intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu cung cà phê nhân tại Tây Nguyên

Chia sẻ: Nguyễn Thị Hiền Phúc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

45
lượt xem
4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu thực trạng và phân tích các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến cung cà phê nhân ở Tây Nguyên, từ đó đề tài đề xuất những giải pháp nhằm ổn định cung cà phê nhân tại Tây Nguyên trong dài hạn. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung tài liệu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu cung cà phê nhân tại Tây Nguyên

1<br /> <br /> L IM<br /> 1<br /> <br /> ð U<br /> <br /> Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u<br /> Tây Nguyên là m t vùng ñ t ñư c thiên nhiên ưu ñãi v i nh ng tài nguyên khá<br /> phong phú và ña d ng, ñ c bi t nơi ñây có kho ng 1,36 tri u ha ñ t ñ bazan màu m<br /> (chi m ñ n 66% di n tích ñ t bazan toàn qu c). Tây Nguyên ñang s h u trên 40%<br /> ti m năng phát tri n cây công nghi p dài ngày so v i c nư c, trong ñó cà phê ñã t lâu<br /> ñư c xem là lo i cây quan tr ng trong cơ c u phát tri n kinh t toàn vùng, góp ph n<br /> xóa ñói gi m nghèo và nâng cao ñ i s ng v t ch t cho m i t ng l p dân cư ñang sinh<br /> s ng trên vùng ñ t ñ cao nguyên này (Lam Giang, 2011; Niên giám th ng kê các t nh<br /> Tây Nguyên 2009, 2010 [40 ,6]).<br /> Trong nh ng năm qua, ngành s n xu t cà phê Tây Nguyên ñã có nh ng bư c phát<br /> tri n ñáng k v di n tích và s n lư ng, mang l i giá tr kim ng ch xu t kh u cao cho Vi t<br /> Nam. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành qu ñã ñ t ñư c, ngành s n xu t cà phê Tây<br /> Nguyên ñang ph i ñ i m t v i nh ng thách th c do di n tích cà phê già c i ngày m t gia<br /> tăng. M t s vùng có năng su t r t th p do ñư c tr ng trên lo i ñ t x u, thi u ngu n nư c<br /> tư i. Cùng v i bi n ñ i khí h u, môi trư ng sinh thái ñang b nh hư ng do di n tích r ng<br /> ngày càng thu h p, khai thác nư c ng m tùy ti n d n ñ n suy gi m ngu n nư c, th i ti t<br /> kh c nghi t do nhi u ñ t n ng nóng và h n hán kéo dài (Quang Huy, 2011 [44]). T ch c<br /> s n xu t cà phê Tây Nguyên ch y u dư i hình th c nông h quy mô nh , manh mún;<br /> Trình ñ k thu t s n xu t c a h còn nhi u h n ch , ti p c n và ng d ng k thu t công<br /> ngh trong s n xu t cà phê còn quá ít; Công ngh ch bi n thô sơ qua nhi u năm chưa<br /> ñư c c i thi n; Chính sách tín d ng ưu ñãi c a nhà nư c khó ti p c n nên kh năng ñ u tư<br /> cho s n xu t th p; Cơ s h t ng ph c v s n xu t cà phê m i ch ñáp ng ñư c m t ph n<br /> làm tăng chi phí s n xu t; ð i s ng v t ch t c a ña s h nông dân s n xu t cà phê v n<br /> còn nhi u khó khăn, ñ c bi t t l l m phát tăng ñã làm cho ñ i s ng ngư i nông dân càng<br /> khó khăn hơn. T nh ng lý do nêu trên ñã nh hư ng ñáng k ñ n năng su t, s n lư ng và<br /> ch t lư ng s n ph m cà phê nhân c a Tây Nguyên, ñe d a v trí s n lư ng cà phê nhân c a<br /> Vi t Nam trên th trư ng cà phê th gi i trong nh ng năm t i.<br /> Cà phê nhân ñang ñư c xem là m t hàng kinh doanh quan tr ng c a th gi i.<br /> T ng giá tr cà phê nhân xu t kh u hàng năm ñ t trên 10 t ñô la, doanh s bán l<br /> trên toàn c u ñ t hơn 70 t ñô la (Hi p h i Cà phê Ca cao Vi t Nam, 2007 [12]).<br /> Xét v qu n lý vĩ mô, cà phê nhân Vi t Nam ñư c xem là m t hàng ch l c mang<br /> l i kim ng ch xu t kh u cao ch ñ ng sau lúa g o hàng th p k qua và ñư c th<br /> gi i bi t ñ n như m t bư c ñ t phá v th h ng s n lư ng. Kh i lư ng cà phê nhân<br /> xu t kh u liên t c tăng góp ph n ñưa Vi t Nam lên v trí th 2 trên th gi i sau<br /> Brazil (Thanh Châu, 2008 [33]).<br /> ð ñánh giá và phân tích m t cách khách quan d a trên cơ s lý lu n và th c ti n<br /> v cung cà phê nhân, th c tr ng s n xu t và ch bi n cà phê nhân t i Tây Nguyên trong<br /> nh ng năm qua, nghiên c u m t s y u t cơ b n nh hư ng ñ n cung cà phê nhân t i<br /> Tây Nguyên trong ng n h n và dài h n, trên cơ s ñó ñ xu t m t s gi i pháp ch y u<br /> nh m nâng cao hi u qu k thu t và thu nh p cho nông dân, góp ph n n ñ nh lư ng<br /> cung cà phê nhân Tây Nguyên ñ duy trì v trí cà phê Vi t Nam trên th trư ng cà phê<br /> th gi i, chúng tôi ch n ñ tài: “Nghiên c u cung cà phê nhân t i Tây nguyên” làm<br /> lu n án ti n sĩ, v i mong mu n ñư c ñóng góp m t ph n nh cho s nghi p n ñ nh, b n<br /> v ng c a ngành cà phê Tây nguyên và Vi t Nam.<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> 2.1<br /> <br /> M c tiêu nghiên c u<br /> M c tiêu chung<br /> Nghiên c u th c tr ng và phân tích các y u t cơ b n nh hư ng ñ n cung cà phê<br /> nhân Tây Nguyên, t ñó ñ xu t nh ng gi i pháp nh m n ñ nh cung cà phê nhân t i<br /> Tây Nguyên trong dài h n.<br /> 2.2 M c tiêu c th<br /> - Góp ph n h th ng hoá, làm sáng t , hoàn thi n cơ s lý lu n và th c ti n v<br /> cung cà phê nhân;<br /> - ðánh giá th c tr ng và phân tích nh ng y u t cơ b n nh hư ng ñ n cung cà<br /> phê nhân t i Tây Nguyên;<br /> - ð xu t nh ng gi i pháp nh m n ñ nh cung cà phê nhân t i Tây Nguyên trong<br /> dài h n.<br /> 3<br /> ð i tư ng và ph m vi nghiên c u<br /> 3.1 ð i tư ng nghiên c u<br /> Nghiên c u cung và các y u t cơ b n nh hư ng ñ n cung cà phê nhân t i Tây<br /> Nguyên, t p trung ch y u vào s n xu t và ch bi n t o ngu n cung. Ch th là các h<br /> nông dân tr ng cà phê và trang tr i s n xu t.<br /> 3.2 Ph m vi nghiên c u<br /> 3.2.1 V n i dung: Nghiên c u cung cà phê nhân và các y u t cơ b n nh hư ng ñ n<br /> cung cà phê nhân c a ngư i s n xu t, c th là h nông dân và trang tr i s n xu t cà<br /> phê t i ñ a bàn 5 t nh Tây Nguyên.<br /> 3.2.2 V không gian, ñ a ñi m nghiên c u: Lu n án t p trung nghiên c u t i m t s<br /> huy n ñ i di n có di n tích, s n lư ng cao, trung bình và tương ñ i th p 5 t nh Tây<br /> Nguyên là ð k L k, ðăk Nông, Lâm ð ng, Gia Lai và Kon Tum.<br /> 3.2.3 V th i gian: Th i gian nghiên c u thu th p d li u, thông tin ph c v cho ñ tài<br /> t năm 2005 cho ñ n nay.<br /> - S li u th c p thu th p t năm 2005 – 2010.<br /> - S li u sơ c p ñi u tra t các h nông dân và các trang tr i năm 2009 - 2010 là<br /> ch y u.<br /> 4<br /> Nh ng ñóng góp m i c a lu n án<br /> 4.1 V lý lu n<br /> - Lu n án ñã h th ng hóa và hoàn thi n lý lu n v cung cà phê nhân, các y u t<br /> nh hư ng t i cung cà phê nhân trong ng n và dài h n, v n d ng vào vi c phát tri n n<br /> ñ nh cung cà phê nhân t i Tây Nguyên và Vi t Nam.<br /> 4.2 V th c ti n<br /> - Phân tích và ñánh giá th c tr ng ngu n cung cà phê nhân t i Tây Nguyên<br /> trong th i gian qua.<br /> - Lu n án ñã k t h p s d ng các phương pháp phân tích truy n th ng và<br /> hi n ñ i ñ ñánh giá, phân tích ñ ng th i các các y u t nh hư ng cơ b n ñ n<br /> năng su t, s n lư ng và cung cà phê nhân t i Tây Nguyên trong ng n h n và trong<br /> dài h n; Ch ra ñư c h s co giãn c a cung cà phê nhân ñ i v i giá trong dài h n<br /> giao ñ ng t 0,6 ñ n 0,86 (ít co giãn);<br /> - Trên cơ s các k t lu n có ñ tin c y, lư ng hóa cao ñ d báo cung cà<br /> phê nhân trong dài h n, t ñó ñưa ra quan ñi m và ñ xu t nh ng gi i pháp thi t<br /> th c ñ xây d ng k ho ch th c hi n nh m n ñ nh lư ng cung cà phê nhân t i<br /> Tây Nguyên.<br /> <br /> 3<br /> <br /> CHƯƠNG 1<br /> CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CUNG CÀ PHÊ NHÂN<br /> 1.1 Cơ s lý lu n v cung cà phê nhân<br /> 1.1.1 Khái ni m và b n ch t v cung cà phê nhân<br /> T khái ni m v cung s n ph m hàng hóa và d ch v nói chung, chúng ta có<br /> th hi u khái ni m v cung cà phê nhân như sau: Cung cà phê nhân là bi u th s<br /> lư ng s n ph m cà phê nhân ñư c hình thành t quá trình s n xu t, ch bi n mà<br /> ngư i s n xu t (v i tư cách là ngư i bán) có kh năng và s n sàng bán m i m c<br /> giá khác nhau trong ph m vi không gian và th i gian nh t ñ nh khi các y u t khác<br /> không ñ i.<br /> Cung cà phê nhân = T ng cung c a các nhà s n xu t<br /> n<br /> S<br /> QTT = ∑ q iS<br /> i =1<br /> <br /> Trong ñó:<br /> <br /> S<br /> TT<br /> <br /> Q : Lư ng cung c a th trư ng cà phê nhân t i m i m c giá.<br /> <br /> q iS : Lư ng cung c a nhà s n xu t th i t i m i m c giá.<br /> 1.1.2 Phân bi t cung cà phê nhân v i s n lư ng cà phê nhân<br /> Không gi ng như các s n ph m nông nghi p thông thư ng khác, ñ c ñi m c a<br /> s n xu t cà phê nhân có tính th i v mà m i năm ch di n ra m t l n thu ho ch (cà phê<br /> Tây Nguyên b t ñ u thu ho ch t ñ u tháng 10 và k t thúc vào tháng 12 hàng năm) và<br /> ph n l n ñư c ñem bán vào năm sau nên thư ng g i là niên v cà phê. S n lư ng cà<br /> phê nhân trong m i niên v h u h t ñư c ngư i s n xu t bán h t ra th trư ng trong<br /> niên v ñó.<br /> S n lư ng cà phê nhân ch có th tr thành cung cà phê nhân khi ngư i s n<br /> xu t có kh năng và s n sàng bán m i m c giá khác nhau (khi các y u t khác<br /> không ñ i) sau khi tr ñi ph n hao h t và hư h ng trong quá trình lưu kho, b o<br /> qu n (≥ 0,5% s n lư ng theo s li u ñi u tra). Khác v i các s n ph m nông nghi p<br /> thông thư ng, s n lư ng cà phê d tr qua niên v sau g n như b ng 0 (do ngư i s n<br /> xu t không d tr s n ph m) vì nh ng lý do ch y u sau ñây:<br /> + V ch t lư ng: Ch t lư ng s n ph m cà phê nhân s gi m theo th i gian. Thông<br /> thư ng qua 12 tháng h t cà phê s b c màu (chuy n t màu xanh nh sang màu vàng nh ),<br /> h t x p, mùi thơm gi m, không còn gi ñư c ñ y ñ hương v c a cà phê như lúc ban ñ u.<br /> + V giá s n ph m: Do s n ph m cà phê mang tính th i v (m t năm thu ho ch<br /> m t l n), giá cà phê nhân c a ñ u niên v sau thư ng th p hơn giá cà phê c a cu i niên<br /> v trư c do nhi u h s n xu t cùng tham gia bán ñ trang tr i n n n, chi phí cho s n<br /> xu t và mua s m vào d p t t Nguyên ñán. ð i v i vùng Tây Nguyên, h u h t các h s n<br /> xu t cà phê ñ u là nh ng ti u ñi n, di n tích nh l và manh mún, ñ i s ng khó khăn và<br /> thi u v n s n xu t, nên ngay sau khi thu ho ch h ñem bán v i s lư ng kho ng t<br /> 30%- 60% s n lư ng thu ho ch c a mùa v (s li u ñi u tra).<br /> + T n ñ ng v n: H u h t s n lư ng s n xu t ra trong niên v này ñ u ñư c<br /> nhà s n xu t ñem bán h t trư c v mùa thu ho ch m i t 1 ñ n 2 tháng nh m tránh<br /> t n ñ ng v n và tránh r i ro v giá.<br /> Do v y, s khác nhau gi a cung và s n lư ng cà phê nhân ñư c hi u và minh<br /> h a b ng công th c sau ñây:<br /> Cung cà phê nhân = S n lư ng cà phê nhân - hao h t + d tr (n u có)<br /> <br /> 4<br /> <br /> *M t ñi u c n lưu ý: Có m t s trư ng h p nhà kinh doanh có th d tr m t<br /> lư ng cà phê nhân qua niên v sau vì m t lý do nào ñó, n u nhà kinh doanh ñó ñem<br /> bán ra th trư ng thì ñó không ph i là cung cà phê nhân c a ngư i s n xu t.<br /> 1.1.3 ð c ñi m v cung cà phê nhân<br /> - Cung cà phê nhân có tính th i v .<br /> - Cung cà phê nhân h u như không co giãn ñ i v i giá trong ng n h n.<br /> 1.1.4 Tác nhân tham gia cung cà phê nhân và tác nhân tham gia tiêu th<br /> Tác nhân tham gia cung cà phê nhân là ngư i s n xu t bao g m: Các doanh<br /> nghi p s n xu t, trang tr i, h s n xu t ñ c l p, h liên k t ñ u là tác nhân tham gia cung<br /> cà phê nhân trên th trư ng. Tác nhân tham gia tiêu th bao g m: Thu gom, lái buôn, ñ i<br /> lý, chi nhánh công ty, doanh nghi p KD. Nh ng công ty KD, xu t kh u có kh năng tài<br /> chính l n thư ng mua v i s lư ng nhi u ñ tr c ti p xu t kh u ra nư c ngoài.<br /> 1.1.5 Vai trò và hi u qu xã h i c a s n xu t cà phê<br /> a/ Cà phê ngày càng ñóng m t vai trò quan tr ng trong phát tri n kinh t<br /> nư c<br /> ta và m t s qu c gia s n xu t cà phê trên th gi i.<br /> - Cà phê t o công ăn vi c làm cho nhi u ngư i.<br /> - Cà phê mang l i kim ng ch xu t kh u cao.<br /> b/ Trong nhi u năm qua, cà phê là m t ngành s n xu t mang l i hi u q a xã<br /> h i cho hàng trăm ngàn ngư i tham gia vào quá trình s n xu t, ch bi n và kinh<br /> doanh, góp ph n xóa ñói gi m nghèo và h n ch tình tr ng th t nghi p Vi t Nam.<br /> 1.1.6 Các y u t nh hư ng ñ n cung cà phê nhân<br /> Ngoài nh ng y u t thông thư ng như các lo i s n ph m khác, cung cà phê nhân còn<br /> ch u nh hư ng b i m t s y u t cơ b n sau: Y u t v ñi u ki n t nhiên; Giá c cà phê;<br /> Quy ho ch vùng s n xu t; Quy mô SX h và t ch c s n xu t cà phê; Ngu n nhân l c; V n<br /> s n xu t và tín d ng; Quy trình k thu t s n xu t – ch bi n; ð u tư công và d ch v công.<br /> 1.2 Cơ s th c ti n<br /> 1.2.1 S hình thành và phát tri n cà phê Vi t Nam<br /> Năm 1975, di n tích cà phê Vi t Nam ch có 14.000 ha v i năng su t ch vào<br /> kho ng 4 – 5t /ha.<br /> Năm 1994 c nư c ñã có t ng di n tích s n xu t cà phê là 123.871 ha, trong<br /> ñó: Mi n b c là 8.790 ha, Mi n nam là 115.081 ha. T ng di n tích cà phê kinh<br /> doanh là 99.886 ha, cho năng su t bình quân là 16,7 t /ha; s n lư ng 166.457 t n,<br /> trong ñó xu t kh u là 158.520 t n (Tr n Minh Tu n, 1996 [60]).<br /> Năm 2001, Vi t Nam ñã m r ng di n tích tr ng cà phê lên ñ n 565,3 nghìn ha<br /> và s n lư ng là 840,6 nghìn t n.<br /> Năm 2010, riêng các t nh Tây Nguyên di n tích tr ng cà phê ñã lên t i 509.199<br /> ha, chi m trên 9/10 di n tích cà phê Vi t Nam.<br /> 1.2.2 S n xu t và tiêu th cà phê trên th gi i<br /> - Trên th gi i có kho ng 75 qu c gia tr ng cà phê v i t ng di n tích trên 11<br /> tri u ha, s n lư ng hàng năm bi n ñ ng trong kho ng 5,5 – 6 tri u t n cà phê nhân.<br /> Trong nh ng năm qua, s n xu t cà phê ñang ñư c các nư c như Châu Á, Châu ð i<br /> Dương, Châu Phi ñ c không ng ng m r ng di n tích. Tuy nhiên, Châu M La Tinh<br /> v n chi m ñ i ña s s n lư ng cà phê trên th gi i, trong ñó các nư c có s n lư ng và<br /> di n tích cà phê l n nh t Châu M La Tinh là Brazil và Colômbia. Châu Á ñang d n<br /> ñ u v s n xu t cà phê v i (Robusta), bao g m các qu c gia: Vi t Nam, Indonesia, n<br /> ð , Malaysia, Thailand…<br /> <br /> 5<br /> <br /> - Nh ng th trư ng tiêu th cà phê nhân l n trên th gi i là EU, M và Nh t B n.<br /> Riêng th trư ng Châu Âu m i năm tiêu th kho ng 2 tri u t n, chi m kho ng 40% t ng<br /> cung cà phê nhân trên th gi i. M chi m 24% và Nh t B n chi m trên 10% t ng cung.<br /> Niên v 2009/2010 tiêu dùng cà phê nhân trong nư c c a Brazil kho ng 19,5 tri u bao<br /> (trong ñó 18,47 tri u bao cà phê lo i rang/xay và 1,03 tri u bao lo i cà phê hòa tan), tăng<br /> 4% so v i niên v trư c.<br /> 1.2.3 Bài h c kinh nghi m<br /> T kinh nghi m s n xu t cà phê Vi t Nam và các qu c gia s n xu t cà phê trên<br /> th gi i cho chúng ta th y r ng, ñ n ñ nh cung cà phê nhân mang tính b n v ng c n<br /> quy ho ch l i di n tích tr ng cà phê; Hình thành các HTX ki u m i ho c liên k t nhóm<br /> h s n xu t ñ t p trung ngu n l c, h c h i kinh nghi m và gi m b t chi phí ñ u tư;<br /> Ph bi n, ng d ng các bi n pháp tái canh cây cà phê; Nâng cao năng su t và ch t<br /> lư ng s n ph m; Tăng cư ng tiêu dùng n i ñ a; C n có các chính sách riêng cho vùng<br /> s n xu t cà phê Tây Nguyên ñ b o ñ m ñi u ki n s n xu t và ch bi n h p lý.<br /> Chương 2: ð C ðI M ð A BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> 2.1 ð c ñi m t nhiên, kinh t - xã h i vùng Tây nguyên<br /> 2.1.1 ði u ki n t nhiên<br /> Tây Nguyên ñư c thiên nhiên ưu ñãi v i nh ng tài nguyên khá phong phú và ña<br /> d ng, th i ti t khí h u ôn hòa, ñ t ñai phì nhiêu. ð cao vào kho ng 400m ñ n 1000m<br /> so v i m c nư c bi n. Tây Nguyên r t thích h p trong vi c tr ng và phát tri n các lo i<br /> cây công nghi p dài ngày như: Cao su, cà phê, ca cao, h tiêu, dâu t m và ñi u. Cà phê<br /> ñư c xem là cây công nghi p quan tr ng mang l i giá tr kinh t cao.<br /> 2.1.2 ði u ki n kinh t - xã h i<br /> - Tây Nguyên có t c ñ gia tăng dân s nhanh nh t nư c. N u năm 1989 Tây<br /> Nguyên ch có g n 2,5 tri u ngư i bao g m 12 dân t c, ch y u là dân t c thi u s b n<br /> ñ a như: Jrai, Bahnar, Ê ðê, Mơ Nông… thì ñ n năm 2010 dân s Tây Nguyên ñã lên<br /> ñ n hơn 5 tri u ngư i v i 47 dân t c anh em. V l c lư ng lao ñ ng trong ñ tu i toàn<br /> vùng năm 2010 ñ t x p x m c 3 tri u ngư i, chi m 55,1% t ng dân s .<br /> - Nông nghi p gi vai trò quan tr ng trong cơ c u kinh t Tây Nguyên. Giai ño n<br /> 2007-2010 các ngành nông, lâm, th y s n có t c ñ tăng trư ng bình quân 7,73%/năm.<br /> Trong cơ c u giá tr ngành nông, lâm, th y s n thì nông nghi p chi m t tr ng l n nh t<br /> v i 97,17%. Tuy nhiên nông nghi p ñã gi m xu ng còn 96,9% năm 2010. Ngành lâm<br /> nghi p và nuôi tr ng th y s n không ph i là th m nh c a vùng nên ch chi m m t t l<br /> r t nh , riêng giá tr s n xu t c a th y s n ch chi m chưa ñ n 1% trong c giai ño n.<br /> 2.2 Phương pháp nghiên c u<br /> 2.2.1 Cách ti p c n và khung phân tích c a lu n án<br /> - Lu n án s d ng các phương pháp ti p c n như: Ti p c n h th ng, ti p c n ñ u<br /> tư hai khu v c công và tư, ti p c n theo vùng sinh thái, ti p c n có s tham gia trong<br /> quá trình nghiên c u cung cà phê nhân Tây Nguyên.<br /> 2.2.2 Ngu n s li u<br /> 2.2.2.1 Ngu n s li u ñã công b (s li u th c p)<br /> ð ph c v cho vi c phân tích, làm rõ các m c tiêu nghiên c u c a lu n án, ngu n<br /> s li u ñã công b ñư c thu th p t các cơ quan qu n lý nhà nư c, báo chí, nhà xu t b n,<br /> ñ tài nghiên c u như: C c th ng kê các t nh thu c Tây Nguyên, T ng C c th ng kê, các<br /> <br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
5=>2