chính và ño n quay (gi ). 3. Hành trình bình quân ngày toa xe khách: Là kho ng cách bình quân (tính b ng km) các toa xe khách th c hi n ñư c bình quân trong 1 ngày c a th i kỳ tính toán. - Xác ñ nh cho 1 toa xe c a ñoàn t u khách c th : 2 Ltuyen [km]; (1.14) S khach = θk - Xác ñ nh chung cho t t c các toa xe khách g i t ga ho c c a các ñoàn t u khách quay vòng trong ngày: ∑ nhkh [km]; (1.15) S kh = ∑ n kh 4. Các ch tiêu khác như t l ch y t u an toàn, t l t u ñi ñ n ñúng gi , s tai n n ñư ng s t do ch quan, khách quan, nghiêm tr ng... và các ch tiêu ph n ánh ch t lư ng ph c v hành khách. I.3.2. Các phương pháp d báo lu ng hành khách
Lu ng hành khách là thông tin ban ñ u, quan tr ng nh t ph c v cho công tác l p k ho ch v n chuy n hành khách và các k ho ch khác. Xác ñ nh chính xác lu ng hành khách là công vi c khó khăn, ph c t p nhưng vô cùng c n thi t và quan tr ng. I.3.2.1. Các y u t nh hư ng ñ n lu ng hành khách Kh i lư ng v n t i hành khách th hi n qua bi u ñ lu ng hành khách. Các y u t nh hư ng ñ n kh i lư ng v n t i hành khách nói chung, lu ng hành khách nói riêng r t ña d ng, phong phú nhưng ñư c t p h p trong 2 nhóm y u t khách quan và ch quan. 1. Các y u t khách quan - S phát tri n và bi n ñ i v chính tr , xã h i, kinh t , văn hóa trong vùng thu hút. Kinh t phát tri n kéo theo nhu c u du l ch, thăm quan và cho phép ngư i dân d dàng hơn trong vi c ñ ra quy t ñ nh di chuy n. N n kinh t suy thoái, n n th t nghi p gia tăng, lãi su t tín d ng tăng làm ngư i dân th n tr ng hơn khi cân ñ i các nhu c u chi tiêu. Thu nh p gi m cũng làm gi m nhu c u ñi l i c a ngư i dân. N n chính tr n ñ nh kéo theo c xã h i n ñ nh, văn hóa phát tri n làm tăng lư ng du khách, h p d n ngư i du l ch tham quan; - S thay ñ i l c lư ng s n xu t, phương ti n s n xu t, phân b dân cư làm thay ñ i ph m vi ho t ñ ng c a ngư i dân, d n ñ n phát sinh và thay ñ i lu ng hành khách; - S tăng trư ng dân s t nhiên và cơ h c làm gia tăng lư ng khách ñi t u. Dân nh p cư ho c ñi làm ngo i t nh làm phát sinh nhu c u v thăm quê và quay tr l i ñi làm vào các th i kỳ nh t ñ nh trong năm, gây khó khăn cho công tác t ch c v n t i; - Các ho t ñ ng văn hóa xã h i ñ t xu t ho c có k ho ch trong nh ng năm k ni m l n là nguyên nhân làm tăng lư ng hành khách ñi l i. Cũng tương t như v y, y u t th i ti t, tai h a ñ t xu t cũng làm tăng ñ t bi n lư ng hành khách ñi t u; - nh hư ng c nh tranh c a các phương ti n giao thông khác như bãi b hay l p thêm tuy n, ga c ng m i, bi n ñ ng v cư c v n chuy n, nh ng thay ñ i v công ngh và phương ti n v n t i, quy t ñ nh bãi b hay l p thêm hành trình... ñ u có tác ñ ng to l n t i lu ng hành khách ñi b ng ñư ng s t. ð c bi t trong ñi u ki n n n kinh t th trư ng, các doanh nghi p v n t i ñ u mu n c ng c và phát tri n th ph n c a mình, thì nh ng chính sách c nh tranh s ñư c áp d ng thư ng xuyên và quy t li t, ñòi h i ngành ñư ng s t ph i có nh ng quy t ñ nh chính xác, k p th i;
- S phát tri n c a doanh nghi p du l ch cũng là nguyên nhân quan tr ng d n ñ n bi n ñ ng lu ng hành khách. Du l ch phát tri n làm thay ñ i m nh m c v kh i lư ng l n tính ch t lu ng hành khách nói chung và ñi b ng ñư ng s t nói riêng. 2. Các y u t ch quan có vai trò quan tr ng làm bi n ñ ng lu ng hành khách, bao g m: - Kh năng c nh tranh c a Doanh nghi p ñư ng s t v i các doanh nghi p giao thông khác, ñ c bi t là ñư ng b và hàng không. Y u t c nh tranh c a doanh nghi p v n t i th hi n qua các m t sau: + Giá cư c v n t i. ðây là y u t quan tr ng nh t, nh hư ng l n nh t ñ n quy t ñ nh l a ch n phương ti n di chuy n c a ngư i dân. Giá cư c ph i ñ m b o có lãi cho doanh nghi p ñ tái s n xu t m r ng nhưng ñ ng th i cũng ph i thu hút ñư c hành khách. Trong ñi u ki n c th , giá cư c v n t i có th ñi u ch nh linh ho t theo quy lu t c a n n kinh t th trư ng; + Ch t lư ng ph c v hành khách. V i vi c m c s ng c a ngư i dân ñư c nâng lên, Doanh nghi p ñư ng s t cũng ph i chú tr ng hơn ñ n ch t lư ng ph c v . Hành khách có c m th y tho i mái, thu n ti n khi ñi t u thì l n sau h m i ti p t c và gi i thi u cho nh ng ngư i khác cùng s d ng. Ch t lư ng ph c v ph i ñư c hi u theo nghĩa r ng là s tho i mái, không căng th ng, ti t ki m th i gian l hành bao g m c th i gian mua vé di chuy n t ga ñ n nhà và ngư c l i, m c ñ th a mãn nhu c u văn hóa, gi i trí, ngh ngơi phát sinh, ch t lư ng k BðCT khách...; + ng d ng ti n b khoa h c công ngh trong vi c ch t o và khai thác phương ti n di ñ ng. Các toa xe khách có th coi là ngôi nhà c a hành khách trong su t ch ng ñư ng di chuy n, vì v y ph i chú tr ng ñ u tư phương ti n v n t i nh m nâng cao năng l c chuyên ch , ñ m b o tiêu chu n k thu t, an toàn nhưng cũng ph i có tính th m m , ti n nghi, s ch s và tho i mái. Quá trình khai thác phương ti n di ñ ng là m t công vi c ph c t p, ñòi h i ph i ng d ng ti n b khoa h c công ngh nh m t ch c v n hành an toàn, ñúng gi , thu n l i cho hành khách, khai thác có hi u qu NLTQ c a tuy n...; - Y u t con ngư i. M i bi n pháp cu i cùng ñ u do con ngư i quy t ñ nh và th c hi n. ð c thù quan tr ng nh t là hành khách ti p xúc v i ngành ñư ng s t thông qua nh ng con ngư i c th như nhân viên bán vé, ki m soát, khách v n ga, nhân viên ñ i
t u..., do ñó h mang n tư ng r t c th , rõ ràng, vì v y ph i chú tr ng b i dư ng nghi p v , ki n th c và phong cách ph c v “văn minh l ch s ” cho CBCNV Doanh nghi p ñư ng s t. Chú tr ng ñ u tư ñ i m i, phát tri n trang thi t b k thu t h tr nhân viên hoàn thành xu t s c nhi m v c a mình. I.3.2.2. Ý nghĩa và nguyên t c d báo lu ng hành khách 1. Ý nghĩa c a công tác d báo lu ng hành khách Công tác d báo lu ng hành khách ñ ch ñ ng n m ñư c tình hình và quy lu t phát tri n trong tương lai, làm ti n ñ xây d ng phương án t ch c v n chuy n. Công tác d báo có ý nghĩa c c kỳ to l n vì nó cung c p thông tin ban ñ u cho các nhà qu n lý xây d ng k ho ch v n chuy n hành khách dài h n, hàng năm và tác nghi p trên cơ s ñáp ng t i ña nhu c u v n chuy n c a xã h i và n n KTQD, ñ xu t chi n lư c phát tri n trang thi t b k thu t ph c v hành khách. K t qu d báo không chính xác s d n ñ n 2 kh năng: - Th nh t, n u d báo quá th p s làm cho ngư i ñi u hành b ñ ng trong ch ñ o s n xu t, không ñáp ng nhu c u v n chuy n và t o ra s căng th ng không ñáng có khi th c hi n k ho ch, ñ c bi t là vào các th i kỳ cao ñi m; - Th hai, n u d báo quá cao s gây ra lãng phí năng l c chuyên ch c a ngành, lãng phí cho n n KTQD, làm tăng giá thành v n chuy n. Công tác d báo cung c p cho cán b qu n lý và ñi u hành ñ t nư c cũng như các ngành khác s li u c n thi t ñ xây d ng chi n lư c phát tri n chung c a toàn xã h i, xây d ng phương án quy ho ch m ng lư i dân cư, kinh t và chi n lư c phát tri n ñ ng b các phương ti n v n t i. Nhi m v c a công tác d báo là: - N m v ng các quan ñi m c a ð ng, chính sách c a Nhà nư c và các ngành KTQD, v n d ng sáng t o khi ti n hành d báo; - T ch c chính xác, ti t ki m, k p th i theo yêu c u d báo; - N m v ng quy lu t hình thành, phát tri n c a lu ng hành khách toàn m ng lư i nói chung, t ng tuy n nói riêng ñ có th d báo ñư c lu ng hành khách trong th i kỳ bình quân và cao ñi m; - ð t ñư c k t qu c th theo yêu c u d báo như lu ng hành khách các lo i, kh năng phát tri n theo các “k ch b n” khác nhau... N m v ng s phát tri n và kh năng bi n ñ ng c a các nhân t nh hư ng ñ n lu ng khách ñang nghiên c u.
2. Nguyên t c xác ñ nh lu ng hành khách - Ph n ánh ñ y ñ ch trương chính sách c a ð ng và Nhà nư c v phát tri n kinh t , văn hóa - xã h i, chính sách ñ i v i ngành GTVT nói chung và Doanh nghi p ñư ng s t nói riêng, ch trương xây d ng và quy ho ch các khu dân cư...; - S li u ph i chính xác, ph n ánh trung thành quy lu t phát tri n khách quan c a lu ng khách, k t qu th hi n xu hư ng phát tri n c a lu ng khách và ch trương c a ngành; - S d ng nh ng phương pháp tiên ti n, công c toán h c tin c y ñ d báo. I.3.2.3. Các phương pháp d báo lu ng hành khách 1. Phương pháp ñi u tra d báo lu ng hành khách ð n m v ng quy lu t phát tri n c a lu ng hành khách và s lư ng hành khách trong t ng th i kỳ nh t ñ nh, khi xây d ng bi u ñ lu ng hành khách ph i ti n hành ñi u tra lu ng khách. Ph m vi ñi u tra lu ng khách nên l y nhà ga làm ñơn v và ti n hành trong ph m vi h p d n c a ga. Khu v c h p d n c a ga ñư c chia thành 2 lo i, tr c ti p và gián ti p. Khu v c h p d n tr c ti p là nh ng vùng xung quanh nhà ga, các khu dân cư, cơ quan xí nghi p ñóng trên ñ a bàn g n ga. Khu v c ñi u tra gián ti p là nh ng vùng ngoài ph m vi ñó nhưng v n có liên h nh t ñ nh v i ga hành khách. Hình th c ñi u tra lu ng khách chia làm 3 lo i: a. ði u tra t ng h p: Th i gian th c hi n tuỳ theo ñ c ñi m c a t ng ñư ng s t qu c gia, ví d ñư ng s t Trung qu c ti n hành 2 năm 1 l n, ðSVN ti n hành hàng năm. N i dung ñi u tra là thu th p s li u ph n ánh các v n ñ c th sau: - Tình hình chung c a khu v c h p d n: ñi u ki n t nhiên, phân chia khu v c hành chính, tình hình tăng trư ng và phân b nhân kh u theo lo i ñ i tư ng, tình hình thay ñ i dân s cơ h c như s lao ñ ng xu t, nh p vùng h p d n trong kỳ nghiên c u..., các danh lam th ng c nh, ñi m du l ch, b nh vi n, vi n ñi u dư ng...; - Các s li u th ng kê v dân s , lư ng hành khách ñi t u, các y u t c nh tranh thay ñ i như giá cư c, s lư ng phương ti n v n chuy n hành khách các c p..., ch ñ làm vi c ngh ngơi c a các ñơn v trong khu v c h p d n, th i gian ho t ñ ng c a các b nh vi n, danh lam th ng c nh..., s lư ng ngư i ñ n nh ng nơi ñó hàng tháng, nhi m v v n chuy n hành khách ñ t xu t trong nhi u năm;
- Phân chia th trư ng v n t i trong vùng h p d n, năng l c v n t i và m c ñ phát tri n c a các phương ti n c nh tranh, kh năng liên hi p v n t i gi a các phương ti n. Phương pháp ñi u tra k t h p gi a x lý s li u th ng kê, thông tin sơ c p và th c p v i ñi u tra th c t t i cơ s . b. ði u tra các lo i ngày ngh : Ti n hành ñ i v i nh ng ngày l l n như T t c truy n, ngh hè, ngày Qu c khánh 2/9 và m t s l h i ñ c trưng c a vùng h p d n, nh ng kỳ ngh kéo dài do ngày l trùng v i ngh cu i tu n... M c ñích ñi u tra nh m cung c p các s li u c n thi t ph c v cho công tác xây d ng k ho ch ch y t u t m th i, t u tăng cư ng trong nh ng d p cao ñi m, ñ xu t phương án bán vé h p lý. Phương pháp ñi u tra ti n hành tr c ti p t i cơ s , t ch c h i ngh , h i th o khách hàng ho c s d ng phương pháp th ng kê. N i dung ñi u tra bao g m: - Ch ñ ngh l c a các cơ quan, xí nghi p..., các ho t ñ ng hư ng ng ngày l , hư ng ñi và s lư ng hành khách ñ n t ngoài vùng; - ð i v i h c sinh sinh viên ph i ñi u tra s lư ng và hư ng ñi b ng ñư ng s t, ch ñ ngh hè, T t, ngày khai gi ng và kh năng c nh tranh c a các phương ti n v n t i khác trong vùng thu hút. c. ði u tra hàng ngày: Thông qua vi c ti p xúc tr c ti p gi a CBCNV ñư ng s t v i hành khách trong phòng ñ i, trên t u... ñ n m v ng s lư ng hành khách ñi l i hàng ngày, tìm hi u m c ñích di chuy n, yêu c u ñ i v i công tác ph c v c a ngành ñư ng s t, bi n ñ ng v s lư ng và phương hư ng di chuy n... nh m phát hi n và n m v ng quy lu t phát tri n lu ng khách. ð th c hi n n i dung ñi u tra, nhân viên nhà ga, ñ i t u ph i có ki n th c nghi p v và thư ng xuyên ñư c t p hu n nâng cao năng l c. Phương pháp ñi u tra ti n hành tr c ti p t i phòng ñ i, trên t u, dùng các công c nghe, nhìn, h i, phát phi u ñi u tra... Sau khi ñã ñi u tra ñư c lu ng khách theo các lo i, k t h p v i s li u th ng kê tình hình th c hi n k ho ch v n chuy n hành khách trong các th i kỳ trư c ñ l p bi u ñ m t ñ trên các quãng ñư ng phù h p v i m c ñích nghiên c u. 2. Phương pháp d báo theo h s ñi t u
H s ñi t u là bình quân s l n ñi t u c a m i ngư i dân trong 1 năm. H s này xác ñ nh theo công th c: ∑A (1.16) K dl = B V i : . ΣA: t ng s lư t hành khách ñi t u trong m t năm (HK); . B: s dân c a năm tính toán (ngư i). H s ñi t u c a năm k ho ch Kdldb xác ñ nh trên cơ s s li u th ng kê nhi u năm, nh ng thay ñ i tác ñ ng ñ n các nhân t nh hư ng t i lư ng hành khách nghiên c u. S dân trong năm k ho ch xác ñ nh theo công th c: Bdb = Bo (1 + p) t – 1 [ngư i]; (1.17) Trong ñó: . Bo: s dân l y theo năm ñi u tra g n nh t (ngư i); . p: t l tăng trư ng dân s bình quân hàng năm t năm ñi u tra g n nh t ñ n năm k ho ch; . t: s năm t năm ñi u tra g n nh t ñ n năm k ho ch. Lư ng hành khách d báo c a năm k ho ch xác ñ nh theo công th c: Adb = Kdldb . Bdb [HK]; (1.18) Phương pháp này có ưu ñi m là ñơn gi n, nhanh chóng cho k t qu yêu c u. Tuy nhiên ñ chính xác không cao, không ph n ánh ñư c ñ y ñ nh ng bi n ñ ng kinh t , chính tr , xã h i tác ñ ng ñ n s ñi l i c a nhân dân vì t ng ñi u tra dân s là công vi c quy mô, ph c t p nên hàng ch c năm m i ti n hành 1 l n, vì v y k t qu d báo khó chính xác. 3. Phương pháp d báo theo m t ñ hành khách trên 1km chi u dài v n doanh M t ñ hành khách trên 1km chi u dài v n doanh là s hành khách bình quân trong 1 năm tính cho 1 km v n doanh c a ñư ng s t, xác ñ nh theo công th c: ∑A (1.19) f= Lvd Trong ñó: . Lvd: t ng chi u dài v n doanh ñư ng s t (km). ð d báo lu ng hành khách, trư c tiên ph i d báo m t ñ hành khách trên 1km ñư ng fdb cho năm k ho ch, sau ñó xác ñ nh s hành khách theo công th c:
Adb = fdb . LKH [HK]; (1.20) V i: . LKH: t ng chi u dài ñư ng s t v n doanh c a năm k ho ch (km). Ưu ñi m c a phương pháp là ñơn gi n, ñ chính xác cao hơn so v i phương pháp d báo theo h s ñi t u vì có th bi t ñư c chính xác chi u dài ñư ng s t v n doanh cho năm k ho ch. Như c ñi m là khó d báo chính xác h s fdb và các lu ng hành khách khác nhau. 4. Phương pháp chuyên gia a. Trình t ti n hành d báo: - Bư c 1: Phân nhóm chuyên gia. ð k t qu d báo ñư c chính xác, trư c tiên ph i xác ñ nh tiêu chu n c a các chuyên gia ñư c m i tham gia l y ý ki n, thông thư ng ñó là nh ng nhà khoa h c hàng ñ u, có hi u bi t sâu trong lĩnh v c d báo. Sau ñó xác ñ nh s lư ng chuyên gia m i h i theo công th c: X 2 .v 2 [ngư i]; (1.21) N= ε2 Trong ñó: . x: nhân t kho ng cách xác su t; . v: h s phương án h i, xác ñ nh theo công th c: 2(a imax − aimin ) (1.22) v= 12(a imax + aimin ) V i: . aimax và aimin: ñ i lư ng th c nghi m l n nh t và nh nh t; . : sai s do ngư i d báo quy ñ nh. - Bư c 2: Th o ra các câu h i riêng v lu ng hành khách. - Bư c 3: T ch c vòng tham kh o ý ki n ñ u tiên. - Bư c 4: Phân tích các câu tr l i, xác nh n nh ng ý ki n ñ ngh b sung thêm nhân t d báo do th c nghi m mang l i. Phân ñ nh nh ng ý ki n rơi vào vùng xác su t quy ñ nh. - Bư c 5: T p h p và ñưa ra k t qu ñánh giá th c nghi m c a vòng tham kh o ñ u tiên. - Bư c 6: Thông báo l i cho các chuyên gia k t qu ñánh giá và các câu h i b sung. - Bư c 7: Ti n hành vòng tham kh o l n th 2.