Tổ Chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt Phần 6

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'tổ chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt phần 6', kỹ thuật - công nghệ, cơ khí - chế tạo máy phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổ Chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt Phần 6

- ð m b o cho hành khách ñư c an toàn trong su t quá trình v n chuy n, tránh b quá ga, trôi khách, tránh b tai n n, ng ñ c th c ăn...; - ð i v i Doanh nghi p ñư ng s t, làm t t công tác ph c v hành khách trên t u cho phép thu th p ñư c nh ng thông tin quý báu tham mưu cho lãnh ñ o ngành theo hư ng c i thi n ch t lư ng, ñ m b o an toàn cho quá trình v n chuy n, th c hi n t t BðCT và k ho ch v n t i, gia tăng s c h p d n c a ngành trong lĩnh v c v n t i hành khách. II.4.3.2. Yêu c u c a công tác ph c v hành khách trên t u Ngoài các yêu c u chung ñ i v i công tác ph c v hành khách, công tác này còn có yêu c u ñ c bi t sau: - Nhân viên t t u ph i n m ch c s lư ng và bi n ñ ng hành khách trong toa xe ph trách, n m v ng di n bi n tâm lý ñ ch ñ ng và k p th i can thi p, giúp hành khách yên tâm, tho i mái, ñ ng th i có k ho ch nh c nh hành khách tránh b nh ga, quên hành lý khi xu ng t u; - Nhu c u c a hành khách ña d ng và vô h n nhưng kh năng ñáp ng trên t u ch có h n, do ñó khi t ch i yêu c u c a hành khách nhân viên c n gi i thích m t cách kiên nh n, nh nhàng và l ch s văn minh ñ hành khách thông c m; - Toa xe nói riêng và ñoàn t u nói chung có th coi là 1 xã h i thu nh , cách ñ i x c a nhân viên v i hành khách ñư c c toa xe theo dõi, nh n xét và ñánh giá, vì v y khi ti p xúc v i hành khách ph i l ñ , công b ng; - Công tác ph c v hành khách trên t u di n ra thư ng xuyên liên t c su t t lúc hành khách lên t u cho ñ n khi xu ng ga. Vì v y nhân viên ph i t p trung trong công tác, ñáp ng k p th i, chính xác nhu c u c a hành khách trong ñi u ki n k thu t cho phép, phù h p v i quy ñ nh c a Pháp lu t và c a Doanh nghi p; - ð i tư ng ñư c ph c v trên t u khác nhau v qu c t ch, văn hoá, s thích, l i s ng... nhưng s ngư i ph c v l i h n ch nên ñòi h i nhân viên trên t u ph i thư ng xuyên ñư c b i dư ng nghi p v ñ có ki n th c tương ñ i t ng h p, n m v ng tâm lý hành khách, các quy ñ nh trong QðVVVTHK,HL,BGTðSQG và các quy ñ nh khác c a Doanh nghi p ñ s d ng trong quá trình ph c v . II.4.4. N i dung công tác ph c v hành khách trên t u II.4.4.1. Công tác ñ m b o an toàn
ðây là nhi m v quan tr ng nh t và là ti n ñ ñ ph c v t t hành khách trên t u. ð làm t t công tác ñ m b o an toàn, nhân viên ph i làm ch ñư c trang thi t b k thu t trên t u, n m v ng ñ c ñi m vùng ñoàn t u ñi qua, BðCT, lu ng khách và tâm lý hành khách. Công tác ñ m b o an toàn trên t u g m 3 n i dung l n: - ð m b o an toàn cho ñoàn t u. Nhân viên theo t u khi ti p nh n toa xe c n ti n hành ki m tra vam hãm, c a s , c a lên xu ng và ho t ñ ng c a các trang thi t b khác. N u phát hi n s c ph i kh n trương kh c ph c ngay ho c báo cho nh ng ngư i có trách nhi m ñ x lý k p th i. Ch p hành nghiêm ch nh ch ñ tín hi u an toàn khi t u ñi, ñ n ga, ch ñ gác hãm theo quy ñ nh, thư ng xuyên ki m tra tr ng thái ho t ñ ng c a các thi t b trong toa xe. Trư ng t u khách và Trư ng t u an ninh ph i th c hi n nghiêm túc ch ñ tín hi u khi qua ga, ki m tra ñôn ñ c nhân viên th c hi n ch ñ an toàn; - ð m b o an toàn cho hành khách. Khi lên ban, Trư ng t u và nhân viên ph i n m ch c phương án hành khách trên t u, trong toa xe, qu n lý t t c a lên xu ng, nh c nh hành khách không thò ñ u, thò tay ra ngoài, không nâng lư i ch ng ném ñá..., khi t u ch y ph i khóa c a lên xu ng, trư c khi t u ñ n ga ñ ph i nh c nh hành khách chu n b xu ng t u, ki m tra hành lý xách tay tránh tình tr ng hành khách b nh ga, quên hành lý... N i dung quan tr ng ñ m b o an toàn cho hành khách trên t u là ph i ki m tra ho t ñ ng, hư ng d n hành khách s d ng ñúng phương pháp trang thi t b trên toa xe, nh t là ñ i v i các toa xe s d ng ñi n 220V và có thi t b cung c p nư c sôi, ki m tra nh c nh hành khách tuân th QðVVVTHK,HL,BGTðSQG như h n ch ñi l i, không mang v t c m lên t u... Khi ñón hành khách lên toa xe, ti p viên toa xe ph i hư ng d n hành khách tìm ch , hư ng d n cách ñ hành lý xách tay. Thư ng xuyên quan tâm ñ n hành khách, ñ c bi t là các ñ i tư ng ngư i già, tr em, ph n có thai, ngư i m... ñ k p th i can thi p khi c n thi t. - ð m b o an toàn cho hành lý c a hành khách và tài s n c a Doanh nghi p. Trang thi t b và v t d ng trên toa xe khách là tài s n c a Doanh nghi p ñư ng s t, vì v y t t u ph i có trách nhi m qu n lý tránh m t mát, hư h ng. Khi giao nh n toa xe và ñoàn t u, t t u ph i ti n hành ki m tra ki m ñ m k càng, k p th i phát hi n nh ng hư h ng và l p các biên b n theo ñúng quy ñ nh. Hành lý là tài s n c a hành khách, bao g m 2 lo i, hành lý xách tay do hành khách t b o qu n t i ch và hành lý ký g i do t t u b o qu n trong toa xe hành lý. T t u ph i
ki m tra, hư ng d n hành khách s p x p hành lý xách tay không ñ rơi, v ... trong quá trình di chuy n. Qu n lý nghiêm lư ng hành khách lên xu ng, không ñ các ñ i tư ng x u không vé lên toa xe. ð i v i nh ng toa xe máy l nh ho c bu ng có ngư i nư c ngoài, nhân viên trên tàu ph i lưu ý c m hút thu c, tránh nói chuy n to, th c khuya... làm nh hư ng ñ n nh ng ngư i khác. II.4.4.2. Công tác ph c v văn hóa, tinh th n và v sinh toa xe khách Toa xe khách và gh , giư ng là nơi hành khách tr c ti p ti p xúc trong ph n l n th i gian di chuy n nên ph i ñư c v sinh s ch s trư c và sau khi ti p nh n toa xe. Công tác này ph i làm thư ng xuyên m i khi hành khách xu ng ho c lên t u, sau m i b a ăn. Công tác v sinh bên ngoài toa xe, lau r a c a kính ti n hành t i các ga k thu t hành khách ho c các ga ñ u, cu i hành trình. Th c hi n t t ch ñ v sinh toàn b ñ nh kỳ. N i dung c a công tác này là t ng v sinh toàn b toa xe khách, bu ng v sinh, t y ñ c, di t côn trùng có h i, ki m tra tr ng thái ho t ñ ng và s a ch a thay th nh ng v t d ng trên toa xe khách b hư h ng, m t mát... ðôn ñ c, nh c nh hành khách ch p hành n i quy ñi t u như hút thu c ñúng nơi quy ñ nh, không v t rác b a bãi, d i nư c sau khi ñi v sinh..., ñ m b o cung c p ñ ñ dùng trong bu ng v sinh, bu ng r a m t. Tuân th ch ñ ñóng, m c a phòng v sinh khi ñoàn t u ch y trên ñư ng. Chu n b ñ s lư ng ga tr i giư ng s ch theo hư ng m i hành khách lên t u ñư c cung c p m t b m i, tránh tình tr ng s d ng chung gi a các hành khách, k p th i thu l i khi hành khách xu ng t u. Th c hi n quy ñ nh phát hi n, ngăn ng a, tiêu di t nh ng sinh v t có h i sinh s ng trên ñoàn t u như chu t, gián, mu i, ru i... Treo ñ y ñ b ng hành trình gi t u và trích QðVVVTHK,HL,BGTðSQG, phát báo chí ho c ñ dùng gi i trí cho hành khách d c ñư ng mi n phí. Trong ñi u ki n cho phép, có th trang b h th ng vô tuy n ho c ñi n tho i, ñài truy n thanh... ñ thư ng xuyên cung c p tin t c cho hành khách ñi dài ngày. Th c hi n nghiêm túc ch ñ phát thanh trên t u và hư ng d n, gi i ñáp, tr l i c a nhân viên bao toa, tránh tình tr ng cau có, g t g ng v i khách. Công tác phát thanh ph i
thu hút ñư c ngư i nghe, phù h p v i ñ c ñi m vùng ñi qua và th i gian phát thanh, h n ch phát thanh n i b , tranh th tuyên truy n cho ngành. II.4.4.3. Ph c v ăn u ng trên t u V i nh ng ñoàn t u ñư ng dài, b a ăn trên t u r t quan tr ng vì liên quan tr c ti p ñ n s c kho c a hành khách và uy tín c a ngành. B a ăn trên t u ph i ñ m b o ñ dinh dư ng, ngon mi ng, v sinh an toàn th c ph m, giá c h p kh năng chi tiêu c a ñ i ña s hành khách. ð tho mãn ñư c nh ng yêu c u ñó, Doanh nghi p ñư ng s t ph i nghiên c u ñ c tính ăn u ng c a hành khách, tính toán năng lư ng c n thi t cho h ñ m b o s c kho trong ñi u ki n di chuy n trên t u, t ñó l a ch n nh ng th c ăn có th b o qu n ñư c trong th i gian tương ñ i dài mà v n v sinh, ngon mi ng, thư ng xuyên thay ñ i th c ñơn cho phù h p v i nhu c u c a hành khách, nghiên c u áp d ng các th c ñơn khác nhau, bao g m c ch ñ ăn kiêng. Các th c ph m s d ng trên t u ph i có ngu n g c rõ ràng, ñ m b o v sinh do các cơ quan có trách nhi m cung c p, không mua th c ph m không rõ ngu n g c t i các ga d c ñư ng. Toa xe cung ng ph i có ñ y ñ d ng c ch bi n và b o qu n th c ph m như phòng l nh, lò h p, nư c s ch... Th i ñi m cung c p b a ăn h p lý, phù h p v i ñ c ñi m sinh h c c a cơ th nhưng v n ñ m b o tiêu chu n cho hành khách. Kiên quy t h y b th c ăn th a, không dùng l i l n th hai. Khuy n khích t ch c cung ng kinh doanh thêm ñ ăn ngoài tiêu chu n cho hành khách nhưng ph i ñ m b o ch ñ v sinh, an toàn th c ph m. II.4.4.4. Công tác hành lý, bao g i Nh ng ñoàn t u có toa xe bưu v s nh n ch hành lý ký g i, bao g i, t u ch cho phép chuyên ch hành lý c ng k nh theo t u. Yêu c u quan tr ng nh t ñ i v i công tác hành lý, bao g i trên t u là ñ m b o an toàn, không m t, l c hành lý, bao g i, ñ m b o ñúng th i gian tác nghi p trong BðCT. Vi c s p x p hàng hoá trong toa hành lý th c hi n theo nguyên t c: - T n d ng t t nh t dung tích và tr ng t i toa xe; - Hành lý, bao g i ñ n ga xa x p trư c, ga g n x p sau; - Các ki n hàng x p trong toa xe d ki m ñ m, l a ch n và gia c ch c ch n tránh va ñ p, ñ v trong quá trình tác nghi p và di chuy n.
Hành lý viên ph i n m ch c phương án v n chuy n hành lý, bao g i t i các ga có tác nghi p trên ñư ng v n chuy n. Khi tác nghi p ph i ñ m b o giao nh n chính xác, an toàn, ñúng th i gian quy ñ nh, phát hi n k p th i nh ng hàng hoá không ñ m b o v bao gói ñ ñ ngh b c u trong th i gian quy ñ nh. Tuy t ñ i không nh n ch hành lý ký g i, bao gi b cm chuyên ch ho c vi ph m các quy ñ nh trong QðVVVTHK,HL,BGTðSQG. II.4.4.5. Các công tác ph c v hành khách trên t u khác Trong m t chuy n t u có nhi u di n bi n x y ra nhi u khi không th tiên li u trư c ñư c, do ñó t Trư ng t u ñ n các nhân viên ph i n m v ng ch c trách c a mình ñ x lý trên cơ s QðVVVTHK,HL,BGTðSQG. Cách x lý gi i quy t ph i nhanh chóng, cương quy t nhưng l ch s , nh nhàng, chu ñáo. Nh ng v n ñ có th x y ra là hành khách ñ i ch , hành khách b m t hành lý, quên b a ăn... Các ñoàn t u ñ a phương, ñư ng ng n ph i tác nghi p hành khách nhi u do s ga ñ nhi u hơn, do ñó ph i tích c c ki m tra ñôn ñ c hành khách th c hi n yêu c u an toàn và ch p hành mua vé hành lý, bao g i. II.4.5. Quy ñ nh gi i quy t s c , tr ng i v n chuy n hành khách II.4.5.1. Hành khách ng ng ñi t u ga d c ñư ng Hành khách b m ñau ho c vì lý do nào khác mà xu ng ga d c ñư ng thì Trư ng t u, Trư ng ga xác nh n ñ hành khách ñi ti p b ng chuy n t u khác ho c ñư c tr l i ti n vé ñ i v i quãng ñư ng chưa ñi. II.4.5.2. Thay ñ i ch trên t u - Hành khách có vé h ng cao mà không có ch nên ph i dùng ch h ng th p ngoài ý mu n thì t i ga ñ n ñư c hoàn l i ti n chênh l ch cho ño n ñư ng ñã ñi; - Hành khách có vé h ng th p mà không có ch ñư c b trí ch có h ng cao hơn thì không ph i tr thêm ti n. II.4.5.3. Hành khách b m t vé ñi t u 1. M t vé cá nhân a. Hành khách b m t vé trên t u: - N u ch ng minh ñư c hành khách ñã có vé h p l nhưng b m t thì cho hành khách mua vé m i v i giá b ng cư c tương ng ch ñang s d ng trên t u có kèm th t c
phí và ño n ñư ng tính t ñ a ñi m phát hi n (ho c ga g n nh t có quy ñ nh ñón ti n khách mà ñoàn t u v a ñi qua) ñ n ga ñ n; - N u không ch ng minh ñư c là ñã có vé h p l thì ph i mua vé b sung; - Sau khi ñã mua vé, n u hành khách tìm th y vé cũ ph i báo ngay cho Trư ng t u ñ xác nh n làm cơ s ñ Doanh nghi p ñư ng s t tr l i ti n vé b sung. b. M t vé ga: n u hành khách không ch ng minh ñư c ñã có vé h p l thì ph i mua vé m i, n u sau ñó tìm l i ñư c vé thì báo ngay cho ngành ñư ng s t ñ ñư c tr l i ti n vé. 2. M t vé t p th : ngư i ñ i di n ph i báo ngay cho Trư ng ga (n u m t ga) ho c Trư ng t u (n u m t trên t u). Sau khi xác minh, n u th y ñúng s th t, Trư ng ga ho c Trư ng t u l p 1 vé b sung giao cho ngư i ñ i di n có ghi rõ lý do m t vé. II.4.5.4. Hành khách lên nh m t u, xu ng nh m ga - Hành khách lên nh m t u thì ñư c xu ng t i ga ti p theo có ñón ti n khách ñ quay tr l i ga ñi. Trư ng ga nơi hành khách xu ng xác nh n s vi c và b trí cho hành khách ñi t u quay tr l i; - Hành khách xu ng nh m ga thì ñư c lên t u ñ ñi ti p t i ga ñ n ghi trên vé. Trư ng ga nơi hành khách xu ng t u xác nh n s vi c và b trí cho hành khách ñi t u ti p ñ n ga ñ n. Trong c 2 trư ng h p trên, hành khách không ph i tr thêm ti n vé. II.4.5.5. Hành khách b nh t u 1. Do l i c a hành khách thì coi như vé không h p l ; 2. Do l i c a ngành ñư ng s t thì: - Ga ñi xác nh n vào vé, b trí ñ hành khách ñi chuy n t u s m nh t có quy ñ nh ng ng ga ñ n ghi trong vé; - Hành khách ñư c quy n yêu c u thay ñ i ngày ñi cùng lo i t u tương ng v i vé ñã mua và ch ñư c thay ñ i 1 l n; - N u hành khách không ch ñi t u thì Doanh nghi p ñư ng s t tr l i ti n vé (toàn b ho c trên ño n ñư ng chưa ñi). II.4.5.6. Trùng ch trên t u 1. Khi t u chưa ch y: ưu tiên b trí ch cho ngư i ñ n trư c, ngư i còn l i n u mu n ñi cùng chuy n t u thì Trư ng t u ph i s p x p và ñư c tr l i ph n ti n chênh l ch
theo quy ñ nh. N u hành khách không mu n ñi t u thì ñư c tr l i toàn b ti n vé và ñư c ưu tiên mua vé cho các chuy n t u ti p theo; 2. Khi t u ñã ch y: ưu tiên b trí ch cho ngư i ñ n trư c. Ngư i còn l i ñư c Trư ng t u s p x p ch khác và ñư c tr l i ph n ti n chênh l ch theo quy ñ nh. N u hành khách không mu n ti p t c ñi t u thì ph i b trí cho xu ng ga g n nh t có ñ ñ ñưa hành khách quay tr l i ga ñi mà không thu ti n vé và hành khách ñư c tr l i toàn b ti n vé ñã mua. II.4.5.7. T u b t c ñư ng Khi có s c gây t c ñư ng ch y t u thì gi i quy t như sau: 1. T i ga hành khách lên t u: - Hành khách có quy n t ch i ñi t u và yêu c u ñư ng s t tr l i ti n vé ñã mua; - N u hành khách ch p nh n ch ñ ñi t u, Doanh nghi p ñư ng s t ph i b trí ñ hành khách ñư c ñi t u s m nh t. 2. Trên ñư ng v n chuy n: - N u hành khách mu n tr v ga ñi, Doanh nghi p ñư ng s t ph i b trí ñưa hành khách tr v b ng chuy n t u ñ u tiên mà hành khách không ph i tr ti n vé. Khi tr v hành khách có th xu ng m t ga d c ñư ng n u t u có ñ . Doanh nghi p ñư ng s t tr l i ti n vé cho hành khách trên ño n ñư ng t ga hành khách xu ng t u ñ n ga ñ n ghi trên vé; - N u hành khách xu ng t u t i ga mà t u ph i ñ l i và yêu c u tr l i ti n vé thì ñư ng s t ph i tr l i ti n vé ñ i v i ño n ñư ng mà hành khách chưa ñi; - N u hành khách ch ñ i ga mà t u ph i ñ l i ñ ti p t c ñi t u, Doanh nghi p ñư ng s t ph i b trí cho hành khách ñi chuy n t u s m nh t. Trong th i h n 5 ngày, k t ngày t u ñ n ga mà hành khách xu ng t u (không k ngày l , ngày ngh theo quy ñ nh) thì hành khách ph i làm th t c ñ ñư c tr l i ti n vé. Quá th i h n nói trên, hành khách không ñư c yêu c u tr l i ti n vé. CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG II 1. ð c ñi m, yêu c u c a công tác ph c v hành khách? 2. Các y u t nh hư ng ñ n tâm lý hành khách ñi t u? 3. Các giai ño n và n i dung ñi u tra nghiên c u tâm lý hành khách?
4. Ý nghĩa, yêu c u c a công tác ph c v hành khách dư i ga? 5. Trang thi t b và quá trình tác nghi p ñ i v i hành khách ga hành khách? 6. Các ch c danh ph c v hành khách ga hành khách? 7. N i dung công tác ph c v hành khách dư i ga? 8. Phương ti n v n chuy n hành khách? 9. ð i hình ph c v hành khách trên ñoàn t u khách? 10. Ý nghĩa, yêu c u c a công tác ph c v hành khách trên t u? 11. N i dung công tác ph c v hành khách trên t u? 12. Quy ñ nh gi i quy t s c , tr ng i v n chuy n hành khách?
Chương III T CH C CÔNG TÁC V N CHUY N HÀNH KHÁCH ðÔ TH III.1. ð C ðI M C A CÔNG TÁC V N CHUY N HÀNH KHÁCH ðÔ TH Kinh t xã h i phát tri n kéo theo nh ng thay ñ i to l n trong vi c phân b l i l c lư ng s n xu t và dân cư, hình thành nên m t lo t các khu công nghi p, khu ñô th m i t p trung s dân l n, t ñó hình thành lu ng hành khách ñô th . ð tho mãn nhu c u di chuy n c a lu ng hành khách này có nhi u lo i hình phương ti n v n chuy n khác nhau, nhưng thông d ng và có hi u qu hơn c v n là h th ng ñư ng s t ñô th . ð t ch c t t v n chuy n hành khách b ng ñư ng s t ñô th c n ph i nghiên c u k ñ c ñi m c a lu ng hành khách này. III.1.1. ð c ñi m c a công tác v n chuy n hành khách ñô th Lu ng hành khách ñô th khác v i hành khách ñư ng dài và ñư ng ng n các y u t như m t ñ hành khách, s b t bình hành trong v n chuy n, tâm lý và yêu c u ph c v c a hành khách. III.1.1.1. M t cân ñ i trong v n chuy n hành khách ñô th ðây là ñ c ñi m quan tr ng nh t, nh hư ng t i m t lo t v n ñ liên quan ñ n công tác t ch c v n chuy n và t ch c ph c v hành khách ñô th . S m t cân ñ i này th hi n trên c hai phương di n là theo chi u và theo th i gian. 1. M t cân ñ i theo chi u Khác v i lu ng hành khách ñư ng dài và ñư ng ng n, s chênh l ch m t ñ hành khách ñô th gi a các ño n ñư ng trên cùng m t chi u di chuy n th hi n r t rõ nét và có xu hư ng gi m d n t các ga trung tâm thành ph ra phía ngo i ô, hay nói cách khác, lu ng hành khách càng xa càng nh , hi n tư ng này ñư c g i là “m t cân ñ i theo vùng”. M t khác, s lư ng hành khách gi a 2 chi u trên cùng m t tuy n ñư ng ñô th cũng có s m t cân ñ i. M c ñ m t cân ñ i ph thu c vào các y u t : - ð l n c a lu ng hành khách; - S phân b các khu dân cư, khu công nghi p, nhà máy, cơ quan...;
- Ch ñ làm vi c c a các cơ quan trong vùng thu hút; - Ho t ñ ng c a các phương ti n v n chuy n hành khách khác; - Các y u t c a b n thân ngành ñư ng s t như BðCT khách ñô th , ñoàn phương ti n, kh năng ñáp ng trong th i kỳ cao ñi m... M c ñ m t cân ñ i theo vùng trong v n chuy n hành khách ñô th th hi n r t rõ nét. S li u th ng kê c a ñư ng s t Matxcơva (LB Nga) cho th y, trung bình m i hành khách ñô th ch di chuy n 1/4 quãng ñư ng toàn tuy n và t p trung vào các khu v c g n trung tâm thành ph . Hi n tư ng m t cân ñ i theo chi u liên quan m t thi t v i hi n tư ng m t cân ñ i theo th i gian trong ngày: bu i sáng lu ng hành khách di chuy n t ngo i ô vào trung tâm thành ph , bu i chi u theo hư ng ngư c l i; 2. M t cân ñ i theo th i gian Hi n tư ng m t cân ñ i theo th i gian trong v n chuy n hành khách ñô th th hi n trên t t c các m t: - Gi a các th i kỳ trong năm, th hi n qua các ch s m t cân ñ i theo quý và tháng. Lu ng hành khách ñô th t p trung các thành ph l n v i k t c u dân cư ña d ng, do ñó vào các tháng ngh hè, lư ng hành khách gi m, tuy nhiên trong các ngày l , t t l i có hi n tư ng tăng ñ i bi n; - Gi a các ngày trong tu n. Lư ng hành khách ñi t u ñô th có s chênh l ch ñáng k gi a các ngày trong tu n và có xu hư ng gi m vào các ngày ngh cu i tu n. Nh p s ng công nghi p ñòi h i cư ng ñ lao ñ ng cao vì v y nhu c u ngh ngơi gi i trí c a con ngư i cũng tăng lên m nh m , do ñó vào nh ng ngày ngh cu i tu n h thư ng nhà ho c dùng phương ti n cá nhân ñi chơi xa, lư ng hành khách ñi t u ñô th nói riêng, phương ti n v n t i hành khách công c ng nói chung gi m rõ r t; - Gi a các gi trong ngày. Hành khách ñi t u ñô th ñông nh t là vào th i gian ñi làm và tan t m, các kho ng th i gian còn l i trong ngày lư ng hành khách không l n. Tuỳ theo quy ñ nh v ch ñ làm vi c c a các cơ quan, xí nghi p, trư ng h c... mà t l hành khách ñi trên các khu ño n ñô th cũng khác nhau. III.1.1.2. K t c u và tâm lý tiêu dùng c a hành khách ñô th Lu ng hành khách ñô th phát sinh trong ph m vi các khu ñô th , ñ u m i giao thông l n, xu t phát t nhu c u di chuy n nh m m c ñích công tác, h c t p trong ngày.
Vì v y, k t c u lu ng hành khách ch y u là CBCNV và h c sinh, sinh viên, tuy nhiên k t c u này có thay ñ i vào các kho ng th i gian khác nhau trong ngày và tu n. Trong ngày, vào gi cao ñi m hành khách ñô th ñ i ña s là CBCNV, h c sinh, sinh viên ñi làm, ñi h c và h t gi ñi v nơi cư trú. ð tu i c a các ñ i tư ng này n m trong kho ng t 18 ñ n 60. Th i gian còn l i trong ngày là các ñ i tư ng di chuy n v i m c ñích sinh ho t, mua s m, thăm quan, ti p chuy n, công tác..., ñ tu i c a ñ i tư ng ña d ng. Căn c theo các ngày trong tu n thì nh ng ngày t th 2 ñ n th 6, hành khách ñi t u ñô th ch y u v i m c ñích làm vi c, h c t p nhưng vào ngày ngh , hành khách di chuy n v i m c ñích là du l ch, thăm vi ng, l h i... Tâm lý tiêu dùng c a hành khách ñô th vì v y cũng tương ng rõ nét, th hi n c th qua các khía c nh sau: - n ñ nh. Xu t phát t nguyên nhân hình thành lu ng hành khách ñô th là ph c v cho nhu c u ñi làm, ñi h c nên lu ng hành khách mang tính n ñ nh cao. Hành khách s d ng ñư ng s t ñô th v i m c ñích chính là di chuy n t nơi cư trú ñ n nơi công tác, h c t p và ngư c l i nên tâm lý tiêu dùng c a h n ñ nh trên t t c các m t: gi gi c, lo i phương ti n s d ng, quãng ñư ng di chuy n, hành lý xách tay mang theo, yêu c u v các d ch v khác; - T i thi u. Nhu c u tiêu dùng c a hành khách ñ i v i ñư ng s t m c t i thi u. ð i v i h , quan tr ng nh t là ñư c di chuy n ñúng gi , ñúng hành trình. Các nhu c u khác như ti n nghi, ñưa ñón t n nhà, v n chuy n hành lý... không ñư c ñ t ra vì quãng ñư ng và th i gian di chuy n ng n; - S lư ng. Giao thông ñư ng s t ñô th có ñ c ñi m là kh i lư ng chuyên ch r t l n và t p trung, ñ c bi t vào nh ng gi cao ñi m. T t c nh ng ñ c ñi m tiêu dùng trên có nh hư ng quy t ñ nh ñ n vi c l a ch n, b trí trang thi t b và t ch c v n chuy n ph c v hành khách ñô th . III.1.1.3. Trang thi t b và t ch c ph c v hành khách ñô th Do lưu lư ng ngư i qua l i l n, tính ch t di chuy n ñơn gi n nên ga ñư ng s t ñô th thư ng ñư c b trí tách riêng v i ga ñư ng s t thông thư ng. Trang thi t b trong ga ñơn gi n nhưng có năng l c tác nghi p l n. 1. Công tác bán vé và ki m soát ra vào ga
Hành khách ñi t u ñô th ch y u s d ng vé tháng nên s lư ng c a vé t i ga không nhi u. M t khác, t u khách ñô th ch y liên t c t khi b t ñ u ho t ñ ng cho ñ n khi k t thúc nên không có th i gian ng ng bán vé. Tuỳ theo thi t b ki m soát ra vào ga c a hành khách là máy t ñ ng hay ngư i soát vé mà s d ng lo i hình vé thích h p. Hi n nay ngoài vé tháng do nhân viên nhà ga ki m soát theo c a dành riêng, có 2 hình th c vé t u khách ñô th cơ b n, ñó là: - Dùng vé “ñ ng xu”. Hành khách mua các “ñ ng xu” ñ c bi t ñư c thi t k ch t o riêng cho ñư ng s t ñô th . Khi th “ñ ng xu” vào máy ki m soát ñ t c a vào ga, máy s t ñ ng xác nh n và m thanh ch n cho hành khách duy nh t ñi qua, sau ñó ñóng l i ngay. Hình th c này có ưu ñi m là năng l c tác nghi p l n, gi m ñư c s ngư i ph c v , thích h p khi thay ñ i giá cư c v n chuy n. Như c ñi m là không phù h p v i phương pháp bán vé theo ch ng, giá thành ch t o trang thi t b ñ t vì ph i s d ng lo i chuyên dùng; - Dùng vé thông thư ng. Vi c ki m tra vé vào c a ñư c th c hi n thông qua nhân viên c a ga. Hình th c này có ưu như c ñi m trái ngư c v i hình th c trên. Vi c ki m soát ra vào ga ñư c th c hi n ñ ng th i v i giám sát vé. 2. Công tác ch d n, gi i ñáp Công tác ch d n ñ i v i hành khách ñi t u ñô th ch y u là cung c p các thông tin c ñ nh v sơ ñ ga và tuy n ñư ng, th i gian ho t ñ ng, quy ñ nh s d ng phương ti n... Phương pháp ch d n thông tin th c hi n b ng 2 phương pháp cơ b n: - Dùng các b ng bi u ch d n. N i dung thông báo là sơ ñ ga, tuy n ñư ng, n i quy s d ng phương ti n, các quy ñ nh liên quan ñ n giá vé, trách nhi m c a hành khách... Nh ng b ng này ñư c in rõ ràng, b trí trên tư ng ga và trong toa xe khách nh ng v trí d quan sát ñ i v i hành khách; - Thông qua h th ng phát thanh c a ga và trên ñoàn t u. N i dung thông báo ch y u là nh ng thông tin liên quan ñ n an toàn ch y t u, t u s p ñ n và s p r i ga ñ cho hành khách chu n b tránh b ngã, nh ga... Ngoài ra có th thông báo ñ c bi t như truy tìm ch s h u v t d ng, t u thông qua ga không ñ ... Nh ng thông tin khác hành khách có th h i ngay nhân viên ki m soát ra vào ga vì n i dung h i c a hành khách không ph c t p. 3. Công tác phân lu ng di chuy n và v n chuy n hành khách trong ga
Nhi u ga ñư ng s t ñô th có sơ ñ di chuy n r t ph c t p, ñ c bi t là các ga ñ u m i, nơi giao nhau c a nhi u tuy n ñư ng. Hành khách ñ th c hi n ñư c hành trình di chuy n ñôi khi ph i s d ng hơn 1 ñoàn t u khách. Vì v y trong ga ph i có h th ng phân b hư ng d n di chuy n ñ y ñ ñ hành khách không b nh m, b l c nh t là vào nh ng gi cao ñi m, lư ng hành khách di chuy n trong ga ñông. Khi t ch c phân lu ng di chuy n ph i ñ m b o tách riêng lu ng hành khách xuôi, ngư c, hành khách lên xu ng t u v i lu ng hành khách trung chuy n trong ga. ða s ga ñư ng s t ñô th ñư c xây d ng sâu dư i lòng ñ t ho c cao hơn m t b ng xung quanh, vì v y trong ga ph i có thang máy v n chuy n hành khách lên, xu ng ke ñi t u. 4. Các công tác khác Khác v i hành khách ñư ng dài và ñư ng ng n, hành khách ñô th không có nhu c u v n chuy n hành lý, bao g i, ñưa ñón khách... Vì v y, ga ñư ng s t ñô th không có phòng ch cho hành khách, không có phòng hành lý, bao g i và thi t b x p d , v n chuy n hành lý, bao g i. Ga ñư ng s t ñô th không có tác nghi p nh n ch hành lý, bao g i do ñó nh ng hành lý xách tay vư t quá quy ñ nh s b gi l i ngay t i c a ki m soát vào ga. Hành khách ch t u ngay trên ke khách, khi xu ng t u cũng theo ke ra kh i ga ngay. Tuy nhiên do t c ñ ch y t u r t cao, th i gian ñ ng n, s c gió hút hành khách khi t u ñ n ñi l n, ñ c bi t là ñ i v i các ga t u ñi n ng m nên công tác ñ m b o an toàn r t ñư c chú tr ng. Các ke khách xây cao b ng sàn toa xe ñ thu n ti n cho hành khách lên, xu ng t u. Trong ph m vi ga, ñư ng ray ñư c nâng cao so v i m t ñ t ñ có ch cho hành khách n m n p an toàn n u b ngã, trên bu ng lái có gương chi u h u ñ tài x quan sát hành khách lên xu ng, tránh tình tr ng hành khách b k p chân, tay ho c hành lý khi t u ch y. Thang máy ch hành khách trong ga ñư c giám sát ho c có ngư i theo dõi ñ can thi p k p th i n u có hành khách ngã. Công tác phát thanh thông báo t u ñi, ñ n ph i ti n hành chu ñáo. Thư ng xuyên ki m tra phát hi n và có quy ñ nh x lý v i ñ v t b b quên nh m ñ m b o an toàn nhưng cũng giúp cho hành khách không b th t l c hành lý. Do kho ng cách gi a các ga t u ñư ng s t ñô th nh nên trên ño n ñư ng ñó t u khách ñô th không th ñ t ñư c t c ñ t i ña, vì v y v i cùng ch s t c ñ l hành và
tr ng lư ng ñoàn t u như t u ñư ng ng n và ñư ng dài thì công su t c a ñ u máy kéo t u ñô th ph i l n hơn. Các toa xe trong thành ph n ñoàn t u không c n nhi u ti n nghi mà ch c n kho ng không gian ch a hành khách, càng nhi u càng t t. ð tăng s c ch c a phương ti n, thông thư ng ñoàn t u khách ñô th t n d ng di n tích trên toa xe làm ch ñ ng cho hành khách, khi ñó s c ch có th tăng t i g n 50%. Trong ñoàn t u ch có toa ch khách, không có các toa xe cao c p, toa xe hành lý, toa xe cung ng...; III.1.1.4. T ch c v n chuy n hành khách ñô th ð c ñi m n i b t c a công tác t ch c v n chuy n hành khách ñô th là m t ñ ch y t u d y, nh t là vào các gi cao ñi m, t c ñ ñoàn t u cao, d ng ñ nhi u, th i gian ch y khu gian ng n nên tài x ph i thư ng xuyên tác nghi p gia, gi m t c, thông báo và m , ñóng c a ñón khách. Khi nghiên c u phương án t ch c v n chuy n hành khách ñô th c n xác ñ nh chính xác s ga, lo i hình ga, v trí ga, b trí quay vòng ñoàn phương ti n và l a ch n BðCT khách ñô th . III.1.2. Các y u t nh hư ng ñ n lu ng hành khách ñô th Ngoài các y u t nh hư ng ñ n lu ng hành khách nói chung, lu ng khách ñô th còn ch u nh hư ng c a nh ng y u t sau: 1. S phát tri n c a phương ti n giao thông cá nhân. Phương ti n giao thông cá nhân phát tri n c nh tranh và làm gi m ñáng k lư ng hành khách có nhu c u s d ng ñư ng s t ñô. M t s ñô th l n quy ñ nh c m ô tô, xe máy ñi vào các tuy n ph nh t ñ nh, khi ñó lư ng hành khách s d ng ñư ng s t ñô th trên tuy n tăng m nh; 2. Quy ñ nh th i gian làm vi c, h c t p c a các cơ quan xí nghi p và trư ng h c trong ñ a bàn thu hút. Vì ñư ng s t ñô th ch y u ph c v ñ i tư ng CBCNV ñi làm và h c sinh, sinh viên ñi h c nên gi làm vi c và h c t p có nh hư ng r t l n ñ n bi n ñ ng lu ng khách trong ngày; 3. Phân b cơ quan, xí nghi p, trư ng h c và khu dân cư trên ñ a bàn thành ph ; 4. Lo i s c kéo và phương ti n chuyên ch s d ng ñ v n chuy n hành khách ñô th . Nguyên t c xác ñ nh lu ng hành khách ñô th gi ng như ñ i v i lu ng hành khách khác nhưng vi c ñi u tra ph i căn c vào th i gian làm vi c, h c t p c a các cơ quan, xí
nghi p, trư ng h c trong vùng thu hút. D báo t l hành khách vào gi cao ñi m trong ngày căn c vào s li u th ng k trong 1 th i gian dài và nh ng thay ñ i có th có c a các y u t liên quan nh m xác ñ nh m t ñ hành khách trên các khu ño n khác nhau c a tuy n ñô th . III.2. XÁC ð NH PHƯƠNG ÁN GA HÀNH KHÁCH ðÔ TH III.2.1. Các ga trên tuy n ñư ng s t ñô th T h p ga là nh ng công trình ph c t p và quan tr ng nh t trên các tuy n ñư ng s t ñô th . Giá thành xây d ng ga chi m 20 – 35% giá thành toàn tuy n, quá trình thi t k và thi công ga r t ph c t p và khó khăn. Ga là nơi th c hi n các tác nghi p ñón, ti n, trung chuy n hành khách gi a các tuy n ñư ng và các tác nghi p liên quan ñ n ñoàn t u như ñón ti n, thông qua, xu t phát và k t thúc hành trình, ñ m b o an toàn trong ph m vi ga và ño n cu i ga, t ch c quay vòng ñoàn xe, ki m tra thư ng kỳ ho c ñ d ng qua ñêm cho các ñoàn t u khách ñô th . Tr m s a ch a toa xe (ð -pô) là nơi th c hi n các tác nghi p liên quan ñ n vi c ki m tra k thu t, s a ch a thư ng xuyên, ñ nh kỳ và b t thư ng các ñoàn t u khách ñô th . Tr m ñư c b trí trên t ng tuy n ñư ng s t ñô th , ñ dài tuy n l n hơn 20km thư ng b trí 2 ñ -pô và l n hơn 40km c n 3 ñ -pô. Các ga ñư ng s t ñô th ñư c phân lo i theo các cách sau: 1. Căn c vào ch c năng, nhi m v và ñ c tính tác nghi p ga ñư c chia thành: a. Ga k thu t: b trí t i ñ u và cu i khu ño n ñô th ñ th c hi n các tác nghi p ki m tra, b o dư ng thành ph n ñ ng trong th i gian ch v n hành. Nhi m v c a ga là ch a và chu n b các ñoàn phương ti n tr ng thái k thu t s n sàng ph c v cho hành trình chuyên ch ngày hôm sau; b. Ga quay vòng: b trí ñ u và cu i vùng thu c khu ño n ñư ng s t ñô th , vì v y còn g i là “ga vùng”. Nhi m v ch y u c a ga vùng là ti n hành quay vòng ñoàn phương ti n ph c v v n chuy n hành khách ñô th ; c. Ga ñ u m i hay còn g i là ga trung chuy n b trí nh ng nơi giao nhau gi a các tuy n ñư ng s t ñô th ho c gi a tuy n ñư ng s t ñô th v i ñư ng s t qu c gia, làm nhi m v trung chuy n ho c ti p chuy n hành khách;
d. Ga hành khách ñô th : là các ga d c ñư ng trên tuy n ñư ng s t ñô th , th c hi n các tác nghi p ñón g i ñoàn t u, t ch c cho hành khách lên xu ng. 2. Căn c theo s lư ng ke khách trong ga có: a. Ga 1 ke hay còn g i là ga có ke gi a. Các ga này ch xây d ng 1 ke duy nh t, b trí gi a, dùng chung cho c 2 chi u c a tuy n ñư ng; b. Ga 2 ke: b trí 2 ke 2 bên tuy n ñư ng; c. Ga 3 ke, g m có 1 ke ñ o gi a và 2 ke 2 bên. d. Ga nhi u ke: có t 4 ke tr lên, thư ng ñư c xây d ng các ga trung chuy n. 3. Căn c theo ñ cao tương ñ i c a ga so v i m t ñ t t nhiên có: a. Ga ng m: có m t ñ nh ray th p hơn m t ñ t t nhiên (thư ng t 15m tr lên), bao g m ga ng m chôn sâu và ga ñ t nông; b. Ga m t ñ t: ñ ư c xây d ng ngay trên m t ñ t t nhiên; c. Ga trên cao: ñ ư c xây d ng cao hơn so v i m t ñ t t nhiên. III.2.2. Xác ñ nh s lư ng và v trí ga hành khách ñô th Các ga hành khách ñô th b trí nh ng ñi m t p trung hành khách lên, xu ng. V trí và s lư ng các ga hành khách ñô th nh hư ng l n ñ n vi c s d ng NLTQ tuy n ñư ng, ch t lư ng khai thác ñ u máy và ph c v hành khách ñô th . Trên cơ s ñ m b o ph c v hành khách di chuy n t i ưu, c ly bình quân gi a 2 ga hành khách ñô th ñư c tính toán sao cho t ng th i gian di chuy n c a hành khách là nh nh t. T ng th i gian hao phí dành cho 1 chuy n ñi c a hành khách bao g m các thành ph n sau: - Th i gian hành khách di chuy n t nhà ñ n ga ñi t1 và t ga ñ n ñ n ñích ñ n t2. Th i gian này ñư c xác ñ nh theo công th c sau: 1 L0 L t1 = t 2 = × + nha [gi ]; (3.1) 2 2Vdi Vdi Trong ñó: . L0: c ly bình quân gi a các ga hành khách ñô th (km); . Vñi: t c ñ di chuy n c a hành khách (km/h); . Lnhà: kho ng cách t nhà ñ n tuy n ñư ng và t ñích ñ n ñ n tuy n ñư ng (km). - Th i gian hành khách ch t u: t3 = I/2 [gi ]; (3.2)
Trong ñó: . I: gián cách th i gian bình quân gi a 2 ñoàn t u khách ñô th (gi ). - Th i gian t u ch y t ga ñi ñ n ga ñ n, xác ñ nh theo công th c: Ldc L L t4 = = dc + dc × t do bq [gi ]; (3.3) Vlu Vky L0 Trong ñó: . Ldc: c ly di chuy n bình quân c a hành khách t ga ñi ñ n ga ñ n (km); . Vl : t c ñ l hành c a ñoàn t u khách ñô th (km/h); . Vk : t c ñ k thu t c a ñoàn t u khách ñô th (km/h); bq . tñ : th i gian ñ bình quân c a ñoàn t u khách ñô th t i ga hành khách, bao g m c th i gian gia và gi m t c, tính theo công th c: Vlu Vlu t do = + '' + t 0 bq [gi ]; (3.4) g' g Trong ñó: . g’ và g’’: t c ñ gia và gi m t c c a ñoàn t u (km/h2); . t0: th i gian ñoàn t u ñ trong ga làm tác nghi p hành khách (gi ). Như v y, t ng th i gian hao phí c a hành khách là: 2 Lnha L0 Ldc L I ∑ t = 2V + + + + dc × t do bq [gi ]; (3.5) 2 Vdi Vky L0 di Tìm giá tr nh nh t c a Σt b ng cách ñ o hàm b c nh t 3.5 theo L0 và cho b ng 0, ñư c kho ng cách bình quân t i ưu gi a 2 ga hành khách ñô th theo ñi u ki n t ng th i gian di chuy n c a hành khách là nh nh t: bq L0 = 2Vdi Ldc t do [km]; (3.6) III.2.3. Xác ñ nh s lư ng và v trí c a các ga vùng t u khách ñô th III.2.3.1. Ý nghĩa c a vi c xác ñ nh s lư ng và v trí ga vùng t u khách ñô th Ga vùng t u khách ñô th là ga mà t i ñó ñoàn tàu ñô th làm tác nghi p quay vòng ho c xu t phát. Xác ñ nh chính xác s lư ng và v trí h p lý ga vùng trên tuy n có ý nghĩa r t quan tr ng vì: - ð m b o ph c v hành khách ño th m t cách t t nh t, mà quan tr ng nh t là gi m th i gian di chuy n do gi m ñư c th i gian ch ñ i c a hành khách ñi t u;