Tổng quan về Đảng bộ Bình Định (1945-1954): Phần 2

Chia sẻ: Buemr KKK | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Ebook Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bình Định (1945-1954) - Tái bản, chỉnh lý, bổ sung: Phần 2" được biên soạn và tiếp nối phần 1 cung cấp đến các bạn về động viên mọi nguồn lực, cùng cả nước đưa cuộc kháng chiến chống Pháp đến thắng lợi (190-1954); hoàn thành nhiệm vụ của 300 ngày trước khi bàn giao cho đối phương (1954-1955)

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổng quan về Đảng bộ Bình Định (1945-1954): Phần 2

Chöông VIII ÑOÄNG VIEÂN CAO NHAÁT SÖÙC NGÖÔØI SÖÙC CUÛA, GOÙP PHAÀN ÑÖA CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG THÖÏC DAÂN PHAÙP ÑEÁN THAÉNG LÔÏI (1950 - 1954) I. ÑAÅY MAÏNH COÂNG TAÙC CHUAÅN BÒ, GOÙP PHAÀN CHUYEÅN MAÏNH SANG TOÅNG PHAÛN COÂNG (1950 - 1951) 1. Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh laàn thöù III (thaùng 3-1950) Böôùc vaøo naêm 1950, cuïc dieän cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp coù nhöõng chuyeån bieán quan troïng. Lieân Xoâ hoaøn thaønh keá hoaïch 5 naêm sau chieán tranh (1946 - 1950) tröôùc thôøi haïn, laïi thöû thaønh coâng bom nguyeân töû (ngaøy 23-9-1949) laøm cho Myõ maát theá ñoäc quyeàn vuõ khí haït nhaân. Ngaøy 01-10-1949, nöôùc Coäng hoøa nhaân daân Trung Hoa thaønh laäp. Tröôùc tuyeân boá veà ngoaïi giao ngaøy 14-01-1950 cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa, Trung Quoác vaø Lieân Xoâ cuøng caùc nöôùc daân chuû nhaân daân Ñoâng Baéc AÙ vaø Ñoâng AÂu laàn löôït coâng nhaän vaø ñaët ngoaïi giao vôùi Chính phuû ta. Thaéng lôïi ngoaïi giao naøy, ñaõ naâng cao uy tín cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa treân tröôøng quoác teá, phaù vôõ theá bao vaây cuûa chuû nghóa ñeá quoác ñoái vôùi cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân ta. Thaát baïi naëng tröôùc chieán dòch tieán coâng Bieân giôùi cuûa Quaân ñoäi nhaân daân Vieät Nam, thöïc daân Phaùp ngaøy caøng leä thuoäc vaøo ñeá quoác Myõ. Myõ moät maët “can thieäp thaúng vaøo Ñoâng Döông, möu bieán Ñoâng Döông thaønh moät caên cöù choáng coäng ôû Ñoâng Nam AÙ”(1), maët khaùc naém laáy Baûo Ñaïi, buoäc Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 11, Nhaø xuaát baûn Chính trò Quoác gia, Haø Noäi, (1) 2001, trang 440. 103
Phaùp phaûi kyù thoûa öôùc “coâng nhaän neàn ñoäc laäp” vaø cho chính phuû quoác gia Baûo Ñaïi coù quaân ñoäi vaø ngoaïi giao rieâng(1). Ñaàu thaùng 12-1950, töôùng Ñôø-laùt Ñôø Taùt-xi-nhi (Jean De Lattre de Tassigny), Tö leänh luïc quaân khoái Taây AÂu, ñöôïc cöû laøm Toång Chæ huy quaân vieãn chinh kieâm Cao uûy Phaùp ôû Ñoâng Döông. Ñôø-laùt Ñôø Taùt-xi-nhi ñeà ra keá hoaïch 4 ñieåm hoøng nhanh choùng giaønh laïi quyeàn chuû ñoäng chieán tröôøng ôû Vieät Nam. Ñaùnh phaù aùc lieät vaø taán coâng ñaùnh chieám vuøng töï do laø moät trong caùc troïng ñieåm cuûa keá hoaïch ñaày tham voïng naøy. Tröôùc tình hình ñoù, Trung öông Ñaûng trieäu taäp Hoäi nghò caùn boä toaøn quoác laàn thöù III (thaùng 01-1950), Hoäi nghò nhaän ñònh: “ta caøng ñaùnh, chính quyeàn nhaân daân caøng theâm vöõng chaéc, tinh thaàn quaân vaø daân caøng cao, caùc löïc löôïng hoøa bình vaø daân chuû caøng uûng hoä nhieät lieät, nhöng ta coøn maáy nhöôïc ñieåm lôùn: thieáu vuõ khí haïng naëng, thieáu quaân chính quy, kinh teá vaø vaên hoùa phaùt trieån chaäm”. Thöïc daân Phaùp “ñöôïc Myõ - Anh giuùp ñôõ nhieàu, nhöng quaân vieãn chinh tinh thaàn suùt keùm, tieáp teá khoù khaên, boå sung coù haïn, boá trí phaân taùn, taøi chính nöôùc Phaùp khoán quaãn vaø nhaân daân phaûn ñoái chieán tranh ngaøy moät cao”. Hoäi nghò chuû tröông: “Nhaân ñaø tieán boä cuûa baûn thaân ta, döïa vaøo söï giuùp ñôõ cuûa caùc löïc löôïng baïn, lôïi duïng söï luùng tuùng cuûa ñòch, tröôùc möu moâ cuûa ñeá quoác Myõ, maø gaáp ruùt hoaøn thaønh chuaån bò chuyeån sang toång phaûn coâng trong naêm 1950”(2). Ngaøy 12-02-1950, Chuû tòch Hoà Chí Minh kyù (1) Ngaøy 08-3-1949, Auriol - Toång thoáng Phaùp kyù vôùi Baûo Ñaïi thoûa öôùc “coâng nhaän neàn ñoäc laäp Vieät Nam”; ngaøy 28-5-1949 Baûo Ñaïi laäp “chính phuû quoác gia”; ngaøy 07-02-1950 Myõ - Anh “coâng nhaän chính quyeàn Baûo Ñaïi”; ngaøy 24-12-1950, Myõ kyù hieäp öôùc vieän trôï tröïc tieáp vôùi Vieät Nam quoác gia, Campuchia, Laøo. (2) Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 11, sñd, trang 197 - 199. Ngaøy 24-8-1950, Thöôøng vuï Trung öông Ñaûng ra Thoâng tö veà vieäc söûa laïi maáy chöõ trong Nghò quyeát Hoäi nghò toaøn quoác laàn thöù III (taäp 11, trang 473 - 474): “Trung öông khoâng muoán ñoùng khung vieäc chuyeån sang toång phaûn coâng trong naêm 1950”. 104
Saéc leänh soá 20/SL quyeát ñònh toång ñoäng vieân nhaân taøi, vaät löïc theo khaåu hieäu “Taát caû cho tieàn tuyeán, taát caû ñeå chieán thaéng!”. Cuoái thaùng 01-1950, Lieân khu uûy V toå chöùc Hoäi nghò caùn boä Ñaûng toaøn khu laàn thöù II. Sau khi ñaùnh giaù tình hình moät naêm tích cöïc caàm cöï vaø chuaån bò toång phaûn coâng, caên cöù vaøo chuû tröông môùi cuûa Hoäi nghò caùn boä toaøn quoác laàn thöù III, Hoäi nghò xaùc ñònh: “naêm 1950 laø naêm gaáp ruùt hoaøn thaønh vieäc chuaån bò ñeå chuyeån sang toång phaûn coâng”. Hoäi nghò ñeà ra nhieàu chuû tröông môùi veà quaân söï, chính trò, kinh teá taøi chính, vaên hoùa - xaõ hoäi vaø xaây döïng Ñaûng ñeå ñoäng vieân moïi nguoàn löïc taäp trung cho toång phaûn coâng. Veà quaân söï, vöøa khaån tröông xaây döïng boä ñoäi chuû löïc, boä ñoäi ñòa phöông vaø daân quaân du kích, vöøa phaùt trieån du kích chieán tranh cao ñoä ôû vuøng taïm bò chieám, taäp trung binh löïc lieân tuïc môû caùc chieán dòch lôùn taïo chuyeån bieán trong töông quan löïc löôïng giöõa ta vaø ñòch, giaønh chuû ñoäng hoaøn toaøn veà chieán dòch ñi ñeán chuû ñoäng chieán löôïc boä phaän, tieán tôùi chuû ñoäng hoaøn toaøn(1). Ñeå thöïc hieän Nghò quyeát Hoäi nghò caùn boä toaøn quoác laàn thöù III vaø Hoäi nghò caùn boä Ñaûng toaøn Lieân khu V laàn thöù II, khoaûng trung tuaàn thaùng 3-1950, Tænh uûy toå chöùc Ñaïi hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh laàn thöù III taïi traïi thieáu nhi Baùc Hoà ôû thoân Taân Hoùa, xaõ Caùt Hanh, huyeän Phuø Caùt. Qua moät naêm thöïc hieän chuû tröông “tích cöïc caàm cöï vaø chuaån bò toång phaûn coâng” cuûa Trung öông vaø Nghò quyeát Ñaïi hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä Lieân khu vaø tænh, tình hình quaân söï vaø chính trò, kinh teá, vaên hoùa,... cuûa tænh ñeàu tieán boä. Löïc löôïng (1) Vaên baûn Nghò quyeát hoäi nghò naøy chöa tìm ñöôïc. Nhöõng ñoaïn naøy döïa vaøo “Ñeà aùn veà tình hình vaø nhieäm vuï” trong Ñaïi hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh laàn thöù III (thaùng 3-1950) vaø Khu V, 30 naêm chieán tranh giaûi phoùng, sñd, trang 163, Söï kieän löïc löôïng vuõ trang nhaân daân Lieân khu V, taøi lieäu ñaùnh maùy, taäp 1950, trang 8 - 10. 105
vuõ trang ñòa phöông vôùi hai thöù quaân (daân quaân, boä ñoäi ñòa phöông) phaùt trieån ôû caùc huyeän, thò ñoàng baèng; caùc vuøng xung yeáu ôû mieàn nuùi vaø ven bieån ñöôïc taêng cöôøng boá phoøng, caùc thöù quaân phoái hôïp chieán ñaáu ñaùnh baïi nhöõng cuoäc haønh quaân cöôùp phaù vaø laán chieám cuûa ñòch. Chaêm lo coâng taùc thuûy noâng, taêng dieän tích luùa ngaén ngaøy (töù quyù, ba trieâng...), ñaåy maïnh hoa maøu phuï, phaùt trieån caùc ngheà tieåu - thuû coâng nghieäp saûn xuaát nhöõng maët haøng tieâu duøng thieát yeáu veà aên, maëc, hoïc haønh... cho daân, cung öùng ngaøy caøng nhieàu cho boä ñoäi, cô quan vaø moät soá tænh baïn. Ñaïi hoäi ñaõ chæ ra nhöõng thieáu soùt, khuyeát ñieåm trong thöïc hieän caùc nghò quyeát, chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Chính phuû cuõng nhö cuûa Lieân khu vaø tænh. Khoâng chæ quaàn chuùng maø caû caùn boä vaø ñaûng vieân vaãn chöa thaám nhuaàn ñaày ñuû tö töôûng chieán tranh nhaân daân cuûa Ñaûng, chuû tröông xaây döïng caên cöù ñòa coù töø laâu, nhöng vaãn chöa thöïc hieän, xaây döïng daân quaân vaø boä ñoäi ñòa phöông ôû mieàn nuùi chaäm, coâng taùc phoøng gian baûo maät vaø choáng giaùn ñieäp keùm. Caùc caáp chöa coù keá hoaïch höôùng daãn nhaân daân ñaåy maïnh taêng gia saûn xuaát töï tuùc, phong traøo hôïp taùc lao ñoäng quaù yeáu, bao vaây kinh teá ñòch chöa ñöôïc chuù troïng, söû duïng cuûa coâng coøn laõng phí. Huy ñoäng söùc ngöôøi vaø söùc cuûa cho chuaån bò toång phaûn coâng vöøa chöa cao, vöøa chöa chuù troïng ñeán vieäc tích cöïc caûi thieän daân sinh, chöa taäp hôïp ñöôïc moïi taàng lôùp nhaân daân ñòa phöông (hoäi, ñoaøn vieân cuûa Maët traän Lieân Vieät: 293.115/daân soá cuûa tænh naêm 1950: 679.660 ngöôøi)(1), nhaát laø ñoàng baøo coù ñaïo (Coâng giaùo, Cao ñaøi...) vaø ñoàng baøo mieàn nuùi. Xaây döïng vaø cuûng coá caùc hoäi ñoaøn theå thì naëng Ban Chaáp haønh hôn laø haï taàng cô sôû... (1) Ñeán naêm 1950, ta ñaõ taäp hôïp vaøo caùc hoäi, ñoaøn theå cuûa Maët traän Lieân Vieät: 293.115 hoäi, ñoaøn vieân, so vôùi daân soá cuûa tænh naêm 1950: 679.660 ngöôøi (chieám 43%). 106
Trong coâng taùc xaây döïng Ñaûng, chöa keát hôïp giöõa phaùt trieån vôùi cuûng coá Ñaûng, thi ñua phaùt trieån Ñaûng oà aït nhöng khoâng chuù yù chaát löôïng ñaûng vieân, chöa quan taâm ñuùng möùc vaán ñeà chaán chænh tö töôûng, hoïc taäp vaø boài döôõng lyù luaän cho caùn boä, ñaûng vieân neân Ñaûng boä “soá löôïng taêng nhanh maø chaát löôïng keùm nhieàu”, caáp uûy khoâng nhöõng chöa chæ ñaïo ñöôïc coâng taùc quaân söï maø cuõng coi nheï laõnh ñaïo kinh teá, laõnh ñaïo caùc phong traøo chöa saâu saùt, chöa thaám nhuaàn quan ñieåm quaàn chuùng, chaäm söûa ñoåi phöông thöùc laõnh ñaïo vaø leà loái laøm vieäc. Ñaïi hoäi cho raèng trong thôøi gian ñeán thöïc daân Phaùp seõ ñaùnh phaù vuøng töï do cuûa ta raát quyeát lieät, caû caøn queùt laán chieám, phaù hoaïi vaø tung giaùn ñieäp, trong khi ñoù naêm 1949 coâng cuoäc chuaån bò toång phaûn coâng vaø phaùt ñoäng chieán tranh nhaân daân cuûa Bình Ñònh laøm chöa ñöôïc nhieàu. Caên cöù vaøo Nghò quyeát cuûa Trung öông vaø Lieân khu, Ñaïi hoäi xaùc ñònh nhieäm vuï tröôùc maét cuûa Ñaûng boä, quaân vaø daân toaøn tænh laø gaáp ruùt hoaøn thaønh chuaån bò chuyeån maïnh sang toång phaûn coâng vôùi caùc nhieäm vuï cuï theå: Veà quaân söï, ra söùc xaây döïng caùc löïc löôïng vuõ trang nhaân daân ñòa phöông vöõng maïnh vaø phaùt ñoäng du kích chieán tranh, goùp phaàn choáng phaù aâm möu cuûng coá vaø chieám ñoùng Nam Trung Boä cuûa ñòch. Trong xaây döïng löïc löôïng vuõ trang phaûi phaùt trieån maïnh meõ hôn nöõa daân quaân du kích nhaèm chuaån bò nguoàn boå sung cho boä ñoäi ñòa phöông vaø chuû löïc, ñoàng thôøi caûi tieán coâng taùc chính trò. Trong boá phoøng chuaån bò chieán ñaáu caàn ñaåy maïnh caû xaây döïng caên cöù ñòa vaø laøng chieán ñaáu, ñaëc bieät chuù yù caùc vuøng saùt maët traän, ven bieån, ñoâ thò vaø quoác loä. Caùc caáp uûy ñaûng phaûi tröïc tieáp laõnh ñaïo quaân söï. Veà chính trò, tích cöïc môû roäng ñi ñoâi vôùi cuûng coá Maët traän Lieân Vieät vaø caùc ñoaøn theå quaàn chuùng, ñaëc bieät chuù yù vaän 107
ñoäng ñoàng baøo coù ñaïo vaø mieàn nuùi, kieân quyeát ñaäp tan aâm möu chia reõ cuûa ñòch. Toång ñoäng vieân maïnh meõ nhaân taøi, vaät löïc cho tieàn tuyeán vaø giuùp ñôõ Taây Nguyeân. Ñaåy maïnh coâng taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc quaàn chuùng veà tình hình, nhieäm vuï vaø chuû tröông, chính saùch cuûa Ñaûng, Chính phuû cuøng nhöõng thaéng lôïi veà quaân söï, chính trò, kinh teá trong nöôùc vaø phe xaõ hoäi chuû nghóa, ñeå nhaân daân ta tin töôûng, haêng haùi tham gia khaùng chieán. Kieän toaøn chính quyeàn caùc caáp, nhaát laø caáp xaõ vaø mieàn nuùi, phoái hôïp coù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc ngaønh quaân - daân - chính. Veà kinh teá, ñaåy maïnh phong traøo taêng gia saûn xuaát ñeå tieáp teá cho tieàn tuyeán vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân, laõnh ñaïo caûi thieän daân sinh coù hieäu quaû laø coâng taùc troïng taâm cuûa Ñaûng boä. Thöïc hieän taêng thu, giaûm vaø tieát kieäm chi, baûo veä cuûa coâng vaø thanh toaùn caùc quyõ coøn daây döa, môû roäng trao ñoåi haøng hoùa trong vaø ngoaøi tænh ñeå bình oån giaù caû thò tröôøng, phoái hôïp vôùi caùc tænh baïn, tích cöïc bao vaây kinh teá ñòch. Trieät ñeå giaûm toâ vaø giaûm töùc, trieån khai coâng taùc ñieàu tra kinh teá noâng thoân. Cuûng coá vaø phaùt trieån phong traøo hôïp taùc xaõ tieâu thuï, noâng ñoaøn vaø toå chöùc laøm aên taäp theå nhaèm thuùc ñaåy saûn xuaát. Tích cöïc ñaøo taïo caùn boä cho caùc ngaønh kinh teá taøi chính. Veà vaên hoùa, laõnh ñaïo caùc ngaønh vaên hoùa thoâng tin taäp trung vaøo vieäc ñoäng vieân nhaân daân tích cöïc tham gia caùc coâng taùc chuaån bò toång phaûn coâng, ñoàng thôøi tieáp tuïc xaây döïng phong traøo ñôøi soáng môùi theo höôùng: caàn, kieäm, lieâm, chính. Tieáp tuïc phaùt trieån vaø naâng cao chaát löôïng bình daân hoïc vuï. Vôùi giaùo duïc phoå thoâng, tích cöïc phoå bieán phöông höôùng vaø phöông chaâm cuûa neàn giaùo duïc môùi laø “boài döôõng theá heä treû thaønh ngöôøi coâng daân, ngöôøi lao ñoäng töông lai”, “lyù luaän gaén vôùi thöïc teá”, “hoïc ñi ñoâi vôùi haønh” trong caùc tröôøng coâng vaø tröôøng tö, trong giaùo vieân vaø hoïc sinh. 108
Veà thi ñua aùi quoác, caùc caáp uûy ñaûng phaûi chuù troïng laõnh ñaïo phong traøo thi ñua, taêng cöôøng boä maùy thi ñua caùc caáp vaø caùc ngaønh, phaûi ñaåy maïnh phong traøo thi ñua töø caùc toå chöùc cô sôû, töøng gia ñình, caù nhaân vaø tieåu toå nhaèm muïc ñích raát cuï theå: gieát giaëc laäp coâng, taêng gia saûn xuaát, trieät ñeå tieát kieäm, phoøng gian baûo maät,... Cuoäc vaän ñoäng thi ñua phaûi coù keá hoaïch, coù troïng taâm, thôøi gian cuï theå, phaûi keát hôïp giöõa caùc ngaønh, caùc ñôn vò vôùi nhöõng hình thöùc coå ñoäng phong phuù, loâi cuoán. Veà xaây döïng Ñaûng, phaûi “cuûng coá noäi boä Ñaûng thaät vöõng chaéc vaø tieáp tuïc phaùt trieån Ñaûng maïnh meõ, ñuùng höôùng”. Cuûng coá Ñaûng vöõng chaéc khoâng chæ caûi tieán phöông phaùp laõnh ñaïo vaø leà loái laøm vieäc cuûa caùc caáp uûy, maø phaûi thöïc hieän caàn, kieäm, lieâm, chính trong Ñaûng ñeå laøm noøng coát cho vieäc thöïc hieän caàn, kieäm, lieâm, chính trong nhaân daân; nhaân daân tröïc tieáp giaùm saùt ñaûng vieân vaø caùn boä. Phaûi xaây döïng cô sôû ñaûng saâu vaø roäng trong caùc ngaønh quan troïng veà kinh teá, chính trò, quaân söï vaø caùc nôi xung yeáu: ñoâ thò, ñöôøng giao thoâng, vuøng thöôïng du vaø nôi coù nhieàu tín ñoà Coâng giaùo. Ñaåy maïnh hôn nöõa phong traøo thi ñua xaây döïng chi boä töï ñoäng coâng taùc ñuùng tieâu chuaån cho töøng loaïi vaø haïng chi boä. Tích cöïc ñaøo taïo caùn boä ñòa phöông theo keá hoaïch(1). Ñaïi hoäi baàu Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh khoùa III goàm 13 ñoàng chí, coù 2 döï khuyeát. Ñoàng chí Nguyeãn Vaên tieáp tuïc ñöôïc baàu laøm Bí thö Tænh uûy. Khoaûng thaùng 6-1951(2), ñoàng chí Nguyeãn Vaên ñöôïc ñieàu veà coâng taùc taïi Lieân khu uûy V, ñoàng chí Traàn Vaên An ñöôïc Khu uûy chæ ñònh laøm Bí thö Tænh uûy. Khoaûng (1) Noäi dung phaàn kieåm ñieåm tình hình vaø nhieäm vuï döïa vaøo caùc vaên kieän: Ñeà aùn veà tình hình vaø nhieäm vuï; Ñeà aùn noã löïc caûi thieän daân sinh ñeå hoaøn thaønh chuaån bò toång phaûn coâng; Ñeà aùn quaân söï. (2) Lòch söû Ñaûng boä tænh Quaûng Ngaõi (1945 - 1975), Nhaø xuaát baûn Chính trò Quoác gia, Haø Noäi, 1999, trang 18 ghi ñoàng chí Traàn Vaên An laøm Bí thö Tænh uûy Quaûng Ngaõi ñeán thaùng 6-1951. 109
thaùng 10-1951, ñoàng chí Traàn Vaên An nhaän coâng taùc ôû Trung öông, Lieân khu uûy ñöa ñoàng chí Traàn Quang Khanh veà laøm Bí thö. 2. Toång ñoäng vieân nhaân löïc, vaät löïc, taøi löïc cho khaùng chieán Töø cuoái 1949, tænh Bình Ñònh bò ñòch ñaùnh phaù toaøn dieän. Phía taây ñòch toå chöùc nhieàu ñôït caøn queùt vaøo Vónh Thaïnh vaø Tam Bình, laäp oå vuõ trang (GOUM)(1) ôû Kon Plo vaø Giaù Maây (xaõ Vónh Tröôøng), khoáng cheá xaõ Vónh Haûo, thaû bom laøng Kon Klot (xaõ Vónh Chaâu),... ÔÛ ven bieån, ngö daân bò baét vaø ghe maønh bò ñoát phaù, ñòch thöôøng xuyeân ñaùnh phaù cöûa bieån vaø baõi ngang, laäp teà ôû Cuø Lao Xanh; maùy bay ñòch baén phaù döõ doäi caùc truïc giao thoâng thuûy - boä, caàu - coáng, thò töù vaø caû vuøng saâu,... gaây nhieàu toån thaát veà nhaân taøi, vaät löïc cho ta(2). Ñòch coøn cho maùy bay raûi truyeàn ñôn nhieàu nôi trong tænh, nhaát laø nhöõng vuøng coù nhieàu ñoàng baøo Coâng giaùo vôùi noäi dung ñeà cao Myõ, coå ñoäng chính quyeàn Baûo Ñaïi; xuyeân taïc chính saùch ngoaïi giao, caùc chuû tröông toång ñoäng vieân, giaûm bieân cheá cuûa ta. Lôïi duïng toå chöùc Lieân ñoaøn Coâng giaùo, caùc phaàn töû choáng coäng loâi keùo giaùo daân xa rôøi haøng nguõ khaùng chieán, chia reõ löông - giaùo, laäp hoäi “Baûo veä thaùnh giaù” ñeå “vuõ trang hoùa” soá tín ñoà cuoàng tín. Moät soá chöùc saéc coøn lieân keát vôùi soá trí thöùc baát maõn laäp “Maët traän quoác gia baøi coäng”, chuaån bò löïc löôïng noäi öùng, leùn luùt ñöa ngöôøi vaøo vuøng ñòch taïm chieám, bò ta kòp thôøi phaù raõ cuoái naêm 1950(3). (1) GOUM: nguyeân goác tieáng A Raäp chæ caùc löïc löôïng vuõ trang ôû laøng, xaõ. (2) Toån thaát veà nhaân taøi, vaät löïc cuûa Bình Ñònh naêm 1950 laø 88.000.000 ñoàng, rieâng veà kho döï tröõ gaàn 60.000.000 ñoàng trong toång soá thieät haïi caû vuøng töï do lieân khu laø 169.267.000 ñoàng. Naêm 1951, tænh coù 514 ngöôøi bò ñòch baét gieát, 1.297 ngoâi nhaø bò chaùy vaø saäp, hôn 500 traâu boø bò baén, 450 ghe thuyeàn vaø maønh löôùi bò ñoát phaù. (3) Maät ñieän cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä ngaøy 11-12-1950: Toå chöùc giaùn ñieäp ôû Bình Ñònh do 2 nhoùm giaùo vaø löông lieân keát laäp thaùng 6-1949, laáy teân laø “Maët traän quoác gia baøi coäng” do moät soá linh muïc caàm ñaàu, ta khaùm phaù thaùng 10-1950. 110
Tình hình treân ñaët cho Ñaûng boä, quaân vaø daân toaøn tænh nhöõng vaán ñeà caáp thieát caàn phaûi giaûi quyeát. Phaûi huy ñoäng moïi tieàm naêng veà vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ñòa phöông ñeå ñaùp öùng nhöõng nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa tieàn tuyeán, ñoàng thôøi khaån tröông vaø tích cöïc xaây döïng tænh nhaø thaønh haäu phöông vöõng maïnh veà moïi maët cuûa chieán tröôøng Lieân khu V. Ñaàu 1950, Tænh uûy môû cuoäc hoïp quaân - daân - chính toaøn tænh baøn keá hoaïch thöïc hieän chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Chính phuû veà toång ñoäng vieân nhaân taøi, vaät löïc vaø tinh thaàn cuûa toaøn daân theo khaåu hieäu “Taát caû cho tieàn tuyeán, taát caû ñeå chieán thaéng!” Keá hoaïch toång ñoäng vieân cuûa tænh goàm haøng chuïc cuoäc vaän ñoäng, moãi cuoäc vaän ñoäng ñeàu xaùc ñònh yeâu caàu cuï theå vaø toå chöùc phuï traùch, cuõng nhö caùc coâng taùc keát hôïp. Nhö cuoäc vaän ñoäng quyõ chuyeån maïnh sang toång phaûn coâng keát hôïp vôùi phong traøo thi ñua yeâu nöôùc, xaùc ñònh ñònh möùc cho töøng ñòa phöông vaø gia ñình, toå chöùc hoïc taäp thaûo luaän ñònh möùc trong Ñaûng tröôùc khi ñöa ra nhaân daân. Môû ñaàu cuoäc vaän ñoäng laø tuaàn leã toång ñoäng vieân töø ngaøy 01-3 ñeán ngaøy 07-3-1950(1). Vôùi söï höôûng öùng maïnh meõ cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân, keå caû ñoàng baøo mieàn nuùi, cuoäc toång ñoäng vieân nhaân taøi, vaät löïc cuûa tænh thu ñöôïc nhöõng keát quaû to lôùn. Veà toång ñoäng vieân nhaân löïc cho phaùt trieån caùc löïc löôïng vuõ trang ñòa phöông, ñeán cuoái naêm 1950 ñoäng vieân ñöôïc khoaûng 323.571 ngöôøi, chieám 78% soá cöû tri cuûa tænh (löïc löôïng vuõ trang ñòa phöông: 323.571/soá cöû tri toaøn tænh: 426.931), taêng hôn 100.000 ngöôøi so vôùi cuoái naêm 1949. Trong ñoù boä ñoäi ñòa phöông tænh coù moät tieåu ñoaøn goàm 4 ñaïi ñoäi, 9/11 huyeän, thò coù töø 1 trung ñoäi ñeán 1 ñaïi ñoäi, taêng cöôøng boä ñoäi ñòa phöông huyeän. Moãi xaõ, caû ñoàng baèng vaø mieàn nuùi ñeàu coù töø moät tieåu ñoäi ñeán moät trung ñoäi du kích chuû löïc. (1) Lòch phaùt ñoäng toång ñoäng vieân cuûa Ñaûng boä vaø caùc ngaønh quaân - daân - chính tænh Bình Ñònh naêm 1950. 111
Löïc löôïng daân quaân caùc loaïi ñeàu taêng, rieâng daân quaân trong cô quan, xí nghieäp vaø tröôøng trung hoïc gaàn 30.000 ngöôøi. Naêm 1950 thanh nieân Bình Ñònh ñaàu quaân cho chuû löïc, boä ñoäi ñòa phöông, tham gia caùc cô quan Lieân khu vaø Taây Nguyeân vôùi 9.600 ngöôøi, trong ñoù coù hôn 1.100 hoïc sinh trung hoïc, neáu tính caû naêm 1949 thì hôn 12.500 ngöôøi. Huy ñoäng daân coâng phuïc vuï caùc chieán tröôøng, trong chieán dòch Ñoâng Xuaân 1949 - 1950 vaø Heø 1950 vôùi 279.274 ngaøy coâng, 10 thaùng ñaàu naêm 1951 vôùi khoaûng 600.000 ngaøy coâng. Ñoù laø chöa keå soá daân coâng huy ñoäng ñeå söûa chöõa vaø laøm môùi caùc tuyeán ñöôøng boä trong tænh ñeå noái vôùi caùc höôùng chieán tröôøng (naêm 1950 söûa chöõa 513/613 km, naêm 1951 söûa chöõa 834/1.719 km)(1). Veà toång ñoäng vieân vaät löïc, taøi löïc, caùc taàng lôùp nhaân daân trong tænh ñaõ tích cöïc ñoùng goùp vaøo caùc quyõ: nuoâi quaân, reøn caùn chænh quaân, uûng hoä vuøng taïm chieám,... nhaát laø quyõ chuyeån maïnh sang toång phaûn coâng. Veà quyõ nuoâi quaân, vôùi ñònh möùc laø 80.000.000 ñoàng ñaõ thu ñöôïc 174.500.000 ñoàng, ñaït 217,5% (vöôït 117,5%), trong ñoù coù 69.356.000 ñoàng tieàn maët, 1.003.000 kg luùa vaø 11.000 kg gaïo, 614 maãu ruoäng hieán vónh vieãn vaø 1.074 maãu coù thôøi haïn. Cuoäc vaän ñoäng quyõ uûng hoä vuøng taïm bò chieám cuõng ñaït keát quaû khaû quan, vôùi soá tieàn 8.360.000 ñoàng. Naêm 1950, tænh coøn nhaän theâm 197 caùn boä vaø con em caùn boä vuøng taïm bò chieám ñeán nghæ, chöõa beänh vaø hoïc taäp vaên hoùa. Tænh uûng hoä huyeän Ninh Hoøa (tænh Khaùnh Hoøa), tænh Ninh Thuaän, tænh Laâm Vieân (tænh Laâm Ñoàng ngaøy nay) 50 taán gaïo, 7.000 kg ñöôøng, 900 boä quaàn aùo, 1.000 quaû löïu ñaïn cuøng moät soá thuoác chöõa beänh, nòt da, meàn vaø aùo traán thuû, trò giaù 830.000 ñoàng(2). (1) Baù o caù o cuoá i naê m 1950 cuû a UÛ y ban khaù n g chieá n haø n h chính tænh Bình Ñònh, Baùo caùo cuoái naêm 1950 ngaøy 01-4-1950 vaø cuoái naêm 1951 ngaøy 09-01-1952 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Nam Trung Boä, tlñd. (2) Baùo caùo thöôïng baùn nieân (thaùng 01 ñeán thaùng 5-1950) vaø Baùo caùo cuoái naêm cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh Bình Ñònh, tlñd. 112
Lieân khu V thu quyõ chuyeån maïnh sang toång phaûn coâng ôû vuøng töï do tröôùc khi nhaän ñöôïc Saéc leänh soá 20/SL ngaøy 12-02-1950 veà toång ñoäng vieân cuûa Chính phuû. Theo UÛy ban khaùng chieán haønh chính Nam Trung Boä, quyõ naøy laø moät bieän phaùp ñaëc bieät ñeå thaêng baèng thu chi ngaân saùch vaø giaûi quyeát naïn laïm phaùt ñoàng tín phieáu, khoâng chæ ñaùp öùng yeâu caàu cho tieàn tuyeán, coøn giaûi quyeát 3 quyõ cuûa caùc tænh (nuoâi boä ñoäi ñòa phöông, ngaân saùch xaõ, quyõ hoaït ñoäng ñoaøn theå caùc caáp ôû vuøng töï do). Ban ñaàu quyõ ñònh huy ñoäng toaøn khu 2.813.000.000 ñoàng, nhöng ñeán Hoäi nghò Lieân khu uûy môû roäng (töø ngaøy 08 ñeán ngaøy 15-7-1950) haï xuoáng coøn 2.382.000.000 ñoàng, trong ñoù daønh 711 trieäu ñoàng cho 3 quyõ cuûa caùc tænh(1). Quyõ naøy phaûi thu ñeán cuoái naêm 1951 vöøa tieàn, luùa, vaøng, baïc, ruoäng ñaát vaø ñoà vaät laø 2.062.530.415 ñoàng, trong ñoù chæ coù tænh Phuù Yeân vaø tænh Bình Ñònh hoaøn thaønh vaø vöôït möùc chæ tieâu. Rieâng Bình Ñònh thu ñaït 708.828.046 ñoàng, trong ñoù coù 260.763.748 ñoàng tieàn maët, 6.236.244 kg luùa, 5.103 maãu 1 saøo/18.815 maãu 5 saøo ruoäng ñaát vónh vieãn vaø coù thôøi haïn, 78.646.869 ñoàng trò giaù caùc ñoà vaät khaùc. Trong nhöõng ñoà vaät cuûa tænh coù 7 nhaø maùy in, hôn 30 xe ñaïp, 1 xe camion(2). Cuøng vôùi caùc quyõ ñoäng vieân treân, caùc loaïi thueá tröïc thu vaø giaùn thu naêm 1950 so vôùi naêm 1949 ñeàu taêng töø 50 - 300%, nhö thueá saùt sinh töø 1.512.143 ñoàng (naêm 1949) taêng leân 2.308.359 ñoàng, thueá moân baøi töø 1.424.741 ñoàng (naêm 1949) leân 5.176.496 ñoàng. Toång soá tieàn thu ñöôïc töø caùc loaïi thueá naøy töø 70.000.000 ñoàng (caû tieàn vaø luùa) leân 95.383.103 ñoàng vaø 4.242.299 kg luùa (toaøn Lieân khu thu ñöôïc 301.200.856 ñoàng). Veà thueá ruoäng ñaát thu theo caùch tính môùi, neân tænh (1) Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä, tlñd. (2) Baùo caùo cuoái naêm 1950 ngaøy 01-4-1951 vaø Baùo caùo quyù III naêm 1951 ngaøy 20-11-1951 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä, tlñd. 113
Bình Ñònh coøn noäp theâm 3.204 taán luùa, cao nhaát toaøn Lieân khu(1). Naêm 1951 coøn thu thueá noâng nghieäp, moät trong 7 loaïi thueá do Chính phuû ban haønh ngaøy 01-5-1951. Thueá noâng nghieäp 1951 thu muoän vaø môùi meû neân ñeán 31-7-1952, toaøn tænh môùi chæ thu ñöôïc 6.055.099 kg/14.000.000 kg, nhöng laø tænh coù soá thu cao nhaát toaøn Lieân khu: (soá thu cuûa tænh: 6.055.099/toaøn Lieân khu 18.865/44.000 taán)(2). Naêm 1950, tænh Bình Ñònh coøn tieáp teá moät soá haøng thieát yeáu cho tieàn tuyeán vaø caùc tænh: Veà gaïo hôn 6.450 taán, trong ñoù coù 3.020 taán cho boä ñoäi chuû löïc, 1.569 taán cho vieân chöùc caùc cô quan vaø hoûa xa Lieân khu, 146 taán cho Ñaéc Laéc vaø Bình Thuaän, ñaëc bieät cöùu ñoùi cho Phuù Yeân 1.500 taán. Hôn 63.100 meùt vaûi, chuû yeáu laø vaûi xi-ta, gaáp 3 laàn naêm 1949, rieâng cho quaân trang Lieân khu 44.000 meùt, cho coâng chöùc mieàn Nam 12.400 meùt. Muoái aên hôn 3.600 taán, coù 220 taán cho boä ñoäi chuû löïc, 220 taán cho Gia Lai - Kon Tum, 3.200 taán cho Quaûng Nam trong ñoù coù muoái cuûa Sôû Taøi chính Lieân khu laøm haøng trao ñoåi haøng vôùi Thöøa Thieân Hueá, chöa keå soá muoái cho kho döï tröõ cuûa Lieân khu(3). Sau ngaøy toaøn quoác khaùng chieán, cuoäc toång ñoäng vieân nhaân taøi, vaät löïc naøy laø moät ñôït vaän ñoäng chính trò saâu roäng trong Ñaûng boä, quaân vaø daân toaøn tænh, soá tieàn vaø luùa gaïo ñoäng vieân ñöôïc raát ñaùng keå, hôn 465.000.000 ñoàng cho caùc quyõ vaø 19.700.000 kg luùa. Song trong quaù trình thöïc hieän ñaõ phaïm phaûi nhöõng sai laàm, khuyeát ñieåm lôùn. Vieäc tuyeân truyeàn veà toång ñoäng vieân khaù raàm roä vaø moät chieàu, ñaõ laøm cho caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân hieåu laàm raèng naêm 1950 laø thôøi ñieåm (1) Baùo caùo tình hình Lieân khu V ñaàu naêm 1951 cuûa Lieân khu uûy V. (2) Baùo caùo cuoái naêm 1951 vaø Baùo caùo cuoái naêm 1952 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh: 6.055.099 kg laø cuûa tænh Bình Ñònh, 18.865.000 kg laø soá thu ñöôïc toaøn vuøng töï do, 44.000 taán laø chæ tieâu thu naêm 1951 cuûa Lieân khu. (3) Baù o caù o cuoá i naê m 1950 cuû a UÛ y ban khaù n g chieá n haø n h chính tænh Bình Ñònh vaø Mieàn Nam Trung Boä, tlñd. 114
ta khôûi ñaàu cuoäc toång phaûn coâng, neân nhieàu ñòa phöông vaø caùn boä ñua nhau hoâ haøo nhaân daân phaûi doác söùc ngöôøi, söùc cuûa ñeå giaønh chieán thaéng. Ñònh möùc vaø caùch phaân boå quyõ “chuyeån maïnh” vöøa quaù khaû naêng, laïi vöøa aùp ñaët thôøi gian ñoùng goùp gaáp ruùt, vöøa khoâng hôïp lyù vaø coâng baèng giöõa caùc taàng lôùp xaõ hoäi, thaäm chí caû nhöõng ngöôøi ngheøo khoå cuõng phaûi goùp 300 ñoàng. Bieän phaùp thu nhaän coù veû linh hoaït, coù theå noäp tieàn, luùa, vaøng, baïc, ruoäng ñaát vaø hieän vaät coù giaù trò thuaän tieän cho thu nhaän, nhöng ñaõ gaây bao heä luïy cho ngöôøi daân tuùng thieáu. Ñòa chuû vaø phuù noâng möôïn côù ñoùng quyõ ñaõ toå chöùc laáy ruoäng phaùt canh. Trung noâng vaø baàn noâng thieáu tieàn, luùa, vaøng, baïc, phaûi vay, möôïn hoaëc ñem ruoäng ñaát, traâu boø... ñeå noäp. Tieåu chuû vaø tieåu thöông tuùng baán phaûi noäp caû voán lieáng vaø coâng cuï saûn xuaát,... töùc “ñoäng vieân ñeán taøi saûn goác, sinh keá cuûa nhaân daân: ruoäng ñaát, traâu boø, voán lieáng”(1). Ñeå coù thaønh tích thi ñua ñaõ coù “moät soá caùn boä vaø ñòa phöông thieân veà meänh leänh, eùp buoäc daân chuùng ñoùng goùp”(2). Ruoäng ñaát, traâu boø, luùa, coâng cuï saûn xuaát... cuûa daân ñoùng goùp laïi baûo quaûn keùm, hö hoûng vaø söû duïng phung phí. Haäu quaû ñaõ aûnh höôûng ñeán chính trò, saûn xuaát vaø ñôøi soáng cuûa nhaân daân. Sai laàm veà thu quyõ “chuyeån maïnh” laø moät trong “ba vieäc lôùn ñaõ laøm cho tình hình chính trò Lieân khu V naêm 1950 caêng thaúng”(3). 3. Tieáp tuïc cuûng coá haäu phöông vöõng maïnh Trong caùc naêm 1950 - 1951, ñeå taêng cöôøng söùc maïnh ñaïi (1) Ngaøy 14-11-1950, Chuû tòch Hoà Chí Minh göûi Maät ñieän soá 509 pheâ bình caùn boä chính quyeàn vaø caùc ñoaøn theå Mieàn Nam Trung Boä, khoâng phaûi laø thaùng 5-1951. (2) Baùo caùo tình hình Lieân khu V naêm 1950, Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 11, sñd, trang 715. (3) Cuoái naêm 1950, theo Baùo caùo cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä: Soá hoäi vieân caùc ñoaøn theå vuøng töï do laø 1.393.000 ngöôøi chieám 1/3 daân soá, hoäi vieân caùc ñoaøn theå ôû Bình Ñònh chieám gaàn 1/3 soá hoäi vieân toaøn khu (hoäi vieân tænh Bình Ñònh 427.000/hoäi vieân toaøn Lieân khu 1.393.000). 115
ñoaøn keát toaøn daân vaø hieäu löïc cuûa chính quyeàn nhaân daân tröôùc tình hình môùi, Tænh uûy chuû tröông: phaûi môû roäng vaø cuûng coá Maët traän, trong ñoù laáy cuûng coá Hoäi Noâng daân cöùu quoác laøm trung taâm; ñoàng thôøi kieän toaøn boä maùy chính quyeàn caùc caáp theo höôùng chính quyeàn daân chuû nhaân daân, ñaëc bieät chuù yù chính quyeàn mieàn nuùi. Veà môû roäng vaø cuûng coá Maët traän vaø caùc ñoaøn theå quaàn chuùng ñeán cuoái naêm 1950 soá hoäi ñoaøn vieân toaøn tænh coù 427.000 ngöôøi, taêng 143.000 ngöôøi so vôùi cuoái naêm 1949, chieám gaàn 2/3 daân soá vaø 3/4 cöû tri(1). Uy tín cuûa Maët traän Lieân Vieät ñöôïc ñeà cao trong coâng taùc toång ñoäng vieân, vaän ñoäng caùc quyõ nuoâi quaân,... Hoäi Noâng daân cöùu quoác khoâng nhöõng laøm noøng coát trong phong traøo ñaåy maïnh saûn xuaát vaø tieát kieäm, ñi daân coâng... maø coøn ñi ñaàu trong cuoäc vaän ñoäng chuyeån caùc toå hôïp taùc lao ñoäng thaønh caùc toå saûn xuaát, voøng vaø ñoåi coâng. Hoäi Phuï nöõ tích cöïc tham gia caùc toå chöùc phoø trôï daân quaân, noåi baät laø trong phong traøo thi ñua “Phuï nöõ 5 toát” vaø phong traøo “Phuï nöõ chöùc nghieäp”. Vôùi thanh nieân keå caû thanh nieân hoïc sinh, ngoaøi vieäc haêng haùi tham gia caùc löïc löôïng vuõ trang nhaân daân vaø thanh nieân xung phong, coøn ñi ñaàu trong phong traøo “Xaây döïng ñôøi soáng môùi”. Naêm 1951, do phaûi taäp trung cho coâng taùc thu thueá noâng nghieäp, neân UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä cho pheùp tænh Bình Ñònh hoaõn cuoäc baàu cöû Hoäi ñoàng nhaân daân tænh vaø xaõ khoùa III. Ñeå cuûng coá chính quyeàn, tænh ñaõ ñöa moät soá caùn boä coù naêng löïc laø baàn noâng vaø phuï nöõ vaøo caùc cô quan caáp xaõ vaø huyeän. Veà giaûm bieân cheá, theo keá hoaïch chung cuûa khu thì cuoái naêm 1951 môùi ôû böôùc toå chöùc hoïc taäp chuû tröông vaø chính saùch, nhöng ngaønh haønh chính caáp tænh cuõng Cuoái naêm 1950, theo Baùo caùo cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn (1) Nam Trung Boä: Soá hoäi vieân caùc ñoaøn theå vuøng töï do laø 1.393.000 ngöôøi chieám 1/3 daân soá, hoäi vieân caùc ñoaøn theå ôû Bình Ñònh chieám gaàn 1/3 (427.000/ 1.393.000) soá hoäi vieân toaøn khu. 116
giaûm ñöôïc 83/810 ngöôøi(1), vaø taäp trung caùc ngaønh chuyeân moân vaøo vaên phoøng UÛy ban khaùng chieán haønh chính caùc caáp. Trong 2 naêm 1950 - 1951, tænh môû 3 ñôït “reøn caùn, chænh cô”, rieâng ñôït 1 vaø 2 (thaùng 8 vaø thaùng 11-1950) môû 5 lôùp cho 239 ngöôøi töø hoäi vieân hoäi ñoàng nhaân daân vaø uûy vieân uûy ban caáp xaõ, huyeän ñeán tröôûng ty, tröôûng phoøng caáp tænh tham gia. Nhìn chung, coâng taùc cuûng coá boä maùy chính quyeàn caùc caáp môùi taäp trung quyeàn löïc vaøo UÛy ban khaùng chieán haønh chính, vieäc ñeà cao coâng noâng coøn maùy moùc vaø hình thöùc, kieän toaøn caáp tænh ñöôïc moät phaàn, caáp huyeän luùng tuùng, caáp xaõ môùi baét ñaàu(2). Ñeå chaán chænh coâng taùc thöôïng du, Tænh uûy vaø UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh ñaõ taêng cöôøng cho ba huyeän mieàn nuùi 82 caùn boä chính trò vaø chuyeân moân. Taïi vuøng cao An Laõo vaø Vónh Thaïnh ñaõ thay caùc toå chöùc quaàn chuùng theo kieåu mieàn xuoâi (Noâng daân, Thanh nieân,...) baèng caùc hoäi ñi saên, caùc toå phaùt raãy vaø baûo veä raãy, hoäi ñaùnh Taây,... Vôùi söï chuyeån höôùng veà hình thöùc toå chöùc naøy khoâng nhöõng taäp hôïp ñöôïc löïc löôïng treû chòu xa laøng tham gia coâng taùc khaùng chieán, maø coøn tranh thuû ñöôïc nhieàu chuû laøng vaø caùc giaø laøng ôû buoân, noùc. Veà chính quyeàn ñeán cuoái naêm 1950 ñaõ nhaäp khoaûng 180 laøng vuøng thaáp vaø vuøng cao, so vôùi naêm 1949 taêng 15 laøng ñeå laäp 37 xaõ (huyeän An Laõo 14, huyeän Vónh Thaïnh 10, huyeän Vaân Canh 13) vôùi hôn 8.800 cöû tri vaø 15.130 daân cuøng Hoäi ñoàng nhaân daân vaø UÛy ban khaùng chieán haønh chính xaõ(3). Chính quyeàn ñaõ huy ñoäng nhaân taøi, vaät löïc taïi choã hôn 700.000 ñoàng (3) Baùo caùo cuoái naêm 1951 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä: quyù II naêm 1951, boä maùy haønh chính caáp tænh cuûa Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi, Bình Ñònh, Phuù Yeân, Kon Tum, Ñaéc Laéc giaûm 810 ngöôøi, rieâng Bình Ñònh 83 ngöôøi. (2),(3) Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh Bình Ñònh, tlñd. (3) Baùo caùo toång keát cuoái naêm 1951 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh. 117
cho quyõ chuyeån maïnh, 364.000 ñoàng vaø 22 taán luùa cho ngaân saùch ñòa phöông, cuøng hôn 3.400 ñoäi vieân daân quaân du kích xaõ, töùc hôn 38% daân soá. Veà ñaøo taïo caùn boä, ngoaøi 100 caùn boä cho UÛy ban khaùng chieán haønh chính huyeän vaø xaõ do Phoøng Daân toäc thieåu soá tænh ñaøo taïo, caùc huyeän coøn ñaøo taïo taïi choã 77 ngöôøi, trong ñoù coù 26 caùn boä ngöôøi daân toäc(1). Nhaèm oån ñònh tình hình chính trò trong tænh, ñaàu naêm 1951 Tænh uûy môû ñôït sinh hoaït chính trò cho Ñaûng boä vaø nhaân daân. Trong Ñaûng hoïc taäp vaø kieåm ñieåm theo noäi dung Maät ñieän soá 509 ngaøy 14-11-1950 cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh göûi caùn boä chính quyeàn vaø caùc ñoaøn theå Nam Trung Boä veà nhöõng sai laàm trong toång ñoäng vieân vaø thöôïng du vaän. Caùc ñoaøn theå hoïc taäp Chính cöông, Ñieàu leä, Tuyeân ngoân cuûa Ñaïi hoäi toaøn quoác thoáng nhaát Vieät Minh - Lieân Vieät (thaùng 3-1951). Beân caïnh ñoù tænh ñaõ tieán haønh ñieàu chænh möùc ñoùng goùp, möùc giaûm toâ, traû laïi ruoäng ñoäng vieân cuûa baàn noâng vaø trung noâng, cho ñòa chuû chuoäc laïi ruoäng noäp vaøo quyõ chuyeån maïnh, boû chuû tröông “thoáng nhaát thu nhaët vaø chæ huy phaân phoái”, thöïc hieän töï do giao löu haøng hoùa trong vuøng töï do. Tænh uûy cuõng ñaõ trieån khai nhieàu giaûi phaùp ñeå ñaûm baûo an ninh traät töï treân ñòa baøn: Vôùi vuï aùn “Maët traän quoác gia baøi coäng”, ta ñaõ toå chöùc cho nhaân daân caùc ñòa phöông trong tænh tham gia mít-tinh uûng hoä chuû tröông, chính saùch veà toân giaùo cuûa Chính phuû, cöïc löïc leân aùn boïn phaûn ñoäng, toå chöùc hoäi nghò ñoaøn keát giaùo löông ôû nhöõng vuøng ñoâng tín ñoà Coâng giaùo ñeå giaûi quyeát nhöõng maéc möùu giöõa hai beân(2). ÔÛ caùc huyeän mieàn nuùi ñaõ kieåm ñieåm soá caùn boä Kinh coù nhöõng sai phaïm veà chính saùch daân toäc, chaán chænh caùc chi ñieám Kinh - Thöôïng ôû Taø Laêng (huyeän Vónh Thaïnh) vaø (1) Baùo caùo cuoái naêm 1950 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính tænh Bình Ñònh, tlñd. (2) Baùo caùo toång keát cuoái naêm 1951 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh. 118
Canh Thaønh, Canh Tieán (huyeän Vaân Canh), vaän ñoäng nhaân daân phaùt trieån hoa maøu ñeå khaéc phuïc naïn ñoùi giaùp haït. Ñoái vôùi vieäc ñòch laäp teà vaø oå vuõ trang ôû 2 laøng Kon - Plo vaø Giaù Maây, ñoaøn coâng taùc vuøng cao Vónh Thaïnh cuûa tænh ñaõ baùm ñòa baøn vaän ñoäng caùc giaø laøng vaø phaân hoùa soá thanh nieân nhaän suùng ñeå töøng böôùc voâ hieäu hoùa aâm möu naøy cuûa ñòch. Caùc laøng Chu, Thinh, Kon - Yôn, 2 laøng Maëc... gaàn ñoàn Tuù Thuûy vaø Kan - Nak thì vaän ñoäng daân caát giaáu taøi saûn, xaây döïng laøng chieán ñaáu, choáng ñòch doàn daân(1). Veà caùc löïc löôïng vuõ trang, ñaàu naêm 1950 caùc caáp uûy vieân töø tænh xuoáng xaõ tröïc tieáp laøm chính trò vieân Ban Quaân söï vaø uûy vieân Ñaûng ñoaøn chính quyeàn cuøng caáp. Ñoàng thôøi, laäp Lieân chi tröïc thuoäc Tænh uûy taïi Tænh ñoäi ñeå chuyeân traùch coâng taùc Ñaûng vaø coâng taùc chính trò trong boä ñoäi ñòa phöông. Trong ñôït “reøn caùn chænh quaân” laàn thöù hai (1950 - 1951), vôùi caùc lôùp hoïc taäp chính trò vaø quaân söï ñaõ goùp phaàn khaéc phuïc moät soá leäch laïc veà tö töôûng, quan ñieåm. Rieâng löïc löôïng daân quaân du kích thoân, xaõ, ñaàu naêm 1950 tænh ñaõ môû hôn 150 khoùa cho ñoäi vieân caùc ñoäi du kích chuû löïc xaõ vaø 1.905 caùn boä töø Trung ñoäi ñeán xaõ ñoäi, trong ñoù coù 175 chính trò vieân vaø xaõ ñoäi tröôûng(2). Ñeå luyeän quaân trong thöïc teá chieán ñaáu, haøng naêm tænh ñöa töø 5 - 7 ñaïi ñoäi ñi tham gia chieán ñaáu taïi caùc chieán tröôøng: Quaûng Nam, Ñaø Naüng, Baéc Taây Nguyeân, Baéc Khaùnh Hoøa,... (naêm 1950, löïc löôïng ñi tham gia chieán ñaáu laø 2.014 ngöôøi, goàm: 584 boä ñoäi ñòa phöông, 1.350 du kích chuû löïc xaõ vaø 80 trinh saùt vieân). Caùc löïc löôïng vuõ trang tænh coøn tích cöïc tham gia taêng gia saûn xuaát töï tuùc. Caùc ñaïi ñoäi boä ñoäi ñòa phöông tænh, huyeän vaø caùc ñôn vò tröïc thuoäc tænh ñoäi ñeàu coù 1 tieåu ñoäi “noâng binh”; du kích xaõ coù cô sôû (1) Baùo caùo ñaëc bieät tình hình mieàn Taây tænh Bình Ñònh naêm 1951 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh. (2) Baùo caùo tình hình 6 thaùng ñaàu naêm 1950 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh. 119
töï tuùc, haøng naêm thu hoaïch ñöôïc moät khoái löôïng ñaùng keå veà löông thöïc vaø gia suùc(1). Ñeå ñoái phoù vôùi maùy bay ñòch baén phaù, tænh cho sô taùn caùc thò töù ñoâng daân, laäp caùc ban phoøng thuû, baûo veä kho taøng, cô xöôûng vaø nhöõng ñoäi phoøng, chöõa chaùy, vaän ñoäng daân laøm bòch ñaát chöùa luùa, di chuyeån taøi saûn, chuaån bò ñoà daäp löûa vaø bom napan. Ñoàng thôøi, huy ñoäng löïc löôïng söûa chöõa vaø ñaøo theâm giao thoâng haøo, haàm traùnh phi phaùo cho ngöôøi vaø gia suùc, haàm truù aån coâng coäng vaø toå chöùc nhoùm chôï, hoïc taäp vaøo ban ñeâm. Nhöõng nôi ñòch coù theå nhaûy duø thì caém theâm coïc phoøng khoâng, cuûng coá haàm haøo chieán ñaáu ôû nhöõng nôi xung yeáu. Heä thoáng phaùt hieän, caûnh giôùi vaø baùo ñoäng ñòch oanh kích, ñoå boä, caøn queùt ñöôïc taêng cöôøng veà ngöôøi vaø phöông tieän. Ghe thuyeàn ñaùnh caù ñeàu coù du kích ñi keøm, coù luø thoâng nöôùc kòp thôøi laøm ñaém ñeå baûo toaøn ngöôøi vaø ngö cuï. Coâng taùc phoøng gian baûo maät, choáng giaùn ñieäp cuõng ñöôïc taêng cöôøng. Tænh môû ñôït hoïc taäp “Baûo veä traät töï trò an” trong nhaân daân vaø phaùt trieån maïng löôùi coäng taùc vieân an ninh ôû thoân, xoùm. Caùc cô quan, cô xöôûng, kho taøng, ñôn vò boä ñoäi ñoùng ôû ñaâu ñeàu phoái hôïp chaët cheõ vôùi chính quyeàn vaø coâng an ôû ñoù trong coâng taùc phoøng gian baûo maät. Trong caùc naêm 1950 - 1951, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa nhaân daân, coâng an ñòa phöông khoâng chæ giaûi quyeát kòp thôøi nhöõng vuï vieäc laøm maát an ninh ôû thoân, xaõ, maø coøn phoái hôïp vôùi Coâng an Lieân khu khaùm phaù toå chöùc giaùn ñieäp “Maët traän quoác gia baøi coäng” (thaùng 10-1950), baét goïn moät nhoùm thanh nieân Coâng giaùo duøng thuyeàn chaïy vaøo vuøng taïm chieám ôû xaõ Caùt Chaùnh (huyeän Phuø Caùt) (thaùng 11-1951)(2). (1) Naêm 1950, caùc loaïi quaân cuûa tænh ñaõ saûn xuaát: 268 maãu thu 630.000 kg luùa vaø maøu; nuoâi 45 con traâu, 20 con boø, 29 con heo, 4.842 con gaø vòt, 13 maùy may, haøng thaùng thu 1.092.000 ñoàng; 1 xöôûng deät vôùi 14 khung, haøng naêm saûn xuaát 30.000 meùt khoå chieác. Du kích Quy Nhôn vaø xaõ Tam Quan moãi nôi coù moät giaøn maønh, Huyeän ñoäi Tuy Phöôùc coù 1 xöôûng giaáy. (2) Thôøi ñieåm vuï Caùt Chaùnh, chuùng toâi döïa vaøo Baùo caùo toång keát cuoái naêm 1951 cuûa Tænh uûy Bình Ñònh. 120
Thöïc hieän chuû tröông xaây döïng haäu phöông veà kinh teá, Bình Ñònh phaùt trieån maïnh caû noâng nghieäp vaø tieåu - thuû coâng. Trong noâng nghieäp, ñeå phaùt trieån saûn xuaát thaâm canh, tænh chuù troïng phaùt ñoäng caùc phong traøo “nöôùc, phaân, gioáng”. Veà nöôùc, ngoaøi vieäc tu boå haøng ngaøn ñaäp, möông, bôø baïn,... tænh coøn huy ñoäng nhaân coâng vaø tieàn, luùa, laøm môùi caùc coâng trình tieåu thuûy noâng, naêm 1950 caùc coâng trình môùi naøy töôùi vaø ngaên maën gaàn 9.000 maãu. Ñaàu naêm 1951, tænh ñöa caùn boä Noâng hoäi vaøo Ban Quaûn trò caùc ñaäp lôùn phía Nam tænh, ñaëc bieät laø ñaõ giaûi quyeát ñöôïc tình traïng tranh giaønh nöôùc “truyeàn ñôøi” giöõa caùc ñaäp doïc soâng Koân. Phong traøo laøm phaân boùn ñöôïc noâng daân höôûng öùng maïnh meõ, neáu naêm 1950 toaøn tænh môùi coù 19.622 haàm phaân caùc loaïi, thì naêm 1951 leân tôùi 35.000 haàm vôùi 90% ñeàu coù maùi che. Phong traøo laøm phaân baéc töø Hoaøi Nhôn, Phuø Myõ lan roäng tôùi Phuø Caùt, Bình Kheâ,... Töø naêm 1950, noâng daân nhieàu nôi ñöôïc höôùng daãn veà kyõ thuaät gieo thöa, caáy nhoû buïi, choïn gioáng vaø chaêm soùc ruoäng luùa gioáng...(1). Qua caùc muøa “thi ñua thaâm canh”, naêng suaát vaø saûn löôïng luùa vaø hoa maøu taêng. Naêm 1950, maëc duø vuï luùa töù quyù chæ coù 9.200 maãu, nhöng laàn ñaàu tieân saûn löôïng luùa toaøn tænh ñaït 176.700 taán (vuøng töï do 597.000 taán). Naêm 1951, caû 3 vuï (vuï thaùng 8, vuï thaùng 10 vaø vuï thaùng 12) maát töø 30 - 40% saûn löôïng luùa toaøn tænh, chæ ñaït 141.120 taán (vuøng töï do 341.320 taán), nhöng nhôø taêng dieän tích vuï luùa töù quyù leân 24.700 maãu vaø thu 14.700 taán, dieän tích hoa maøu caùc loaïi taêng leân tôùi 26.965 maãu (taêng gaàn 100.000 maãu so vôùi naêm 1950), neân saûn löôïng löông thöïc toaøn tænh khoâng giaûm nhieàu. Ngaøy 15-10-1950, tænh ñem hôn 210 maãu ruoäng ñaát cuûa Phaùp ôû ñoàn ñieàn Portier (huyeän Tuy Phöôùc) vaø Delignon (huyeän Bình Kheâ), chia cho (1) Baù o caù o cuoá i naê m 1950 cuû a UÛ y ban khaù n g chieá n haø n h chính tænh Bình Ñònh vaø Mieàn Nam Trung Boä, Baùo caùo cuoái naêm 1951 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Mieàn Nam Trung Boä vaø Tænh uûy Bình Ñònh, tlñd. 121
176 hoä noâng daân thieáu ruoäng, trong ñoù coù 6 gia ñình lieät só, 8 thöông binh, 18 gia ñình boä ñoäi taïi nguõ,... Veà giaûm toâ, naêm 1951 toaøn tænh coù 14.930 taù ñieàn ñöôïc höôûng 870.700 kg luùa toâ, 2.500 taán luùa taêng vuï vaø 121 taán hoa maøu. Vuøng cao 3 huyeän mieàn nuùi nhôø phaùt trieån maïnh hoa maøu phuï vaø ñöôïc Ban Kinh - Thöôïng tieáp teá gaïo kòp thôøi, neân vöôït qua naïn ñoùi giaùp haït naêm 1951. Vuøng thaáp huyeän Vaân Canh taêng dieän tích luùa gieo, coøn vuøng thaáp huyeän An Laõo thì phaùt trieån luùa caáy 2 vuï, laøm 17 bôø xe nöôùc, neân ñôøi soáng coù phaàn oån ñònh hôn Vónh Thaïnh(1). Veà saûn xuaát tieåu - thuû coâng nghieäp, moät soá ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp quan troïng cuûa tænh ñaït möùc khaù cao. Ngaønh sôïi vaø deät, soá ngöôøi keùo sôïi töø 20.000 ngöôøi (naêm 1949) leân 35.000 ngöôøi vôùi saûn löôïng sôïi ñaït 264 taán/naêm, taêng 164 taán (so vôùi naêm 1949); khung cöûi (ñoâi vaø chieác) taêng töø 1.074 leân 5.300 khung vaø saûn löôïng vaûi caùc loaïi töø 100 taán (naêm 1949) leân 268 taán/naêm, rieâng vaûi xi-ta khoâng taêng nhöng kyõ thuaät ñaùnh chæ töø 13 x 13 sôïi leân 17 x 17 sôïi. Ngaønh giaáy, nhôø caûi tieán kyõ thuaät vaø tìm ñöôïc nguyeân lieäu môùi taïi choã, neân saûn löôïng giaáy caùc loaïi töø 249 taán (naêm 1950) leân 275 taán (naêm 1951), chaát löôïng giaáy ñaùnh maùy vaø in baïc tín phieáu toát hôn. Ngaønh xaø phoøng ñaït 15.000 kg/16.700 kg/thaùng, xaø phoøng Quy Nhôn khoâng keùm xaø phoøng ngoaïi, giaù laïi reû hôn. Ngaønh daàu döøa (naêm 1951) saûn xuaát ñöôïc 1.075 taán, so vôùi caû vuøng töï do thì rieâng tænh Bình Ñònh taêng 1.000 taán. Ngaønh reøn vaø cô khí söûa chöõa phaùt trieån khaù maïnh, toaøn tænh coù 342 loø reøn, chieám 34,44% soá loø reøn toaøn vuøng töï do (993 loø toaøn vuøng töï do). Khoâng nhöõng saûn xuaát vaø cung caáp nhieàu haøng noâng cuï vaø gia duïng cho ñòa (1) Baùo caùo cuoái naêm 1951 cuûa UÛy ban khaùng chieán haønh chính Nam Trung Boä, tlñd vaø Thoáng keâ tình hình tieåu thuû coâng nghieäp... vaø Taøi lieäu tham khaûo veà tình hình kinh teá taøi chính Lieân khu V, tlñd. 122