Mục đích nghiên cứu của luận văn Hoàn thiện lý luận kế toán hoạt động đầu tư tài chính theo hướng tổng thể và dài hạn là hoàn thiện lý luận kế toán hoạt động đầu tư tài chính tại Việt Nam theo hướng tổng thể và dài hạn, bằng cách tiếp cận các nghiên cứu của thế giới, đánh giá thực trạng chính sách kế toán đầu tư tại Việt Nam và từ đó đưa ra giải pháp để định hướng hoàn thiện.
TRONG DOANH NGHIEÄP ......................................................................................... 1
1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH TRONG DOANH
NGHIEÄP ....................................................................................................................... 1
1.1.1. Khaùi nieäm ......................................................................................................1
1.1.2. Phaân loaïi caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính .....................................................2
1.1.3. Muïc ñích cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính .....................................................9
1.2. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA KEÁ TOAÙN HOAÏT ÑOÄNG ÑAÀU TÖ TAØI
CHÍNH DÖÏA TREÂN QUAN ÑIEÅM CUÛA HOA KYØ............................................... 10
1.2.1. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn .......................................... 11
1.2.2. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn ............................................. 18
1.3. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA KEÁ TOAÙN ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH THEO
CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ .................................................................... 19
1.3.1.Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính theo IAS 25 ....................................... 21
1.3.2. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính theo IAS 32, IAS 39 ........................ 24
1.3.3. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con, coâng ty lieân keát, coâng ty
lieân doanh ........................................................................................................................ 28
1.4. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN TRONG KEÁ TOAÙN TAØI CHÍNH HIEÄN
ÑAÏI 30
1.4.1. Vieäc phaân loaïi ............................................................................................ 31
1.4.2. Ghi nhaän vaø ñaùnh giaù ................................................................................ 32
1.4.3. Trình baøy vaø coâng boá ................................................................................. 33
1.4.4. Keá toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con, coâng ty lieân keát, coâng ty lieân
doanh ............................................................................................................................... 35
1.4.5. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính trong toå chöùc tín duïng ..................... 38
CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG KEÁ TOAÙN CAÙC HOAÏT ÑOÄNG ÑAÀU TÖ TAØI
CHÍNH TRONG HEÄ THOÁNG KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM ......................................... 40
2.1. Tình hình hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính trong caùc doanh nghieäp Vieät Nam .... 40
2.1.1. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính ................................ 40
2.1.2. Söï phaùt trieån cuûa caùc toå chöùc tín duïng ...................................................... 44
2.2. Thöïc traïng keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính trong heä thoáng keá toaùn
Vieät Nam.........................................................................................................................
2.3. Nhöõng vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính trong
heä thoáng keá toaùn Vieät Nam ..................................................................................... 60
2.3.1. Veà vieäc phaân loaïi ...................................................................................... 60
2.3.2. Giaù goác vaø giaù trò hôïp lyù ............................................................................ 61
2.3.3. Thieáu moät neàn taûng lyù luaän vaø quan ñieåm phaùt trieån coù tính chieán
löôïc vaø toång theå .............................................................................................................. 62
CHÖÔNG 3: HOAØN THIEÄN LYÙ LUAÄN KEÁ TOAÙN ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH
THEO HÖÔÙNG TOÅNG THEÅ VAØ DAØI HAÏN .......................................................... 66
3.1. Xaây döïng caùc quy ñònh veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taïi Vieät Nam theo
höôùng toång theå vaø daøi haïn ...................................................................................... 68
3.2. Moät soá kieán nghò veà daøi haïn ñeå hoaøn thieän keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö ......... 68
3.2.1. Veà caùc nguyeân taéc keá toaùn ........................................................................ 68
3.2.2. Veà caùc chuaån möïc keá toaùn ........................................................................ 75
Keát luaän
Taøi lieäu tham khaûo
DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT
FASB UÛy ban chuaån möïc keá toaùn taøi chính (Myõ)
IASB UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá
IFRS Chuaån möïc baùo caùo taøi chính quoác teá
VAS Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam
IAS Chuaån möïc keá toaùn quoác teá
US GAAP Nhöõng nguyeân taéc keá toaùn ñöôïc chaáp nhaän chung (Myõ)
NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc
TTCK Thò tröôøng chöùng khoaùn
BCTC Baùo caùo taøi chính
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG
Trang
Baûng 1 Caùc böôùc phaân bieät coâng cuï nôï vaø coâng cuï voán ......................................... 24
Baûng 2 So saùnh chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam vaø chuaån möïc keá toaùn quoác teá
veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính ......................................................... 46
Baûng 3 Toùm taét vieäc phaân loaïi, ñaëc ñieåm, ghi nhaän, ñaùnh giaù cho töøng loaïi
taøi saûn taøi chính ............................................................................................ 70
Baûng 4 Toùm taét vieäc phaân loaïi, ghi nhaän, ñaùnh giaù cho töøng loaïi nôï phaûi traû .......72
DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Taøi lieäu tieáng Vieät
1. Khoa Keá toaùn – Kieåm toaùn, tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP Hoà Chí Minh, Baøi
giaûng moân Lyù thuyeát keá toaùn (Heä Cao hoïc)
2. Ngaân haøng theá giôùi (2002), Caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá, Nguyeãn Thu
Haø dòch, Nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia.
3. Luaät Keá toaùn (2003)
4. Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp theo Quyeát ñònh soá 15/2006/QÑ-BTC (2006)
5. Ñònh höôùng veà vieäc söû duïng giaù trò hôïp lyù trong keá toaùn doanh nghieäp Vieät
Nam, Leâ Vuõ Ngoïc Thanh, luaän vaên thaïc só kinh teá (2005)
6. Haø Thò Ngoïc Haø, Hoaøn thieän keá toaùn Baûo hieåm trong xu theá môû cöûa vaø
hoäi nhaäp”, Luaän aùn tieán só.
7. Caùc chuaån möïc keá toaùn vaø thoâng tö höôùng daãn.
8. Caùc trang web veà keá toaùn, kieåm toaùn.
Taøi lieäu tieáng Anh
1. FASB (2004), Fair Value Measurements, Exposure Draft.
2. Keith Alfredson, Ken Leo, Ruth Picker, Paul Pacter, Jennie Radford,
Applying International Accounting Standards – Vol 2, Nhaø xuaát baûn John
Wiley and Sons Australia Ltd.
3. Barry J. Epstein, Abbas Ali Mirza, Interpretation and Application of
International standards 2000, Nhaø xuaát baûn John Wiley and Sons, INC.
4. Patrick R. Delaney, Barry J. Epstein, James R.Adler, Micheal F.Foran,
Interpretation and Application of Generally Accepted Accounting
Principles 1998, Nhaø xuaát baûn John Wiley and Sons, INC.
5. Stephen A. Zeff, Rice University, Evolution of US Generally Accepted
Accounting Principles (GAAP).
MÔÛ ÑAÀU
Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi
Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, söï hoäi nhaäp cuûa neàn
kinh teá Vieät Nam vaøo khu vöïc, vaø theá giôùi, söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc
doanh nghieäp ñaõ hình thaønh neân caùc quan heä taøi chính phöùc taïp giöõa caùc doanh
nghieäp, hình thaønh neân caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính môùi. Caùc doanh nghieäp
ñöôïc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu, ñaàu tö chöùng khoaùn vaøo doanh nghieäp
khaùc, ngaân haøng... Trong thôøi gian qua, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam ñaõ khoâng
ngöøng hoaøn thieän, phaùt trieån theo höôùng hoäi nhaäp vôùi keá toaùn quoác teá vaø ñöôïc
caùc Hoäi ngheà nghieäp ñaùnh giaù laø phuø hôïp cao vôùi quoác teá. Tuy nhieân, trong lónh
vöïc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính, caùc quy ñònh veà keá toaùn hieän nay thieáu moät taàm
nhìn toång theå vaø daøi haïn.
Vì vaäy, vieäc “hoaøn thieän keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính theo höôùng toång theå
vaø daøi haïn” laø moät vaán ñeà caàn thieát trong giai ñoaïn hieän nay, ñeå ñaùp öùng kòp
thôøi thöïc tieãn cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính taïi Vieät Nam vaø ruùt ngaén khoaûng
caùch giöõa caùc quy ñònh keá toaùn cuûa Vieät Nam vaø theá giôùi trong quaù trình hoäi
nhaäp.
Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän vaên.
Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø hoaøn thieän lyù luaän keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu
tö taøi chính taïi Vieät Nam theo höôùng toång theå vaø daøi haïn, baèng caùch tieáp caän caùc
nghieân cöùu cuûa theá giôùi, ñaùnh giaù thöïc traïng chính saùch keá toaùn ñaàu tö taïi Vieät
Nam vaø töø ñoù ñöa ra giaûi phaùp ñeå ñònh höôùng hoaøn thieän.
Ñoái töôïng nghieân cöùu
Ñeà taøi chæ giôùi haïn ôû phaïm vi nghieân cöùu veà chính saùch keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu
tö taøi chính trong heä thoáng keá toaùn Vieät Nam, vaø khoâng ñeà caäp ñeán taùc ñoäng cuûa
thueá ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính.
Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà cô baûn sau:
- Trình baøy söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc quy ñònh veà keá toaùn ñaàu tö taøi
chính theo Hoa Kyø vaø chuaån möïc keá toaùn quoác teá. Töø ñoù, neâu leân caùc noäi dung
cô baûn trong keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính hieän ñaïi.
- Tìm hieåu veà caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính hieän nay vaø nghieân cöùu caùc quy
ñònh veà keá toaùn ñaàu tö taøi chính trong heä thoáng keá toaùn Vieät Nam. Töø ñoù, neâu
leân caùc vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi yeâu caàu hoaøn thieän.
- Ñöa caùc caùc giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän lyù luaän keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính
theo höôùng toång theå vaø daøi haïn.
Phöông phaùp nghieân cöùu.
Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû phaân tích söï phaùt trieån caùc quy ñònh veà keá
toaùn ñaàu tö taøi chính vôùi thöïc tieãn Vieät Nam.
Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên
- Heä thoáng laïi noäi dung keá toaùn veà hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính theo quan ñieåm
cuûa keá toaùn Hoa Kyø vaø theo chuaån möïc keá toaùn quoác teá.
- Heä thoáng laïi noäi dung caùc quy ñònh veà hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính trong keá toaùn
Vieät Nam.
- Ñöa ra caùc giaûi phaùp hoaøn thieän keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính (boå sung
caùc nguyeân taéc keá toaùn, chænh söûa vaø boå sung caùc chuaån möïc keá toaùn, caùc quy
ñònh veà keá toaùn…)
Boá cuïc cuûa luaän vaên
Luaän vaên goàm 80 trang, ñöôïc chia thaønh 3 chöông nhö sau:
Chöông 1: Toång quan veà keá toaùn ñaàu tö taøi chính trong doanh nghieäp
Chöông 2: Thöïc traïng keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính trong heä thoáng keá toaùn
Vieät Nam
Chöông 3: Hoaøn thieän lyù luaän keá toaùn ñaàu tö taøi chính trong heä thoáng keá toaùn
Vieät Nam theo höôùng toång theå vaø daøi haïn
CHÖÔNG I
TOÅNG QUAN VEÀ KEÁ TOAÙN ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH
TRONG DOANH NGHIEÄP
1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH TRONG
DOANH NGHIEÄP
1.1.1. Khaùi nieäm
“Khi doanh nghieäp boû tieàn vaøo tuû saét thì khoâng theå goïi laø ñaàu tö, vì giaù trò
cuûa noù coù theå seõ bò giaûm xuoáng do laïm phaùt vaø baûn thaân noù khoâng ñem laïi moät
giaù trò gia taêng naøo. Nhöng doanh nghieäp boû tieàn vaøo ngaân haøng thì cuõng coù theå
goïi laø ñaàu tö vì noù mang laïi cho baïn moät khoaûn tieàn lôøi”. Ñoù laø nhaän xeùt cuûa
Alan Smicer, moät chuyeân gia taøi chính cuûa Finance Times.
Ñaàu tö coù theå ñöôïc hieåu döôùi nhieàu goùc ñoä khaùc nhau. Ñaàu tö cuõng coù theå
laø mua chöùng khoaùn ñeå höôûng coå töùc. Ñaàu tö cuõng coù theå laø mua caùc trang thieát
bò, phöông tieän saûn xuaát hieän ñaïi ñeå tieát kieäm chi phí, taêng lôïi nhuaän. Ñaàu tö
cuõng coù theå laø goùp voán vaøo caùc doanh nghieäp khaùc döôùi nhieàu hình thöùc khaùc
nhau ñeå höôûng lôïi töùc. Noùi roäng ra, ñaàu tö laø quaù trình boû voán ra vôùi hi voïng
ñem laïi giaù trò lôùn hôn trong töông lai.
Theo Ñieàu 3.1, Luaät Ñaàu tö ñöôïc ban haønh vaøo ngaøy 12/12/2005, thuaät
ngöõ ñaàu tö ñöôïc hieåu nhö sau:
“Ñaàu tö laø vieäc nhaø ñaàu tö boû voán baèng caùc loaïi taøi saûn höõu hình hoaëc voâ
hình ñeå hình thaønh taøi saûn tieán haønh caùc hoaït ñoäng ñaàu tö theo quy ñònh cuûa
Luaät naøy vaø caùc quy ñònh phaùp luaät coù lieân quan”
Trong quaù trình kinh doanh, neáu coù nguoàn voán nhaøn roãi vaø ñeå taêng hieäu
quaû söû duïng voán, caùc doanh nghieäp thöôøng ñaàu tö soá voán ñoù ra beân ngoaøi, töø ñoù
naûy sinh moät loaïi taøi saûn laø khoaûn ñaàu tö taøi chính.
Khoaûn ñaàu tö taøi chính laø caùc khoaûn taøi saûn ñaàu tö ra ngoaøi doanh nghieäp
nhaém muïc ñích söû duïng hôïp lyù voán ñeå taêng thu nhaäp vaø naâng cao hieäu quaû söû
duïng voán cuûa doanh nghieäp.
1.1.2. Phaân loaïi caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính
Coù nhieàu tieâu chí khaùc nhau ñeå phaân loaïi caùc hoaït ñoäng ñaàu tö.
(cid:1) Caên cöù vaøo hình thöùc quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö, ñaàu tö chia ra thaønh
ñaàu tö tröïc tieáp vaø ñaàu tö giaùn tieáp.
Ñaàu tö tröïc tieáp laø hình thöùc ñaàu tö do nhaø ñaàu tö boû voán ñaàu tö vaø tham
gia quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö.
Ñaàu tö giaùn tieáp laø hình thöùc ñaàu tö thoâng qua vieäc mua coå phieáu, coå
phaàn, traùi phieáu, caùc chöùng töø coù giaù khaùc, quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn, vaø thoâng
qua caùc ñònh cheá taøi chính trung gian khaùc maø nhaø ñaàu tö khoâng tröïc tieáp tham
gia quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö.
(cid:1) Caên cöù vaøo thôøi haïn ñaàu tö, ñaàu tö chia thaønh ñaàu tö ngaén haïn vaø
ñaàu tö daøi haïn.
(cid:2) Ñaàu tö ngaén haïn laø hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính coù thôøi haïn thu hoài
voán trong voøng moät naêm (ñoái vôùi doanh nghieäp coù chu kyø kinh doanh bình
thöôøng trong voøng 12 thaùng) hoaëc moät chu kyø kinh doanh bình thöôøng (ñoái
vôùi doanh nghieäp coù chu kyø kinh doanh bình thöôøng daøi hôn 12 thaùng),
bao goàm ñaàu tö chöùng khoaùn ngaén haïn vaø ñaàu tö ngaén haïn khaùc.
• Ñaàu tö chöùng khoaùn laø hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính duøng
voán nhaøn roãi ñeå mua caùc loaïi chöùng khoaùn nhaèm muïc ñích höôûng
laõi hoaëc chia seû lôïi ích vaø caû traùch nhieäm vôùi doanh nghieäp khaùc
cuõng nhö söû duïng chöùng khoaùn laøm ñoái töôïng kinh doanh.
Chöùng khoaùn goàm coù caùc loaïi:
Coå phieáu
Coå phieáu laø giaáy xaùc nhaän quyeàn sôû höõu cuûa coå ñoâng ñoái
vôùi coâng ty coå phaàn, caên cöù vaøo phaàn goùp voán qua vieäc mua coå
phieáu.
Coå phieáu coù caùc ñaëc ñieåm cô baûn:
• Khoâng kyø haïn.
• Ñöôïc quyeàn nhaän coå töùc haøng naêm.
• Ngöôøi mua coå phieáu chæ chòu traùch nhieäm höõu haïn veà söï
phaù saûn cuûa coâng ty cuõng nhö ñöôïc quyeàn ñaáu phieáu vaø bieåu
quyeát.
• Ñöôïc chia phaàn taøi saûn coøn laïi cuûa coâng ty sau khi thanh
toaùn caùc khoaûn nôï.
Coù hai loaïi coå phieáu:
• Coå phieáu thöôøng: laø coå phieáu coù nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn
treân.
• Coå phieáu öu ñaõi: cuõng laø moät hình thöùc ñaàu tö voán coå
phaàn nhö coå phieáu thöôøng nhöng ôû möùc ñoä haïn cheá nhö khoâng
ñöôïc tham gia boû phieáu vaø öùng cöû hoäi ñoàng quaûn trò, ban kieåm soaùt
cuûa coâng ty. Ñoåi laïi, ngöôøi naém giöõ coå phieáu öu ñaõi ñöôïc öu theá veà
taøi chính, ñöôïc höôûng moät möùc coå töùc rieâng bieät coù tính chaát coá
ñònh haøng naêm, ñöôïc öu tieân chia coå töùc vaø taøi saûn coøn laïi khi phaù
saûn tröôùc coå phieáu thöôøng.
Coù boán loaïi coå phieáu öu ñaõi:
• Coå phieáu öu ñaõi tích luõy: neáu trong naêm khoâng coù lôïi
nhuaän ñeå traû coå töùc thì phaàn coå töùc ñoù ñöôïc chuyeån cho naêm sau
vaø seõ traû vaøo naêm sau hoaëc khi coù tieàn.
• Coå phieáu öu ñaõi khoâng tích luõy: ngöôïc laïi, neáu trong naêm
khoâng coù lôïi nhuaän thì coâng ty seõ mieãn thanh toaùn phaàn coå töùc naêm
ñoù.
• Coå phieáu öu ñaõi tham döï chia phaàn: ngoaøi vieäc nhaän soá
coå töùc coá ñònh, coå ñoâng coøn ñöôïc höôûng moät phaàn phuï troäi theo
quy ñònh khi coâng ty laøm aên coù laõi.
• Coå phieáu öu ñaõi khoâng tham döï chia phaàn: chæ ñöôïc
höôûng coå töùc coá ñònh.
• Coå phieáu öu ñaõi chuyeån ñoåi: laø loaïi coå phieáu cho pheùp
chuyeån ñoåi thaønh moät soá löôïng coå phieáu thöôøng coá ñònh.
• Coå phieáu öu ñaõi coù theå chuoäc laïi: laø loaïi coå phieáu coù
ñieàu khoaûn cho pheùp coâng ty phaùt haønh coù theå hoaøn laïi voán coå
phaàn cho ngöôøi naém giöõ.
Traùi phieáu
Traùi phieáu laø moät hôïp ñoàng nôï daøi haïn ñöôïc kyù keát giöõa chuû
theå phaùt haønh (Chính phuû, doanh nghieäp) vaø ngöôøi cho vay. Nhö
vaäy, khaùc vôùi coå phieáu, ngöôøi phaùt haønh laø con nôï ñoái vôùi ngöôøi
mua traùi phieáu.
Traùi phieáu coù caùc ñaëc ñieåm cô baûn:
• Ñöôïc höôûng laõi coá ñònh, ít ruûi ro hôn coå phieáu.
• Ñöôïc chia phaàn taøi saûn coøn laïi cuûa coâng ty khi bò phaù saûn
tröôùc coå ñoâng.
Khaùc vôùi caùc coâng cuï nôï khaùc, traùi phieáu coù khaû naêng trao
ñoåi khi chöa ñeán ngaøy ñaùo haïn, ngöôøi naém giöõ coù theå ñem traùi
phieáu chuyeån nhöôïng cho ngöôøi khaùc treân thò tröôøng thöù caáp.
Caên cöù theo theå cheá phaùt haønh traùi phieáu coù caùc loaïi:
• Traùi phieáu coâng ty: laø loaïi giaáy chöùng nhaän nôï coù kyø haïn
do coâng ty phaùt haønh coù caùc loaïi:
- Traùi phieáu tín chaáp: döïa vaøo uy tín cuûa coâng ty phaùt
haønh.
- Traùi phieáu theá chaáp: coâng ty phaùt haønh phaûi ñem taøi
saûn ñaûm baûo.
- Traùi phieáu coù theå chuoäc laïi: coâng ty phaùt haønh ñöôïc
quyeàn chuoäc laïi tröôùc haïn.
- Traùi phieáu ñöôïc quyeàn hoaøn laïi: laø loaïi traùi phieáu maø
ngöôøi naém giöõ löïa choïn vieäc hoaøn laïi maø khoâng do
nhaø phaùt haønh quy ñònh.
• Traùi phieáu ñoâ thò: laø loaïi traùi phieáu do Chính phuû hoaëc
chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh, nhaèm huy ñoäng voán cho caùc döï
aùn ñaàu tö veà cô sôû haï taàng. . .
• Coâng traùi nhaø nöôùc: laø loaïi traùi phieáu daøi haïn ñaëc bieät,
coù thôøi haïn töø möôøi naêm trôû leân, ñöôïc phaùt haønh töøng ñôït nhaèm buø
ñaép söï thieáu huït cuûa ngaân saùch nhaø nöôùc.
Chöùng khoaùn lai (Hybrid Security)
Chöùng khoaùn lai laø daïng trung gian giöõa chöùng khoaùn nôï vaø
chöùng khoaùn voán. Ví duï: traùi phieáu chuyeån ñoåi laø moät loaïi traùi
phieáu coù khaû naêng chuyeån ñoåi thaønh coå phieáu coâng ty theo moät tyû
leä coâng boá tröôùc vaøo moät khoaûng thôøi gian xaùc ñònh tröôùc. Ngöôøi
naém giöõ traùi phieáu chuyeån ñoåi coù quyeàn quyeát ñònh chuyeån hay
khoâng chuyeån sang coå phieáu.
Chöùng khoaùn phaùi sinh (Derivatives)
Laø caùc coâng cuï coù nguoàn goác töø chöùng khoaùn. Caùc coâng cuï
chöùng khoaùn phaùi sinh raát phong phuù, ña daïng, nhöng nhìn chung
coù caùc coâng cuï chính sau:
• Quyeàn choïn (Option): laø moät hôïp ñoàng ñöôïc kyù keát giöõa
moät beân laø “ngöôøi kyù phaùt” vaø moät beân laø ngöôøi mua hôïp ñoàng,
trong ñoù cho pheùp ngöôøi mua hôïp ñoàng ñöôïc quyeàn mua hoaëc baùn
cho ngöôøi kyù phaùt hôïp ñoàng moät löôïng haøng hoùa vôùi giaù caû nhaát
ñònh vaø ôû thôøi haïn quy ñònh trong töông lai. Coù hai loaïi: quyeàn
choïn mua (Call option) vaø quyeàn choïn baùn (Put option). Hôïp ñoàng
quyeàn choïn cung caáp quyeàn cho ngöôøi sôû höõu chöù khoâng laø nghóa
vuï mua hay baùn. Vì vaäy, ngöôøi sôû höõu hôïp ñoàng quyeàn choïn coù theå
thöïc hieän hoaëc khoâng thöïc hieän quyeàn cuûa mình.
• Hôïp ñoàng töông lai (Future contracts): laø hôïp ñoàng trong
ñoù soá löôïng haøng hoùa, giaù caû, thôøi ñieåm giao dòch ñöôïc aán ñònh
tröôùc taïi thôøi ñieåm kyù hôïp ñoàng. Ñeå traùnh moïi thieät haïi khi hôïp
ñoàng khoâng ñöôïc toân troïng, vaøo luùc kyù keát caû hai beân phaûi kyù quyõ.
• Hôïp ñoàng kyø haïn (Forward contracts) laø nhöõng thoûa
thuaän mua baùn moät loaïi taøi saûn ôû thôøi ñieåm nhaát ñònh trong töông
lai vôùi möùc giaù nhaát ñònh. Hôïp ñoàng naøy khoâng ñöôïc baûo veä khaû
naêng thanh toaùn.
• Hôïp ñoàng hoaùn ñoåi (Swap contracts): laø hôïp ñoàng trong
ñoù hai beân ñoàng yù trao ñoåi moät doøng tieàn naøy laáy moät doøng tieàn
khaùc cuûa beân kia. Coù nhieàu loaïi hôïp ñoàng hoaùn ñoåi nhö SWAP laõi
suaát, SWAP tieàn teä….
(cid:2) Ñaàu tö ngaén haïn khaùc laø caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính
ngaén haïn ngoaïi tröø caùc hoaït ñoäng ñaàu tö chöùng khoaùn ngaén haïn.
(cid:2) Ñaàu tö taøi chính daøi haïn laø khoaûn ñaàu tö taøi chính coù thôøi gian thu
hoài voán treân moät naêm (ñoái vôùi doanh nghieäp coù chu kyø kinh doanh bình
thöôøng döôùi 12 thaùng) vaø treân moät chu kyø kinh doanh bình thöôøng (ñoái vôùi
doanh nghieäp coù chu kyø kinh doanh bình thöôøng treân 12 thaùng), bao goàm:
• Caùc khoaûn ñaàu tö vaøo doanh nghieäp khaùc döôùi hình thöùc
goùp voán, mua coå phaàn vôùi muïc ñích höôûng laõi hoaëc nhaèm chia seû
lôïi ích vaø traùch nhieäm vôùi caùc doanh nghieäp khaùc. Caên cöù vaøo tyû leä
quyeàn bieåu quyeát maø beân ñaàu tö naém giöõ taïi beân nhaän ñaàu tö vaø
taàm aûnh höôûng cuûa beân ñaàu tö ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa beân nhaän ñaàu
tö maø chia thaønh 3 loaïi sau:
Ñaàu tö vaøo coâng ty con: quyeàn kieåm soaùt cuûa coâng ty meï
ñoái vôùi coâng ty con ñöôïc xaùc ñònh khi coâng ty meï naém giöõ treân
50% quyeàn bieåu quyeát ôû coâng ty con (coâng ty meï coù theå sôû höõu
tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp coâng ty con thoâng qua moät coâng ty con
khaùc)
Ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát: nhaø ñaàu tö naém giöõ tröïc tieáp
hoaëc giaùn tieáp qua caùc coâng ty con ít nhaát 20% quyeàn bieåu quyeát
cuûa beân nhaän ñaàu tö. Beân ñaàu tö khoâng coù quyeàn kieåm soaùt nhöng
coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán hoaït ñoäng cuûa beân nhaän ñaàu tö.
Ñaàu tö coâng cuï taøi chính vaøo beân nhaän ñaàu tö: nhaø ñaàu tö
naém giöõ tröïc tieáp hay giaùn tieáp thoâng qua caùc coâng ty con ít hôn
20% quyeàn bieåu quyeát taïi beân nhaän ñaàu tö. Beân ñaàu tö khoâng coù
aûnh höôûng ñaùng keå ñeán hoaït ñoäng cuûa beân nhaän ñaàu tö.
Voán goùp lieân doanh: doanh nghieäp cuøng moät hay nhieàu
doanh nghieäp khaùc cuøng thoaû thuaän baèng hôïp ñoàng ñeå cuøng thöïc
hieän hoaït ñoäng kinh teá maø hoaït ñoäng naøy ñöôïc ñoàng kieåm soaùt bôûi
caùc beân goùp voán lieân doanh.
(cid:2) Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn khaùc: laø caùc khoaûn ñaàu tö
taøi chính daøi haïn khaùc khoâng phaûi laø hình thöùc ñaàu tö vaøo coâng ty con,
coâng ty lieân keát vaø goùp voán lieân doanh.
1.1.3. Muïc ñích cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính
Doanh nghieäp thöïc hieän khoaûn ñaàu tö taøi chính ra beân ngoaøi nhaèm naâng
cao hieäu quaû söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi, giuùp doanh nghieäp thöïc hieän caùc
chính saùch phaùt trieån, baønh tröôùng doanh nghieäp; taêng khaû naêng caïnh tranh, nhaát
laø trong giai ñoaïn hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi, duy trì söï oån ñònh veà lôïi nhuaän.
Coù nhieàu caùch ñeå phaùt trieån baønh tröôùng doanh nghieäp, nhöng taïi sao caùc
doanh nghieäp khoâng baønh tröôùng baèng caùch thaønh laäp cô sôû kinh doanh môùi coù
quy moâ lôùn hôn, maø choïn hình thöùc goùp voán ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp khaùc?
Vì caùc lyù do sau:
- Lôïi ích veà chi phí: caùc doanh nghieäp seõ toán ít chi phí hôn trong vieäc coù
caùc cô sôû tieän nghi neáu lieân keát, hôïp nhaát, saùt nhaäp doanh nghieäp hôn laø töï phaùt
trieån.
- Giaûm ruûi ro: vieäc lieân keát, saùt nhaäp, hôïp nhaát giuùp doanh nghieäp taän
duïng ñöôïc thò tröôøng saün coù cuûa nhau, seõ ít ruûi ro hôn vieäc thaønh laäp haõng saûn
xuaát môùi vaø baét ñaàu tìm thò tröôøng tieâu thuï.
- Caùc trì hoaõn trong hoaït ñoäng ít hôn: moät doanh nghieäp töø khi hình
thaønh, xin giaáy pheùp hoaït ñoäng, ñaùp öùng caùc tieâu chuaån an toaøn, moâi tröôøng…
theo phaùp luaät, xaây caát caùc cô sôû hoaït ñoäng seõ maát raát nhieàu thôøi gian. Do vaäy,
vieäc saùt nhaäp, hôïp nhaát caùc doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng seõ traùnh vieäc treã naûi
trong hoaït ñoäng.
- Taän duïng caùc taøi saûn voâ hình töø vieäc hôïp nhaát: vieäc hôïp nhaát doanh
nghieäp ñem laïi cho caùc doanh nghieäp caùc loaïi taøi saûn höõu hình vaø taøi saûn voâ
hình, taän duïng danh tieáng, thöông hieäu, thò tröôøng tieâu thuï saün coù cuûa nhau.
- Traùnh bò thoân tính: nhieàu doanh nghieäp lieân keát vôùi nhau ñeå traùnh bò
thoân tính, nhaát laø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû coøn haïn cheá vaø yeáu keùm veà tieàm
löïc, cô sôû vaät chaát, trình ñoä kyõ thuaät, trình ñoä quaûn lyù, naêng löïc caïnh tranh…
Nhö vaäy baèng caùch lieân keát, hôïp nhaát vôùi nhau caùc doanh nghieäp seõ haïn
cheá ñöôïc caùc yeáu keùm cuûa mình, tieát kieäm chi phí, taän duïng theá maïnh cuûa nhau
ñeå phaùt trieån. Caùc doanh nghieäp coù theå lieân keát theo chieàu doïc, lieân keát theo
chieàu ngang hoaëc hình thaønh caùc taäp ñoaøn.
- Lieân keát theo chieàu doïc: laø keát hôïp caùc doanh nghieäp coù maët haøng
khaùc nhau nhöng coù caùc giai ñoaïn saûn xuaát, phaân phoái lieân tieáp nhau.
- Lieân keát theo chieàu ngang: laø söï keát hôïp caùc doanh nghieäp coù cuøng
maët haøng, cuøng loaïi hình kinh doanh.
- Keát hôïp thaønh taäp ñoaøn: keát hôïp caùc coâng ty coù saûn phaåm, hoaït ñoäng,
dòch vuï khaùc nhau nhaèm ña daïng hoaù maët haøng vaø ñaûo baûo traùnh ruûi ro khi kinh
doanh moät maët haøng vaø ñaûm baûo oån ñònh lôïi nhuaän theo chu kyø kinh doanh.
1.2. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA KEÁ TOAÙN HOAÏT ÑOÄNG ÑAÀU TÖ TAØI
CHÍNH DÖÏA TREÂN QUAN ÑIEÅM CUÛA HOA KYØ
ÔÛ Hoa Kyø hieän nay, UÛy Ban chuaån möïc keá toaùn taøi chính (FASB) laø cô
quan nghieân cöùu, soaïn thaûo vaø ban haønh “Caùc nguyeân taéc keá toaùn ñöôïc chaáp
nhaän chung” (vieát taét GAAP). Thuaät ngöõ GAAP ñöôïc giôùi thieäu vaøo naêm 1936,
trong aán phaåm “Examinations of Financial Statemants”. FASB ban haønh GAAP
thoâng qua caùc chuaån möïc keá toaùn taøi chính (SFAS). GAAP ñöôïc ban haønh ñeå
höôùng daãn vieäc haïch toaùn vaø coâng boá, trình baøy thoâng tin veà moïi hoaït ñoäng cuûa
doanh nghieäp treân caùc baùo caùo taøi chính. Ñoái vôùi lónh vöïc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi
chính, FASB ñaõ ban haønh nhieàu chuaån möïc ñeå höôùng daãn vieäc ñaùnh giaù, ghi
nhaän, coâng boá vaø trình baøy thoâng tin ñaàu tö taøi chính trong doanh nghieäp.
Phaàn döôùi ñaây luaän vaên trình baøy moät soá chuaån möïc tieâu bieåu höôùng daãn
keá toaùn lónh vöïc ñaàu tö taøi chính theo US GAAP vaø ñöôïc taùch theo ñaàu tö ngaén
haïn vaø ñaàu tö daøi haïn. Tuy nhieân, vieäc chia taùch chæ coù tính töông ñoái.
1.2.1. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn
Ñaàu tö ngaén haïn laø khoaûn ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn nôï, chöùng khoaùn voán
coù theå saün saøng chuyeån thaønh tieàn ñöôïc ngay vaø döï ñònh giöõ khoâng quaù moät naêm
taøi chính.
Thaùng 12/1975, FASB ban haønh SFAS 12 “Accounting for Certain
Marketable Securities”.
Hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa SFAS 12: Trong lòch söû phaùt trieån cuûa keá toaùn
hoaït ñoäng ñaàu tö ñaõ coù söï khaùc bieät keùo daøi veà caùc nguyeân taéc haïch toaùn. Ñoaïn
soá 9, chöông 3A, ARB soá 43 “Current Assets and Current Liabilities”: coù nhieàu
caùch aùp duïng khaùc nhau ñoái vôùi giaù trò mang sang cuûa taøi saûn ngaén haïn, nhö
chöùng khoaùn khaû maïi vaø haøng toàn kho. Ñoái vôùi chöùng khoaùn, neáu giaù thò tröôøng
(market value) nhoû hôn giaù goác moät giaù trò cô baûn naøo ñoù vaø coù baèng chöùng cho
thaáy söï suy giaûm giaù trò thò tröôøng khoâng phaûi laø taïm thôøi thì giaù trò mang sang
khoâng ñöôïc vöôït quaù giaù thò tröôøng.
Tuy nhieân ARB soá 43 khoâng ñeà caäp ñeán vieäc coù ñöôïc ghi taêng phaàn giaù
trò bò ghi giaûm tröôùc ñoù ñeå phaûn aùnh söï phuïc hoài cuûa thò tröôøng hay khoâng.
Trong vieäc xaùc ñònh giaù trò mang sang, moãi doanh nghieäp thöïc hieän theo
moät caùch khaùc nhau: coù doanh nghieäp ghi giaù trò mang sang theo giaù goác, coù
doanh nghieäp ghi theo giaù thò tröôøng hoaëc theo giaù thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù
thò tröôøng, soá khaùc söû duïng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau cho caùc loaïi chöùng
khoaùn khaùc nhau khi xaùc ñònh giaù trò mang sang. Trong hai naêm 1973 – 1974,
nhieàu loaïi chöùng khoaùn bò suy giaûm nghieâm troïng, khi ñoù ôû nhöõng doanh nghieäp
maø giaù trò mang sang ñöôïc ñaùnh giaù theo giaù goác thì giaù trò mang sang vöôït quaù
giaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn, coøn ôû nhöõng doanh nghieäp maø giaù trò mang sang
ñöôïc ghi giaûm ñeå phaûn aùnh söï suy thoaùi cuûa thò tröôøng thì khi thò tröôøng phuïc hoài
vaøo naêm 1975 ñaõ xaûy ra tình huoáng: giaù trò mang sang ñöôïc phaûn aùnh theo giaù
thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù thò tröôøng.
Do ñoù, ñeå thoáng nhaát trong vieäc haïch toaùn caùc khoaûn ñaàu tö, vaøo thaùng 12
naêm 1975, SFAS soá 12” Accoution for certain Marketable securities” ñöôïc ban
haønh.
Phaïm vi cuûa SFAS 12: höôùng daãn vieäc xaùc ñònh giaù trò mang sang cuûa
chöùng khoaùn voán khi thò tröôøng bò suy thoaùi, vaø thoâng tin caàn coâng boá veà chöùng
khoaùn voán cho caû hai loaïi hình doanh nghieäp: doanh nghieäp noùi chung vaø doanh
nghieäp aùp duïng cheá ñoä keá toaùn ñaëc thuø.
SFAS 12 chæ ñeà caäp ñeán vieäc ñaàu tö ngaén haïn vaøo chöùng khoaùn voán, goàm
coå phieáu thöôøng, coå phieáu öu ñaõi, quyeàn mua hoaëc quyeàn baùn coå phaàn. Coå phieáu
öu ñaõi coù theå hoaøn laïi, traùi phieáu chuyeån ñoåi, ngaân phieáu khoâng laø phaïm vi ñieàu
chænh cuûa SFAS 12. Giaù baùn cuûa chöùng khoaùn voán ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua caùc
giao dòch treân saøn chöùng khoaùn chính thöùc (Sôû giao dòch) hoaëc treân saøn OTC.
Moät soá ñieåm chính cuûa SFAS 12 aùp duïng cho doanh nghieäp noùi chung
nhö sau:
- Vieäc phaân loaïi:
Töøng khoaûn ñaàu tö rieâng reõ ñöôïc gom nhoùm theo danh muïc ñaàu tö ngaén
haïn vaø danh muïc ñaàu tö daøi haïn. Tuy nhieân, neáu doanh nghieäp khoâng thöïc hieän
vieäc phaân loaïi thì caùc chöùng khoaùn voán ñöôïc xem nhö laø khoaûn ñaàu tö daøi haïn.
- Vieäc ñaùnh giaù laïi: Vaøo ngaøy laäp baùo caùo taøi chính, doanh nghieäp ñaùnh
giaù laïi khoaûn ñaàu tö theo giaù thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù trò thò tröôøng (the
lower of cost and market value).
+ Ñoái vôùi danh muïc ñaàu tö ngaén haïn: phaàn cheânh leäch giöõa giaù goác
vaø giaù trò thò tröôøng (laõi / loã chöa thöïc hieän) ñöôïc tính vaøo thu nhaäp (chi
phí) trong kyø.
+ Ñoái vôùi danh muïc ñaàu tö daøi haïn: vieäc ñaùnh giaù laïi chæ ñöôïc thöïc
hieän khi söï giaûm giaù trò cuûa chöùng khoaùn khoâng phaûi laø daáu hieäu töùc thôøi.
Laõi/ loã chöa thöïc hieän ghi nhaän vaøo taøi khoaûn voán.
- Vieäc taùi phaân loaïi: chöùng khoaùn sau khi chuyeån ñoåi (töø ngaén haïn sang
daøi haïn vaø ngöôïc laïi) ñöôïc ghi nhaän theo giaù thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù thò
tröôøng taïi ngaøy chuyeån ñoåi. Neáu giaù thò tröôøng lôùn hôn giaù goác thì giaù thò tröôøng
trôû thaønh giaù goác môùi vaø phaàn cheânh leäch ñöôïc haïch toaùn vaøo chi phí trong kyø.
- Ñoái vôùi caùc chöùng khoaùn voán maø phaàn cheânh leäch phaùt sinh khi ñaùnh
giaù laïi ñöôïc haïch toaùn vaøo taøi khoaûn voán chuû sôû höuõ: Vieäc ñaùnh giaù laïi chæ thöïc
hieän khi thò tröôøng coù daáu hieäu suy thoaùi thöïc söï chöù khoâng phaûi taïm thôøi. Khi
ñoù, giaù goác cuûa töøng chöùng khoaùn seõ ñöôïc ghi giaûm baèng giaù thò tröôøng, vaø phaàn
cheânh leäch ñoù seõ ñöôïc ghi nhaän laø moät khoaûn loã. Giaù goác môùi khoâng ñöôïc thay
ñoåi khi giaù thò tröôøng ñöôïc phuïc hoài.
- Thoâng tin caàn coâng boá treân baùo caùo taøi chính, goàm coù:
o Treân Baûng caân ñoái keá toaùn: theo töøng danh muïc ñaàu tö ngaén
haïn vaø ñaàu tö daøi haïn: coâng boá toång giaù goác vaø toång giaù thò tröôøng; laõi
chöa thöïc hieän roøng (giaù thò tröôøng > giaù goác); loã chöa thöïc hieän roøng.
o Treân Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh:
- Laõi/ loã thöïc hieän thuaàn.
- Cô sôû xaùc ñònh giaù goác khi tính toaùn laõi/ loã thöïc hieän.
Vaøo thaùng 5 naêm 1993, FASB ban haønh SFAS 115 “Accounting for
Certain Investment in Debt anh Equity Securities”, thay theá SFAS 12.
Vieäc xem xeùt laïi SFAS 12 ñöôïc thöïc hieän töø naêm 1990 khi ngöôøi ñöùng
ñaàu SEC, Richard C. Breeden, quan taâm ñeán vieäc söû duïng hieän giaù (current
value) trong keá toaùn chöùng khoaùn khaû maïi cuûa ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tieát
kieäm, cho vay. SEC ñaõ trôû thaønh moät nguoàn coå ñoäng ñaëc bieät cho vieäc aùp duïng
hieän giaù (hay giaù trò hôïp lyù) trong khi noù ñaõ töøng quaû quyeát tính thích ñaùng cuûa
baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp treân cô sôû giaù goác (töø naêm 1934). Ñaây laø ñieåm khôûi
ñaàu cho vieäc aùp duïng giaù trò hôïp lyù roäng raõi trong nhöõng naêm 1990, ñaëc bieät laø
cho keá toaùn caùc coâng cuï taøi chính.
Hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa SFAS 115: SFAS 115 ñöôïc phaùt haønh ñeå giaûi
quyeát nhöõng vaán ñeà coøn toàn taïi veà keá toaùn vaø baùo caùo lieân quan ñeán coå phieáu
vaø traùi phieáu, cuï theå:
- Caùc höôùng daãn hieän haønh veà khoaûn ñaàu tö vaøo traùi phieáu khoâng nhaát
quaùn giöõa caùc loaïi doanh nghieäp thuoäc caùc lónh vöïc khaùc nhau neân daãn ñeán keát
quaû thoâng tin treân baùo caùo taøi chính traùi ngöôïc nhau.
- Quy ñònh hieän taïi veà vieäc aùp duïng giaù thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù thò
tröôøng cho traùi phieáu giöõ ñeå baùn vaø coå phieáu khaû maïi daøi haïn thì khoâng coâng
baèng vì noù ghi nhaän söï giaûm giaù trò thuaàn nhöng khoâng chaáp nhaän vieäc ghi taêng
giaù trò chöùng khoaùn.
- Söï xuaát hieän cuûa giaù trò hôïp lyù seõ giuùp cho ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi
chính ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa caùc söï kieän kinh teá ñoái vôùi doanh nghieäp chính xaùc
hôn.
Khaùi nieäm giaù trò hôïp lyù chính thöùc xuaát hieän, ñöôïc ñeà caäp ñeán ñaàu tieân
trong APB soá 16 “Hôïp nhaát doanh nghieäp” vaø APB soá 17 “Taøi saûn voâ hình”
(naêm 1970). Tieáp theo sau ñoù, haøng loaït chuaån möïc keá toaùn cuûa Myõ ra ñôøi ñaùnh
daáu söï phaùt trieån cuûa giaù trò hôïp lyù nhö: SFAS 107 (naêm 1991) coâng boá veà giaù trò
hôïp lyù cuûa coâng cuï taøi chính, SFAS 115 (naêm 1993), SFAS 141 “Hôïp nhaát doanh
nghieäp”…
Trong keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö, tröôùc khi SFAS 115 ñöôïc ban haønh, caùc
loaïi chöùng khoaùn ñöôïc ñaùnh giaù laïi theo giaù thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù thò
tröôøng. Ñieàu kieän ñeå giaù thò tröôøng phaûn aùnh ñuùng giaù caû chöùng khoaùn laø phaûi
coù thò tröôøng hoaït ñoäng, trong ñoù ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn phaûi coù ñuû söï hieåu
bieát veà giao dòch mua baùn, khoâng coù baát cöù söï cöôõng eùp naøo. Tuy nhieân trong
nhieàu tröôøng hôïp khoâng coù thò tröôøng hoaït ñoäng ñeå coù theå xaùc ñònh ñöôïc giaù thò
tröôøng.
Giaù trò hôïp lyù (fair value) laø “giaù maø taïi ñoù taøi saûn vaø nôï phaûi traû coù theå
ñöôïc trao ñoåi trong moät giao dòch hieän taïi giöõa nhöõng ngöôøi töï nguyeän, thoâng
thaïo, khoâng coù moái quan heä” (theo FASB, Fair Value Measurements, döï thaûo,
naêm 2004, trang 2). Giaù trò hôïp lyù laø giaù trao ñoåi maø ñöôïc öôùc tính döïa vaøo hoaït
ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi tham gia treân thò tröôøng trong moät giao dòch giaû ñònh.
Trong tröôøng hôïp coù thò tröôøng hoaït ñoäng thì giaù trò hôïp lyù chính laø giaù thò
tröôøng. Trong caùc tröôøng hôïp khaùc, giaù trò hôïp lyù ñöôïc xaùc ñònh döïa vaøo vieäc
öôùc tính.
Döôùi chuaån möïc SFAS 115, giaù trò hôïp lyù ñöôïc söû duïng roäng raõi hôn so
vôùi tröôùc ñoù, maëc duø SFAS vaãn coøn aùp duïng giaù goác coù chieát khaáu.
Phaïm vi aùp duïng cuûa SFAS 115: höôùng daãn vieäc keá toaùn vaø baùo caùo cho
caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coå phieáu (maø giaù trò hôïp lyù coù theå xaùc ñònh nhanh choùng)
vaø cho taát caû caùc khoaûn ñaàu tö vaøo traùi phieáu. Chuaån möïc soá 115 khoâng thay ñoåi
vieäc keá toaùn cho (1) khoaûn ñaàu tö vaøo coå phieáu keá toaùn theo phöông phaùp voán
chuû sôû höõu hoaëc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con; (2) caùc doanh nghieäp aùp duïng
phöông phaùp keá toaùn ñaëc thuø nhö coâng ty moâi giôùi vaø phaùt haønh chöùng khoaùn,
coâng ty ñaàu tö.
Noäi dung chính cuûa SFAS 115 nhö sau: SFAS 115 höôùng daãn haïch toaùn
vaø baùo caùo caùc loaïi chöùng khoaùn nôï, chöùng khoaùn voán ñöôïc ñaùnh giaù laïi theo
giaù trò hôïp lyù. Thuaät ngöõ chöùng khoaùn voán trong SFAS 115 goàm coå phieáu
thöôøng, coå phieáu öu ñaõi, hoaëc quyeàn ñöôïc mua, quyeàn ñöôïc baùn coå phaàn nhöng
khoâng bao goàm traùi phieáu chuyeån ñoåi, coå phieáu ñöôïc hoaøn laïi (bôûi quyeàn cuûa
ngöôøi naém giöõ hoaëc quyeàn cuûa coâng ty phaùt haønh)
- Vieäc phaân loaïi: SFAS 115 khoâng aùp duïng caùch phaân loaïi chöùng khoaùn
thaønh chöùng khoaùn ngaén haïn vaø chöùng khoaùn daøi haïn nhö SFAS 12, maø phaân
loaïi caùc chöùng khoaùn thaønh chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn, chöùng khoaùn thöông maïi
vaø saün saøng ñeå baùn. Vieäc phaân loaïi ñöôïc thöïc hieän taïi ngaøy mua vaø xem xeùt laïi
vaøo ngaøy laäp baùo caùo taøi chính. Coâng vieäc naøy raát quan troïng vì noù quyeát ñònh
caùch haïch toaùn cho töøng loaïi chöùng khoaùn. Taïi ngaøy mua, caùc loaïi chöùng khoaùn
ñöôïc ghi nhaän theo giaù goác vaø ñöôïc ñaùnh giaù laïi vaøo cuoái kyø khi laäp baùo caùo taøi
chính.
- Giöõ ñeán haïn: laø chöùng khoaùn nôï maø doanh nghieäp coù khaû naêng
vaø yù ñònh naém giöõ cho ñeán haïn thanh toaùn, ñöôïc ñaùnh giaù laïi theo giaù goác
coù chieát khaáu.
- Chöùng khoaùn thöông maïi: laø chöùng khoaùn nôï, chöùng khoaùn voán
do doanh nghieäp mua vaø naém giöõ ñeå baùn trong ngaén haïn, ñöôïc ñaùnh giaù
laïi theo giaù trò hôïp lyù, laõi (loã) chöa thöïc hieän ghi nhaän vaøo thu nhaäp (chi
phí) trong kyø.
- Saün saøng ñeå baùn: laø chöùng khoaùn nôï, chöùng khoaùn voán khoâng
ñöôïc xeáp vaøo hai loaïi kia. Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn ñaùnh giaù laïi
theo giaù trò hôïp lyù, laõi (loã) chöa thöïc hieän ñöôïc haïch toaùn vaøo moät taøi
khoaûn nguoàn voán chuû sôû höõu rieâng bieät.
Sau ñoù, caùc loaïi chöùng khoaùn naøy seõ ñöôïc gom nhoùm laïi theo danh muïc
ñaàu tö ngaén haïn vaø ñaàu tö daøi haïn. Taát caû chöùng khoaùn thöông maïi ñöôïc xem laø
taøi saûn ngaén haïn. Vieäc xaùc ñònh tính ngaén haïn hay daøi haïn cuûa chöùng khoaùn giöõ
ñeán haïn vaø chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo khaû naêng coù
theå chuyeån hoaù thaønh voán löu ñoäng trong kyø hoaït ñoäng hieän haønh hay khoâng.
- Vieäc chuyeån ñoåi caùc loaïi khoaûn ñaàu tö: Vieäc chuyeån ñoåi caùc khoaûn ñaàu
tö töø loaïi naøy sang loaïi khaùc xaûy ra khi yù ñònh vaø khaû naêng naém giöõ cuûa nhaø ñaàu
tö thay ñoåi. Theo SFAS 115, giaù trò hôïp lyù ñöôïc aùp duïng cho keá toaùn chuyeån ñoåi
giöõa caùc loaïi khoaûn ñaàu tö. Khi coù söï chuyeån ñoåi giöõa caùc loaïi khoaûn ñaàu tö, laõi
(loã) chöa thöïc hieän ñöôïc keá toaùn theo nguyeân taéc sau:
- Ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö ñöôïc phaân loaïi thaønh chöùng khoaùn thöông maïi
ñöôïc chuyeån thaønh loaïi saün saøng ñeå baùn: khoâng coù söï ghi nhaän laõi (loã) taïi thôøi
ñieåm chuyeån ñoåi do chöùng khoaùn thöông maïi ñöôïc ñaùnh giaù theo giaù trò hôïp lyù.
Chæ tröø tröôøng hôïp neáu chöùng khoaùn thöông maïi chöa ñöôïc caäp nhaät giaù trò hôïp
lyù môùi keå töø ngaøy laäp BCTC môùi nhaát thì baát kyø söï cheânh leäch naøo cuõng ñöôïc
ghi nhaän vaøo thu nhaäp (chi phí) trong kyø taïi ngaøy chuyeån ñoåi. Giaù trò hôïp lyù taïi
ngaøy chuyeån ñoåi trôû thaønh giaù goác môùi cuûa chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn.
- Caùc loaïi khaùc chuyeån thaønh chöùng khoaùn thöông maïi: ghi nhaän töùc thì
laõi (loã) chöa thöïc hieän vaøo thu nhaäp (chi phí) trong kyø.
- Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn chuyeån ñoåi thaønh loaïi chöùng khoaùn saün saøng
ñeå baùn: laõi (loã) chöa thöïc hieän seõ ghi nhaän vaøo moät taøi khoaûn voán (contra equity
account) taïi thôøi ñieåm chuyeån ñoåi vaø ñöôïc baùo caùo vaøo thu nhaäp hoãn hôïp
(comprehensive income).
- Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn chuyeån ñoåi thaønh loaïi chöùng khoaùn giöõ
ñeán haïn: khoaûn laõi (loã) chöa thöïc hieän ñöôïc tích luyõ tröôùc thôøi ñieåm chuyeån ñoåi
seõ tieáp tuïc ñöôïc ghi nhaän treân taøi khoaûn voán (contra equity account) vaø ñöôïc
chieát khaáu vaøo thu nhaäp trong suoát thôøi gian coøn laïi cho ñeán ngaøy ñaùo haïn nhö
moät khoaûn ñieàu chænh lôïi nhuaän.
1.2.2. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn
Ñaàu tö daøi haïn laø nhöõng khoaûn ñaàu tö khoâng phaûi laø ñaàu tö ngaén haïn
hoaëc laø khoaûn ñaàu tö naém giöõ cho muïc ñích kieåm soaùt doanh nghieäp khaùc hay
naém giöõ ñeå duy trì moät quan heä kinh teá naøo ñoù.
Việc aùp duïng phöông phaùp keá toaùn naøo cho phuø hôïp vôùi caùc khoaûn ñaàu tö
daøi haïn phuï thuoäc vaøo yù ñònh cuûa nhaø ñaàu tö trong thôøi gian naém giöõ chöùng
khoaùn, vaø vaøo vieäc nhaø ñaàu tö coù aûnh höôûng ñaùng keå hay naém giöõ quyeàn kieåm
soaùt beân nhaän ñaàu tö hay khoâng.
a. Tröôøng hôïp nhaø ñaàu tö naém giöõ ít hôn 20% quyeàn bieåu quyeát cuûa beân
nhaän ñaàu tö (khoaûn ñaàu tö “bò ñoäng”): nhaø ñaàu tö khoâng coù aûnh höôûng ñaùng keå
ñoái vôùi beân nhaän ñaàu tö thì tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa SFAS 115.
b. Tröôøng hôïp nhaø ñaàu tö naém giöõ ít nhaát 20% quyeàn bieåu quyeát (nhoû
hôn 50%) cuûa beân nhaän ñaàu tö, töùc laø nhaø ñaàu tö coù aûnh höôûng ñaùng keå leân caùc
chính saùch taøi chính vaø hoaït ñoäng cuûa beân nhaän ñaàu tö: phöông phaùp voán chuû sôû
höõu ñöôïc aùp duïng.
Phöông phaùp voán chuû sôû höõu ñöôïc ñeà caäp ñeán trong APB Opinion No 18
“The Equity Method of Accounting for Investments in Common Stock” naêm
1971. Phöông phaùp voán chuû sôû höõu hay coøn goïi laø hôïp nhaát moät haøng, laø phöông
phaùp keá toaùn maø khoaûn ñaàu tö ñöôïc ghi nhaän ban ñaàu theo giaù goác, sau ñoù ñöôïc
ñieàu chænh theo nhöõng thay ñoåi cuûa phaàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö trong taøi saûn
thuaàn cuûa beân nhaän ñaàu tö.
c. Tröôøng hôïp nhaø ñaàu tö naém giöõ treân 50% quyeàn sôû höõu, töùc laø naém
quyeàn kieåm soaùt beân nhaän ñaàu tö: baùo caùo taøi chính hôïp nhaát ñöôïc laäp.
Baùo caùo taøi chính hôïp nhaát laø baùo caùo taøi chính cuûa moät taäp ñoaøn ñöôïc
trình baøy nhö baùo caùo taøi chính cuûa moät doanh nghieäp. Taát caû taøi saûn, nôï phaûi
traû, doanh thu, chi phí cuûa töøng doanh nghieäp ñöôïc hôïp nhaát laïi vaø caùc giao dòch
noäi boä ñöôïc loaïi tröø.
1.3. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA KEÁ TOAÙN ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH THEO
CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ
Baûn thaûo ñaàu tieân veà keá toaùn ñaàu tö taøi chính ñöôïc ban haønh vaøo thaùng
10/1984 ñeán 3/1986, IAS 25 “Accounting for Investments” chính thöùc ñöôïc thoâng
qua vaø ñaâø coù hieäu löïc töø 1/1/1987. IAS 25 phaân loaïi caùc khoản ñaàu tö taøi chính
thaønh ñaàu tö ngaén haïn, ñaàu tö daøi haïn, taøi saûn ñaàu tö (ñöôïc xeáp vaøo loaïi ñaàu tö
daøi haïn). IAS 25 chuû yeáu taäp trung vaøo hai coâng cuï chuû yeáu laø coå phieáu vaø traùi
phieáu. Ngoaøi ra, IAS 25 coøn ñöa ra nhieàu phöông phaùp ñaùnh giaù khaùc nhau ñeå
doanh nghieäp löïa choïn. Ñieàu naøy daãn ñeán vieäc so saùnh baùo caùo taøi chính giöõa
caùc doanh nghieäp khoâng mang laïi thoâng tin chính xaùc.
Sang nhöõng naêm 1990, thò tröôøng taøi chính taêng tröôûng maïnh vôùi söï ra ñôøi
vaø phaùt trieån nhieàu coâng cuï phaùi sinh. Coâng cuï phaùi sinh giuùp doanh nghieäp
traùnh caùc ruûi ro khi giaù caû traùi phieáu, coå phieáu, laõi suaát, tyû giaù… taêng, giaûm. IAS
25 trôû neân laïc haäu, khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu haïch toaùn trong tình hình môùi.
Do ñoù, vaøo thaùng 6/1995 IASB ñaõ ban haønh IAS 32 “Coâng cuï taøi chính: trình baøy
vaø coâng boá”, taäp trung ñöa ra caùc yeâu caàu veà vieäc trình baøy vaø nhöõng thoâng tin
caàn coâng boá veà coâng cuï taøi chính. IAS 32 cung caáp thoâng tin giuùp ngöôøi söû duïng
hieåu roõ veà taàm quan troïng cuûa caùc coâng cuï taøi chính maø doanh nghieäp ñang naém
giöõ ñeán tình traïng taøi chính, hoaït ñoäng vaø luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp.
Ñeán thaùng 12/1998 IASB tieáp tuïc ban haønh IAS 39 “Finalcial Instruments:
Recognizition and Measurement” coù hieäu löïc töø 1/1/2001. IAS 39 giaûi quyeát caùc
noäi dung nhö ñöa ra caùc yeâu caàu veà vieäc ghi nhaän, phöông phaùp ñaùnh giaù, höôùng
daãn keá toaùn giaûm giaù, keá toaùn phoøng ngöøa veà coâng cuï taøi chính. IAS 39 ñöôïc
söûa ñoåi, boå sung vaøo naêm 2004.
Rieâng ñoái vôùi taøi saûn ñaàu tö IAS 40 “Investment Property” chính thöùc
ñöôïc thoâng qua vaø thay theá IAS 25 (phaàn taøi saûn ñaàu tö ) vaø coù hieäu löïc töø
1/1/2001. IAS 40 ñöôïc söûa ñoåi vaø boå sung vaøo 12/ 2003.
Phaàn sau ñaây luaän vaên trình baøy moät soá ñieåm chính veà keá toaùn ñaàu tö
taøi chính theo quan ñieåm cuûa caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá.
1.3.1. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính theo IAS 25
Theo IAS 25, vieäc phaân chia caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính thaønh ngaén haïn,
daøi haïn chæ mang tính chaát thöïc haønh chöù khoâng nhaát thieát phaûi trình baøy treân
baùo caùo taøi chính.
Veà vieäc phaân loaïi: IAS 25 phaân chia caùc khoaûn ñaàu tö thaønh ba loaïi.
Ñaàu tö ngaén haïn: laø khoaûn ñaàu tö coù theå saün saøng chuyeån thaønh tieàn ñöôïc
ngay vaø döï ñònh giöõ khoâng quaù moät naêm.
Ñaàu tö daøi haïn: laø khoaûn ñaàu tö khoâng phaûi laø ñaàu tö ngaén haïn.
Baát ñoäng saûn ñaàu tö: laø khoaûn ñaàu tö vaøo ñaát ñai, hoaëc nhaø cöûa khoâng bò
chieám duïng moät caùch ñaùng keå cho muïc ñích söû duïng, hoaëc ñang trong hoaït ñoäng
cuûa doanh nghieäp ñaàu tö.
Vieäc ghi nhaän ban ñaàu: Caùc khoaûn ñaàu tö ñöôïc ghi nhaän ban ñaàu theo
giaù goác. Giaù goác cuûa moät khoaûn ñaàu tö taøi chính (hoaëc giaù goác coù chieát khaáu ñoái
vôùi khoaûn ñaàu tö traùi phieáu) laø toaøn boä chi phí ñeå coù ñöôïc khoaûn ñaàu tö ñoù. Neáu
khoaûn ñaàu tö ñoù coù ñöôïc baèng caùch phaùt haønh coå phieáu hay trao ñoåi taøi saûn thì
giaù goác cuûa khoaûn ñaàu tö ñöôïc ghi nhaän theo giaù trò hôïp lyù cuûa coå phieáu phaùt
haønh hay taøi saûn ñem trao ñoåi.
Vieäc ñaùnh giaù laïi:
+ Ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn: doanh nghieäp löïa choïn moät
trong hai phöông phaùp:
(cid:3) Ñaùnh giaù laïi theo giaù thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù thò tröôøng
(the lower of cost and market value LCM): Loã chöa thöïc hieän ñöôïc phaûn
aùnh vaøo chi phí trong kyø. Khi coù söï phuïc hoài giaù trò nhöng khoâng ñöôïc
vöôït quaù giaù goác thì laõi chöa thöïc hieän ñöôïc ghi nhaän vaøo thu nhaäp trong
kyø. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng cho caû toaøn boä danh muïc ñaàu tö, töøng
nhoùm loaïi ñaàu tö, vaø töøng khoaûn ñaàu tö rieâng reû.
(cid:3) Ñaùnh giaù laïi theo giaù thò tröôøng (Market value MV): coù hai
caùch xöû lyù ñeå doanh nghieäp löïa choïn:
o Taát caû caùc khoaûn ñaàu tö ñeàu ñaùnh giaù theo giaù thò
tröôøng. Khoaûn cheânh leäch phaûn aùnh vaøo chi phí/ thu nhaäp trong kyø.
o Söû duïng phöông phaùp ñaùnh giaù laïi giaù trò (aùp duïng cho
khoaûn ñaàu tö daøi haïn): Tröôøng hôïp phaùt sinh laõi chöa thöïc hieän: soá
cheânh leäch ñöôïc phaûn aùnh vaøo moät taøi khoaûn voán (an additional
equity account). Khi coù söï ghi ñaûo giaù trò thì ñieàu chænh ngay treân
taøi khoaûn voán ñoù nhöng khoâng ñöôïc vöôït quaù giaù trò ghi tröôùc ñoù.
Phaàn vöôït troäi tính vaøo chi phí trong kyø.
Tröôøng hôïp phaùt sinh loã chöa thöïc hieän: Soá cheânh leäch ñöôïc phaûn
aùnh vaøo chi phí trong kyø. Khi coù söï ghi ñaûo giaù trò thì tính vaøo thu nhaäp
trong kyø. Phaàn vöôït troäi seõ ñieàu chænh vaøo taøi khoaûn voán.
+ Ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö daøi haïn: Coù ba phöông phaùp ñeå löïa choïn:
• Ñaùnh giaù laïi theo giaù goác (Giaù goác coù chieát khaáu ñoái vôùi ñaàu tö traùi
phieáu )
• Phöông phaùp ñaùnh giaù laïi giaù trò.
• Ñaùnh giaù laïi theo giaù LCM (chæ aùp duïng cho toaøn boä danh muïc ñaàu tö
vaø khoâng aùp duïng cho caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn nôï).
+ Ñoái vôùi caùc baát ñoäng saûn ñaàu tö: Ñöôïc haïch toaùn nhö:
• Baát ñoäng saûn theo IAS 16, “ Baát ñoäng saûn, Xöôûng, thieát bò”, hoaëc:
• Caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn.
Yeâu caàu coâng boá.
+ Cheá ñoä keá toaùn aùp duïng (Phöông phaùp ñaùnh giaù laïi, phöông phaùp xöû lyù
khi ñaùnh giaù laïi caùc khoaûn ñaàu tö ngaén haïn theo giaù thò tröôøng).
+ Treân baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh:
- Laõi, tieàn thueâ baûn quyeàn, coå töùc, tieàn thueâ caùc taøi saûn
ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn.
- Laõi/ loã khi thanh lyù taát caû caùc khoaûn ñaàu tö.
- Phaàn giaù trò thay ñoåi cuûa caùc khoaûn ñaàu tö (töùc laø: laõi/ loã
chöa thöïc hieän ñoái vôùi taát caû caùc khoaûn ñaàu tö ngaén haïn ñöôïc
mang sang theo giaù thò tröôøng; Phaàn giaûm giaù trò thò tröôøng vaø buùt
toaùn ñaûo caùc khoaûn giaûm tröø ñöôïc thöïc hieän ñeå coâng boá caùc khoaûn
ñaàu tö ngaén haïn theo phöông phaùp giaù LCM; Giaûm soá mang sang
ñoái vôùi moät khoaûn giaûm giaù trò thöôøng xuyeân cuûa caùc khoaûn ñaàu tö
ngaén haïn vaø ghi ñaûo caùc khoaûn giaûm naøy).
+ Treân baûng caân ñoái keá toaùn.
o Giaù trò thò tröôøng cuûa caùc chöùng khoaùn khaû maïi neáu
nhöõng chöùng khoaùn naøy khoâng ñöôïc mang sang theo giaù thò tröôøng.
o Giaù trò thöïc teá cuûa baát ñoäng saûn ñaàu tö neáu nhöõng taøi saûn
naøy ñöôïc keá toaùn nhö khoaûn ñaàu tö daøi haïn vaø khoâng ñöôïc mang
sang theo giaù thò tröôøng.
o Ñoái vôùi nhöõng khoaûn ñaàu tö daøi haïn ñöôïc ñaùnh giaù theo
phöông phaùp giaù trò ñaùnh giaù laïi, thì phaûi coâng boá cheá ñoä ñaùnh giaù
thöôøng xuyeân, ngaøy ñaùnh giaù gaàn nhaát, phöông phaùp ñaùnh giaù laïi,
vaø coù söï tham gia cuûa cô quan ñònh giaù beân ngoaøi hay khoâng.
o Ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp coù hoaït ñoäng chính laø naém
giöõ caùc khoaûn ñaàu tö thì phaûi coâng boá danh muïc ñaàu tö.
1.3.2. Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính theo IAS 32, IAS 39.
IAS 32, 39 höôùng daãn vieäc coâng boá, trình baøy, ghi nhaän vaø ño löôøng caùc
coâng cuï taøi chính. Caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con, coâng ty lieân keát, coâng ty
lieân doanh ñöôïc höôùng daãn theo caùc chuaån möïc khaùc. IAS 32, 39 ñöa ra caùc
thuaät ngöõ môùi nhö coâng cuï taøi chính, taøi saûn taøi chính, nôï taøi chính. Theo ñoù caùc
khoaûn ñaàu tö vaøo coå phieáu, traùi phieáu chæ laø moät boä phaän cuûa taøi saûn taøi chính,
nôï taøi chính.
Theo IAS 32, IAS 39, coâng cuï taøi chính laø baát kyø moät hôïp ñoàng naøo mang
laïi taøi saûn taøi chính cho doanh nghieäp naøy, ñoàng thôøi mang laïi nôï taøi chính hoaëc
coâng cuï voán cho doanh nghieäp khaùc.
Trong ñoù, taøi saûn taøi chính bao goàm
- Tieàn.
- Coâng cuï voán cuûa doanh nghieäp khaùc.
- Quyeàn theo hôïp ñoàng ñeå nhaän tieàn hoaëc coâng cuï taøi chính khaùc
hoaëc ñem trao ñoåi coâng cuï taøi chính vôùi doanh nghieäp khaùc theo
nhöõng ñieàu khoaûn coù lôïi tieàm taøng.
Nôï taøi chính laø moät nghóa vuï theo hôïp ñoàng ñeå:
- Giao moät taøi saûn taøi chính baát kyø hoaëc
- Trao ñoåi caùc coâng cuï taøi chính theo caùc ñieàu kieän coù khaû naêng baát
lôïi.
Ñoàng thôøi, IAS 32, IAS 39 cuõng höôùng daãn phaân bieät nôï taøi chính vaø coâng
cuï voán. Moät coâng cuï laø nôï taøi chính neáu coù söï toàn taïi cuûa nghóa vuï theo hôïp
ñoàng, phaûi chi traû tieàn hay trao ñoåi coâng cuï taøi chính khaùc theo nhöõng ñieàu
khoaûn baát lôïi tieàm taøng cho coâng ty phaùt haønh.
Coâng cuï voán laø coâng cuï taøi chính maø ngöôøi naém giöõ gaùnh chòu caùc ruûi ro
veà voán: khoâng nhaän laõi coá ñònh vaø chæ ñöôïc nhaän phaàn coøn laïi cuûa taøi saûn sau
khi chi traû caùc khoaûn nôï khi coâng ty phaùt haønh bò phaù saûn, giaûi theå.
Khi phaân bieät nôï taøi chính vaø coâng cuï voán phaûi tuaân thuû nguyeân taéc noäi
dung quan troïng hôn hình thöùc. Khoâng phaûi caùc coâng cuï taøi chính ñeàu laø nôï taøi
chính hay coâng cuï voán. Moät vaøi loaïi coù caû yeáu toá nôï vaø yeáu toá voán, goïi laø coâng
cuï taøi chính keùp, ví duï traùi phieáu chuyeån ñoåi. Caùc yeáu toá naøy phaûi ñöôïc taùch bieät
rieâng reõ ôû laàn ghi nhaän ban ñaàu, vaø khi ñaõ phaân loaïi nhö vaäy thì seõ khoâng thay
ñoåi duø ñaëc ñieåm kinh teá thay ñoåi.
Keát luaän Coâng cuï Coù nghóa vuï Coù nghóa vuï Coù thanh toaùn
taøi chính traû voán goác traû laõi hay coå baèng löôïng coå
khoâng? töùc khoâng? phieáu coá
ñònh?
Coå phieáu Khoâng Khoâng Coâng cuï
thöôøng voán
CP öu ñaõi Coù Coù Nôï taøi
coù theå hoaøn chính
laïi, tích luõy
(quyeàn hoaøn
laïi laø cuûa
ngöôøi naém
giöõ)
Khoâng Coù Coâng cuï Nhö treân
voán (quyeàn hoaøn
laïi laø cuûa
ngöôøi phaùt
haønh)
Traùi phieáu Coù Coù Coù Yeáu toá nôï
chuyeån ñoåi cho phaàn traùi
phieáu. Yeáu toá
voán cho
quyeàn chuyeån
ñoåi.
Baûng 1: Caùc böôùc phaân bieät coâng cuï voán hay nôï taøi chính
Vieäc phaân loaïi: Theo IAS 32, 39 vieäc phaân loaïi khoaûn ñaàu tö taøi chính
thaønh ngaén haïn, daøi haïn bò loaïi boû hoaøn toaøn. Thay vaøo ñoù, yù ñònh cuûa nhaø quaûn
trò laø yeáu toá cô baûn ñeå chi phoái vieäc phaân loaïi. Caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng cuï taøi
chính ñöôïc phaân loaïi thaønh: chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn, chöùng khoaùn thöông
maïi vaø chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn.
Vieäc ghi nhaän ban ñaàu: Caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng cuï taøi chính ñöôïc ghi
nhaän ban ñaàu theo giaù goác. Neáu caùc coâng cuï taøi chính vöøa coù caû yeáu toá voán vaø
yeáu toá nôï thì phaûi taùch rieâng bieät ngay laàn ghi nhaän ban ñaàu.
Vieäc ñaùnh giaù laïi (xaùc ñònh giaù trò mang sang): Tuyø thuoäc vaøo vieäc caùc
khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn ñöôïc phaân loaïi nhö theá naøo ñeå xaùc ñònh giaù trò mang
sang. Veà cô baûn caùc loaïi chöùng khoaùn ñöôïc ñaùnh giaù laïi theo giaù trò hôïp lyù hoaëc
giaù goác coù chieát khaáu (ñoái vôùi chöùng khoaùn nôï giöõ ñeán haïn).
Veà vieäc coâng boá:
Thaùng 8/2005, UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá IASB ñaõ ban haønh
IFRS 7 “Financial Instruments: Disclosures” ñeå quy ñònh caùc yeâu caàu lieân quan
ñeán vieäc coâng boá thoâng tin cuûa coâng cuï taøi chính. IFRS 7 boå sung theâm caùc yeâu
caàu coâng boá cuûa IAS 32, thay theá caùc yeâu caàu coâng boá ñoái vôùi caùc toå chöùc tín
duïng trong IAS 30. Nhö vaäy, ISRF 7 ñaõ gom heát caùc yeâu caàu coâng boá ñoái vôùi
coâng cuï taøi chính cho moïi loaïi hình doanh nghieäp vaøo moät chuaån möïc chung.
Phaàn coøn laïi cuûa IAS 32 seõ coù teân môùi laø “Fianancial Instruments: Presentation”,
lieân quan ñeán vieäc trình baøy.
Caùc noäi dung chính maø IFRS 7 yeâu caàu coâng boá:
- Coâng boá taàm quan troïng cuûa coâng cuï taøi chính ñoái vôùi vò trí vaø
hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp.
- Thoâng tin veà baûn chaát vaø phaïm vò cuûa caùc ruûi ro naûy sinh töø caùc
coâng cuï taøi chính.
1.3.3 Keá toaùn ñaàu tö vaøo caùc coâng ty con, coâng ty lieân doanh, coâng ty
lieân keát.
a. Khoaûn ñaàu tö vaøo caùc coâng ty lieân keát ( IAS 28)
Coâng ty lieân keát laø moät coâng ty trong ñoù nhaø ñaàu tö coù aûnh höôûng ñaùng
keå nhöng khoâng phaûi coâng ty con hoaëc coâng ty lieân doanh cuûa nhaø ñaàu tö. AÛnh
höôûng ñaùng keå laø quyeàn tham gia cuûa nhaø ñaàu tö vaøo vieäc ñöa ra caùc quyeát ñònh
veà chính saùch taøi chính vaø hoaït ñoäng cuûa beân nhaän ñaàu tö nhöng khoâng kieåm
soaùt chính saùch ñoù. Söï toàn taïi cuûa aûnh höôûng ñaùng keå theå hieän qua:
+ Naém giöõ (tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp) treân ít nhaát 20% quyeàn bieåu quyeát
tröø khi khoâng coù aûnh höôûng quan troïng naøo ñöôïc theå hieän.
+ Coù ñaïi dieän trong hoäi ñoàng quaûn trò hoaëc caáp quaûn lyù töông ñöông cuûa
coâng ty lieân keát.
+ Coù quyeàn tham gia vaøo quaù trình hoaïch ñònh chính saùch.
+ Coù caùc giao dòch quan troïng giöõa nhaø ñaàu tö vaø beân nhaän ñaàu tö.
+ Coù söï trao ñoåi veà caùn boä quaûn lyù.
+ Coù söï cung caáp thoâng tin kyõ thuaät quan troïng.
IAS 28 höôùng daãn hai phöông phaùp keá toaùn coù theå ñöôïc söû duïng ñeå baùo
caùo caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát: Phöông phaùp chuû sôû höõu vaø phöông
phaùp giaù goác.
Trong ñoù, ôû baùo caùo taøi chính cuûa rieâng nhaø ñaàu tö, khoaûn ñaàu tö vaøo
coâng ty lieân keát ñöôïc keá toaùn theo phöông phaùp giaù goác; coøn ôû baùo caùo taøi chính
hôïp nhaát, khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát ñöôïc keá toaùn theo phöông phaùp voán
chuû sôû höõu. Tuy nhieân, phöông phaùp giaù goác ñöôïc aùp duïng khi:
• Khoaûn ñaàu tö naøy döï kieán seõ ñöôïc thanh lyù trong töông lai gaàn.
• Coâng ty lieân keát hoaït ñoäng theo caùc quy ñònh haïn cheá khaét khe daøi
haïn laøm caûn trôû ñaùng keå vieäc chuyeån giao voán cho nhaø ñaàu tö.
Nhö vaäy, so vôùi nguyeân taéc keá toaùn ñöôïc chaáp nhaän chung ôû Myõ thì
chuaån möïc keá toaùn quoác teá ñöa ra 2 phöông phaùp keá toaùn khaùc nhau ñeå aùp duïng
trong tröôøng hôïp nhaø ñaàu tö coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán beân nhaän ñaàu tö.
b. Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân doanh:
Chuaån möïc IAS 31 “Interests in Joint Ventures” ñöôïc ban haønh ñaàu tieân
vaøo thaùng 12/1990, vaø ñöôïc söûa ñoåi vaøo thaùng 12/2003. IAS 31 höôùng daãn keá
toaùn caùc khoaûn phaân chia trong lieân doanh vaø vieäc baùo caùo veà taøi saûn, nôï, thu
nhaäp vaø chi phí cuûa caùc ñôn vò naøy. Lieân doanh laø thoûa thuaän baèng hôïp ñoàng
giöõa hai hay nhieàu beân cam keát thöïc hieän moät hoaït ñoäng kinh teá döôùi söï kieåm
soaùt chung.
- Veà hình thöùc lieân doanh: coù 3 hình thöùc lieân doanh khaùc nhau:
+ Lieân doanh döôùi hình thöùc hoaït ñoäng kinh doanh ñoàng kieåm soaùt.
+ Lieân doanh döôùi hình thöùc taøi saûn ñöôïc ñoàng kieåm soaùt.
+ Lieân doanh döôùi hình thöùc thaønh laäp cô sôû lieân doanh ñöôïc ñoàng
kieåm soaùt.
- Phöông phaùp keá toaùn aùp duïng: Vôùi hình thöùc lieân doanh baèng caùch
thaønh laäp cô sôû lieân doanh ñoàng kieåm soaùt, IAS 31 ñöa ra hai phöông phaùp keá
toaùn ñeå löïa choïn:
+ Phöông phaùp hôïp nhaát theo tyû leä (Proportionate Consolidation):
theo phöông phaùp naøy phaàn chia cuûa töøng beân tham gia lieân doanh ñoái vôùi töøng
loaïi taøi saûn, nôï, thu nhaäp, chi phí cuûa cô sôû lieân doanh ñoàng kieåm soaùt ñöôïc keát
hôïp vôùi caùc khoaûn muïc töông töï trong baùo caùo taøi chính cuûa beân tham gia lieân
doanh.
+ Phöông phaùp voán chuû sôû höõu.
c. Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con
IAS 27 “Baùo caùo taøi chính hôïp nhaát vaø keá toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty
con” ñöôïc ban haønh vaøo thaùng 4/1989, söûa ñoåi, boå sung vaøo 12/2003. IAS 27
höôùng daãn thuû tuïc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính hôïp nhaát; phöông phaùp
haïch toaùn keá toaùn cuûa caùc coâng ty con trong baùo caùo taøi chính rieâng cuûa coâng ty
meï. IAS 27 aùp duïng cho moät coâng ty meï vaø caùc coâng ty con trong cuøng taäp ñoaøn,
chòu söï kieåm soaùt cuûa coâng ty meï.
Theo IAS 27, coâng ty meï phaûi laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính hôïp nhaát
nhö theå taäp ñoaøn laø moät coâng ty duy nhaát. Coøn trong baùo caùo taøi chính rieâng cuûa
coâng ty meï, khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con ñöôïc keá toaùn theo giaù goác hoaëc theo
IAS 39.
1..4. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN TRONG KEÁ TOAÙN ÑAÀU TÖ TAØI
CHÍNH HIEÄN ÑAÏI.
Caùc phaân tích ở treân veà lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc quy ñònh
veà keá toaùn caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính cho thaáy caùc quy ñònh naøy ñaõ ñaùp öùng
kòp thôøi thöïc tieãn cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính (söï phaùt trieån cuûa caùc coâng cuï
taøi chính, caùc hoaït ñoäng lieân coâng ty döôùi nhieàu hình thöùc…) Tuy nhieân, caùc quy
ñònh veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính naèm raûi raùc ôû caùc chuaån möïc khaùc
nhau, do ñoù, nhaát thieát phaûi heä thoáng laïi ñeå coù moät caùi nhìn toång theå veà keá toaùn
hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính. Beân caïnh söï toàn taïi nhöõng khaùc bieät nhaát ñònh veà chi
tieát, heä thoáng chuaån möïc keá toaùn cuûa quoác teá vaø cuûa Hoa Kyø veà hoaït ñoäng ñaàu
tö taøi chính ñaõ coù söï thoáng nhaát veà toång theå. Trong phaàn naøy, luaän vaên heä thoáng
laïi nhöõng noäi dung cô baûn cuûa keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính hieän ñaïi.
1.4.1. Vieäc phaân loaïi
Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ñöôïc phaân loaïi thaønh:
- Ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn: caên cöù vaøo muïc ñích cuûa nhaø
quaûn trò khi naém giöõ chöùng khoaùn, chia thaønh 3 loaïi:
Chöùng khoaùn thöông maïi
Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn
Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn
- Ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö döôùi hình thöùc goùp voán, mua coå phaàn vôùi muïc ñích
höôûng coå töùc, vaø chia seû lôïi ích, traùch nhieäm vôùi beân nhaän ñaàu tö: caên cöù vaøo tyû
leä quyeàn bieåu quyeát maø doanh nghieäp naém giöõ taïi beân nhaän ñaàu tö vaø aûnh
höôûng cuûa nhaø ñầu tö ñeán caùc hoaït ñoäng, chính saùch taøi chính cuûa beân nhaän ñaàu
tö maø chia thaønh:
Ñaàu tö vaøo coâng ty con
Ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát
Ñaàu tö coâng cuï taøi chính vaøo beân nhaän ñaàu tö
Goùp voán lieân doanh
1.4.2. Ghi nhaän vaø ñaùnh giaù
1.4.2.1.Ghi nhaän ban ñaàu:
Taát caû caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ñeàu ghi nhaän ban ñaàu theo giaù goác, bao
goàm caû chi phí giao dòch. Neáu khoaûn ñaàu tö vaøo coâng cuï taøi chính coù caû yeáu toá
voán vaø yeáu toá nôï thì phaûi taùch rieâng bieät töøng yeáu toá ngay laàn ghi nhaän ñaàu tieân.
1.4.2.2. Ñaùnh giaù laïi
Phöông phaùp ñaùnh giaù laïi phuï thuoäc vaøo loaïi chöùng khoaùn.
Chöùng khoaùn thöông maïi: ñaùnh giaù theo giaù trò hôïp lyù.
Chöùng khoaùn nôï giöõ ñeán haïn: ñaùnh giaù theo giaù goác coù chieát khaáu
Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn: ñaùnh giaù theo giaù trò hôïp lyù.
Neáu caùc chöùng khoaùn khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc giaù trò hôïp lyù treân thò
tröôøng hoaït ñoäng, hoaëc giaù trò hôïp lyù khoâng theå xaùc ñònh moät caùch ñaùnh tin caäy
thì vieäc aùp duïng giaù goác lòch söû ñeå ñaùnh giaù laïi laø caàn thieát.
1.4.2.3. Taùi phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi laïi caùc chöùng khoaùn sau ngaøy ñaàu tö coù nhieàu giôùi haïn.
Theo ñoù:
Chöùng khoaùn thöông maïi: khoâng theå taùi phaân loaïi thaønh chöùng khoaùn giöõ
ñeán haïn hay chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn.
Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn: coù theå taùi phaân loaïi thaønh chöùng khoaùn saün
saøng ñeå baùn.
1.4.2.4. Ghi nhaän laõi, loã phaùt sinh khi ñaùnh giaù laïi
Khoaûn laõi/ loã phaùt sinh khi thay ñoåi giaù trò cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn seõ
ñöôïc ghi nhaän phuø hôïp vôùi töøng loaïi chöùng khoaùn
Chöùng khoaùn thöông maïi: laõi/ loã chöa thöïc hieän ñöôïc ghi nhaän vaøo thu
nhaäp/ chi phí trong kyø.
Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn: laõi/ loã chöa thöïc hieän ghi nhaän vaøo thu nhaäp/
chi phí trong kyø khi chöùng khoaùn ñöôïc ñaùnh giaù laïi hoaëc khi bò giaûm giaù trò.
Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn: ghi nhaän vaøo taøi khoaûn voán (phaûn aùnh treân
baùo caùo thay ñoåi voán) hoaëc ghi nhaän vaøo thu nhaäp/ chi phí trong kyø (tuyø thuoäc
vaøo phöông phaùp ban ñaàu doanh nghieäp choïn).
1.4.2.5. Toån thaát giaù trò
Taïi thôøi ñieåm laäp baùo caùo taøi chính, doanh nghieäp phaûi xem xeùt coù hay
khoâng caùc baèng chöùng khaùch quan cho thaáy caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn bò
toån thaát giaù trò. Moät khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn bò xem laø giaûm giaù trò khi giaù trò
mang sang vöôït quaù giaù trò coù theå thu hoài.
Chöùng khoaùn thöông maïi: ghi nhaän vaøo thu nhaäp/ chi phí trong kyø
Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn: phaàn giaù trò bò toån thaát laø soá cheânh leäch giöõa
giaù trò mang sang vaø hieän giaù cuûa doøng tieàn mong ñôïi töông lai (ñöôïc tính theo
laõi suaát chieát khaáu goác), ghi nhaän vaøo chi phí trong kyø
Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn: phaàn giaù trò bò giaûm ghi nhaän vaøo chi phí
trong kyø.
1.4.3. Trình baøy vaø coâng boá
IFRS 7 “Coâng cuï taøi chính: Coâng boá” ra ñôøi vaøo naêm 2005 ñaõ goäp taát caû
caùc yeâu caàu coâng boá cuûa coâng cuï taøi chính vaøo chung moät chuaån möïc. Coù hai
nhoùm thoâng tin quan troïng cuûa caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn caàn phaûi coâng boá
treân baùo caùo taøi chính:
1.4.3.1. Thoâng tin veà taàm quan troïng cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn
Treân baûng caân ñoái keá toaùn, yeâu caàu coâng boá:
- Taàøm quan troïng cuûa caùc coâng cuï taøi chính ñoái vôùi vò trí taøi
chính vaø hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp.
- Caùc yeâu caàu coâng boá lieân quan ñeán chöùng khoaùn thöông maïi,
goàm coâng boá veà ruûi ro tín duïng, ruûi ro thò tröôøng vaø caû söï thay ñoåi
giaù trò hôïp lyù.
- Coâng boá vieäc taùi phaân loaïi caùc chöùng khoaùn.
Treân baùo caùo keát quaû kinh doanh:
- Coâng boá thu nhaäp, chi phí, laõi/ loã cuûa töøng loaïi chöùng khoaùn.
- Möùc ñoä toån thaát giaûm giaù trò.
Caùc yeâu caàu khaùc caàn coâng boá:
- Chính saùch keá toaùn aùp duïng cho töøng loaïi chöùng khoaùn.
- Thoâng tin veà giaù trò hôïp lyù vaø phöông phaùp xaùc ñònh. Coâng boá
caùc thoâng tin chi tieát neáu khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc giaù trò hôïp lyù.
1.4.3.2. Thoâng tin veà phaïm vi vaø baûn chaát cuûa caùc ruûi ro naûy sinh töø
chöùng khoaùn
Ñoái vôùi töøng loaïi chöùng khoaùn, caàn coâng boá:
- Caùc ruûi ro coù theå naûy sinh.
- Muïc ñích, chính saùch vaø caùch quaûn trò ruûi ro cuûa doanh nghieäp.
- Möùc ñoä cuûa töøng loaïi ruûi ro vaøo ngaøy baùo caùo: ruûi ro tín duïng, ruûi ro
thanh khoaûn, vaø ruûi ro thò tröôøng.
1.4.4. Caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát, coâng ty con, vaø goùp voán
lieân doanh
1.4.4.1 Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con
- Coâng ty meï phaûi laäp baùo caùo taøi chính hôïp nhaát.
- Treân baùo caùo taøi chính rieâng cuûa coâng ty meï, khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty
con ñöôïc keá toaùn theo giaù goác hoaëc phuø hôïp vôùi IAS 39.
- Yeâu caàu coâng boá
Treân baùo caùo taøi chính hôïp nhaát, caàn coâng coá:
- Baûn chaát moái quan heä giöõa coâng ty meï vaø coâng ty con khi coâng
ty meï khoâng naém giöõ (tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp) hôn 50% quyeàn bieåu
quyeát.
- Lyù do beân ñaàu tö sôû höõu (tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp) hôn 50%
quyeàn bieåu quyeát cuûa beân nhaän ñaàu tö nhöng khoâng naém quyeàn kieåm
soaùt.
- Baûn chaát vaø möùc ñoä cuûa caùc giôùi haïn quan troïng maø aûnh höôøng
ñeán khaû naêng chuyeån voán cho coâng ty meï cuûa coâng ty con.
Treân baùo caùo taøi chính cuûa coâng ty meï, caàn coâng boá phöông phaùp keá toaùn
aùp duïng vaøo coâng ty con; danh saùch caùc coâng ty con quan troïng (teân, nôi thaønh
laäp, tyû leä quyeàn bieåu quyeát vaø tyû leä lôïi ích cuûa coâng ty meï trong töøng coâng ty
con).
1.4.4.2. Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát.
Trong baùo caùo taøi chính hôïp nhaát cuûa nhaø ñaàu tö, khoaûn ñaàu tö vaøo coâng
ty lieân keát ñöôïc keá toaùn theo phöông phaùp voán chuû sôû höõu.
Trong baùo caùo taøi chính cuûa rieâng nhaø ñaàu tö, khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty
lieân keát ñöôïc keá toaùn theo:
- Phöông phaùp giaù goác
- Phöông phaùp voán chuû sôû höõu, hoaëc
- Tuaân theo IAS 39.
Yeâu caàu coâng boá:
- Toùm taét caùc thoâng tin taøi chính cuûa coâng ty lieân keát.
- Thöïc hieän vieäc giaûi trình khi nhaø ñaàu tö naém giöõ ít hôn 20% quyeàn bieåu
quyeát maø khoaûn ñaàu tö naøy ñöôïc keá toaùn theo phöông phaùp voán chuû sôõ höõu;
hoaëc khi nhaø ñaàu tö naém giöõ hôn 20% nhöng khoâng keá toaùn theo phöông phaùp
voán chuû sôû höõu.
- Vieäc söû duïng caùc baùo caùo taøi chính cuûa coâng ty lieân keát ñöôïc laäp khaùc
ngaøy vôùi baùo caùo taøi chính cuûa nhaø ñaàu tö.
- Baûn chaát vaø möùc ñoä cuûa caùc giôùi haïn quan troïng aûnh höôûng ñeán khaû
naêng chuyeån giao voán cho nhaø ñaàu tö cuûa coâng ty lieân keát.
Yeâu caàu trình baøy:
- Caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát ñöôïc keá toaùn theo phöông phaùp
voán chuû sôû höõu seõ ñöôïc phaân loaïi nhö taøi saûn daøi haïn. Phaàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu
tö trong laõi, loã cuûa caùc khoaûn ñaàu tö ñoù vaø giaù trò mang sang cuûa caùc khoaûn ñaàu
tö naøy phaûi ñöôïc trình baøy thaønh moät khoaûn muïc rieâng bieät rieâng baùo caùo taøi
chính.
1.4.4.3. Khoaûn voán goùp lieân doanh.
Coù ba hình thöùc lieân doanh.
- Hoaït ñoäng kinh doanh ñöôïc ñoàng kieåm soaùt bôûi caùc beân lieân doanh:
Trong baùo caùo taøi chính cuûa mình, caùc beân goùp voán lieân doanh phaûi phaûn aùnh
phaàn taøi saûn maø hoï kieåm soaùt; caùc khoaûn nôï phaûi traû maø hoï gaùnh chòu; chi phí
phaûi gaùnh chòu vaø thu nhaäp ñöôïc chia töø vieäc baùn haøng hoaëc cung caáp dòch vuï
cuûa lieân doanh.
- Taøi saûn ñöôïc ñoàng kieåm soaùt bôûi caùc beân lieân doanh: trong baùo caùo taøi
chính cuûa mình, beân goùp voán lieân doanh phaûi ghi nhaän:
(1) Phaàn voán goùp vaøo taøi saûn ñöôïc ñoàng kieåm soaùt
(2) Caùc khoaûn nôï phaùt sinh rieâng hoaëc phaàn nôï phaûi traû phaùt sinh chung
phaûi gaùnh chòu cuøng caùc beân goùp voán lieân doanh.
(3) Caùc khoaûn thu nhaäp töø vieäc baùn hoaëc phaàn cuûa hoï trong saûn phaåm baùn
ra cuûa lieân doanh.
(4) Phaàn cuûa hoï trong chi phí phaùt sinh chung cuûa lieân doanh vaø chi phí
phaùt sinh rieâng lieân quan ñeán vieäc goùp voán lieân doanh.
- Cô sôû kinh doanh ñöôïc ñoàng kieåm soaùt bôûi caùc beân lieân doanh:
Trong baùo caùo taøi chính hôïp nhaát cuûa beân goùp voán lieân doanh: coù hai
phöông phaùp löïa choïn: phöông phaùp hôïp nhaát theo tyû leä, vaø phöông phaùp voán
chuû sôû höõu.
Trong baùo caùo taøi chính rieâng cuûa beân goùp voán lieân doanh: khoaûn voán
goùp lieân doanh keá toaùn theo phöông phaùp giaù goác, hoaëc theo IAS 39.
Trong baùo caùo taøi chính cuûa nhaø ñaàu tö trong lieân doanh: Nhaø ñaàu tö trong
lieân doanh nhöng khoâng coù quyeàn ñoàng kieåm soaùt phaûi baùo caùo phaàn voán goùp
trong lieân doanh theo:
- IAS 28 neáu coù aûnh höôûng ñaùng keå trong lieân doanh, hoaëc
- IAS 39
- Yeâu caàu coâng boá:
Thoâng tin veà caùc khoaûn nôï ngaãu nhieân maø coâng ty gaùnh chòu
Caùc cam keát voán vôùi lieân doanh
Danh saùch vaø moâ taû nhöõng phaàn voán goùp vaøo caùc lieân doanh quan troïng.
1.4.5. Keá toaùn ñaàu tö taøi chính trong caùc toå chöùc tín duïng
Toå chöùc tín duïng laø doanh nghieäp coù hoaït ñoänh kinh doanh mang tính ñaëc
thuø. Caùc hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa moät toå chöùc tín duïng goàm: huy ñoäng voán; caáp
tín duïng döôùi hình thöùc cho vay, chieát khaáu thöông phieáu, baûo laõnh, cho thueâ taøi
chính; kinh doanh dòch vuï baûo hieåm…
Ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính cuûa moät toå chöùc tín duïng caàn hieåu roõ veà
loaïi hình hoaït ñoäng ñaëc bieät cuûa toå chöùc tín duïng vaø cuï theå laø khaû naêng thöïc
hieän nghóa vuï ñeán haïn, khaû naêng thanh khoaûn, möùc ñoä ruûi ro gaén vôùi töøng loaïi
hình kinh doanh.
Caùc nguyeân taéc keá toaùn trong vieäc ghi nhaän, ñaùnh giaù aùp duïng cho caùc
ngaân haøng, toå chöùc tín duïng thì töông töï nhö caùc doanh nghieäp loaïi hình kinh
doanh khaùc. Vì vaäy, UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá chæ ban haønh IAS 30
“Noäi dung coâng boá trong baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín
duïng” ñeå xem xeùt veà vieäc coâng boá thoâng tin. IAS 30 ñöôïc ban haønh chính thöùc
vaøo naêm 1994. Vaø caùc noäi dung yeâu caàu coâng boá cuûa IAS 30 ñaõ bò thay theá bôûi
IFRS 7 “Coâng cuï taøi chính: coâng boá”.
Nhö vaäy, caùc nguyeân taéc keá toaùn, yeâu caàu coâng boá thoâng tin trong caùc
ngaân haøng, toå chöùc tín duïng cuõng töông töï nhö caùc doanh nghieäp thuoäc caùc lónh
vöïc hoaït ñoäng khaùc.
Toùm laïi: Caùc quy ñònh veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính cuûa Hoa Kyø
vaø cuûa quoác teá beân caïnh nhöõng khaùc bieät veà chi tieát, veà toång theå gioáng nhau vaø
ñaõ theo kòp söï phaùt trieån cuûa thöïc tieãn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính. Hoaït ñoäng ñaàu
tö vaøo chöùng khoaùn ñöôïc phaân thaønh ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn thöông maïi, chöùng
khoaùn saün saøng ñeå baùn vaø chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn. Hoaït ñoäng ñaàu tö döôùi hình
thöùc goùp voán naém quyeàn kieåm soaùt hay khoâng thoâng qua tyû leä goùp voán ñöôïc
chia thaønh ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát, ñaàu tö vaøo coâng ty con vaø ñaàu tö vaøo
coâng ty lieân doanh.
CHÖÔNG 2
THÖÏC TRAÏNG KEÁ TOAÙN HOAÏT ÑOÄNG ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH
TRONG HEÄ THOÁNG KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM
2.1. TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH TRONG CAÙC
DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM
2.1.1. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính.
Trong neàn kinh teá thò tröôøng, luoân luoân toàn taïi ngöôøi coù voán nhaøn roãi taïm
thôøi vaø ngöôøi coù nhu caàu voán. Ngöôøi coù voán nhaøn roãi muoán söû duïng ñoàng tieàn dö
thöøa ñoù ñeå sinh lôøi nhöng khoâng coù cô hoäi ñaàu tö. Ngöôïc laïi, ngöôøi coù cô hoäi ñaàu
tö nhöng thieáu voán. Töø ñoù hình thaønh neân cô cheá chuyeån voán töø nôi nhaøn roãi
sang nôi coù nhu caàu döôùi nhieàu hình thöùc: chuû theå thöøa voán chuyeån voán tröïc tieáp
cho ngöôøi caàn voán (ñaàu tö tröïc tieáp) hoaëc thoâng qua caùc toå chöùc trung gian taøi
chính nhö ngaân haøng, coâng ty baûo hieåm... Cô cheá chuyeån giao voán luùc ñaàu hình
thaønh moät caùch töï phaùt, ngaãu nhieân, sau ñoù ñöôïc toå chöùc thaønh thò tröôøng, goïi laø
thò tröôøng taøi chính.
Vaäy, thò tröôøng taøi chính laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng mua baùn caùc coâng
cuï taøi chính. Hieåu moät caùch ñôn giaûn, thò tröôøng taøi chính laø nôi dieãn ra caùc hoaït
ñoäng mua baùn caùc chöùng töø coù giaù, laøm khôi thoâng caùc nguoàn voán trong xaõ hoäi
ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån kinh teá.
Caên cöù vaøo thôøi haïn luaân chuyeån voán, thò tröôøng taøi chính ñöôïc chia thaønh
hai loaïi: thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán.
(cid:2) Thò tröôøng tieàn teä:
Laø thò tröôøng voán ngaén haïn, thôøi gian luaân chuyeån khoâng quaù moät naêm.
Hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng tieàn teä dieãn ra chuû yeáu thoâng qua hoaït ñoäng cuûa caùc
ngaân haøng vaø toå chöùc tín duïng. Moät boä phaän quan troïng cuûa thò tröôøng tieàn teä laø
thò tröôøng ngoaïi hoái. Ñaây laø thò tröôøng dieãn ra hoaït ñoäng mua baùn, trao ñoåi caùc
loaïi ngoaïi teä.
Caùc coâng cuï taøi chính löu thoâng treân thò tröôøng tieàn teä nhö tín phieáu,
thöông phieáu, kyø phieáu, chöùng chæ tieàn göûi tieát kieäm ...
(cid:2) Thò tröôøng voán:
Laø thò tröôøng voán daøi haïn, cung caáp caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn cho Chính
phuû, doanh nghieäp. Caùc coâng cuï treân thò tröôøng voán coù thôøi gian ñaùo haïn treân
moät naêm neân coù ñoä ruûi ro vaø möùc sinh lôøi cao hôn coâng cuï taøi chính treân thò
tröôøng tieàn teä.
Thò tröôøng voán goàm coù:
+ Thò tröôøng chöùng khoaùn: mua baùn caùc loaïi coå phieáu, traùi phieáu coâng ty,
traùi phieáu chính phuû...
+ Thò tröôøng thueâ mua taøi chính: cung caáp tín duïng trung, daøi haïn cho caùc
doanh nghieäp thoâng qua hình thöùc taøi trôï cho thueâ taøi saûn.
+ Thò tröôøng theá chaáp: cung caáp tín duïng daøi haïn cho doanh nghieäp vôùi
ñieàu kieän phaûi coù theá chaáp.
Trong lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính, thò tröôøng
tieàn teä hình thaønh tröôùc, do ban ñaàu nhu caàu veà voán vaø tieát kieäm chöa cao vaø
chuû yeáu laø voán ngaén haïn. Cuøng vôùi söï phaùt trieån neàn kinh teá, nhu caàu veà voán daøi
haïn phaùt sinh daãn ñeán söï xuaát hieän cuûa thò tröôøng voán ra ñôøi.
Böôùc sang theá kyû 21, thò tröôøng voán ñang daàn thay theá heä thoáng ngaân
haøng thöông maïi truyeàn thoáng ñeå trôû thaønh keânh cung caáp taøi chính quan troïng
cho doanh nghieäp trong caùc quoác gia coù neàn kinh teá phaùt trieån. Thò tröôøng chöùng
khoaùn laø nôi cung caáp voán daøi vaø trung haïn cho caùc doanh nghieäp ñeå phaùt trieån
kinh teá vaø môû roäng saûn xuaát, kinh doanh.
Ngaøy nay thò tröôøng chöùng khoaùn coù maët haàu heát ôû taát caû caùc quoác gia coù
neàn kinh teá phaùt trieån vaø gaén chaët vôùi söï phaùt trieån ñi leân cuûa neàn kinh teá caùc
quoác gia ñoù. Ñieån hình nhö: TTCK Anh(1773), TTCK Myõ (1792) hay caùc nöôùc
ñang phaùt trieån nhö : Trung Quoác, Singapore,…
Chính vì theá, ôû Vieät Nam, trong Nghò quyeát Ñaïi hoäi laàn thöù VIII cuûa
Ñaûng ñaõ khaúng ñònh: “… Töø naêm 1998 ñeán 2000, chuùng ta quyeát taâm taïo laäp
moät thò tröôøng chöùng khoaùn nhaèm ñaùp öùng nhu caàu voán cho söï nghieäp coâng
nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc…” Trong nhöõng naêm ñaàu ñoåi môùi, khi nöôùc
ta chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung sang neàn kinh teá thò tröôøng
ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, vieäc xaây döïng thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ trôû thaønh
nhu caàu böùc xuùc vaø caáp thieát hôn bao giôø heát, laø söï quyeát taâm, laø chuû tröông cuûa
Ñaûng vaø Chính phuû.
Trong quaù trình ñoåi môùi, chuyeån töø neàn kinh teá taäp trung, bao caáp sang
neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, vieäc thò tröôøng chöùng
khoaùn Vieät Nam ra ñôøi laø moät böôùc ñi taát yeáu cuûa quaù trình caûi caùch ngaønh ngaân
haøng (Ngaân haøng töø moät caáp (NHNN ñaûm ñöông caùc chöùc naêng cuûa ngaân haøng
thöông maïi) sang hai caáp (NHNN ñoùng vai troø ngaân haøng trung öông vôùi veä tinh
laø caùc ngaân haøng thöông maïi)). TTCK laø chieác caàu noái giöõa moät beân laø nhaø ñaàu
tö bao goàm caùc toå chöùc kinh teá - xaõ hoäi vaø ñoâng ñaûo quaàn chuùng coù nguoàn voán
nhaøn roãi vôùi moät beân laø caùc doanh nghieäp caàn voán vaø Nhaø nöôùc caàn tieàn ñeå thoaû
maõn caùc nhu caàu chung cuûa neàn kinh teá.
Chính vì vaäy, ngaøy 28/11/1996, UÛy ban chöùng khoaùn Nhaø nöôùc ñöôïc
thaønh laäp vôùi söù meänh chuaån bò cho söï ra ñôøi cuûa TTCK ñoàng thôøi thöïc hieän
chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc veà chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn. Nhöng
cuoäc khuûng hoaûng kinh teá trong khu vöïc naêm 1997 ñaõ taùc ñoäng ñeán neàn kinh teá
nöôùc ta, do ñoù ñeán naêm 2000, TTCK Vieät Nam môùi chính thöùc hoaït ñoäng, thoâng
qua Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn thaønh phoá Hoà Chí Minh. Ngaøy
08/03/2005, Trung taâm Giao dòch chöùng khoaùn Haø Noäi ñaõ chính thöùc khai tröông
hoaït ñoäng, ñaùnh daáu böôùc phaùt trieån vöôït baäc cuûa neàn taøi chính nöôùc ta, taïo cho
doanh nghieäp theâm nhieàu cô hoäi ñeå ñaàu tö vaø huy ñoäng voán.
Töø ngaøy thaønh laäp ñeán nay, khoaûng thôøi gian 8 naêm laø thôøi gian raát ngaén
cho söï phaùt trieån cuûa TTCK nhöng vôùi TTCK Vieät Nam, sau 8 naêm ñaõ coù nhöõng
keát quaû ñaùng khích leä nhö:
- Vieät Nam ñaõ hình thaønh ñöôïc thò tröôøng voán trung vaø daøi haïn. TTCK
taïo neân moät keânh huy ñoäng voán tröïc tieáp, thu huùt nguoàn voán trong daân cö vaø
coâng chuùng ñaàu tö veà cho doanh nghieäp. Naêm 2007, voán hoaù cuûa TTCK chieám
treân 43% GDP (chæ tính rieâng ñoái vôùi coå phieáu)
- TTCK taïo moät keânh hieäu quaû cho vieäc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi.
Nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñang ngaøy moät taêng, vôùi caùc khoaûn ñaàu
tö mang tính chieán löôïc cuûa nhieàu nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo thò tröôøng taøi chính
Vieät Nam.
- Taùc ñoäng tích cöïc vaøo quaù trình coå phaàn hoùa DNNN. Thoâng qua thò
tröôøng naøy, nhieàu doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ coå phaàn hoùa vaø baùn coå phieáu ra
coâng chuùng, leân saøn nieâm yeát.
- TTCK ñaõ thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp, neàn kinh teá VIeät Nam hoäi nhaäp
nhanh hôn vôùi theá giôùi. Thoâng qua quaù trình hoäi nhaäp, giao löu quoác teá, cô quan
quaûn lyù TTCK seõ naâng cao trình ñoä quaûn lyù vaø hieåu bieát, giuùp cho hoaït ñoäng
hoaïch ñònh chính saùch ngaøy caøng phuø hôïp hôn vôùi thoâng leä quoác teá.
2.1.2. Söï phaùt trieån cuûa caùc toå chöùc tín duïng
Trong quaù trình chuyeån ñoåi vaø phaùt trieån töø neàn kinh teá taäp trung bao caáp
sang neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, vieäc phaùt trieån caùc toå
chöùc tín duïng ngaøy caøng trôû neân caàn thieát vaø caáp baùch nhaèm ñaùp öùng nhu caàu
voán cho phaùt trieån kinh teá.
Nhöõng quyõ ñaàu tö ñaàu tieân xuaát hieän taïi Vieät Nam vaøo khoaûng ñaàu nhöõng
naêm 1990. Trong nöûa ñaàu nhöõng thaäp kyû 90, coù taùm quyõ ñaàu tö tieán haønh hoaït
ñoäng taïi Vieät Nam vôùi toång löôïng voán huy ñoäng khoaûng 700 trieäu USD. Cuøng
vôùi nhöõng bieán ñoåi tích cöïc vaø maïnh meõ cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, töø giöõa
naêm 2006, heä thoáng taøi chính Vieät Nam ghi nhaän giai ñoaïn buøng noå caùc quyõ ñaàu
tö vaø coâng ty quaûn lyù quyõ. Trong hai naêm 2006-2007, khoaûng 20 quyõ ñaàu tö ñöôïc
môû môùi. UBCKNN cuõng caáp giaáy pheùp hoaït ñoäng cho 17 coâng ty quaûn lyù quyõ.
Toång keát naêm 2007, soá quyõ ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo thò tröôøng Vieät Nam khoaûng
treân 60, vôí soá voán khoaûng 6 tyû USD. Tín hieäu taêng tröôûng khaû quan cuûa neàn
kinh teá Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc coäng ñoàng taøi chính quoác teá
ñaùnh giaù cao. Nhöõng teân tuoåi taøi chính haøng ñaàu nhö Merill Lynch, Goldman
Sachs, JP Morgan Chase ñeàu daønh moái quan taâm lôùn hôn cho thò tröôøng Vieät
Nam vôùi nhieàu hoaït ñoäng khaûo saùt. Lieân tieáp caùc baùo caùo nghieân cöùu cuûa caùc toå
chöùc naøy coù chung ñaùnh giaù coå vuõ doøng voán ñaàu tö tieáp tuïc chaûy vaøo Vieät Nam
trong nhieàu naêm tôùi.
2.2. THÖÏC TRAÏNG KEÁ TOAÙN HOAÏT ÑOÄNG ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH
TRONG HEÄ THOÁNG KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM
Quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng keá toaùn Vieät Nam coù theå chia thaønh 3
giai ñoaïn: giai ñoaïn tröôùc naêm 1986, giai ñoaïn töø 1986 – 1995 (tröôùc quyeát ñònh
QÑ 1141), vaø töø naêm 1996 ñeán nay.
Giai ñoaïn tröôùc naêm 1986: ñaây laø giai ñoaïn neàn kinh teá vaän haønh theo cô
cheá keá hoaïch hoaù taäp trung. Nhaø nöôùc thöïc hieän cheá ñoä quaûn lyù kinh teá toaøn
dieän ñoái vôùi doanh nghieäp thoâng qua vieäc giao chæ tieâu, nhieäm vuï saûn xuaát kinh
doanh baèng caùc chæ tieâu phaùp leänh. Taøi chính doanh nghieäp trong giai ñoaïn naøy
chòu söï kieåm soaùt chaët cheõ cuûa Nhaø nöôùc. Do ñoù, trong giai ñoaïn naøy khoâng toàn
taïi khaùi nieäm ñaàu tö taøi chính. Taát caû caùc nguoàn voán vaø caùc quyõ xí nghieäp ñeàu
phaûi söû duïng ñuùng muïc ñích vaø ñöôïc Nhaø nöôùc caáp phaùt.
Caùc quy ñònh keá toaùn, cheá ñoä keá toaùn, Ñieàu leä toå chöùc keá toaùn Nhaø
nöôùc… ñöôïc ban haønh vaø aùp duïng thoáng nhaát cho taát caû caùc loaïi hình kinh
doanh, nhaèm muïc ñích thöïc hieän tính phaùp lyù vaø quyeàn löïc cuûa Nhaø nöôùc.
Giai ñoaïn töø 1986 -1995 (tröôùc QÑ 1141): ñaây laø giai ñoaïn chuyeån töø neàn
kinh teá taäp trung bao caáp, sang neàn kinh teá thò tröôøng coù ñònh höôùng Xaõ hoäi chuû
nghóa. Nhaø nöôùc ta chæ môùi baét ñaàu môû cöûa thò tröôøng. Caùc hoaït ñoäng ñaàu tö taøi
chính manh nha naûy sinh döôùi hình thöùc goùp voán lieân doanh, nhöng coøn raát ñôn
giaûn. Caùc quy ñònh veà keá toaùn quan troïng trong giai ñoaïn naøy chöa ñeà caäp ñeán
hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa doanh nghieäp, nhö: Phaùp leänh keá toaùn vaø thoáng keâ (ban
haønh thaùng 5 naêm 1988); Ñieàu leä toå chöùc keá toaùn Nhaø nöôùc, theo Nghò ñònh soá
25/HÑBT ngaøy 18/03/1989; Cheá ñoä keá toaùn saûn xuaát, kinh doanh ngoaøi quoác
doanh, theo QÑ 598/TC-CÑKT ngaøy 8/12/1990 (trong danh saùch heä thoáng taøi
khoaûn, coù taøi khoaûn phaûn aùnh voán lieân doanh)
Ñeán ñaàu nhöõng naêm 1990, thò tröôøng taøi chính daàn daàn phaùt trieån, caùc
hình thöùc ñaàu tö cuûa doanh nghieäp ña daïng hôn, ñoøi hoûi caùc quy ñònh keá toaùn
phaûi thay ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi tìnhh hình môí. Cheá ñoä keá toaùn môùi ban haønh theo
QÑ 1205/TC-CÑKT ngaøy 14/12/1994 ñaõ phaûn aùnh caùc hình thöùc ñaàu tö cuûa
doanh nghieäp qua vieäc xaây döïng caùc taøi khoaûn keá toaùn nhö:
TK 121: Ñaàu tö chöùng khoaùn ngaén haïn
TK 128: Ñaàu tö chöùng khoaùn ngaén haïn khaùc
TK 129: Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn
TK 221: Goùp voán lieân doanh
TK 222: Ñaàu tö chöùng khoaùn daøi haïn
TK 228: Ñaàu tö chöùng khoaùn daøi haïn khaùc
TK 229: Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn
Cheá ñoä keá toaùn hieän haønh chöa höôùng daãn caùch ghi nhaän moät khoaûn ñaàu
tö vaø tieâu chí ñeå phaân bieät caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính. Nhìn chung, caùc quy ñònh
veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính trong giai ñoaïn naøy coøn raát ñôn sô.
Giai ñoaïn töø 1996 ñeán nay: ñaây laø giai ñoaïn Nhaø nöôùc ban haønh nhieàu
vaên baûn phaùp luaät lieân quan ñeán lónh vöïc keá toaùn. Ñaàu tieân laø vieäc ban haønh
Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp theo quyeát ñònh soá 1141 (thaùng 11/1995) aùp duïng
thoáng nhaát cho taát caû doanh nghieäp thuoäc moïi lónh vöïc. Keá tieáp Boä Taøi chính
ban haønh caùc chuaån möïc keá toaùn, cho ñeán nay qua 5 ñôït ban haønh ñaõ coù 26
chuaån möïc keá toaùn ra ñôøi, caùc vaên baûn, thoâng tö höôùng daãn, söûa ñoåi Cheá ñoä keá
toaùn. Ñoàng thôøi, Luaät Keá toaùn ñaõ ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua coù hieäu löïc töø
1/1/2004. Caùc quy ñònh veà keá toaùn naèm raûi raùc ôû caùc vaên baûn khaùc nhau, ñöôïc
ban haønh ôû caùc thôøi ñieåm khaùc nhau neân vaøo naêm 2006 Boä Taøi chính ban haønh
Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp môùi theo quyeát ñònh 15/2006/QÑ-BTC, aùp duïng
cho caùc doanh nghieäp thuoäc moïi lónh vöïc hoaït ñoäng, moïi thaønh phaàn kinh teá
trong caû nöôùc. Caùc quy ñònh veà keá toaùn ñöôïc xaùc laäp treân cô sôû tieáp caän vaø hoaø
nhaäp coù choïn loïc vôùi thoâng leä quoác teá phoå bieán ñöôïc thöøa nhaän, ñoàng thôøi ñaùp
öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa neàn kinh teá Vieät Nam trong thôøi kyø hoäi nhaäp quoác teá.
Noäi dung keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính thay ñoåi nhö sau:
Theo Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp Quyeát ñònh 1141/CÑKT ngaøy 1
thaùng 11 naêm 1995:
- Vieäc phaân loaïi: Treân Baûng caân ñoái keá toaùn, hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính
phaân thaønh:
Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn: goàm hoaït ñoäng ñaàu tö chöùng khoaùn
(coå phieáu, traùi phieáu) ngaén haïn vaø caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn khaùc.
Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn: goàm ñaàu tö chöùng khoaùn (coå phieáu,
traùi phieáu) daøi haïn, goùp voán lieân doanh vaø ñaàu tö daøi haïn khaùc. Trong ñoù, goùp
voán lieân doanh laø hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính maø doanh nghieäp ñaàu tö voán vaøo
moät doanh nghieäp khaùc ñeå nhaän keát quaû kinh doanh vaø cuøng chòu ruûi ro theo tyû
leä goùp voán. Tuøy theo thôøi haïn goùp voán maø goùp voán lieân doanh ñöôïc chia thaønh
hai loaïi: goùp voán lieân keát kinh teá ngaén haïn vaø goùp voán lieân doanh daøi haïn.
- Ghi nhaän ban ñaàu:
Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ghi soå keá toaùn theo giaù mua thöïc teá (giaù goác),
bao goàm giaù mua coäng caùc chi phí ñaàu tö nhö chi phí moâi giôùi, thueá, leä phí vaø
phí nggaân haøng. Tröôøng hôïp goùp voán baèng vieäc trao taøi saûn coá ñònh, haøng hoaù…,
giaù trò voán goùp lieân doanh – lieân keát ghi nhaän theo söï thoaû thuaän cuûa caùc beân veà
taøi saûn goùp voán. Phaàn cheânh leäch giöõa giaù trò ghi soå cuûa caùc taøi saûn goùp voán vôùi
giaù trị taøi saûn ñöôïc chaáp nhaän phaûn aùnh vaøo nguoàn voán chuû sôû höõu thoâng qua TK
412 “Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn”
- Ñaùnh giaù laïi sau ghi nhaän ban ñaàu:
Taïi thôøi ñieåm laäp baùo caùo taøi chính, giaù thò tröôøng xuoáng thaáp hôn giaù goác
thì tieán haønh laäp döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö chöùng khoaùn.
- Yeâu caàu coâng boá thoâng tin:
Trình baøy tình hình taêng giaûm cuûa caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính theo caùc soá
dö ñaàu kyø, soá taêng giaûm trong kyø, soá dö cuoái kyø vaø lyù do bieán ñoäng caùc khoaûn
ñaàu tö taøi chính.
Theo Chuaån möïc keá toaùn:
Vaøo ngaøy 30/12/2003, Boä Taøi chính ban haønh 7 chuaån möïc keá toaùn (Ñôït
3) theo QÑ 234/2003/QÑ-BTC. Trong ñôït ban haønh naøy coù caùc chuaån möïc lieân
quan ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính nhö sau:
Chuaån möïc soá 07: Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát. Chuaån
möïc quy ñònh vaø höôùng daãn caùc nguyeân taéc keá toaùn vaø phöông phaùp keá toaùn caùc
khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát (goàm: khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát treân
baùo caùo taøi chính rieâng cuûa nhaø ñaàu tö vaø trong baùo caùo taøi chính hôïp nhaát)
Chuaån möïc soâ 08: Thoâng tin taøi chính veà nhöõng khoaûn voán goùp lieân
doanh. Muïc ñích cuûa chuaån möïc laø quy ñònh, höôùng daãn caùc nguyeân taéc, phöông
phaùp keá toaùn khoaûn voán goùp lieân doanh.
Chuaån möïc soá 25: Baùo caùo taøi chính hôïp nhaát vaø keá toaùn khoaûn ñaàu tö
vaøo coâng ty con. Chuaån möïc quy ñònh, höông daãn caùc nguyeân taéc, phöông phaùp
keá toaùn laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính hôïp nhaát cuûa moät taäp ñoaøn goàm nhieàu
coâng ty chòu söï kieåm soaùt cuûa coâng ty meï, vaø keá toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty
con treân baùo caùo taøi chính rieâng cuûa coâng ty meï.
Noäi dung cô baûn cuûa caùc chuaån möïc seõ trình baøy sau, trong phaàn so saùnh
vôùi chuaån möïc keá toaùn quoác teá.
Theo Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ban haønh theo QÑ 15/2006/QÑ-
BTC
- Vieäc phaân loaïi: Cuõng caên cöù vaøo thôøi haïn ñaàu tö ñeå chia thaønh ñaàu tö
ngaén haïn vaø ñaàu tö daøi haïn nhö Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp cuõ.
Rieâng khoaûn ñaàu tö goùp voán vôùi caùc doanh nghieäp khaùc, coù theâm hình
thöùc ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát vaø ñaàu tö vaøo coâng ty con, ñöôïc phaân loaïi döïa
vaøo tyû leä quyeàn bieåu quyeát cuûa beân ñaàu tö naém giöõ taïi beân nhaän ñaàu tö vaø taàm
aûnh höôûng cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa beân nhaän ñaàu tö.
- Ghi nhaän ban ñaàu: caùc khoaûn ñaàu tö ñeàu ñöôïc ghi nhaän ban ñaàu theo
giaù goác, goàm giaù mua vaø chi phí mua.
- Vieäc ñaùnh giaù laïi sau ngaøy ñaàu tö: taïi thôøi ñieåm laäp BCTC, neáu giaù thò
tröôøng cuûa caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn vaø ñaàu tö chöùng khoaùn daøi haïn
thaáp hôn so vôùi giaù goác thì doanh nghieäp tieán haønh laäp döï phoøng giaûm giaù.
So saùnh Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam vaø Chuaån möïc keá toaùn quoác
teá veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính.
IAS VAS
Caên cöù vaøo thôøi haïn ñaàu tö: Vieäc phaân Ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö chöùng
- Ñaàu tö taøi chính ngaén haïn loaïi khoaùn: caên cöù vaøo muïc ñích cuûa
- Ñaàu tö taøi chính daøi haïn (goàm nhaø quaûn lyù, phaân thaønh:
ñaàu tö chöùng khoaùn daøi haïn, - Chöùng khoaùn thöông maïi
khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân - Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn
keát, coâng ty con, coâng ty lieân - Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn.
doanh). Ñoái vôùi caùc khoaûn ñaàu tö vaøo
Vieäc phaân loaïi chöùng khoaùn nôï, coâng cuï taøi chính maø coù caû yeáu toá
chöùng khoaùn voán caên cöù vaøo voán vaø yeáu toá nôï thì phaûi taùch bieät
hình thöùc beân ngoaøi ñeå phaân ra ngay töø laàn ghi nhaän ban ñaàu.
loaïi.
Chuaån möïc ñieàu chænh: IAS 32, Chöa coù chuaån möïc lieân quan. Caùc quy
IAS 39, IFRS 7 Aùp duïng theo Cheá ñoä keá toaùn ñònh ñoái
doanh nghieäp, vaø Chuaån möïc vôùi ñaàu tö
chung chöùng
khoaùn
Ghi nhaän Ghi nhaän ban ñaàu theo giaù goác Töông töï IAS
ban ñaàu
Ñaùnh giaù Chöùng khoaùn thöông maïi: ñaùnh Taïi ngaøy laäp BCTC, neáu giaù thò
laïi sau ghi giaù theo giaù trò hôïp lyù tröôøng cuûa chöùng khoaùn thaáp
hôn giaù goác thì laäp döï phoøng nhaän ban Chöùng khoaùn nôï giöõ ñeán haïn:
giaûm giaù ñaàu tö chöùng khoaùn. ñaàu ñaùnh giaù theo giaù goác coù chieát
khaáu
Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn:
ñaùnh giaù theo giaù trò hôïp lyù.
Taùi phaân Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn coù theå Khi thôøi haïn ñaàu tö thay ñoåi,
loaïi taùi phaân loaïi thaønh chöùng khoaùn khoaûn ñaàu tö ngaén haïn ñöôïc
saün saøng ñeå baùn chuyeån thaønh ñaàu tö daøi haïn vaø
ngöôïc laïi.
Khi coù söï thay ñoåi veà tæ leä voán
goùp, khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty
lieân keát ñöôïc chuyeån thaønh
khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con vaø
ngöôïc laïi.
Khoaûn laõi/ loã phaùt sinh khi taùi Khoaûn laõi/ loã phaùt sinh khi thay Xöû lyù soá
phaân loaïi laïi khoaûn ñaàu tö ñöôïc ñoåi giaù trò cuûa caùc loaïi chöùng cheânh
tính vaøo thu nhaäp/ chi phí trong khoaùn seõ ñöôïc ghi nhaän phuø hôïp leäch khi
kyø. vôùi töøng loaïi chöùng khoaùn ñaùnh giaù
Chöùng khoaùn thöông maïi: ghi laïi
nhaän vaøo thu nhaäp/ chi phí trong
kyø.
Chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn: ghi
nhaän vaøo thu nhaäp/ chi phí trong
kyø.
Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn: ghi
nhaän vaøo taøi khoaûn voán hoaëc thu
nhaäp/ chi phí trong kyø (tuøy thuoäc
vaøo phöông phaùp ban ñaàu doanh
nghieäp choïn).
Taïi ngaøy laäp BCTC, neáu giaù thò Toån thaát Moät khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn bò
tröôøng cuûa chöùng khoaùn thaáp giaù trò xem laø giaûm giaù trò khi giaù trò
hôn giaù goác thì laäp döï phoøng mang sang vöôït quaù giaù trò coù theå
giaûm giaù ñaàu tö chöùng khoaùn. thu hoài.
Chuaån möïc ñieàu chænh IAS 28 Chuaån möïc ñieàu chænh VAS 7 Keá toaùn
khoaûn
ñaàu tö
vaøo coâng
ty lieân
keát
Phöông phaùp giaù goác Trình baøy - Phöông phaùp giaù goác
khoaûn ñaàu - Phöông phaùp voán chuû sôû höõu
tö vaøo (ñöôïc aùp duïng trong BCTC rieâng
coâng ty cuûa nhaø ñaàu tö neáu nhaø ñaàu tö
lieân keát khoâng coù yeâu caàu laäp BCTCHN,
treân vì nhaø ñaàu tö khoâng coù coâng ty
BCTC con. Tuy nhieân, phöông phaùp voán
rieâng cuûa chuû sôû höõu khoâng ñöôïc söû duïng
khi nhaø ñaàu tö ñöôïc mieãn laäp nhaø ñaàu tö
BCTCHN trong moät soá tröôøng
hôïp), hoaëc
- Tuaân theo IAS 39 (aùp duïng ñoái
vôùi Chöùng khoaùn saün saøng ñeå
baùn).
Phöông phaùp voán chuû sôû höõu Töông töï IAS. Trình baøy
khoaûn ñaàu
tö vaøo
coâng ty
lieân keát
treân
BCTCHN
AÙp duïng chuaån möïc Toån thaát taøi Caùc khoaûn Daáu hieäu nhaän bieát taøi saûn bò giaûm
saûn” (VN chöa coù chuaån möïc toån thaát giaù trò ñöôïc ban haønh trong IAS
naøy) 39. Möùc ñoä giaûm giaù ñöôïc tính
theo IAS 36” Toån thaát taøi saûn”
- Töông töï IAS - Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân Yeâu caàu
keát haïch toaùn theo phöông phaùp trình baøy
voán chuû sôû höõu trình baøy nhö taøi vaø coâng
saûn daøi haïn vaø trình baøy thaønh moät boá
muïc rieâng treân BCÑKTHN.
- Phaàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö veà - Phaàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö trong
laõi hoaëc loã cuûa nhöõng khoaûn ñaàu caùc hoaït ñoäng bò giaùn ñoaïn cuûa
tö trình baøy thaønh moät khoaûn coâng ty lieân keát.
muïc rieâng bieät treân - Giaù trò hôïp lyù cuûa khoaûn ñaàu tö
BCKQHÑKDHN. vaøo coâng ty lieân keát maø coù theå
- Phöông phaùp söû duïng ñeå keá ñònh giaù ñöôïc treân thò tröôøng.
toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty - Toùm taét tình hình taøi chính cuûa
lieân keát. coâng ty lieân keát
- Danh saùch coâng ty lieân keát keøm - Giaûi trình tröôøng hôïp nhaø ñaàu tö
thoâng tin phaàn sôû höõu vaø tyû leä naém < 20% quyeàn bieåu quyeát maø
quyeàn bieåu quyeát. khoaûn ñaàu tö trình baøy theo
phöông phaùp voán chuû sôû höõu, hoaëc
> 20% maø khoâng trình baøy theo
phöông phaùp voán chuû sôû höõu.
- Baûn chaát vaø möùc ñoä cuûa caùc giôùi
haïn nghieâm troïng ñeán khaû naêng
- Khoâng ñeà caäp. chuyeån voán cho nhaø ñaàu tö cuûa
coâng ty lieân keát.
Chuaån möïc ñieàu chænh IAS 27 Chuaån möïc ñieàu chænh VAS 25 Khoaûn
Taát caû coâng ty meï phaûi laäp - Töông töï IAS. ñaàu tö
BCTCHN vaøo coâng
ty con
Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con Treân
trình baøy theo phöông phaùp giaù trình baøy theo: BCTC
goác - Phöông phaùp giaù giaù goác, hoaëc rieâng cuûa
- Phöông phaùp voán chuû sôû höõu, coâng ty
hoaëc meï
- Theo IAS 39.
Yeâu caàu - Treân BCTCHN, coâng boá:
coâng boá Tröôøng hôïp coâng ty meï khoâng
laäp BCTCHN
Giaûi trình vieäc khoâng theå aùp
duïng chính saùch thoáng nhaát khi
laäp BCTCHN
Danh saùch coâng ty con quan
troïng (trong ñoù coù trình baøy tyû leä
lôïi ích, tyû leä bieåu quyeát cuûa coâng
ty meï)
Lyù do khoâng hôïp nhaát BCTC cuûa
coâng ty con
Baûn chaát moái quan heä giöõa coâng
ty meï vaø coâng ty con khi coâng ty
meï naém giöõ treân 50% quyeàn
bieåu quyeát nhöng khoâng sôû höõu
(tröïc tieáp hay giaùn tieáp)
Teân cuûa doanh nghieäp maø coâng
ty meï vöøa naém giöõ treân 50%
quyeàn bieåu quyeát, vöøa sôû höõu
(tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp) nhöng
khoâng coù quyeàn kieåm soaùt.
Chuaån möïc ñieàu chænh IAS 31 Chuaån möïc ñieàu chænh VAS 08 Thoâng tin
taøi chính
veà nhöõng
khoaûn
voán goùp
lieân
doanh.
Töông töï IAS. Caùc hình Coù 3 hình thöùc:
thöùc lieân Hoaït ñoäng lieân doanh ñöôïc ñoàng
doanh kieåm soaùt
Taøi saûn lieân doanh ñöôïc ñoàng
kieåm soaùt
Cô sôû kinh doanh ñöôïc ñoàng kieåm
soaùt
Töông töï IAS. Caùc beân goùp voán lieân doanh söû Hoaït ñoäng
duïng taøi saûn, nguoàn löïc rieâng cuûa lieân doanh
ñöôïc ñoàng mình ñeå thöïc hieän hoaït ñoäng lieân
doanh. kieåm soaùt
Treân BCTC cuaû rieâng nhaø ñaàu tö,
trình baøy:
- Taøi saûn do beân goùp voán lieân
doanh kieåm soaùt vaø caùc khoaûn nôï
phaûi traû maø hoï phaûi gaùnh chòu
- Chi phí phaûi gaùnh chòu vaø doanh
thu ñöôïc chia töø vieäc baùn haøng
hoaëc cung caáp dòch vuï cuûa lieân
doanh.
Taøi saûn Taøi saûn lieân doanh ñoàng kieåm soaùt Töông töï IAS.
lieân doanh lieân quan ñeán vieäc ñoàng kieåm soaùt
ñoàng kieåm vaø thöôøng laø ñoàng sôû höõu ñoái vôùi
soaùt taøi saûn ñöôïc goùp vaø ñöôïc söû duïng
cho muïc ñích lieân doanh.
Moãi beân lieân doanh seõ nhaän phaàn
keát quaû töø vieäc söû duïng taøi saûn vaø
chòu phaàn chi phí phaùt sinh lieân
quan.
Treân BCTC cuûa nhaø ñaàu tö, caàn
trình baøy:
- Phaàn voán goùp vaø taøi saûn ñöôïc
ñoàng kieåm soaùt, ñöôïc phaân loaïi
theo tính chaát cuûa taøi saûn.
- Nôï phaûi traû phaùt sinh rieâng cuûa
nhaø ñaàu tö.
- Phaàn nôï phaûi traû phaùt sinh chung
phaûi gaùnh chòu töø hoaït ñoäng cuûa
lieân doanh.
- Thu nhaäp ñöôïc chia, chi phí phaùt
sinh töø lieân doanh
Töông töï IAS. - Coù söï thaønh laäp cô sôû kinh doanh Cô sôû lieân
môùi. doanh
- Cô sôû kinh doanh ñöôïc ñoàng ñoàng kieåm
kieåm soaùt chòu traùch nhieäm kieåm soaùt
soaùt taøi saûn, caùc khoaûn nôï phaûi
traû, thu nhaäp, chi phí phaùt sinh taïi
ñôn vò mình.
- Moãi beân goùp voán lieân doanh coù
quyeån höôûng moät phaàn keát quaû
hoaït ñoäng cuûa lieân doanh theo
thoûa thuaän.
Treân Trình baøy theo phöông phaùp giaù Trình baøy khoaûn goùp voán lieân
BCTC goác, hoaëc theo IAS 39. doanh theo phöông phaùp giaù goác
rieâng cuûa
beân goùp
voán lieân
doanh
Phöông phaùp voán chuû sôû höõu Coù hai phöông phaùp: Treân
- Phöông phaùp hôïp nhaát tæ leä BCTCHN
- Phöông phaùp voán chuû sôû höõu. cuûa caùc
Hai tröôøng hôïp sau ñöôïc aùp duïng beân goùp
theo IAS 39: voán lieân
- Aùp duïng phöông phaùp giaù goác - Khoaûn voán goùp vaøo cô sôû kinh doanh
doanh ñoàng kieåm soaùt ñöôïc mua
vaø giöõ laïi ñeå baùn trong töông lai
gaàn.
- Khoaûn voán goùp vaøo cô sôû kinh
doanh ñöôïc ñoàng kieåm soaùt hoaït
ñoäng trong ñieàu kieän nhieàu haïn
cheá khaéc khe laâu daøi laøm giaûm
ñaùng keå khaû naêng chuyeån voán cho
beân goùp voán lieân doanh.
AÙp duïng chuaån möïc “Coâng cuï Treân Nhaø ñaàu tö trong lieân doanh nhöng
taøi chính” (Boä Taøi chính chöa BCTC cuûa khoâng coù quyeàn kieåm soaùt, haïch
ban haønh chuaån möïc naøy) nhaø ñaàu tö toaùn phaàn voán goùp lieân doanh theo
IAS 39.
AÙp duïng VAS 07. Tröôøng hôïp nhaø ñaàu tö coù aûnh
höôûng ñaùng keå trong lieân doanh
thì aùp duïng IAS 28.
- Trình baøy toång giaù trò caùc Yeâu caàu Töông töï VAS 08
khoaûn nôï ngaãu nhieân. coâng boá
- Trình baøy rieâng bieät toång giaù trò
cuûa caùc khoaûn cam keát sau:
+ Baát kyø khoaûn cam keát veà tieàn
voán naøo cuûa beân goùp voán lieân
doanh lieân quan ñeán phaàn voán
goùp cuûa hoï trong lieân doanh vaø
phaàn beân goùp voán lieân doanh
phaûi gaùnh chòu trong cam keát veà
tieàn voán vôùi caùc beân goùp voán
lieân doanh khaùc.
+ Phaàn cam keát veà tieàn voán cuûa
beân goùp voán lieân doanh trong
lieân doanh. - Khoâng ñeà caäp
- Trình baøy chi tieát caùc khoaûn
voán goùp trong caùc lieân doanh
- Khoâng ñeà caäp. quan troïng maø beân goùp voán lieân
doanh tham gia.
- Trình baøy khi beân goùp voán lieân
doanh khoâng laäp BCTCHN vì
khoâng coù caùc coâng ty con nhöng
phaûi trình baøy caùc thoâng tin treân.
- Trình baøy khi beân goùp voán lieân
doanh khoâng coù coâng ty con
khoâng laäp BCTCHN vaø phaûi
cung caáp thoâng tin lieân quan ñeán
khoaûn voán goùp cuûa hoï trong lieân
doanh nhö nhöõng beân goùp voán
lieân doanh coù coâng ty con.
Baûng 2: So saùnh Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam vaø Chuaån möïc keá toaùn
quoác teá veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính.
2.3. Nhöõng vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính
trong doanh nghieäp Vieät Nam.
Hieän nay, heä thoáng khuoân khoå phaùp lyù veà keá toaùn ñaõ hình thaønh thoâng
qua söï ra ñôøi cuûa Luaät keá toaùn, 26 Chuaån möïc keá toaùn, Cheá ñoä keá toaùn vaø caùc
vaên baûn höôùng daãn thöïc hieän. Veà cô baûn, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam phuø hôïp
vôùi thoâng leä keá toaùn quoác teá, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá vaø hoäi nhaäp
kinh teá quoác teá. Tuy nhieân, qua xem xeùt noäi dung, yeâu caàu cuûa caùc chuaån möïc,
cheá ñoä keá toaùn, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam noùi chung, keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö
taøi chính noùi rieâng coøn toàn taïi nhieàu vaán ñeà.
2.3.1. Vieäc phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi ñuùng caùc loaïi ñaàu tö chöùng khoaùn laø tieàn ñeà quan troïng
cho quaù trình ghi nhaän, ño löôøng, trình baøy treân BCTC. Thoâng tin treân BCTC
giuùp ngöôøi ñoïc naém baét ñöôïc tình hình taøi chính cuûa moät doanh nghieäp, töø ñoù
ñöa ra caùc quyeát ñònh. BCTC phaûi ñöôïc laäp moät caùch trung thöïc, hôïp lyù tình hình
taøi chính, tình hình hoaït ñoäng vaø keát quaû kinh doanh. BCTC phaûi ñöôïc laäp treân
cô sôû tuaân thuû caùc chuaån möïc keá toaùn, cheá ñoä keá toaùn vaø caùc quy ñònh hieän
haønh. Heä thoáng keá toaùn Vieät Nam caên cöù vaøo thôøi haïn ñaàu tö ñeå phaân loaïi
khoaûn ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn thaønh loaïi chöùng khoaùn ngaén haïn vaø chöùng
khoaùn daøi haïn vôùi vieäc ghi nhaän theo giaù goác.
Trong khi ñoù, thoâng leä keá toaùn quoác teá caên cöù vaøo yù ñònh vaø khaû naêng
naém giöõ khoaûn ñaàu tö cuûa nhaø quaûn trò ñeå phaân loaïi vaø vôùi moãi loaïi chöùng
khoaùn coù phöông phaùp ghi nhaän, ñaùnh giaù khaùc nhau. Ñieàu naøy daãn ñeán vieäc
gaây khoù khaên cho caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi khi ñoïc BCTC cuûa doanh nghieäp
Vieät Nam, ít nhieàu aûnh höôûng ñeán vieäc thu huùt caùc khoaûn voán ñaàu tö töø nöôùc
ngoaøi cuûa doanh nghieäp trong nöôùc.
2.3.2. Giaù goác vaø giaù trò hôïp lyù
Ñieàu 7, Luaät Keá toaùn naêm 2006 quy ñònh “Giaù trò cuûa taøi saûn ñöôïc tính
theo giaù goác, bao goàm chi phí mua, vaän chuyeån, boác xeáp, laép raùp, cheá bieán, vaø
caùc chi phí lieân quan tröïc tieáp khaùc ñeán khi ñöa taøi saûn vaøo traïng thaùi saün saøng
söû duïng. Ñôn vò keá toaùn khoâng ñöôïc ñieàu chænh laïi giaù trò taøi saûn ñaõ ghi soå keá
toaùn, tröø tröôøng hôïp phaùp luaät coù quy ñònh khaùc”.
Chuaån möïc chung coi giaù goác laø moät trong baûy nguyeân taéc cô baûn vaø yeâu
caàu “Taøi saûn phaûi ñöôïc ghi nhaän theo giaù goác. Giaù goác cuûa taøi saûn ñöôïc tính theo
soá tieàn hoaëc töông ñöông tieàn ñaõ traû, phaûi traû hoaëc tính theo giaù trò hôïp lyù cuûa taøi
saûn ñoù taïi thôøi ñieåm taøi saûn ñöôïc ghi nhaän. Giaù goác cuûa taøi saûn khoâng ñöôïc thay
ñoåi tröø khi coù quy ñònh khaùc trong chuaån möïc keá toaùn cuï theå.”
Nhö vaäy, giaù goác ñöôïc aùp duïng ñeå ghi nhaän ban ñaàu cho caùc ñoái töôïng keá
toaùn, keå caû caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính, vaø doanh nghieäp khoâng ñöôïc thay ñoåi giaù
goác. Khi giaù thò tröôøng thaáp hôn giaù goác thì doanh nghieäp ñöôïc tieán haønh laäp döï
phoøng giaûm giaù ñaàu tö. Ngöôïc laïi khi giaù thò tröôøng taêng, thì caùc khoaûn ñaàu tö
naøy ñöôïc giöõ nguyeân theo giaù goác ban ñaàu.
Trong khi ñoù, theo chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø caùc nguyeân taéc chung
ñöôïc thöøa nhaän cuûa Myõ thì yeâu caàu caùc ñoái töôïng keá toaùn ñöôïc ñònh giaù theo giaù
trò hôïp lyù.
Trong heä thoáng keá toaùn Vieät Nam hieän haønh, giaù trò hôïp lyù ñöôïc ñeà caäp
ñeán nhöng chæ ñöôïc söû duïng nhö laø moät caùch ñeå xaùc ñònh giaù goác, vaø chæ duøng
cho ghi nhaän ban ñaàu, chöa söû duïng ñeå trình baøy caùc khoaûn muïc sau ghi nhaän
ban ñaàu. So vôùi quoác teá, phaïm vi söû duïng giaù trò hôïp lyù quaù heïp.
Chính ñieàu naøy gaây khoù khaên cho nhaø ñaàu tö trong vieäc ñònh giaù doanh
nghieäp ñeå ra quyeát ñònh ñaàu tö. Vaø ñieàu naøy cuõng giaûi thích moät phaàn vì sao giaù
coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam naêm 2007 taêng cao. Phaàn lôùn coå
phieáu nieâm yeát treân saøn giao dòch vaø coå phieáu chöa nieâm yeát laø cuûa doanh
nghieäp Nhaø nöôùc coå phaàn hoaù maø giaù trò taøi saûn bò ñaùnh giaù thaáp hôn so vôùi giaù
trò thöïc cuûa noù. Ngoaøi ra, vieäc khoâng söû duïng giaù trò hôïp lyù laøm cho heä thoáng keá
toaùn Vieät Nam khoâng theo kòp söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá.
2.3.3. Thieáu moät neàn taûng lyù luaän vaø quan ñieåm phaùt trieån coù tính
chieán löôïc, toång theå.
Vieät Nam laø quoác gia coù neàn kinh teá thò tröôøng ñang trong giai ñoaïn hình
thaønh, môùi phaùt trieån. Trong nhöõng naêm qua, hoaït ñoäng keá toaùn phaùt trieån treân
cô sôû tieáp caän vaø haøi hoøa ôû möùc ñoä cao vôùi thoâng leä quoác teá. Caùc chuaån möïc keá
toaùn do Boä Taøi chính ban haønh ñöôïc caùc Hoäi ngheà nghieäp ñaùnh giaù phuø hôïp cao
vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá.
Rieâng ñoái vôùi hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính, trong heä thoáng chuaån möïc keá
toaùn Vieät Nam, chöa coù chuaån möïc naøo ñeà caäp ñeán vieäc ghi nhaän, ñaùnh giaù,
trình baøy caùc khoaûn coâng cuï taøi chính noùi chung, caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn
noùi rieâng. Do ñoù, phöông phaùp vaø nguyeân taéc keá toaùn khoaûn ñaàu tö taøi chính
ñöôïc aùp duïng theo Chuaån möïc chung, vaø theo Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp
hieän haønh. Trong khi ñoù, vieäc huy ñoäng voán trong neàn kinh teá thò tröôøng chuû yeáu
thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn. Ngoaøi caùc loaïi haøng hoùa thoâng duïng cuûa thò
tröôøng chöùng khoaùn nhö coå phieáu, traùi phieáu, thò tröôøng voán cuûa Vieät Nam ñaõ
xuaát hieän caùc coâng cuï taøi chính môùi nhö chöùng khoaùn phaùi sinh (quyeàn choïn,
hôïp ñoàng töông lai, hôïp ñoàng kyø haïn, hôïp ñoàng hoaùn ñoåi), coâng cuï phoøng ngöøa,
vaø heä thoáng keá toaùn Vieät Nam chöa höôùng daãn caùch ghi nhaän, ño löôøng caùc coâng
cuï taøi chính môùi phaùt sinh naøy. Do ñoù caàn thieát phaûi ban haønh chuaån möïc rieâng.
Ngoaøi ra, Chuaån möïc chung vaø Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñöôïc ban
haønh theo quyeát ñònh soá 15/2006/QÑ-BTC ñöôïc aùp duïng thoáng nhaát cho moïi loaïi
hình doanh nghieäp.
Tuy nhieân, ñeå heä thoáng keá toaùn aùp duïng coù hieäu quaû, coù chaát löôïng ñoøi
hoûi phaûi coù söï nghieân cöùu, cuï theå hoaù trong töøng loaïi hình doanh nghieäp cuï theå.
Söï khaùc nhau veà lónh vöïc, tính chaát hoaït ñoäng, ñaëc ñieåm, quy trình saûn xuaát kinh
doanh… coù aûnh höôûng ñeán vieäc vaän duïng heä thoáng keá toaùn.
Beân caïnh ñoù, moät vaán ñeà naûy sinh laø coù moät soá doanh nghieäp lôùn bao
haøm trong baûn thaân noù moät soá boä phaän hoaït ñoäng nhö caùc toå chöùc taøi chính. Vieäc
laäp BCTC hôïp nhaát ñoøi hoûi heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp phaûi bao truøm leân heä
thoáng keá toaùn ngaân haøng, caùc chính saùch keá toaùn veà baûo hieåm chöù khoâng taùch
bieät nhö hieän nay.
Kinh doanh baûo hieåm laø moät ngaønh coù ñaëc ñieåm ñaëc thuø, yeâu caàu quaûn lyù
rieâng. Xuaát phaùt töø yeâu caàu kinh doanh vaø quaûn lyù caùc doanh nghieäp baûo hieåm,
Boä Taøi chính ñaõ ban haønh Cheá ñoä keá toaùn aùp duïng cho caùc DNBH (Quyeát ñònh
soá 1296/TC/QÑ/CÑKT ngaøy 26/01/1997)
Sau khi Luaät kinh doanh baûo hieåm soá 24/2000/QH ngaøy 9/12/2000 ñöôïc
Quoác hoäi thoâng qua, ban haønh vaø coâng boá, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh soá
43/2001/NÑ-CP ngaøy 01/08/2001 quy ñònh cheá ñoä taøi chính ñoái vôùi DNBH vaø Boä
Taøi chính ñaõ ban haønh Thoâng tö soá 72/2001/TT-BTC ngaøy 28/02/2001 veà höôùng
daãn thöïc hieän Nghò ñònh soá 43. Ñoàng thôøi, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu quaûn lyù taøi chính
cuûa caùc DNBH phuø hôïp vôùi Luaät kinh doanh baûo hieåm vaø caùc vaên baûn höôùng
daãn, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 150/2001/QÑ-NTC ngaøy
31/12/2001 höôùng daãn söûa ñoåi, boå sung cheá ñoä keá toaùn aùp duïng cho caùc DNBH
ban haønh theo QÑ 1296 naêm 1997. Naêm 2004, Boä Taøi chính ban haønh Thoâng tö
soá 99/2004/TT-BTC thay theá Thoâng tö 72 naêm 2001, höôùng daãn thöïc hieän Nghò
ñònh soá 43. Ñeán naêm 2005, Boä Taøi chính ban haønh VAS 19 “Hôïp ñoàng baûo
hieåm” trong QÑ 100/2005/QÑ-BTC veà vieäc ban haønh vaø coâng boá boán chuaån
möïc keá toaùn (ñôït 5).
Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa DNBH goàm hai maûng cô baûn: kinh doanh BH
(nhaân thoï vaø phi nhaân thoï), vaø hoaït ñoäng ñaàu tö. Do thôøi gian thu phí BH vaø chi
boài thöôøng hay chi traû tieàn BH taùch rôøi nhau, thaäm chí caùch xa nhau haøng chuïc
naêm (ñoái vôùi BH nhaân thoï), töø ñoù taïo ra nguoàn voán nhaøn roãi taïi caùc DNBH. Do
ñoù hoaït ñoäng ñaàu tö luoân gaén lieàn vôùi kinh doanh BH, vaø coù phaàn quan troïng
ñaëc bieät ñeán söï toàn taïi cuûa moät DNBH. Vì trong xu theá kinh doanh BH hieän nay,
phaàn laõi töø vieäc kinh doanh caùc saûn phaåm BH ngaøy caøng giaûm suùt thì hoaït ñoäng
ñaàu tö mang tính quyeát ñònh taïo ra lôïi nhuaän cho DNBH. Hoaït ñoäng ñaàu tö ñöôïc
thöïc hieän döôùi nhieàu hình thöùc, trong ñoù coù hoaït ñoäng ñaàu tö chöùng khoaùn, vôùi
nguyeân taéc: an toaøn, sinh lôøi, ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn boài thöôøng hay traû
tieàn BH... Trong DNBH, traùi phieáu ñöôïc mua chuû yeáu giöõ ñeán ngaøy ñaùo haïn neân
chuùng phaûi ñöôïc xaùc ñònh vaø ñaùnh giaù treân BCTC theo giaù goác coù chieát khaáu.
Cheá ñoä hieän haønh ñaõ coù höôùng daãn keá toaùn cho DN phaùt haønh traùi phieáu ñeå vay
voán theo töøng phöông thöùc: phaùt haønh traùi phieáu theo meänh giaù, phaùt haønh traùi
phieáu coù chieát khaáu hoaëc phuï troäi nhöng chöa coù höôùng daãn khi doanh nghieäp
mua traùi phieáu coù chieát khaáu hoaëc phuï troäi.
Töông töï DNBH, ngaân haøng laø moät ngaønh kinh doanh coù ñaëc thuø rieâng.
Beân caïnh caùc hoaït ñoäng chuû yeáu nhö cho vay, huy ñoäng tieàn göûi,… caùc ngaân
haøng coøn tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi tö caùch nhaø ñaàu tö. Trong vaøi
naêm gaàn ñaây, moät soá ngaân haøng thöông maïi Nhaø nöôùc thöïc hieän kieåm toaùn
BCTC theo caû chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam vaø chuaån möïc keá toaùn quoác teá, do
caùc ngaân haøng naøy naèm trong Döï aùn taùi cô caáu laïi caùc ngaân haøng thöông maïi
Nhaø nöôùc do toå chöùc Ngaân haøng theá giôùi taøi trôï. Vieäc kieåm toaùn theo hai heä
thoáng chuaån möïc khaùc nhau xuaát phaùt laø do heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät
Nam chöa ban haønh moät chuaån möïc rieâng höôùng daãn phöông phaùp, nguyeân taéc
haïch toaùn caùc coâng cuï taøi chính noùi chung, vaø caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn noùi
rieâng.
Toùm laïi, heä thoáng keá toaùn hieän haønh veà khoaûn ñaàu tö taøi chính ñöôïc aùp
duïng chung cho moïi loaïi hình doanh nghieäp, moïi lónh vöïc kinh doanh, maø khoâng
tính ñeán ñaëc thuø cuûa töøng loaïi hình doanh nghieäp. Beân caïnh ñoù, heä thoáng keá
toaùn hieän haønh coøn chöa theo kòp söï phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö taïi Vieät
Nam.
CHÖÔNG 3
HOAØN THIEÄN LYÙ LUAÄN KEÁ TOAÙN ÑAÀU TÖ TAØI CHÍNH
THEO HÖÔÙNG TOÅNG THEÅ VAØ DAØI HAÏN
Trong quyeát ñònh soá 38/2000/QÑ-BTC ngaøy 13/03/2000, Boä Taøi chính ñaõ
khaúng ñònh: heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñöôïc xaây döïng treân cô sôû
caùc chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn. Ñeå tieáp tuïc hoaøn thieän heä thoáng khuoân khoå
phaùp lyù veà keá toaùn, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö, vaø ñaûm
baûo heä thoáng keá toaùn Vieät Nam phuø hôïp vôùi thoâng leä keá toaùn quoác teá, luaän vaên
kieán nghò nhö sau:
3.1. Xaây döïng caùc quy ñònh keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taïi Vieät Nam
theo höôùng toång theå vaø daøi haïn
Moâi tröôøng phaùp lyù laø nhöõng cô sôû phaùp lyù maø keá toaùn caên cöù vaøo ñoù ñeå
haønh ngheà, ñaûm baûo cho hoaït ñoäng cuûa keá toaùn phuø hôïp vôùi luaät phaùp ñaõ quy
ñònh. Hoaït ñoäng keá toaùn taïi Vieät Nam hieän nay bò chi phoái bôûi Luaät Keá toaùn do
Quoác hoäi ban haønh naêm 2003, Boä Taøi chính ban haønh caùc chuaån möïc keá toaùn,
cheá ñoä keá toaùn vaø caùc thoâng tö höôùng daãn. Ngoaøi ra, ôû lónh vöïc hoaït ñoäng ñaëc
thuø nhö ngaân haøng, toå chöùc tín duïng… Ngaân haøng Nhaø nöôùc ban haønh caùc vaên
baûn höôùng daãn ñieàu chænh rieâng. Ñoái vôùi hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính, caùc quy
ñònh veà keá toaùn hieän nay thieáu moät taàm nhìn toång theå vaø daøi haïn.
Veà toång theå, ñoù laø söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp ñaõ hình thaønh caùc
quan heä taøi chính phöùc taïp giöõa caùc doanh nghieäp vaø caùc ñònh cheá taøi chính. Söï
ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn giuùp cho caùc doanh nghieäp ñöôïc
phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu thay vì chæ nhaän voán vaø vay voán töø ngaân haøng.
Ngoaøi ra, caùc hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa doanh nghieäp khoâng coøn boù buoäc trong
khuoân khoå chæ laø hoaït ñoäng mua kyø phieáu ngaân haøng, traùi phieáu Chính phuû, maø
caùc doanh nghieäp laïi coù theå mua coå phieáu cuûa caùc doanh nghieäp khaùc, caùc ngaân
haøng… Hôn theá nöõa, caùc hoaït ñoäng taøi chính khaùc cuûa doanh nghieäp cuõng raát
phong phuù, nhö ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn phaùi sinh vaø söû duïng caùc coâng cuï phoøng
ngöøa ruûi ro (hedging). Do ñoù, moät caùi nhìn heïp veà hoaït ñoäng taøi chính cuûa doanh
nghieäp khoâng coøn thích hôïp. Beân caïnh nhöõng vaán ñeà treân, moät vaán ñeà naûy sinh
nöõa laø nhieàu doanh nghieäp ñaõ bao haøm trong noù caùc boä phaän coù chöùc naêng nhö
caùc toå chöùc taøi chính, ví duï trong moät soá toång coâng ty coù ngaân haøng. Vieäc laäp
BCTC hôïp nhaát ñoøi hoûi heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp phaûi bao truøm leân heä
thoáng keá toaùn ngaân haøng, chöù khoâng taùch bieät vaø coù nhieàu ñieåm khaùc bieät nhö
hieän nay. Luaän vaên laáy vieäc phaân loaïi caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn laøm ví duï.
Theo Cheá ñoä keá toaùn hieän haønh (ñöôïc aùp duïng chung cho taát caû caùc loaïi hình
doanh nghieäp), ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn ñöôïc phaân loaïi thaønh ñaàu tö chöùng
khoaùn ngaén haïn vaø ñaàu tö chöùng khoaùn daøi haïn caên cöù vaøo thôøi haïn ñaàu tö. Ñoái
vôùi caùc ngaân haøng, toå chöùc tín duïng, nguoàn goác chöùng khoaùn maø NHTM mua
vaøo chuû yeáu laø chöùng khoaùn nôï Chính phuû, chöùng khoaùn nôï coâng ty vaø chöùng
khoaùn voán coâng ty. Theo Quyeát ñònh 479/2004/QÑ-NHNN ban haønh ngaøy
29/04/2004 veà vieäc ban haønh Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn caùc Toå chöùc tín duïng,
caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn ñöôïc phaân loaïi thaønh chöùng khoaùn kinh doanh,
chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn, vaø chöùng khoaùn giöõ ñeán haïn. Veà cô baûn, caùch
phaân loaïi caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn cuûa NHNN gioáng vôùi caùch phaân loaïi
theo thoâng leä quoác teá, nhöng caùc vaên baûn naøy khoâng ñeà caäp cuï theå daáu hieäu
nhaän bieát ñeå phaân loaïi vaø phöông phaùp ño löôøng, trình baøy treân BCTC.
Veà tính daøi haïn, xu höôùng treân laø taát yeáu vaø con ñöôøng cuûa keá toaùn hoaït
ñoäng ñaàu tö taøi chính ôû Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi quaù trình phaùt trieån
cuûa theá giôùi. Döôùi goùc ñoä daøi haïn, vaán ñeà phaûi giaûi quyeát ngay laø phaùc thaûo moät
khung heä thoáng vaø laàn löôït xöû lyù töøng phaàn sao cho hieäu quaû nhaát. Luaän vaên
kieán nghò khi raø soaùt thay ñoåi, chænh söûa, ban haønh môùi caùc quy ñònh keá toaùn thì
thöïc hieän cho taát caû caùc vaên baûn luaät veà höôùng daãn keá toaùn. Ñoái vôùi caùc nguyeân
taéc keá toaùn, caàn xem xeùt caùc nguyeân taéc naøy thay ñoåi nhö theá naøo neáu aùp duïng
theo Chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø caàn boå sung nguyeân taéc naøo. Ñoái vôùi Luaät
Keá toaùn, caàn boå sung giaù trò hôïp lyù trong vieäc ñaùnh giaù laïi caùc ñoái töôïng keá toaùn.
Ñoái vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn, caàn raø soaùt laïi caùc chuaån möïc hieän coù ñeå thay
ñoåi, chænh söûa theo caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá hieän haønh vaø nhanh choùng
ban haønh chuaån möïc höôùng daãn vieäc ghi nhaän, ño löôøng, trình baøy vaø coâng boá veà
caùc coâng cuï taøi chính; chuaån möïc veà giaù trò hôïp lyù; chuaån möïc Toån thaát taøi saûn.
Döïa treân nhöõng thay ñoåi ñoù chænh söûa laïi cheá ñoä keá toaùn vaø caùc quy ñònh höôùng
daãn hieän haønh.
3.2. Moät soá kieán nghò veà daøi haïn ñeå hoaøn thieän keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu
tö
3.2.1. Ñoái vôùi caùc nguyeân taéc keá toaùn.
Chuaån möïc chung VAS 01 ñöôïc ban haønh theo Quyeát ñònh 165/2002/QÑ-
BTC ngaøy 31/12/2002 nhaèm muïc ñích quy ñònh vaø höôùng daãn caùc nguyeân taéc,
yeâu caàu keá toaùn cô baûn, caùc yeáu toá vaø ghi nhaän caùc yeáu toá cuûa BCTC cuûa doanh
nghieäp ñöôïc thoáng nhaát theo xu höôùng hoäi nhaäp quoác teá.
Maëc duø khoâng giaûi quyeát moät vaán ñeà cuï theå nhöng vai troø cuûa VAS 01
trong heä thoáng keá toaùn raát quan troïng. Noù laø cô sôû ñeå xaây döïng, hoaøn thieän cheá
ñoä keá toaùn vaø caùc chuaån möïc keá toaùn cuï theå. Trong tröôøng hôïp chöa coù chuaån
möïc cuï theå veà moät vaán ñeà naøo ñoù, döïa vaøo caùc khaùi nieäm, nguyeân taéc keá toaùn
cô baûn cuûa Chuaån möïc chung, ñôn vò coù theå tìm ra caùch thöùc ghi cheùp keá toaùn vaø
laäp BCTC ñeå ñaûm baûo tính trung thöïc vaø hôïp lyù. Hieän nay, Chuaån möïc chung
VAS 01 quy ñònh caùc nguyeân taéc keá toaùn cô baûn: cô sôû doàn tích, hoaït ñoäng lieân
tuïc, giaù goác, phuø hôïp, nhaát quaùn, thaän troïng, troïng yeáu. Ñeå coù theå ñöa caùc
phöông phaùp keá toaùn môùi nhaèm xöû lyù toång theå hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính, theo
luaän vaên caàn xem xeùt vieäc boå sung moät soá nguyeân taéc keá toaùn sau vaøo caùc
nguyeân taéc keá toaùn cô baûn trong Chuaån möïc chung.
3.2.1.1.Nguyeân taéc noäi dung quan troïng hôn hình thöùc:
Ñeå coù theå phaân loaïi caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn theo caùch phaân loaïi
cuûa chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø theo nguyeân taéc chung ñöôïc thöøa nhaän cuûa
Hoa Kyø (US GAAP), tröôùc heát luaän vaên kieán nghò boå sung nguyeân taéc “Noäi dung
quan troïng hôn hình thöùc” (Substance over form).
Theo nguyeân taéc “Noäi dung quan troïng hôn hình thöùc”, caùc thoâng tin taøi
chính caàn ñöôïc trình baøy ñuùng vôùi thöïc teá veà hieän traïng, baûn chaát, noäi dung vaø
giaù trò cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh.
Nguyeân taéc “Noäi dung quan troïng hôn hình thöùc” khoâng ñöôïc ñeà caäp
rieâng bieät trong caùc nguyeân taéc keá toaùn cô baûn cuûa Chuaån möïc chung maø ñöôïc
ñeà caäp loàng vaøo noäi dung cuûa caùc chuaån möïc keá toaùn khaùc. Trong Chuaån möïc
chung, phaàn caùc yeâu caàu cô baûn ñoái vôùi keá toaùn coù yeâu caàu veà tính Trung thöïc,
“Caùc thoâng tin vaø soá lieäu keá toaùn phaûi ñöôïc ghi nheùp vaø baùo caùo treân cô sôû caùc
baèng chöùng ñaày ñuû, khaùch quan, vaø ñuùng vôùi thöïc teá veà hieän traïng, baûn chaát noäi
dung vaø giaù trò cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh.” Trong chuaån möïc Trình baøy
Baùo caùo taøi chính VAS 21, neâu ra yeâu caàu veà cung caáp thoâng tin cuûa BCTC laø
thích hôïp voái nhu caàu ra quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng BCTC vaø BCTC
phaûi cung caáp thoâng tin ñaùng tin caäy. Trong ñoù, BCTC chæ cung caáp thoâng tin
ñaùng tin caäy khi “… Phaûn aùnh ñuùng baûn chaát kinh teá cuûa caùc giao dòch vaø söï
kieän, khoâng chæ ñôn thuaàn phaûn aùnh hình thöùc hôïp phaùp cuûa chuùng...” Maëc duø
khoâng ñöôïc xem laø moät nguyeân taéc cô baûn cuûa keá toaùn nhöng nguyeân taéc “Noäi
dung quan troïng hôn hình thöùc” ñaõ ñöôïc aùp duïng trong nhieàu chuaån möïc keá toaùn
hieän haønh.
Khi ñaõ coù nguyeân taéc naøy thì vieäc phaân loaïi caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính
khoâng coøn döïa vaøo yeáu toá thôøi haïn ñaàu tö . Thay vaøo ñoùù, yù ñònh vaø khaû naêng
naém giöõ cuûa nhaø quaûn trò seõ chi phoái vieäc phaân loaïi caùc khoaûn ñaàu tö chöùng
khoaùn.
Khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn chia thaønh: chöùng khoaùn giöõ ñeán ñaùo haïn,
chöùng khoaùn thöông maïi vaø chöùng khoaùn saún saøng baùn.
- Chöùng khoaùn thöông maïi: theo IAS 39, chöùng khoaùn thöông maïi coù ñaëc
ñieåm: ñöôïc mua vaøo vôùi muïc ñích höôûng cheânh leäch giaù trong ngaén haïn, vaø caùc
taøi saûn taøi chính phaùi sinh maø ñöôïc naém giöõ khoâng phaûi vôùi muïc ñích phoøng
ngöøa. Thuoäc nhoùm naøy coøn bao goàm caû coâng cuï phaùi sinh ñính keøm maø khoâng
theå taùch ñöôïc khoûi hôïp ñoàng chính maø noù ñi keøm. Caùc chöùng khoaùn ngay töø khi
mua ñöôïc xeáp vaøo loaïi naøy thì khoâng theå chuyeån sang caùch phaân loaïi khaùc duø yù
ñònh cuûa nhaø ñaàu tö coù thay ñoåi.
- Chöùng khoaùn giöõ ñeán ñaùo haïn: laø caùc taøi saûn taøi chính maø coù caùc khoaûn
thanh toaùn khi ñaùo haïn laø coá ñònh hay xaùc ñònh ñöôïc maø nhaø quaûn trò coù yù ñònh
vaø khaû naêng naém giöõ chuùng ñeán ñaùo haïn, loaïi tröø caùc khoaûn cho vay, vaø phaûi
thu nguoàn goác töø doanh nghieäp.
- Chöùng khoaùn saün saøng ñeå baùn: bao goàm nhöõng chöùng khoaùn maø doanh
nghieäp mua vaøo khoâng ñöôïc phaân loaïi thaønh hai loaïi treân.
Ngoaøi vieäc phaân loaïi nhö treân, neáu khoaûn ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn coù caû
yeáu toá nôï vaø yeáu toá voán thì nhôø nguyeân taéc “Noäi dung quan troïng hôn hình
thöùc”, khoaûn ñaàu tö naøy seõ ñöôïc taùch rieâng ra: phaàn yeáu toá voán vaø phaàn yeáu toá
nôï. Ví duï: traùi phieáu chuyeån ñoåi laø coâng cuï taøi chính keùp, vöøa coù yeáu toá nôï vaø
coù yeáu toá voán. Theo cheá ñoä keá toaùn hieän haønh, traùi phieáu chuyeån ñoåi seõ ñöôïc
phaân loaïi laø khoaûn ñaàu tö vaøo traùi phieáu. Traùi phieáu laø moät hôïp ñoàng nôï daøi haïn
giöõa chuû theå phaùt haønh vaø ngöôøi cho vay. Ngöôøi phaùt haønh laø con nôï cuûa ngöôøi
mua traùi phieáu. Trong khi ñoù, traùi phieáu chuyeån ñoåi laø loaïi traùi phieáu ñöôïc
quyeàn chuyeån thaønh moät löôïng coå phieáu thöôøng, vöøa chöùa yeáu toá nôï vöøa chöùa
yeáu toá voán (quyeàn chuyeån ñoåi thaønh coå phieáu thöôøng). Do ñoù, vôùi nguyeân taéc
“Noäi dung quan troïng hôn hình thöùc”, traùi phieáu chuyeån ñoåi ñöôïc taùch ra thaønh
hai phaàn: chöùng khoaùn voán vaø chöùng khoaùn nôï.
3.2.1.2.Nguyeân taéc giaù trò hôïp lyù
Nguyeân taéc thöù hai caàn boå sung laø nguyeân taéc “Giaù trò hôïp lyù” beân caïnh
nguyeân taéc “giaù goác”. Theo ñoù, giaù goác chæ aùp duïng ñeå ghi nhaän ban ñaàu, coøn
giaù trò hôïp lyù ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù laïi sau khi ghi nhaän ban ñaàu.
Trong cheá ñoä keá toaùn hieän haønh, giaù goác ñöôïc coi laø moät trong caùc
nguyeân taéc cô baûn, ñieàu naøy theå hieän ôû vaên baûn coù tính phaùp lyù cao nhaát laø Luaät
Keá toaùn naêm 2003: “Giaù trò taøi saûn tính theo giaù goác, bao goàm chi phí mua, boác
xeáp, vaän chuyeån, laép raép, cheá bieán vaø caùc chi phí lieân quan tröïc tieáp khaùc ñeán
khi ñöa taøi saûn vaøo traïng thaùi saün saøng söû duïng…”. Chuaån möïc chung – ñöôïc coi
laø khuoân maãu xaây döïng vaø hoaøn thieän chuaån möïc, cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam –
ñaõ coi giaù goác laø moät trong baûy nguyeân taéc cô baûn vaø yeâu caàu “Taøi saûn phaûi
ñöôïc ghi nhaän theo giaù goác. Giaù goác cuûa taøi saûn phaûi tính theo soá tieàn hoaëc
töông ñöông tieàn ñaõ traû, phaûi traû hoaëc tính theo giaù trò hôïp lyù cuûa taøi saûn ñoù vaøo
thôøi ñieåm taøi saûn ñöôïc ghi nhaän. Giaù goác cuûa taøi saûn khoâng ñöôïc thay ñoåi tröø khi
coù quy ñònh khaùc trong chuaån möïc keá toaùn cuï theå.”
Coøn giaù trò hôïp lyù trong Chuaån möïc chung chæ ñöôïc ñeà caäp ñeán khoâng
phaûi laø moät loaïi giaù ñoäc laäp maø ñöôïc loàng vaøo giaù goác, ñöôïc xem laø moät cô sôû
ñeå xaùc ñònh giaù goác, duøng khi ghi nhaän ban ñaàu. Do ñoù, trong caùc chuaån möïc keá
toaùn Vieät Nam, giaù trò hôïp lyù ñöôïc nhaéc ñeán vôùi ñaëc ñieåm ñoù. Khaùi nieäm giaù trò
hôïp lyù ñöôïc nhaéc ñeán trong nhieàu chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam, ví duï chuaån
möïc VAS 14 “Doanh thu vaø thu nhaäp khaùc” ñònh nghóa: “Giaù trò hôïp lyù laø giaù trò
taøi saûn coù theå trao ñoåi hoaëc giaù trò moät khoaûn nôï ñöôïc thanh toaùn moät caùch töï
nguyeän giöõa caùc beân coù ñaày ñuû hieåu bieát trong trao ñoåi ngang giaù”. Tuy nhieân
ñònh nghóa naøy chöa ñaày ñuû vaø chöa coù giaûi thích höôùng daãn.
Do vaäy, caàn nghieân cöùu khaùi nieäm giaù trò hôïp lyù theo thoâng leä quoác teá.
UÛy ban Chuaån möïc keá toaùn taøi chính Hoa Kyø FASB ñaõ ban haønh Chuaån möïc keá
toaùn taøi chính soá 157 – Ñaùnh giaù giaù trò hôïp lyù (Fair Value Measurements), baét
ñaàu coù hieäu löïc ñoái vôùi caùc BCTC cho naêm taøi chính baét ñaàu sau ngaøy
15/11/2007. Hieän nay, UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá IASB ñang trong quaù
trình phoái hôïp vôùi FASB ñeå thoáng nhaát veà noäi dung vaø IASB seõ ban haønh moät
chuaån möïc rieâng veà giaù trò hôïp lyù trong thôøi gian saép tôùi. Theo Chuaån möïc keá
toaùn taøi chính soá 157 – Ñaùnh giaù giaù trò hôïp lyù, giaù trò hôïp lyù laø giaù maø taïi ñoù taøi
saûn vaø nôï phaûi traû coù theå ñöôïc trao ñoåi trong moät giao dòch hieän taïi giöõa nhöõng
ngöôøi tham gia töï nguyeän, khoâng coù moái quan heä, coù ñaày ñuû söï hieàu bieát veà trao
ñoåi. Trong ñoù, nhöõng ngöôøi tham gia töï nguyeän laø nhöõng ngöôøi mua baùn khoâng
coù moái quan heä vôùi nhau, coù khaû naêng taøi chính, vaø khaû naêng phaùp luaät ñeå thöïc
hieän giao dòch, töï nguyeän tham gia giao dòch, khoâng coù söï eùp buoäc. Ñoàng thôøi,
nhöõng ngöôøi tham gia giao dòch phaûi coù trình ñoä chung cuûa söï hieåu bieát veà
nhöõng nhaân toá, nhöõng ñaëc ñieåm cuûa taøi saûn vaø nôï phaûi traû ñang giao dòch, coù söï
hieåu bieát veà giao dòch.
Giaù trò hôïp lyù laø moät ñeà taøi coøn môùi meû taïi Vieät Nam neân vieäc trieån khai
ñoøi hoûi nghieân cöùu chi tieát, cuï theå, tæ mæ trong nhieàu giai ñoaïn. Theo luaän vaên,
vieäc xaây döïng vaø öùng duïng giaù trò hôïp lyù taïi Vieät Nam phaûi ñaûm baûo caùc nguyeân
taéc sau:
- Vieäc söû duïng giaù trò hôïp lyù phaûi phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá: Boä Taøi
chính ñaõ khaúng ñònh trong Quyeát ñònh soá 38/2000/QÑ-BTC ngaøy 13/03/2000, heä
thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñöôïc xaây döïng treân cô sôû caùc chuaån möïc
quoác teá veà keá toaùn. Ñieàu naøy giuùp vieäc hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá toaøn caàu ruùt
ngaén hôn khi caùc tieâu chuaån ñaùnh giaù cuûa Vieät Nam seõ töông ñoàng vôùi caùc tieâu
chuaån ñaùnh giaù cuûa theá giôùi. Ngoaøi ra, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam seõ ñaûm baûo
ñöôïc tính ñoàng boä.
- Vieäc söû duïng giaù trò hôïp lyù phaûi phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa Vieät Nam
nhö moâi tröôøng kinh doanh taïi Vieät Nam ñang töøng böôùc ñöôïc quoác teá hoùa, caùc
thò tröôøng taøi chính ñang töøng böôùc hình thaønh vaø phaùt trieån, heä thoáng phaùp luaät
veà keá toaùn, kieåm toaùn, thaåm ñònh giaù.
Vieäc boå sung khaùi nieäm giaù trò hôïp lyù caàn thay ñoåi töø vaên baûn phaùp lyù cao
nhaát laø Luaät Keá toaùn, roài ñeán caùc chuaån möïc, cheá ñoä keá toaùn vaø thoâng tö höôùng
daãn. Ñoàng thôøi ban haønh chuaån möïc veà giaù trò hôïp lyù. Tuy nhieân, trong töông lai
gaàn chöa theå ban haønh chuaån möïc veà giaù trò hôïp lyù, vì chöa coù chuaån möïc quoác
teá ñeå tham khaûo, neáu töï nghieân cöùu ñeå ban haønh seõ maát raát nhieàu thôøi gian vaø
coâng söùc. Do vaäy, chuaån möïc naøy seõ ñöôïc ban haønh khi coù chuaån möïc quoác teá.
Trong töông lai, giaù trò hôïp lyù seõ phaùt trieån maïnh meõ caùc lyù do sau: Moät
laø, tröôùc söùc eùp cuûa yeâu caàu hoäi nhaäp, Vieät Nam khoâng theå naèm ngoaøi söï phaùt
trieån chung cuûa theá giôùi, caùc chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñaõ vaø seõ ñöôïc ban
haønh treân cô sôû caùc chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn, trong ñoù coù chuaån möïc veà
giaù trò hôïp lyù. Hai laø, do söùc eùp cuûa chính neàn kinh teá Vieät Nam khi söï hôïp nhaát,
lieân doanh, lieân keát doanh nghieäp ngaøy caøng nhieàu, söï xuaát hieän caùc coâng cuï
phaùi sinh… ñoøi hoûi phaûi nhanh choùng söû duïng giaù trò hôïp lyù trong vieäc ñònh giaù
taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Ba laø, Vieät Nam ñaõ vaø ñang coù nhieàu ñieàu kieän ñeå
phaùt trieån giaù trò hôïp lyù, nhö caùc thò tröôøng chöùng khoaùn, saøn giao dòch baát ñoäng
saûn, thò tröôøng noâng saûn… ñaõ hình thaønh; caùc toå chöùc ñònh giaù, caùc quy ñònh
phaùp luaät lieân quan ñeán ñònh giaù ñaõ ñöôïc ban haønh…
Cuøng vôùi vieäc söû duïng giaù trò hôïp lyù trong vieäc ñaùnh giaù laïi caùc ñoái töôïng
keá toaùn sau khi ghi nhaän ban ñaàu, nguyeân taéc thaän troïng caàn phaûi giôùi haïn laïi.
Nguyeân taéc thaän troïng seõ raát quan troïng trong moâ hình giaù goác – giaù trò thuaàn coù
theå thöïc hieän ñöôïc, nhöng trong moâ hình giaù trò hôïp lyù thì vai troø cuûa nguyeân taéc
thaän troïng seõ bò giaûm xuoáng.
3.2.2. Veà heä thoáng chuaån möïc keá toaùn
Hieän nay hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính chöa coù chuaån möïc quy ñònh rieâng.
Doanh nghieäp caên cöù vaøo caùc nguyeân taéc cô baûn trong Chuaån möïc chung vaø Cheá
ñoä keá toaùn hieän haønh ñeå aùp duïng. Ñeå phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng
chöùng khoaùn vaø vôùi thoâng leä keá toaùn quoác teá, luaän vaên kieán nghò ban haønh
chuaån möïc veà Coâng cuï taøi chính, döïa treân cô sôû chuaån möïc IAS 39.
Theo IAS 39, coâng cuï taøi chính laø baát cöù hoaït ñoäng naøo mang laïi taøi saûn
taøi chính cho moät chuû theå vaø töông öùng mang laïi moät khoaûn nôï taøi chính hoaëc
coâng cuï voán cho chuû theå khaùc. Baát kyø moät giao dòch naøo cuõng taïo ra chöùng
khoaùn. Chöùng khoaùn laø moät chöùng chæ ghi nhaän quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa
ngöôøi naém giöõ ñoái vôùi taøi saûn hoaëc voán cuûa ngöôøi phaùt haønh.
Coâng cuï taøi chính ñoái vôùi nhaø ñaàu tö (goïi laø taøi saûn taøi chính), bao
goàm: Tieàn; Coâng cuï voán cuûa doanh nghieäp khaùc; Quyeàn theo hôïp ñoàng ñeå nhaän
tieàn hoaëc coâng cuï taøi chính khaùc hoaëc ñem trao ñoåi coâng cuï taøi chính vôùi doanh
nghieäp khaùc theo nhöõng ñieàu khoaûn coù lôïi tieàm taøng. Ngay taïi thôøi ñieåm ghi
nhaän ban ñaàu, doanh nghieäp tieán haønh phaân loaïi caùc taøi saûn taøi chính thaønh 4
loaïi, caên cöù vaøo yù ñònh vaø khaû naêng naém giöõ coâng cuï ñoù cuûa nhaø quaûn trò.
Baûng sau toùm taét vieäc phaân loaïi, ñaëc ñieåm, ghi nhaän, ñaùnh giaù cho töøng
loaïi taøi saûn taøi chính:
Khoaûn cho Khoaûn ñaàu tö Taøi saûn saün Naém giöõ cho
vay vaø phaûi giöõ ñeán ngaøy saøng ñeå baùn muïc ñích kinh
thu ñaùo haïn doanh
- Laø taøi saûn - Laø taøi saûn - Laø taøi saûn Ñaëc ñieåm Laø caùc taøi
taøi chính, taøi chính taøi chính saûn, hoaëc moät
khoâng laø coâng nhöng khoâng nhöng khoâng phaàn danh
cuï phaùi sinh laø coâng cuï laø coâng cuï muïc ñaàu tö,
vaø khoâng phaùi sinh, coù phaùi sinh, coù hoaëc laø coâng
thuoäc 3 nhoùm khoaûn chi traû caùc khoaûn chi cuï phaùi sinh,
taøi saûn treân. coá ñònh vaø traû coá ñònh vaø ñöôïc doanh
thôøi gian ñaùo khoâng ñöôïc nghieäp naém
haïn coá ñònh. ñònh giaù treân giöõ ñeå ñem
- Doanh thò tröôøng. baùn thu lôïi
nghieäp coù yù - Khoâng naèm nhuaän trong
ñònh tích cöïc trong 3 nhoùm ngaén haïn.
vaø khaû naêng taøi saûn coøn
giöõ ñeán luùc laïi.
ñaùo haïn.
Coå phieáu Traùi phieáu Phaûi thu Ví duï Coå phieáu naém
thöôøng, coå chính phuû, traùi khaùch haøng giöõ vì kinh
phieáu öu phieáu coâng ty Caùc khoaûn doanh
ñaõi… Traùi phieáu öu cho vay Hôïp ñoàng
ñaõi coù theå hoaùn ñoåi laõi
hoaøn laïi suaát
Quyeàn choïn
baùn
Giaù trò hôïp lyù Giaù trò hôïp lyù Giaù trò hôïp lyù Ghi nhaän ban - Giaù trò hôïp
+ chi phí giao + chi phí giao + chi phí giao ñaàu lyù.
dòch dòch. dòch. - Chi phí
giao dòch haïch
toaùn vaøo chi
phí trong kyø.
Ñaùnh giaù sau - Giaù trò hôïp Giaù goác coù Giaù goác coù Giaù trò hôïp lyù
ngaøy ñaàu tö lyù chieát khaáu chieát khaáu
Khoâng thöïc Taùi phaân loaïi Khoâng thöïc Khoâng thöïc Khi coù söï thay
hieän coâng cuï taøi hieän hieän ñoåi veà yù ñònh
chính vaø khaû naêng
naém giöõ, taøi
saûn seõ ñöôïc
taùi phaân loaïi
thaønh nhoùm
saün saøng ñeå
baùn.
Ghi nhaän vaøo Ghi nhaän vaøo Haïch toaùn Ghi nhaän vaøo Ghi nhaän laõi
thu nhaäp (chi thu nhaäp (chi vaøo voán chuû thu nhaäp (chi (loã) töø vieäc
phí) trong kyø phí) trong kyø sôõ höõu. phí) trong kyø ñaùnh giaù laïi
vaø taùi phaân
loaïi
Baûng 3: Toùm taét vieäc phaân loaïi, ñaëc ñieåm, ghi nhaän, ñaùnh giaù cho töøng
loaïi taøi saûn taøi chính
Coâng cuï taøi chính ñoái vôùi coâng ty phaùt haønh: phaùt haønh theo hình thöùc
vay voán (goò laø nôï taøi chính), vaø phaùt haønh theo hình thöùc boå sung voán (coå phieáu
thöôøng). Nôï taøi chính ñöôïc phaân thaønh hai loaïi: naém giöõ cho muïc ñích kinh
doanh vaø caùc loaïi nôï phaûi traû khaùc. Baûng sau laø ñaëc ñieåm gaén lieàn vôùi töøng loaïi
nôï phaûi traû.
Naém giöõ cho muïc ñích Caùc loaïi nôï taøi chính
kinh doanh khaùc
Ghi nhaän ban ñaàu Giaù trò hôïp lyù Giaù trò hôïp lyù + chi phí
giao dòch
Ñaùnh gía sau ngaøy ñaàu Giaù trò hôïp lyù Giaù goác coù chieát khaáu
tö
Laõi (loã) töø vieäc ñaùnh giaù Ghi nhaän vaøo thu nhaäp Ghi nhaän vaøo thu nhaäp
(chi phí) trong kyø (chi phí) trong kyø laïi
Baûng 4: Toùm taét vieäc phaân loaïi, ghi nhaän, ñaùnh giaù cho töøng loaïi nôï phaûi
traû.
Beân caïnh vieäc soaïn thaûo, ban haønh chuaån möïc höôùng daãn vieäc ño löôøng,
ghi nhaän coâng cuï taøi chính, Boä Taøi chính neân ban haønh chuaån möïc veà yeâu caàu
trình baøy cuûa coâng cuï taøi chính (döïa treân neàn taûng IFRS 7 “Financial
Instruments: Disclosures”) vaø chuaån möïc Toån thaát taøi saûn (döïa treân chuaån möïc
IAS 36 “Impairment of Assets”)
IFRS 7 höôùng daãn caùc thoâng tin caàn coâng boá veà coâng cuï taøi chính, aùp
duïng cho taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp (keå caû caùc doanh nghieäp trong caùc
lónh vöïc ñaëc thuø nhö ngaân haøng, toå chöùc taøi chính…). Theo ñoù, doanh nghieäp
phaûi gom töøng nhoùm caùc coâng cuï taøi chính vaø khi coâng boá thì coâng boá theo töøng
nhoùm, chöù khoâng theo töøng coâng cuï taøi chính rieâng reõ. Doanh nghieäp caàn coâng
boá hai thoâng tin chính, goàm thoâng tin veà taàm quan troïng cuûa coâng cuï taøi chính vaø
thoâng tin veà baûn chaát vaø phaïm vi cuûa caùc ruûi ro naûy sinh töø coâng cuï taøi chính.
Trong heä thoáng keá toaùn hieän haønh, Vieät Nam chöa coù chuaån möïc veà Toån
thaát taøi saûn. ÔÛ moät soá chuaån möïc cuï theå, khi taøi saûn bò giaûm giaù trò, chuaån möïc
chæ höôùng daãn laø aùp duïng theo chuaån möïc “Toån thaát giaù trò”, trong khi Boä Taøi
chính chöa ban haønh kòp chuaån möïc naøy. Chuaån möïc IAS 36 “Toån thaát taøi saûn”
ñaûm baûo cho taøi saûn ñöôïc ghi nhaän khoâng thaáp hôn giaù trò coù theå thu hoài vaø quy
ñònh caùch tính toaùn giaù trò coù theå thu hoài. IAS 36 ñöa ra caùc daáu hieän nhaän bieát
moät taøi saûn bò giaûm giaù trò. Khi coù baèng chöùng veà söï giaûm giaù trò cuûa taøi saûn,
doanh nghieäp phaûi ñaùnh giaù vaø xaùc ñònh giaù trò coù theå thu hoài cuûa taøi saûn. Phaàn
giaûm giaù trò cuûa moät taøi saûn laø phaàn cheânh leäch giöõa giaù trò coøn laïi vaø giaù trò coù
theå thu hoài cuûa taøi saûn ñoù. Phaàn toån thaát taøi saûn ñoù seõ ñöôïc ghi nhaän vaøo chi phí
trong kyø.
Theo IAS 36 “Toån thaát giaù trò”, vieäc ñaùnh giaù toån thaát khoâng lieân quan
nhieàu ñeán caùc khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùn maø chæ lieân quan ñeán caùc khoaûn ñaàu tö
ngoaøi IAS 39, vaø caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con, coâng ty lieân keát vaø coâng ty
lieân doanh.
Beân caïnh vieäc ban haønh caùc chuaån möïc keá toaùn môùi treân, Boä Taøi chính
neân tieáp tuïc raø soaùt, söûa ñoåi caùc chuaån möïc ñaõ ban haønh theo höôùng phuø hôïp vôùi
nhöõng thay ñoåi cuûa chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø thöïc tieãn hoaït ñoäng kinh
doanh taïi Vieät Nam nhaèm ñaûo baûo heä thoáng keá toaùn Vieät Nam luoân phuø hôïp vôùi
thoâng leä keá toaùn quoác teá, ñeå taïo ñieàu kieän thu huùt caùc nguoàn voán ñaàu tö töø nöôùc
ngoaøi vaø giuùp caùc doanh nghieäp Vieät Nam thuaän lôïi hôn trong vieäc nieâm yeát coå
phieáu ra thò tröôøng chöùng khoaùn theá giôùi.
KEÁT LUAÄN
Hieän nay, caùc quy ñònh veà keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính trong caùc
doanh nghieäp Vieät Nam chöa phaûn aùnh ñöôïc thöïc tieãn cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö taøi
chính, vaø chöa phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. Ñieàu naøy theå hieän ôû
vieäc Boä Taøi chính môùi ban haønh caùc chuaån möïc vaø thoâng tö höôùng daãn caùc
khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con, coâng ty lieân keát, coâng ty lieân doanh, chöù chöa coù
chuaån möïc rieâng veà coâng cuï taøi chính. Ngoaøi ra, vieäc laäp BCTC hôïp nhaát ñoøi hoûi
heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp phaûi bao truøm leân heä thoâng keá toaùn ngaân haøng.
Ñeå coù theå hoaø nhaäp vôùi thoâng leä keá toaùn quoác teá, luaän vaên ñeà xuaát boå sung
theâm caùc nguyeân taéc keá toaùn, laøm neàn taûng cho keá toaùn hoaït ñoäng ñaàu tö taøi
chính vaø boå sung theâm chuaån möïc veà vieäc ghi nhaän, ño löôøng, trình baøy coâng cuï
taøi chính, chuaån möïc veà toån thaát giaù trò.
![Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đánh giá hoạt tính chống ung thư của hợp chất lai chứa khung tetrahydro-β-carboline và imidazo[1,5-a]pyridine](https://cdn.tailieu.vn/images/document/thumbnail/2025/20250807/kimphuong1001/135x160/50321754536913.jpg)
