Nghiên cứu cung cà phê nhân tại Tây Nguyên: Tóm tắt luận án Tiến sĩ



LI M ðU

1 Tính cp thit ca ñ tài nghiên cu

Tây Nguyên là mt vùng ñt ñưc thiên nhiên ưu ñãi vi nhng tài nguyên khá

phong phú và ña d#ng, ñ%c bi't nơi ñây có kho*ng 1,36 tri'u ha ñt ñ. bazan màu m0

(chi2m ñ2n 66% di'n tích ñt bazan toàn qu6c). Tây Nguyên ñang s: hu trên 40%

ti=m năng phát tri?n cây công nghi'p dài ngày so vi c* nưc, trong ñó cà phê ñã tA lâu

ñưc xem là lo#i cây quan trDng trong cơ cu phát tri?n kinh t2 toàn vùng, góp phEn

xóa ñói gi*m nghèo và nâng cao ñGi s6ng vHt cht cho mDi tEng lp dân cư ñang sinh

s6ng trên vùng ñt ñ. cao nguyên này (Lam Giang, 2011; Niên giám thng kê các tnh

Tây Nguyên 2009, 2010 [40 ,6]).

Trong nhng năm qua, ngành s*n xut cà phê Tây Nguyên ñã có nhng bưc phát

tri?n ñáng k? v= di'n tích và s*n lưng, mang l#i giá trI kim ng#ch xut khJu cao cho Vi't

Nam. Tuy nhiên, bên c#nh nhng thành qu* ñã ñ#t ñưc, ngành s*n xut cà phê Tây

Nguyên ñang ph*i ñ6i m%t vi nhng thách thLc do di'n tích cà phê già cMi ngày mt gia

tăng. Mt s6 vùng có năng sut rt thp do ñưc trOng trên lo#i ñt xu, thi2u nguOn nưc

tưi. Cùng vi bi2n ñQi khí hHu, môi trưGng sinh thái ñang bI *nh hư:ng do di'n tích rAng

ngày càng thu hRp, khai thác nưc ngEm tùy ti'n dSn ñ2n suy gi*m nguOn nưc, thGi ti2t

khTc nghi't do nhi=u ñt nTng nóng và h#n hán kéo dài (Quang Huy, 2011 [44]). TQ chLc

s*n xut cà phê : Tây Nguyên chV y2u dưi hình thLc nông h quy mô nh., manh mún;

Trình ñ kY thuHt s*n xut cVa h còn nhi=u h#n ch2, ti2p cHn và Lng d[ng kY thuHt công

ngh' trong s*n xut cà phê còn quá ít; Công ngh' ch2 bi2n thô sơ qua nhi=u năm chưa

ñưc c*i thi'n; Chính sách tín d[ng ưu ñãi cVa nhà nưc khó ti2p cHn nên kh* năng ñEu tư

cho s*n xut thp; Cơ s: h# tEng ph[c v[ s*n xut cà phê mi ch\ ñáp Lng ñưc mt phEn

làm tăng chi phí s*n xut; ðGi s6ng vHt cht cVa ña s6 h nông dân s*n xut cà phê vSn

còn nhi=u khó khăn, ñ%c bi't t^ l' l#m phát tăng ñã làm cho ñGi s6ng ngưGi nông dân càng

khó khăn hơn. TA nhng lý do nêu trên ñã *nh hư:ng ñáng k? ñ2n năng sut, s*n lưng và

cht lưng s*n phJm cà phê nhân cVa Tây Nguyên, ñe dDa vI trí s*n lưng cà phê nhân cVa

Vi't Nam trên thI trưGng cà phê th2 gii trong nhng năm ti.

Cà phê nhân ñang ñưc xem là m%t hàng kinh doanh quan trDng cVa th2 gii.

TQng giá trI cà phê nhân xut khJu hàng năm ñ#t trên 10 t^ ñô la, doanh s6 bán l`

trên toàn cEu ñ#t hơn 70 t^ ñô la (Hi%p h'i Cà phê Ca cao Vi%t Nam, 2007 [12]).

Xét v= qu*n lý vĩ mô, cà phê nhân Vi't Nam ñưc xem là m%t hàng chV ldc mang

l#i kim ng#ch xut khJu cao ch\ ñLng sau lúa g#o hàng thHp k^ qua và ñưc th2

gii bi2t ñ2n như mt bưc ñt phá v= thL h#ng s*n lưng. Kh6i lưng cà phê nhân

xut khJu liên t[c tăng góp phEn ñưa Vi't Nam lên vI trí thL 2 trên th2 gii sau

Brazil (Thanh Châu, 2008 [33]).

ð? ñánh giá và phân tích mt cách khách quan dda trên cơ s: lý luHn và thdc tihn

v= cung cà phê nhân, thdc tr#ng s*n xut và ch2 bi2n cà phê nhân t#i Tây Nguyên trong

nhng năm qua, nghiên cLu mt s6 y2u t6 cơ b*n *nh hư:ng ñ2n cung cà phê nhân t#i

Tây Nguyên trong ngTn h#n và dài h#n, trên cơ s: ñó ñ= xut mt s6 gi*i pháp chV y2u

nhim nâng cao hi'u qu* kY thuHt và thu nhHp cho nông dân, góp phEn Qn ñInh lưng

cung cà phê nhân : Tây Nguyên ñ? duy trì vI trí cà phê Vi't Nam trên thI trưGng cà phê

th2 gii, chúng tôi chDn ñ= tài: “Nghiên cu cung cà phê nhân t!i Tây nguyên” làm

luHn án ti2n sĩ, vi mong mu6n ñưc ñóng góp mt phEn nh. cho sd nghi'p Qn ñInh, b=n

vng cVa ngành cà phê Tây nguyên và Vi't Nam.



2 M%c tiêu nghiên cu

2.1 Mc tiêu chung

Nghiên cLu thdc tr#ng và phân tích các y2u t6 cơ b*n *nh hư:ng ñ2n cung cà phê

nhân : Tây Nguyên, tA ñó ñ= xut nhng gi*i pháp nhim Qn ñInh cung cà phê nhân t#i

Tây Nguyên trong dài h#n.

2.2 Mc tiêu c th

k Góp phEn h' th6ng hoá, làm sáng t., hoàn thi'n cơ s: lý luHn và thdc tihn v=

cung cà phê nhân;

k ðánh giá thdc tr#ng và phân tích nhng y2u t6 cơ b*n *nh hư:ng ñ2n cung cà

phê nhân t#i Tây Nguyên;

k ð= xut nhng gi*i pháp nhim Qn ñInh cung cà phê nhân t#i Tây Nguyên trong

dài h#n.

3 ð'i tư)ng và ph!m vi nghiên cu

3.1 ði tưng nghiên cu

Nghiên cLu cung và các y2u t6 cơ b*n *nh hư:ng ñ2n cung cà phê nhân t#i Tây

Nguyên, tHp trung chV y2u vào s*n xut và ch2 bi2n t#o nguOn cung. ChV th? là các h

nông dân trOng cà phê và trang tr#i s*n xut.

3.2 Phm vi nghiên cu

3.2.1 V/ n'i dung: Nghiên cLu cung cà phê nhân và các y2u t6 cơ b*n *nh hư:ng ñ2n

cung cà phê nhân cVa ngưGi s*n xut, c[ th? là h nông dân và trang tr#i s*n xut cà

phê t#i ñIa bàn 5 t\nh Tây Nguyên.

3.2.2 V/ không gian, ñ4a ñi5m nghiên c6u: LuHn án tHp trung nghiên cLu t#i mt s6

huy'n ñ#i di'n có di'n tích, s*n lưng cao, trung bình và tương ñ6i thp : 5 t\nh Tây

Nguyên là ðTk LTk, ðăk Nông, Lâm ðOng, Gia Lai và Kon Tum.

3.2.3 V/ th7i gian: ThGi gian nghiên cLu thu thHp d li'u, thông tin ph[c v[ cho ñ= tài

tA năm 2005 cho ñ2n nay.

k S6 li'u thL cp thu thHp tA năm 2005 – 2010.

k S6 li'u sơ cp ñi=u tra tA các h nông dân và các trang tr#i năm 2009 k 2010 là

chV y2u.

4 Nh-ng ñóng góp m/i ca lu1n án

4.1 V lý lun

k LuHn án ñã h' th6ng hóa và hoàn thi'n lý luHn v= cung cà phê nhân, các y2u t6

*nh hư:ng ti cung cà phê nhân trong ngTn và dài h#n, vHn d[ng vào vi'c phát tri?n Qn

ñInh cung cà phê nhân t#i Tây Nguyên và Vi't Nam.

4.2 V th c ti!n

k Phân tích và ñánh giá thdc tr#ng nguOn cung cà phê nhân t#i Tây Nguyên

trong thGi gian qua.

k LuHn án ñã k2t hp ss d[ng các phương pháp phân tích truy=n th6ng và

hi'n ñ#i ñ? ñánh giá, phân tích ñOng thGi các các y2u t6 *nh hư:ng cơ b*n ñ2n

năng sut, s*n lưng và cung cà phê nhân t#i Tây Nguyên trong ngTn h#n và trong

dài h#n; Ch\ ra ñưc h' s6 co giãn cVa cung cà phê nhân ñ6i vi giá trong dài h#n

giao ñng tA 0,6 ñ2n 0,86 (ít co giãn);

k Trên cơ s: các k2t luHn có ñ tin cHy, lưng hóa cao ñ? dd báo cung cà

phê nhân trong dài h#n, tA ñó ñưa ra quan ñi?m và ñ= xut nhng gi*i pháp thi2t

thdc ñ? xây ddng k2 ho#ch thdc hi'n nhim Qn ñInh lưng cung cà phê nhân t#i

Tây Nguyên.



CHƯƠNG 1

CƠ S LÝ LU:N VÀ TH=C TI>N V? CUNG CÀ PHÊ NHÂN

1.1 Cơ sF lý lu1n v cung cà phê nhân

1.1.1 Khái ni$m và b'n ch(t v cung cà phê nhân

TA khái ni'm v= cung s*n phJm hàng hóa và dIch v[ nói chung, chúng ta có

th? hi?u khái ni'm v= cung cà phê nhân như sau: Cung cà phê nhân là bi5u th4 s

lư<ng s=n ph>m cà phê nhân ñư<c hình thành t@ quá trình s=n xuDt, chE biEn mà

ngư7i s=n xuDt (vGi tư cách là ngư7i bán) có kh= năng và sJn sàng bán K mLi m6c

giá khác nhau trong phMm vi không gian và th7i gian nhDt ñ4nh khi các yEu t khác

không ñNi.

Cung cà phê nhân = TQng cung cVa các nhà s*n xut

∑

q Q

Trong ñó:

: QS

Lư<ng cung cPa th4 trư7ng cà phê nhân tMi mLi m6c giá.

Lư<ng cung cPa nhà s=n xuDt th6 i tMi mLi m6c giá.

1.1.2 Phân bi$t cung cà phê nhân v+i s'n lưng cà phê nhân

Không gi6ng như các s*n phJm nông nghi'p thông thưGng khác, ñ%c ñi?m cVa

s*n xut cà phê nhân có tính thGi v[ mà mMi năm ch\ dihn ra mt lEn thu ho#ch (cà phê

Tây Nguyên bTt ñEu thu ho#ch tA ñEu tháng 10 và k2t thúc vào tháng 12 hàng năm) và

phEn ln ñưc ñem bán vào năm sau nên thưGng gDi là niên v[ cà phê. S*n lưng cà

phê nhân trong mMi niên v[ hEu h2t ñưc ngưGi s*n xut bán h2t ra thI trưGng trong

niên v[ ñó.

S*n lưng cà phê nhân ch\ có th? tr: thành cung cà phê nhân khi ngưGi s*n

xut có kh* năng và svn sàng bán : mMi mLc giá khác nhau (khi các y2u t6 khác

không ñQi) sau khi trA ñi phEn hao h[t và hư h.ng trong quá trình lưu kho, b*o

qu*n (≥ 0,5% s*n lưng theo s6 li'u ñi=u tra). Khác vi các s*n phJm nông nghi'p

thông thưGng, s*n lưng cà phê dd tr qua niên v[ sau gEn như bing 0 (do ngưGi s*n

xut không dd tr s*n phJm) vì nhng lý do chV y2u sau ñây:

+ V/ chDt lư<ng: Cht lưng s*n phJm cà phê nhân sx gi*m theo thGi gian. Thông

thưGng qua 12 tháng h#t cà phê sx b#c màu (chuy?n tA màu xanh nhR sang màu vàng nhR),

h#t x6p, mùi thơm gi*m, không còn gi ñưc ñEy ñV hương vI cVa cà phê như lúc ban ñEu.

+ V/ giá s=n ph>m: Do s*n phJm cà phê mang tính thGi v[ (mt năm thu ho#ch

mt lEn), giá cà phê nhân cVa ñEu niên v[ sau thưGng thp hơn giá cà phê cVa cu6i niên

v[ trưc do nhi=u h s*n xut cùng tham gia bán ñ? trang tr*i n nEn, chi phí cho s*n

xut và mua sTm vào dIp t2t Nguyên ñán. ð6i vi vùng Tây Nguyên, hEu h2t các h s*n

xut cà phê ñ=u là nhng ti?u ñi=n, di'n tích nh. l` và manh mún, ñGi s6ng khó khăn và

thi2u v6n s*n xut, nên ngay sau khi thu ho#ch hD ñem bán vi s6 lưng kho*ng tA

30%k 60% s*n lưng thu ho#ch cVa mùa v[ (s6 li'u ñi=u tra).

+ TRn ñSng vn: HEu h2t s*n lưng s*n xut ra trong niên v[ này ñ=u ñưc

nhà s*n xut ñem bán h2t trưc v[ mùa thu ho#ch mi tA 1 ñ2n 2 tháng nhim tránh

tOn ñDng v6n và tránh rVi ro v= giá.

Do vHy, sd khác nhau gia cung và s*n lưng cà phê nhân ñưc hi?u và minh

hDa bing công thLc sau ñây:

Cung cà phê nhân = S*n lưng cà phê nhân k hao h[t + dd tr (n2u có)



*M't ñi/u cVn lưu ý: Có mt s6 trưGng hp nhà kinh doanh có th? dd tr mt

lưng cà phê nhân qua niên v[ sau vì mt lý do nào ñó, n2u nhà kinh doanh ñó ñem

bán ra thI trưGng thì ñó không ph*i là cung cà phê nhân cVa ngưGi s*n xut.

1.1.3 ð-c ñim v cung cà phê nhân

k Cung cà phê nhân có tính thGi v[.

k Cung cà phê nhân hEu như không co giãn ñ6i vi giá trong ngTn h#n.

1.1.4 Tác nhân tham gia cung cà phê nhân và tác nhân tham gia tiêu th

Tác nhân tham gia cung cà phê nhân là ngưGi s*n xut bao gOm: Các doanh

nghi'p s*n xut, trang tr#i, h s*n xut ñc lHp, h liên k2t ñ=u là tác nhân tham gia cung

cà phê nhân trên thI trưGng. Tác nhân tham gia tiêu th[ bao gOm: Thu gom, lái buôn, ñ#i

lý, chi nhánh công ty, doanh nghi'p KD. Nhng công ty KD, xut khJu có kh* năng tài

chính ln thưGng mua vi s6 lưng nhi=u ñ? trdc ti2p xut khJu ra nưc ngoài.

1.1.5 Vai trò và hi$u qu' xã h7i c8a s'n xu(t cà phê

a/ Cà phê ngày càng ñóng mt vai trò quan trDng trong phát tri?n kinh t2 : nưc

ta và mt s6 qu6c gia s*n xut cà phê trên th2 gii.

k Cà phê t#o công ăn vi'c làm cho nhi=u ngưGi.

k Cà phê mang l#i kim ng#ch xut khJu cao.

b/ Trong nhi=u năm qua, cà phê là mt ngành s*n xut mang l#i hi'u qVa xã

hi cho hàng trăm ngàn ngưGi tham gia vào quá trình s*n xut, ch2 bi2n và kinh

doanh, góp phEn xóa ñói gi*m nghèo và h#n ch2 tình tr#ng tht nghi'p : Vi't Nam.

1.1.6 Các y<u t 'nh hư=ng ñ<n cung cà phê nhân

Ngoài nhng y2u t6 thông thưGng như các lo#i s*n phJm khác, cung cà phê nhân còn

chIu *nh hư:ng b:i mt s6 y2u t6 cơ b*n sau: Y2u t6 v= ñi=u ki'n td nhiên; Giá c* cà phê;

Quy ho#ch vùng s*n xut; Quy mô SX h và tQ chLc s*n xut cà phê; NguOn nhân ldc; V6n

s*n xut và tín d[ng; Quy trình kY thuHt s*n xut – ch2 bi2n; ðEu tư công và dIch v[ công.

1.2 Cơ sF thHc tiIn

1.2.1 S hình thành và phát trin cà phê = Vi$t Nam

Năm 1975, di'n tích cà phê Vi't Nam ch\ có 14.000 ha vi năng sut ch\ vào

kho*ng 4 – 5t#/ha.

Năm 1994 c* nưc ñã có tQng di'n tích s*n xut cà phê là 123.871 ha, trong

ñó: Mi=n bTc là 8.790 ha, Mi=n nam là 115.081 ha. TQng di'n tích cà phê kinh

doanh là 99.886 ha, cho năng sut bình quân là 16,7 t#/ha; s*n lưng 166.457 tn,

trong ñó xut khJu là 158.520 tn (TrVn Minh TuDn, 1996 [60]).

Năm 2001, Vi't Nam ñã m: rng di'n tích trOng cà phê lên ñ2n 565,3 nghìn ha

và s*n lưng là 840,6 nghìn tn.

Năm 2010, riêng các t\nh Tây Nguyên di'n tích trOng cà phê ñã lên ti 509.199

ha, chi2m trên 9/10 di'n tích cà phê Vi't Nam.

1.2.2 S'n xu(t và tiêu th cà phê trên th< gi+i

k Trên th2 gii có kho*ng 75 qu6c gia trOng cà phê vi tQng di'n tích trên 11

tri'u ha, s*n lưng hàng năm bi2n ñng trong kho*ng 5,5 – 6 tri'u tn cà phê nhân.

Trong nhng năm qua, s*n xut cà phê ñang ñưc các nưc như Châu Á, Châu ð#i

Dương, Châu Phi ñ%c không ngAng m: rng di'n tích. Tuy nhiên, Châu MY La Tinh

vSn chi2m ñ#i ña s6 s*n lưng cà phê trên th2 gii, trong ñó các nưc có s*n lưng và

di'n tích cà phê ln nht Châu MY La Tinh là Brazil và Colômbia. Châu Á ñang dSn

ñEu v= s*n xut cà phê v6i (Robusta), bao gOm các qu6c gia: Vi't Nam, Indonesia, ‚n

ð, Malaysia, Thailand…



k Nhng thI trưGng tiêu th[ cà phê nhân ln trên th2 gii là EU, MY và NhHt B*n.

Riêng thI trưGng Châu Âu mMi năm tiêu th[ kho*ng 2 tri'u tn, chi2m kho*ng 40% tQng

cung cà phê nhân trên th2 gii. MY chi2m 24% và NhHt B*n chi2m trên 10% tQng cung.

Niên v[ 2009/2010 tiêu dùng cà phê nhân trong nưc cVa Brazil kho*ng 19,5 tri'u bao

(trong ñó 18,47 tri'u bao cà phê lo#i rang/xay và 1,03 tri'u bao lo#i cà phê hòa tan), tăng

4% so vi niên v[ trưc.

1.2.3 Bài hBc kinh nghi$m

TA kinh nghi'm s*n xut cà phê : Vi't Nam và các qu6c gia s*n xut cà phê trên

th2 gii cho chúng ta thy ring, ñ? Qn ñInh cung cà phê nhân mang tính b=n vng cEn

quy ho#ch l#i di'n tích trOng cà phê; Hình thành các HTX ki?u mi ho%c liên k2t nhóm

h s*n xut ñ? tHp trung nguOn ldc, hDc h.i kinh nghi'm và gi*m bt chi phí ñEu tư;

PhQ bi2n, Lng d[ng các bi'n pháp tái canh cây cà phê; Nâng cao năng sut và cht

lưng s*n phJm; Tăng cưGng tiêu dùng ni ñIa; CEn có các chính sách riêng cho vùng

s*n xut cà phê : Tây Nguyên ñ? b*o ñ*m ñi=u ki'n s*n xut và ch2 bi2n hp lý.

Chương 2: ðKC ðILM ðMA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CQU

2.1 ðRc ñiSm tH nhiên, kinh t V xã hYi vùng Tây nguyên

2.1.1 ðiu ki$n t nhiên

Tây Nguyên ñưc thiên nhiên ưu ñãi vi nhng tài nguyên khá phong phú và ña

d#ng, thGi ti2t khí hHu ôn hòa, ñt ñai phì nhiêu. ð cao vào kho*ng 400m ñ2n 1000m

so vi mdc nưc bi?n. Tây Nguyên rt thích hp trong vi'c trOng và phát tri?n các lo#i

cây công nghi'p dài ngày như: Cao su, cà phê, ca cao, hO tiêu, dâu tim và ñi=u. Cà phê

ñưc xem là cây công nghi'p quan trDng mang l#i giá trI kinh t2 cao.

2.1.2 ðiu ki$n kinh t< D xã h7i

X Tây Nguyên có t6c ñ gia tăng dân s6 nhanh nht nưc. N2u năm 1989 Tây

Nguyên ch\ có gEn 2,5 tri'u ngưGi bao gOm 12 dân tc, chV y2u là dân tc thi?u s6 b*n

ñIa như: Jrai, Bahnar, Ê ðê, Mơ Nông… thì ñ2n năm 2010 dân s6 Tây Nguyên ñã lên

ñ2n hơn 5 tri'u ngưGi vi 47 dân tc anh em. V= ldc lưng lao ñng trong ñ tuQi toàn

vùng năm 2010 ñ#t xp x\ mLc 3 tri'u ngưGi, chi2m 55,1% tQng dân s6.

X Nông nghi'p gi vai trò quan trDng trong cơ cu kinh t2 Tây Nguyên. Giai ño#n

2007k2010 các ngành nông, lâm, thVy s*n có t6c ñ tăng trư:ng bình quân 7,73%/năm.

Trong cơ cu giá trI ngành nông, lâm, thVy s*n thì nông nghi'p chi2m t\ trDng ln nht

vi 97,17%. Tuy nhiên nông nghi'p ñã gi*m xu6ng còn 96,9% năm 2010. Ngành lâm

nghi'p và nuôi trOng thVy s*n không ph*i là th2 m#nh cVa vùng nên ch\ chi2m mt t\ l'

rt nh., riêng giá trI s*n xut cVa thVy s*n ch\ chi2m chưa ñ2n 1% trong c* giai ño#n.

2.2 Phương pháp nghiên cu

2.2.1 Cách ti<p cn và khung phân tích c8a lun án

k LuHn án ss d[ng các phương pháp ti2p cHn như: Ti2p cHn h' th6ng, ti2p cHn ñEu

tư hai khu vdc công và tư, ti2p cHn theo vùng sinh thái, ti2p cHn có sd tham gia trong

quá trình nghiên cLu cung cà phê nhân : Tây Nguyên.

2.2.2 NguFn s li$u

2.2.2.1 NguRn s li%u ñã công b (s li%u th6 cDp)

ð? ph[c v[ cho vi'c phân tích, làm rõ các m[c tiêu nghiên cLu cVa luHn án, nguOn

s6 li'u ñã công b6 ñưc thu thHp tA các cơ quan qu*n lý nhà nưc, báo chí, nhà xut b*n,

ñ= tài nghiên cLu như: C[c th6ng kê các t\nh thuc Tây Nguyên, TQng C[c th6ng kê, các

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu cung cà phê nhân tại Tây Nguyên

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi