GI I THI U LU N ÁNỚ Ệ Ậ
1. Đt v n đặ ấ ề
Rách chóp xoay (CX) hay g p do nhi u nguyên nhân. B nhặ ề ệ
ti n tri n t t , tăng d n theo tu i. Nghiên c u trên xác ch ra 6%ế ể ừ ừ ầ ổ ứ ỉ
rách toàn ph n CX ng i <60 tu i và chi m t i 30 % ng i >ầ ở ườ ổ ế ớ ở ườ
60 tu i. ổ
C ng h ng t (CHT) là ph ng th c ch n đoán hình nhộ ưở ừ ươ ứ ẩ ả
hay đc s d ng trong đánh giá CX tr c và sau m .ượ ử ụ ướ ổ Kh năngả
ch n đoán c a CHT tr c m ch a đc nghiên c u đy đ,ẩ ủ ướ ổ ư ượ ứ ầ ủ
nh ng y u t : đ r ng v t rách, m c đ co rút, đ thoái hóa m …ữ ế ố ộ ộ ế ứ ộ ộ ỡ
có giá tr tiên l ng v kh năng lành gân ch a ch ra rõ ràng?ị ượ ề ả ư ỉ
Nhi u nghiên c u ch ra k t qu lâm sàng sau m liên quan ch tề ứ ỉ ế ả ổ ặ
ch t i s lành gân sau m . V n đ đt ra là làm sao tiên l ngẽ ớ ự ổ ấ ề ặ ượ
đc kh năng lành gân d a theo CHT tr c m ? Y u t nào d nượ ả ự ướ ổ ế ố ẫ
đn kh năng lành gân kém? Y u t nào giúp tiên l ng k t quế ả ế ố ượ ế ả
lâm sàng kém sau m ? Cho đn nay, vi c đánh giá các y u t trênổ ế ệ ế ố
phim CHT tr c m và sau m có nh h ng đn k t qu đi u trướ ổ ổ ả ưở ế ế ả ề ị
và tiên l ng cũng nh ch p CHT sau m v i s l ng b nh nhânượ ư ụ ổ ớ ố ượ ệ
(BN) l n và theo dõi di n bi n ph c h i ch c năng kh p vai sauớ ễ ế ụ ồ ứ ớ
m thì ch a có nghiên c u nào th c hi n m t cách đy đ.ổ ư ứ ự ệ ộ ầ ủ
2. Tính c p thi t c a đ tàiấ ế ủ ề
T i Vi t Nam, n i soi kh p vai đã đc áp d ng b c đuạ ệ ộ ớ ượ ụ ướ ầ
đi u tr b nh lý kh p vai: sai kh p vai, rách s n vi n, t n th ngề ị ệ ớ ớ ụ ề ổ ươ
CX. Tác gi Tăng Hà Nam Anh nghiên c u 144 BN hoàn toàn quaả ứ
n i soi kh p vai khâu CX cho k t qu t t đn 92%. Tuy nhiên ch aộ ớ ế ả ố ế ư
có tác gi nào đt ra các câu h i nghiên c u sau:ả ặ ỏ ứ
-Đc đi m t n th ng rách CX trên CHT, n i soi ?ặ ể ổ ươ ộ
- Y u t nào trên CHT tr c m giúp tiên l ng kh năng lànhế ố ướ ổ ượ ả
gân kém sau m ?ổ
- Y u t nào trên CHT tr c m giúp tiên l ng tri u ch ng đau,ế ố ướ ổ ượ ệ ứ
ch c năng kh p vai kém sau m .ứ ớ ổ
- Di n bi n ch c năng kh p vai thay đi nh th nào sau m ? ễ ế ứ ớ ổ ư ế ổ
- K t qu lành gân CX sau m n i soi kh p vai trên CHT sau mế ả ổ ộ ớ ổ
nh th nào? ư ế
- nh h ng c a k t qu lành gân CX sau m t i ch c năng kh pẢ ưở ủ ế ả ổ ớ ứ ớ
vai? T đó rút ra cách ch n l c BN sau m n i soi kh p vai cho k từ ọ ọ ổ ộ ớ ế
qu t t? ả ố
Đó là nh ng v n đ còn ch a đc gi i quy t trong n i soiữ ấ ề ư ượ ả ế ộ
kh p vai t i Vi t Nam mà chúng tôi đt ra v n đ c n nghiên c u. ớ ạ ệ ặ ấ ề ầ ứ
M c tiêu nghiên c u c a chúng tôi bao g mụ ứ ủ ồ
1. Xác đnh nh ng đc đi m t n th ng rách chóp xoayị ữ ặ ể ổ ươ
qua hình nh c ng h ng t , n i soi và giá tr c aả ộ ưở ừ ộ ị ủ
chúng trong tiên l ng k t qu sau ph u thu t. ượ ế ả ẫ ậ
2. Đánh giá đi u tr rách chóp xoay b ng n i soi và xácề ị ằ ộ
đnh các y u t nh h ngị ế ố ả ưở .
3. Nh ng đóng góp c a lu n ánữ ủ ậ
Đây là nghiên c u đu tiên trong n c nghiên c u CHT sauứ ầ ướ ứ
m c a các BN rách CX khâu hoàn toàn qua n i soi v i s l ngổ ủ ộ ớ ố ượ
khá l n BN. H n n a, lu n án còn đánh giá di n bi n ch c năngớ ơ ữ ậ ễ ế ứ
kh p vai sau m theo các tiêu chí trên CHT tr c m và sau m .ớ ổ ướ ổ ổ
D a theo kh năng lành gân CX theo ch s Sugaya trên CHT sauự ả ỉ ố
m , rút ra các y u t trong CHT tr c m liên quan đn kh năngổ ế ố ướ ổ ế ả
lành gân, liên quan t i ch c năng kh p vai kém sau m . t đó ch raớ ứ ớ ổ ừ ỉ
các y u t tiên l ng k t qu kém khi khâu CX b ng k thu t n iế ố ượ ế ả ằ ỹ ậ ộ
soi.
4. B c c lu n ánố ụ ậ
B c c c a lu n án g m có: Lu n án g m 121 trang, ph nố ụ ủ ậ ồ ậ ồ ầ
đt v n đ (2 trang), có 4 ch ng bao g m: T ng quan tài li u (35ặ ấ ề ươ ồ ổ ệ
trang), đi t ng và ph ng pháp nghiên c u (22 trang), k t quố ượ ươ ứ ế ả
nghiên c u (28 trang), bàn lu n (31 trang), k t lu n (2 trang), ki nứ ậ ế ậ ế
ngh (1 trang), có 42 b ng, 48 hình, 01 bi u đ, có 149 tài li u thamị ả ể ồ ệ
kh o (01 ti ng Vi t, 148 ti ng Anh). Lu n án có đy đ b nh ánả ế ệ ế ậ ầ ủ ệ
m u v i đy đ chi ti t, thông s nghiên c u. ẫ ớ ầ ủ ế ố ứ
Ch ng 1. T NG QUANươ Ổ
1.1. ĐC ĐI M GI I PH U CHÓP XOAY LIÊN QUAN T IẶ Ể Ả Ẫ Ớ
CH N ĐOÁN VÀ ĐI U TRẨ Ề Ị
1.1.1. Đc đi m gi i ph u chóp xoayặ ể ả ẫ
1.1.1.1. C trên gai và d i gaiơ ướ
* C trên gai: C trên gai nguyên y t h trên gai có hai b ng cơ ơ ủ ừ ố ụ ơ
đi qua b m t phía trên c a kh p vai bám vào m u đng l n.ề ặ ủ ớ ấ ộ ớ
* C d i gai: C d i gai nguyên y t h d i gai và m t d iơ ướ ơ ướ ủ ừ ố ướ ặ ướ
c a gai vai, sau đó bám vào di n kh p trên và di n kh p gi aủ ệ ớ ệ ớ ữ
c a m u đng l n. ủ ấ ộ ớ
* Di n bám c a gân c trên gai và d i gai: Theo Minagawa H. vàệ ủ ơ ướ
cs, nghiên c u t xác p, gân trên gai bám vào di n kh pứ ừ ướ ệ ớ
trên và n a trên di n kh p gi a c a m u đng l n, gân d iử ệ ớ ữ ủ ấ ộ ớ ướ
gai bám vào toàn b di n kh p gi a và ph vào ph n d iộ ệ ớ ữ ủ ầ ướ
c a gân trên gai.ủ
1.1.1.2. C tròn béơ
C tròn béơ k c n c d i gai, nh h n và là c xoayở ế ậ ơ ướ ỏ ơ ơ
ngoài th hai c a CX, c này ho t đng nh t khi cánh tay gi quáứ ủ ơ ạ ộ ấ ơ
đu. ầ
1.1.1.3. C d i vaiơ ướ
C d i vai nguyên y t m t tr c x ng b vai, băng quaơ ướ ủ ừ ặ ướ ươ ả
kh p l i c u ch o phía tr c, d i m m qu , tr thành gânớ ồ ầ ổ ả ở ướ ướ ỏ ạ ở
ngang m c ch o dính v i bao kh p và bám vào m u đng nh .ứ ổ ả ớ ớ ấ ộ ỏ
1.1.2. M ch máu, th n kinh chi ph i chóp xoayạ ầ ố
Chóp xoay đc cung c p máu t các đng m ch mũ cánhượ ấ ừ ộ ạ
tay sau, mũ cánh tay tr c, đng m ch trên vai và b i nh ng nhánhướ ộ ạ ở ữ
c a đng m ch cùng ng c.ủ ộ ạ ự
C trên gai đc chi ph i b i th n kinh trên vai sau khi chuiơ ượ ố ở ầ
qua khuy t vai ngay d i dây ch ng vai ngang trên. C d i gaiế ướ ằ ơ ướ
đc chi ph i b i th n kinh trên vai. C tròn bé đc chi ph i b iượ ố ở ầ ơ ượ ố ở
th n kinh nách đi ngay b d i c a c tròn bé và chui ra phía sauầ ờ ướ ủ ơ
qua l t giác. Th n kinh d i vai trên và th n kinh d i vai s chiỗ ứ ầ ướ ầ ướ ẽ
ph i cho c d i vai. ố ơ ướ
1.1.3. Ch c năng chóp xoayứ
1.1.3.1. Ch c năng gi v ng và trung tâm hóa ch m x ng cánh tayứ ữ ữ ỏ ươ
* Các c p l c quanh kh p ch m x ng cánh tay - ch oặ ự ớ ỏ ươ ổ ả
Khi m t v t th tr ng thái cân b ng, thì các c p l c ph iộ ậ ể ở ạ ằ ặ ự ả
t o ra Moment b ng nhau quanh tâm xoay và có h ng điạ ằ ướ ố
di n nhau. ệ
* Gi v ng kh p vaiữ ữ ớ
Đi v i CX, các c p đôi l c giúp đnh tâm ch m và gi v ngố ớ ặ ự ị ỏ ữ ữ
cho kh p vai trong m t ph ng trán chính là c p c Delta - ph n CXớ ặ ẳ ặ ơ ầ
bên d i bao g m gân c d i gai, tròn bé và d i vai. Trong m tướ ồ ơ ướ ướ ặ
ph ng n m ngang là c p gân d i vai - CX phía sau bao g m gânẳ ằ ặ ướ ồ
c d i gai và tròn bé.ơ ướ
1.1.3.2. Ch c năng nén và làm đi m t a khi d ng vaiứ ể ự ạ
Ch c năng chính c a CX là gi v ng đng kh p vai b ngứ ủ ữ ữ ộ ớ ằ
cách ép ch m XCT vào ch o, c d i gai và c tròn bé h trỏ ổ ả ơ ướ ơ ỗ ợ
cho vi c xoay ngoài và kéo ch m XCT xu ng d i giúp cho trungệ ỏ ố ướ
tâm hóa ch m XCT trong su t quá trình d ng vai và khép vai. ỏ ố ạ
1.1.3.3. Ch c năng khi khép vaiứ
Đng tác khép vai th c s ch th c hi n đc trong đng tácộ ự ự ỉ ự ệ ượ ộ
leo trèo. Vi c c đnh x ng b vai là b c đu tiên trong đng tácệ ố ị ươ ả ướ ầ ộ
leo trèo. Các c thang, c trám, c ng c bé, c d i đòn s coơ ơ ơ ự ơ ướ ẽ
đng th i đ c đnh x ng b vaiồ ờ ể ố ị ươ ả
1.1.3.4. Ch c năng xoay trong, xoay ngoài c a chóp xoayứ ủ
Đng tác xoay ngoài đc th c hi n b i c tròn bé và cộ ượ ự ệ ở ơ ơ
d i gai. đng tác xoay trong, các c d i vai, c tròn l n, ng cướ Ở ộ ơ ướ ơ ớ ự
l n, c l ng r ng s th c hi n.Và đ tránh ch m b tr t ra tr c,ớ ơ ư ộ ẽ ự ệ ể ỏ ị ậ ướ
nhóm c xoay ngoài s co đ đnh tâm ch m vào ch o.ơ ẽ ể ị ỏ ổ ả
1.1.4. Phân lo i rách chóp xoayạ
Theo b dày CX: Có th rách hoàn toàn b dày hay rách bán ề ể ề
ph nầ
1.1.4.1. Rách chóp xoay toàn ph nầ
* Theo hình dáng v t RCX: hình li m, ch L, Ch U, rách r t l nế ề ữ ữ ấ ớ
* Theo kích th c v t rách: nh < 1cm; v a: 1-3cm; l n: 3-5cm;ướ ế ỏ ừ ớ
r t l n > 5cmấ ớ
* Theo m c đ co rút trong m t ph ng trán theo Patte đ I; II; III ứ ộ ặ ẳ ộ
1.1.4.2. Rách chóp xoay bán ph nầ
* Rách bán ph n m t kh p; Rách bán ph n m t ho t d ch; Ráchầ ặ ớ ầ ặ ạ ị
trong gân.