Tóm tắt Khóa luận tốt nghiệp khoa Văn hóa dân tộc thiểu số: Vai trò của thầy cúng trong tang ma người Thái ở Bản Mệt, xã Sắp Vạt, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La

Tr−êng §¹i häc V¨n ho¸ Hµ Néi<br /> Khoa v¨n ho¸ d©n téc thiÓu sè<br /> -------------------------<br /> <br /> VAI TRß CñA THÇY CóNG TRONG TANG MA NG¦êI th¸i<br /> ë b¶n mÖt, x· sÆp v¹t, huyÖn yªn ch©u, tØnh s¬n la<br /> <br /> Kho¸ luËn tèt nghiÖp cö nh©n<br /> ngμnh v¨n ho¸ d©n téc thiÓu sè<br /> <br /> Sinh viªn thùc hiÖn<br /> Gi¶ng viªn h−íng dÉn<br /> <br /> : nguyÔn thÞ kim ng©n, vhdt 16C<br /> : pgs.ts. trÇn b×nh<br /> <br /> Hμ Néi - 2014<br /> <br /> 1<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Để hoàn thành bài khóa luận này, em đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt<br /> tình của các ban ngành Xã Sặp Vạt, Thầy Mo và các bác, các chú trong bản<br /> Mệt, đã tạo điều kiện thuận lợi cho em thu thập tài liệu và khảo sát thực tế<br /> địa phương.<br /> Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Trần Bình, giảng<br /> viên hướng dẫn đã nhiệt tình giúp đỡ chỉ bảo để bài khóa luận này được<br /> hoàn thành.<br /> Qua đây em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới khoa Văn Hóa Dân Tộc<br /> trường Đại Học Văn Hóa Hà Nội đã tạo cơ hội cho em được giới thiệu về bản<br /> sắc văn hóa truyền thống của các tộc người thiểu số trong đó có người Thái<br /> Đenbản Mệt, xã Sặp Vạt huyện Yên Châu về quan niệm thế giới tâm linh và<br /> vai trò của Thầy Mo trong tang ma của người Thái Đen thông qua bài khóa<br /> luận này.<br /> Bài viết tuy có nhiều cố gắng nhưng không thể tránh khỏi những<br /> thiếu sót.Kính mong được các thầy và các cô đóng góp ý kiến và bổ sung thêm<br /> để bài viết của em được đầy đủ và hoàn thiện hơn.<br /> Em xin chân thành cảm ơn!<br /> Sinh viên<br /> <br /> Nguyễn Thị Kim Ngân<br /> <br /> 2<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 5 <br /> Chương 1: ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, Xà HỘI VÀ KHÁI QUÁT VỀ<br /> NGƯỜI THÁI ĐEN Ở BẢN MỆT, Xà SẶP VẠT, HUYỆN YÊN CHÂU,<br /> TỈNH SƠN LA ............................................................................................... 12 <br /> 1.1. Đặc điểm địa bàn cư trú ................................................................... 12 <br /> 1.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 12 <br /> 1.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ................................................................ 15 <br /> 1.2. Tên gọi, lịch sử tụ cư .......................................................................... 19 <br /> 1.2.1. Nguồn gốc ..................................................................................... 19 <br /> 1.2.2. Lịch sử cư trú của nhóm Thái ở xã Sặp Vạt, huyện Yên Châu .... 19 <br /> 1.3. Đặc điểm văn hóa ............................................................................... 20 <br /> 1.3.1. Đặc điểm văn hóa vật chất ............................................................ 20 <br /> 1.3.2. Đặc điểm văn hóa tinh thần........................................................... 22 <br /> Tiểu kết chương 1 ...................................................................................... 23 <br /> Chương 2: TẬP QUÁN TANG MA TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI THÁI<br /> Ở BẢN MỆT, Xà SẶP VẠT, HUYỆN YÊN CHÂU, TỈNH SƠN LA ...........24<br /> 2.1.Tín ngưỡng liên quan đến tang ma của người Thái Bản Mệt......... 24 <br /> 2.2. Các nghi thức tang ma truyền thống của người Thái ở Bản Mệt . 26 <br /> 2.2.1. Các nghi thức trước khi nhập quan ............................................... 26 <br /> 2.2.2. Khửn Choong, nhập quan, phát tang............................................. 32 <br /> 2.2.3. Tế lễ, phúng viếng ......................................................................... 34 <br /> 2.2.4. Chọn nơi đào huyệt chôn cất ......................................................... 37 <br /> 2.2.5. Đưa ma, hỏa táng, chôn cất (Pông khon phi) ................................ 38 <br /> 2.2.6. Dựng nhà mồ, chia của cho người quá cố..................................... 41 <br /> 2.2.7. Các nghi thức sau khi mai táng ..................................................... 43 <br /> 2.2.8. Mo đám ma ................................................................................... 45 <br /> <br /> 3<br /> <br /> 2.3. Vai trò của mo (thầy cúng) trong quá trình làm ma....................... 52 <br /> 2.3.1. Bảo vệ ma mới (không cho quỷ dữ bắt)........................................ 53 <br /> 2.3.2. Dẫn đường hỗ trợ ma mới đi làm các thủ tục, đầu thai kiếp mới . 54 <br /> 2.3.3. Bảo vệ vía những người tham gia tang lễ ..................................... 55 <br /> 2.3.4. Bảo tồn các giá trị của tập quán tang ma truyền thống ................. 56 <br /> Chương 3: BIẾN ĐỔI TANG MA VÀ VAI TRÒ THẦY MO TRONG<br /> TANG MA CỦA NGƯỜI THÁI Ở BẢN MỆT, Xà SẶP VẠT, HUYỆN<br /> YÊN CHÂU, TỈNH SƠN LA ....................................................................... 57 <br /> 3.1. Biến đổi trong tang ma của người Thái Bản Mệt hiện nay ............ 57 <br /> 3.2. Biến đổi vai trò thầy mo trong tang ma của người Thái Bản Mệt . 58 <br /> 3.3. Cơ sở dẫn đến những biến đổi .......................................................... 59 <br /> 3.4. Một số nhận xét và đề xuất giải pháp ............................................... 62 <br /> KẾT LUẬN .................................................................................................... 64 <br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 67 <br /> PHỤ LỤC ....................................................................................................... 69 <br /> <br /> 4<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lí do chọn đề tài<br /> Dân tộc Thái là một dân tộc thiểu số ở Việt Nam nhưng lại là dân tộc đa<br /> số ở Tây Bắc, văn hóa của người Thái có ảnh hưởng lớn tới văn hóa của các dân<br /> tộc trong vùng và góp phần quan trọng trong việc hình thành, tạo lập nên bản sắc<br /> văn hóa của miền đất biên giới Tây Bắc. Để tạo nên và bảo tồn một chỉnh thể<br /> văn hóa đặc sắc, độc đáo ấy không thể nhắc đến vai trò của các đối tượng văn<br /> hóa. Họ vừa là chủ thể văn hóa, vừa là người trực tiếp chịu ảnh hưởng của văn<br /> hóa. Một trong những đối tượng văn hóa quan trọng trong đời sống văn hóa Thái<br /> Tây Bắc phải nhắc đến đó là ông Mo hay chính là thầy cúng.<br /> Ở Tây Bắc, từ trước đến nay, đối với dân tộc Thái nói chung và người<br /> Thái đen nói riêng vai trò của người thầy cúng luôn được đánh giá rất cao, bất<br /> kể công việc gì trọng đại trong cuộc đời của họ đều nhờ đến thầy cúng để báo<br /> cáo, xin sự phù hộ từ tổ tiên, thần linh, trời “Then”. Ví dụ như: Lễ đặt tên (<br /> Phún ha chư): Sau khi người phụ nữ sinh em bé được 3 ngày, gia đình người<br /> Thái sẽ mời thầy cúng đến làm lễ xướng, bói quẻ đặt tên cho gọi là “ tên<br /> Một”, dân tộc Kinh còn gọi là tên cúng cơm. Sau lễ đặt tên, trẻ mới được coi<br /> là đủ tư cách xưng danh với tổ tiên, bản mường; Lễ cúng ngày cưới: khi nhà<br /> trai đến nhà gái đón dâu, nhà gái sẽ mời thầy cúng đến làm lễ để báo với ma<br /> xó chàng trai này đã trở thành con rể của gia đình. Cũng như vậy, khi cô dâu<br /> được đón về nhà trai, nhà trai cũng làm lễ cúng nhờ thầy cúng thưa với tổ tiên<br /> và nhập ma cho con dâu mới…vv..vv.. Ngoài ra, người Thái còn có rất nhiều<br /> những lễ cúng như cúng cầu mưa, cúng cơm mới…và thầy cúng chính là<br /> người thay mặt cho dân bản để nói chuyện và cầu mong sự phù hộ từ tổ tiên.<br /> Đồng bào Thái tin vào số phận, tin vào Trời ”Then”. Họ quan niệm,<br /> chết là tiếp tục “sống” ở thế giới bên kia, vì vậy đám ma là lễ tiễn người chết<br /> <br /> 5<br /> <br />