Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ: Người bị hại trong Luật tố tụng hình sự Việt Nam

Người bị hại trong Luật tố tụng hình sự Việt<br /> Nam<br /> Thịnh Quang Thắng<br /> Khoa Luật<br /> Luận văn Thạc sĩ ngành: Luật hình sự; Mã số: 60 38 40<br /> Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Ngọc Chí<br /> Năm bảo vệ: 2010<br /> Abstract: Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận về người bị hại trong tố tụng hình<br /> sự (TTHS). Nghiên cứu và so sánh những quy định của luật TTHS Việt Nam và luật<br /> TTHS của một số nước trên thế giới về người bị hại. Đánh giá thực tiễn hoạt động của<br /> các cơ quan tiến hành tố tụng (CQTHTT) hình sự ở Việt Nam liên quan đến người bị<br /> hại. Đưa ra những giải pháp hoàn thiện quy định của luật TTHS Việt Nam về người bị<br /> hại và giải pháp nâng cao hiệu quả thực tiễn áp dụng những quy định đó của các<br /> CQTHTT hình sự ở Việt Nam.<br /> Keywords: Luật hình sự; Luật tố tụng hình sự; Pháp luật Việt Nam; Người bị hại<br /> Content<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài.<br /> Người tham gia tố tụng là người có quyền và nghĩa vụ tố tụng theo quy định của<br /> BLTTHS, họ tham gia tố tụng nhằm xác định sự thật của vụ án, đồng thời nhằm bảo đảm quyền<br /> và lợi ích hợp pháp của họ liên quan đến hành vi phạm tội.<br /> BLTTHS hiện hành có quy định về người tham gia tố tụng thành một chương riêng<br /> như: Quy định về bị can, bị cáo, người bị hại, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, nguyên<br /> đơn dân sự, bị đơn dân sự, người bào chữa, người giám định, người làm chứng… BLTTHS<br /> năm 2003 đã quy định chi tiết, cụ thể hơn BLTTHS năm 1988. Trong những người tham gia<br /> tố tụng thì có người tham gia tố tụng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình như:<br /> Bị can, bị cáo, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ<br /> liên quan đến vụ án. Có người tham gia tố tụng để giúp đỡ những người có quyền và lợi ích<br /> hợp pháp và có người tham gia tố tụng chỉ nhằm giúp CQTHTT để xác định sự thật của vụ án<br /> như: người giám định, người phiên dịch, người làm chứng.<br /> Hiện nay trong khoa học pháp lý và thực tiễn tố tụng có nhiều cách hiểu khác, xác<br /> định khác nhau và không đầy đủ về những người bị hại trong TTHS chẳng hạn như: trong<br /> <br /> BLTTHS quy định người bị hại chết thì người đại diện hợp pháp của họ có quyền như người<br /> bị hại. Tuy nhiên BLTTHS chưa quy định trường hợp người bị hại bị mất tích, người bị hại là<br /> người chưa thành niên, là người có nhược điểm về thể chất hoặc tinh thần, thì ai là người đại<br /> diện hợp pháp của họ tham gia tố tụng? Hay có những trường hợp người tham gia tố tụng<br /> tham gia tố tụng với nhiều tư cách thì xác định tư cách nào là đúng và chính xác thì thực tiễn<br /> áp dụng còn rất nhiều lúng túng và có nhiều quan điểm khác nhau… Từ những vấn đề còn<br /> vướng mắc trong thực tiễn áp dụng cũng như trong lý luận về những người bị hại thì việc<br /> nghiên cứu làm rõ những quy định cụ thể về người bị hại trong BLTTHS có vai trò ý nghĩa rất<br /> quan trọng trong cách hiểu và áp dụng thống nhất, hơn nữa là nhằm đảm bảo quyền và lợi ích<br /> của họ. Vì vậy, đây là lý do tác giả chọn việc nghiên cứu đề tài “Người bị hại trong luật<br /> TTHS Việt Nam”<br /> <br /> 2. Tình hình nghiên cứu<br /> Đã có nhiều bài viết, bài nghiên cứu và sách chuyên khảo đề cập đến vấn đề tranh<br /> tụng trong TTHS như: "Người bị hại trong TTHS" của tác giả Lê Tiến Châu trong tạp chí<br /> khoa học pháp lý, trường Đại học luật; bài “người bị hại đã yêu cầu khởi tố trình bày lời buộc<br /> tôi theo thủ tục nào?" của tác giả Hoàng Thị Liên trong Tạp chí Dân chủ và pháp luật số<br /> 8/2006; bài "Một số vấn đề cần chú ý khi xác định tư cách tham gia tố tụng trong vụ án hình<br /> sự " đăng trong Tạp chí Toà án nhân dân số 07/2009 của tác giả Đinh Văn Quế; Trong luận<br /> văn thạc sỹ về đề tài: “Phân biệt các loại người tham gia tố tụng trong TTHS Việt Nam”của<br /> tác giả Nguyễn Thị Phong - Đại học Luật Hà Nội... Nhưng những bài viết đó chỉ đề cập đến<br /> một số vấn đề nhất định liên quan đến chế định người bị hại và còn khá nhiều ý kiến trái<br /> ngược nhau xung quanh ý kiến, quan điểm khái niệm, các quyền và nghĩa vụ về người bị hại<br /> và đại diện hợp pháp của người bị hại.<br /> Như vậy, có thể nói rằng chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và<br /> sâu sắc về người bị hại trong TTHS với quy mô là một đề tài độc lập, chuyên biệt về vấn đề<br /> này. Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu về người bị hại trong Luật TTHS Việt Nam là cần thiết.<br /> 3. Mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn<br /> - Mục đích, yêu cầu: Làm rõ một cách cơ bản và toàn diện những vấn đề lý luận và<br /> thực tiễn về người bị hại trong TTHS.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Phân tích, đánh giá thực trạng quy định của pháp luật TTHS nước ta về người bị hại<br /> có so sánh với quy định của luật TTHS một số nước trên thế giới về vấn đề này, đánh giá thực<br /> tiễn hoạt động của các cơ quan THTT hình sự ở Việt Nam liên quan đến người bị hại, tìm ra<br /> những điểm còn tồn tại, bất cập từ đó bước đầu đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện<br /> về mặt lập pháp có liên quan đến người bị hại và nâng cao hiệu quả áp dụng nó trong thực<br /> tiễn, từ đóng góp phần nâng cao chất lượng giải quyết vụ án hình sự.<br /> - Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích trên, trong quá trình nghiên cứu luận văn cần giải<br /> quyết những vấn đề sau:<br /> <br /> <br /> Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận về người bị hại trong TTHS;<br /> <br /> <br /> <br /> Nghiên cứu và so sánh những quy định của luật TTHS Việt Nam và luật TTHS<br /> của một số nước trên thế giới về người bị hại;<br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá thực tiễn hoạt động của các CQTHTT hình sự ở Việt Nam liên quan<br /> đến người bị hại;<br /> <br /> <br /> <br /> Đưa ra những giải pháp hoàn thiện quy định của luật TTHS Việt Nam về<br /> người bị hại và giải pháp nâng cao hiệu quả thực tiễn áp dụng những quy<br /> định đó của các CQTHTT hình sự ở Việt Nam.<br /> <br /> - Đối tượng: Luận văn nghiên cứu một số vấn đề lý luận chung về người bị hại trong<br /> TTHS. Nghiên cứu, so sánh những quy định của luật TTHS Việt Nam và luật TTHS một số<br /> nước trên thế giới về người bị hại. Đánh giá thực trạng hoạt động và những vướng mắc của<br /> các cơ quan THTT hình sự ở Việt Nam liên quan đến người bị hại.<br /> - Phạm vi: Luận văn nghiên cứu về người bị hại trong TTHS một cách tổng thể trong<br /> phạm vi chung của tất cả các giai đoạn tố tụng: điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự ở Việt<br /> Nam, chủ yếu tập trung trong phạm vi khoa học và thực tiễn luật TTHS. Ngoài ra ở chừng<br /> mực nhất định có liên quan đến khoa học luật hình sự, tội phạm học. Nghiên cứu quy định của<br /> BLTTHS Việt Nam, BLTTHS Liên bang Nga, BLTTHS Cộng hoà nhân dân Trung Hoa,<br /> BLTTHS Cộng hoà Pháp, BLTTHS Cộng hoà Đức về người bị hại. Đánh giá thực trạng hoạt<br /> động và vướng mắc của các Cơ quan THTT hình sự Việt Nam liên quan đến người bị hại<br /> trong khoảng thời gian 5 năm trở lại đây.<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu của luận văn<br /> - Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê Nin, quan điểm<br /> của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung và về giải quyết vụ<br /> án hình sự nói riêng, những thành tựu của các khoa học: triết học, luật hình sự, luật TTHS,<br /> lôgic học, tội phạm học, điều tra hình sự và các học thuyết chính trị pháp lý.<br /> - Cơ sở sự thực tiễn của luận văn dựa trên cơ sở nghiên cứu luật TTHS thực định và<br /> hoạt động giải quyết vụ án hình sự của các cơ quan THTT cũng như các văn bản hướng dẫn<br /> về hoạt động TTHS khi giải quyết vụ án.<br /> - Phương pháp nghiên cứu: Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật<br /> biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Kết hợp với một số phương pháp nghiên cứu cụ<br /> thể như phương pháp: hệ thống, lôgic, phân tích, tổng hợp, so sánh, khảo sát thực tế để chọn<br /> lọc tri thức khoa học, kinh nghiệm thực tiễn liên quan đến những vấn đề người bị hại trong<br /> TTHS, từ đó làm sáng tỏ nội dung của luận văn.<br /> 5. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn<br /> - Bổ sung và hoàn thiện thêm những vấn đề lý luận chung về người bị hại trong<br /> TTHS.<br /> - Phát hiện những điểm còn bất cập trong luật TTHS Việt Nam về người bị hại.<br /> Những thiếu sót, hạn chế trong hoạt động của các cơ quan THTT hình sự Việt Nam liên<br /> quan đến người bị hại, tìm ra những nguyên nhân của những thiếu sót, hạn chế đó. Đề xuất<br /> một số giải pháp hoàn thiện những quy định của luật TTHS Việt Nam về người bị hại và<br /> nâng cao hiệu quả áp dụng những quy định của luật TTHS về người bị hại.<br /> 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn.<br /> - Về mặt lý luận: Nội dung và kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể được khai<br /> thác sử dụng trong công tác nghiên cứu lý luận của các CQTHTT hình sự và có thể làm tài<br /> liệu tham khảo trong xây dựng, sửa đổi BLTTHS và một số văn bản pháp luật khác có liên<br /> quan đến người bị hại để hoàn thiện hơn.<br /> - Về mặt thực tiễn: Các CQTHTT có thể khai thác vận dụng những kết quả nghiên<br /> cứu của Luận văn để nâng cao chất lượng, hiệu quả tham gia TTHS của người bị hại trong<br /> quá trình giải quyết vụ án hình sự.<br /> 7. Bố cục của Luận văn<br /> <br /> 4<br /> <br /> Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn<br /> gồm 3 chương với 8 mục.<br /> References<br /> [1] Ban chấp hành Trung ương Đảng CSVN, Bộ chính trị (2002), Nghị quyết số 08/NQ - TW về<br /> một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới.<br /> [2]<br /> <br /> Ban chấp hành Trung ương ĐCSVN, Bộ chính trị (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày<br /> 24/5 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam<br /> đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội.<br /> <br /> [3]<br /> <br /> Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6 của Bộ Chính trị<br /> về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.<br /> <br /> [4] Bộ tư pháp, Tạp chí dân chủ và pháp luật (1998), số chuyên đề về Luật hình sự của một<br /> số nước trên thế giới.<br /> [5] ĐHQG Hà Nội, khoa luật (2001), Giáo trình Luật TTHS Việt Nam, NXB Đại học Quốc<br /> Gia, Hà Nội.<br /> [6] Đuma Quốc gia Liên bang Nga (2001), BLTTHS Liên bang Nga, phụ trương thông tin<br /> khoa học pháp lý, VKSND Tối cao, Hà Nội 2002.<br /> [7] Nghị viện Pháp (1957), BLTTHS của nước Cộng hoà Pháp, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà<br /> Nội, 1998.<br /> [8] Quốc hội nước CHND Trung Hoa (1979), BLTTHS của nước CHND Trung Hoa, Nxb<br /> Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1994.<br /> [9] Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (1985), BLHS của nước CHXHCN Việt Nam năm<br /> 1985, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1997.<br /> [10] Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (1988), BLTTHS của nước CHXHCN Việt Nam năm<br /> 1988, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000.<br /> [11] Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2003), BLTTHS của nước CHXHCN Việt Nam năm<br /> 2003, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2003.<br /> [12] Viện nghiên cứu khoa học pháp lý (1992), Bình luận khoa học BLTTHS.<br /> <br /> 5<br /> <br />