zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Y Tế - Sức Khoẻ

» Y khoa - Dược

Tổng quan về quá trình lão hóa ở người cao tuổi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Báo xấu

14
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lão hóa là một quá trình liên quan đến các thay đổi sinh lý, môi trường, tâm lý, xã hội và hành vi ở người cao tuổi. Các thay đổi liên quan đến tuổi phần lớn là tự nhiên và lành tính. Bài viết trình bày tổng quan về quá trình lão hóa ở người cao tuổi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổng quan về quá trình lão hóa ở người cao tuổi

Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 1-5 INSTITUTE OF COMMUNITY HEALTH A REVIEW OF THE AGING PROCESS IN OLDER PEOPLE Le Dinh Thanh1,2* Thong Nhat Hospital - No. 1 Ly Thuong Kiet, Ward 7, Tan Binh District, Ho Chi Minh City, Vietnam 1 2 Pham Ngoc Thach University of Medicine HCMC - No .2 Duong Quang Trung, ward 12, district 10, Ho Chi Minh city, Vietnam Received 10/07/2023 Revised 01/08/2023; Accepted 25/08/2023 ABSTRACT Aging is a process associated with changes in physiological, environmental, psychological, behavioral, and social matters in older people. Most of age-related changes are benign. However, some aging changes result in declines in activities of daily function and frailty, and can be risk factor for diseases or worse medical conditions in older people. During the aging process, interactions among genetic, environmental, lifestyle, behavioral, and social factors can influence the speed and level of the aging process. The changes in organs related to the aging process can be benign or a basement leading to vulnerability and acquirement of featured diseases in older people. Therefore, understanding the aging process in older people is necessary in care and treament for older patients. Keywords: Aging; older people. *Corressponding author Email address: ledinhthanhvmc@yahoo.com Phone number: (+84) 913 634 383 https://doi.org/10.52163/yhc.v64i8 1
L.D.Thanh. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 1-5 TỔNG QUAN VỀ QUÁ TRÌNH LÃO HÓA Ở NGƯỜI CAO TUỔI Lê Đình Thanh1,2* Bệnh viện Thống Nhất - Số 1 Lý Thường Kiệt, phường 7, quận Tân Bình, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam 1 2 Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch - Số 2 Dương Quang Trung, phường 12, quận 10, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam Ngày nhận bài: 10 tháng 07 năm 2023 Chỉnh sửa ngày: 01 tháng 08 năm 2023; Ngày duyệt đăng: 25 tháng 08 năm 2023 TÓM TẮT Lão hóa là một quá trình liên quan đến các thay đổi sinh lý, môi trường, tâm lý, xã hội và hành vi ở người cao tuổi. Các thay đổi liên quan đến tuổi phần lớn là tự nhiên và lành tính. Tuy nhiên, có một số thay đổi do lão hóa lại dẫn đến suy giảm các chức năng sống hằng ngày, suy yếu và là yếu tố nguy cơ khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh lý hoặc làm cho tình trạng bệnh lý ở người cao tuổi nặng hơn. Trong quá trình lão hóa, tương tác giữa các yếu tố gen, môi trường, lối sống, hành vi và xã hội có thể ảnh hưởng đến tốc độ và mức độ của sự lão hóa. Sự thay đổi ở các cơ quan do lão hóa ở người cao tuổi có thể là lành tính hoặc là nền tảng dẫn đến tính dễ tổn thương và gây mắc phải các bệnh lý đặc trưng ở người cao tuổi. Do đó, hiểu rõ được quá trình lão hóa ở người cao tuổi là cần thiết trong chăm sóc và điều trị các bệnh nhân cao tuổi. Từ khóa: Lão hóa; người cao tuổi. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ mức độ lão hóa và các bệnh đồng mắc, người cao tuổi có thể được xem là lão hóa thành công hay không. Điều Ở góc độ sinh lý, lão hóa là một quá trình diễn tiến tự này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như di truyền, xã hội, nhiên ở người cao tuổi. Trong quá trình này, có những môi trường sống hay chính lối sống của người đó [2]. thay đổi có thể ảnh hưởng đến hình dáng của người Trong thực hành lâm sàng, người bác sĩ cần hiểu được cao tuổi nhưng không gây nguy hại, như tóc bạc hay thay đổi nào là lão hóa tự nhiên và thay đổi nào là bệnh da nhăn. Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến lý ở người cao tuổi. Phân biệt và xác định chính xác các tâm sinh lý hay chất lượng cuộc sống của người cao thay đổi này giúp góp phần nâng cao chất lượng chăm tuổi nhưng không ảnh hưởng đến sức khỏe ở nhóm đối sóc và điều trị cho các bệnh nhân cao tuổi. tượng này [1]. Bên cạnh đó, có những thay đổi là yếu tố nguy cơ dẫn đến người cao tuổi dễ bị tổn thương trong cuộc sống và dễ mắc các bệnh lý cấp và mạn tính. Ví 2. CÁC THAY ĐỔI DO QUÁ TRÌNH LÃO HÓA dụ thiếu cơ, giảm sức cơ có thể dẫn đến tăng nguy cơ té ngã hay rối loạn giấc ngủ có thể dẫn đến trầm cảm 2.1. Thay đổi hằng định nội môi hay thay đổi điều hòa các thụ thể áp suất dẫn đến người Hệ thống điều hòa hằng định nội môi suy giảm theo cao tuổi dễ hạ huyết áp tư thế. Dựa trên tốc độ lão hóa, thời gian. Sự suy giảm này không gây tình trạng bệnh *Tác giả liên hệ Email: ledinhthanhvmc@yahoo.com Điện thoại: (+84) 913 634 383 https://doi.org/10.52163/yhc.v64i8 2
L.D.Thanh. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 1-5 lý nhưng làm giảm khả năng thích nghi với các thay trưởng β có liên quan đến quá trình lão hóa của các đổi của môi trường khiến cơ thể dễ bị tổn thương hơn động mạch lớn [4]. so với khi còn trẻ tuổi. Các thay đổi hằng định nội môi 2.3. Thay đổi do lão hóa hệ thần kinh ở người cao tuổi dẫn đến các thay đổi thường gặp là giảm khả năng thích ứng với căng thẳng tâm lý, giảm khả năng thích Lão hóa hệ thần kinh đặc trưng bởi biến đổi về mạch ứng nhiệt độ môi trường, giảm điều hòa huyết áp khi máu, chất dẫn truyền thần kinh, khung tế bào, cấu trúc thay đổi tư thế, giảm khả năng tiêu hóa bữa ăn, giảm và phân tử trong não bộ. Những thay đổi cấu trúc lan thể tích tuần hoàn hữu hiệu, dễ tăng hay hạ đường tỏa, chất trắng và chất xám. Tất cả các loại tế bào của huyết và rối loạn điện giải. Cơ chế chung gây nên các não bộ đều biến đổi theo tuổi, gồm chết tế bào, biến tình trạng này là do khả năng dự trữ sinh lý giảm, khả đổi đuôi gai, mất và tái cấu trúc synap, phản ứng của tế năng nhận biết thay đổi giảm và khả năng đáp ứng bào thần kinh đệm. Những biến đổi này có thể do biến thích hợp giảm theo tuổi [3]. Trong thời đại bệnh tim đổi của các protein khung và sự lắng đọng các protein mạch và đái tháo đường chiếm tỷ lệ cao trong mô hình không hòa tan như tau protein và α-synuclein trong tế bệnh tật ở người cao tuổi thì vấn đề nước, điện giải, bào thần kinh và các amyloid ở gian bào. Những đường đường huyết cần được quan tâm hàng đầu. Do đó, ở dẫn truyền tín hiệu của tế bào vốn điều khiển sự tăng bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh đái tháo đường và/hay trưởng và di chuyển của tế bào bị biến đổi góp phần gây bệnh tim mạch thì việc điều chỉnh mức đường huyết ra những thay đổi bệnh lý cũng như thích ứng của não và huyết áp cần cân nhắc giữa lợi ích lâu dài và các bộ. Những biến đổi chính bao gồm: tích tụ các mảng biến chứng cấp có thể có do điều chỉnh quá mức ở các amyloid, tăng số lượng tế bào sao hoạt hóa, vi bào đệm, đối tượng này. thay đổi hình dạng ty thể, các đám rối sợi thần kinh tích tụ trong tế bào thần kinh, tế bào thần kinh chết hoặc 2.2. Thay đổi do lão hóa hệ tim mạch ở người cao tuổi thay đổi hình dạng, synap thần kinh giảm số lượng và Hình thái các buồng tim thay đổi rõ rệt theo tuổi. Kích thay đổi hình dạng, mạch máu tăng xơ vữa và xơ cứng thước nhĩ tăng lên theo tuổi, do tâm nhĩ giãn cùng với và giảm thể tích chất xám [5]. tăng thể tích theo độ tuổi. Độ dày thành thất trái tăng 2.4. Thay đổi do lão hóa hệ nội tiết ở người cao tuổi theo tuổi, trong khi đó thể tích thất trái giảm ở cả hai thì tâm thu và tâm trương. Kích thước trục dài của thất trái Trong quá trình lão hóa các tuyến nội tiết, lão hóa ngắn hơn và giảm nhẹ kích thước trong khoang thất trái tuyến tụy có ý nghĩa quan trọng vì liên quan đến đường ở cả hai thì tâm thu và tâm trương; giãn nhĩ trái cùng huyết ở người cao tuổi. Sau 60 tuổi, thể tích nhu mô với gốc động mạch chủ giãn và 1 lệch về phía phải. Khi tụy giảm đi nhưng thể tích khối mỡ vẫn giữ nguyên lão hóa, số lượng tế bào cơ tim giảm do quá trình chết thậm chí tăng hơn. Thể tích toàn bộ của tụy, thể tích theo chương trình và tăng kích thước các tế bào cơ tim nhu mô tụy cũng như thể tích khối mỡ trong tụy đều còn lại do phì đại làm tăng khả năng rối loạn chức năng tăng ở đối tượng thừa cân, béo phì so với nhóm không thất trái và suy tim. Giảm thể tích tâm thu và tâm trương thừa cân, béo phì. Cùng với tình hình thừa cân và béo thất trái theo tuổi và tỷ số khối cơ/thể tích ngày càng phì ngày càng gia tăng ở tất cả các lứa tuổi, đặc biệt ở tăng ở cả hai giới [4]. đối tượng người cao tuổi cũng như tình trạng đề kháng insulin tăng dần theo tuổi, sự thay đổi tỷ trọng mô chế So với mạch máu trẻ, các mạch máu lão hóa đặc trưng tiết các hormon của tụy suy giảm so với sự tích lũy bởi sự gia tăng các gốc oxy phản ứng và viêm mạch của mô mỡ, càng đẩy nhanh quá trình rối loạn điều máu dẫn đến rối loạn chức năng nội mô. Các tế bào cơ hòa đường huyết của cơ thể từ đó dẫn đến tiền đái tháo trơn mạch máu di chuyển vào khoang dưới nội mạc, đường thậm chí là đái tháo đường càng gia tăng theo tăng sinh và gây tích tụ collagen và proteoglycan trong quá trình già hóa. Ở người cao tuổi, không chỉ giảm về lớp nội mạc. Số lượng các tế bào cơ trơn mạch máu số lượng mà tác dụng của insulin cũng giảm dần theo trong lớp trung mạc giảm do sự chết có chương trình. tuổi, nghĩa là tình trạng đề kháng insulin sẽ tăng dần Sự thoái hóa elastin của lớp trung mạc là một trong trong quá trình lão hóa. Ngoài ra, sự thanh thải insulin những phát hiện bệnh lý chính của lão hóa động mạch của gan tăng theo tuổi tác, do đó có ít insulin hơn để và là lý do chính cho sự gia tăng xơ cứng của các động tác động lên các tế bào và thúc đẩy sự hấp thu glucose mạch lớn theo tuổi. Các con đường khác nhau bao gồm vào tế bào. Cùng với rối loạn bài tiết insulin, đề kháng các cytokin viêm, phân tử bám dính, và yếu tố tăng insulin là hai yếu tố nền tảng góp phần làm tăng nguy 3
L.D.Thanh. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 1-5 cơ rối loạn đường huyết đưa đến tỷ lệ cao đái tháo bề mặt cũng bị thay đổi theo độ tuổi và dịch phế nang đường ở người cao tuổi [6]. có hàm lượng protein tiền viêm cao hơn với đặc tính 2.5. Thay đổi do lão hóa hệ cơ xương khớp ở người kháng viêm giảm. Bên cạnh đó, có sự tích tụ amyloid cao tuổi trong mạch máu phổi và vách phế nang ở người cao tuổi [8]. Hình thái cơ bắp có sự thay đổi rõ rệt, kích thước các khối cơ giảm dần đi theo tuổi. Mất khối lượng cơ liên 2.7. Thay đổi do lão hóa hệ tiêu hóa ở người cao tuổi quan đến lão hóa là do teo các sợi cơ. Sự teo này phần Quá trình lão hóa có tác động đáng kể về mặt lâm lớn là do mất protein tơ cơ, rõ rệt hơn ở sợi nhanh và sàng đối với nhu động của hầu họng và thực quản, ít hơn ở sợi chậm. Có sự giảm tổng hợp protein cơ và chức năng đại tràng, khả năng miễn dịch và chuyển ty thể theo tuổi tác. Điều này một phần là do những hóa thuốc qua đường tiêu hóa. Một số rối loạn chức thay đổi nội tiết liên quan đến lão hóa, cụ thể là giảm năng ống tiêu hóa ở bệnh nhân cao tuổi có thể là do tác sản xuất các cytokin đồng hóa bao gồm yếu tố tăng động chồng chất của các bệnh mạn tính và ảnh hưởng trưởng giống insulin-1 trong cơ bắp lão hóa. Các cơ của môi trường/lối sống (thuốc, rượu, thuốc lá). Mặt vân ở người cao tuổi cũng thường biểu hiện “đề kháng khác, do ống tiêu hóa thể hiện khả năng dự trữ đáng đồng hóa”, nghĩa là các kích thích đồng hóa như tập thể kể nên nhiều khía cạnh của chức năng ống tiêu hóa, dục hoặc bổ sung axit amin thông thường sẽ giúp tổng chẳng hạn như bài tiết và hấp thu ở ruột, được bảo hợp protein cơ nhưng ở người cao tuổi đáp ứng này suy tồn theo tuổi tác. Sự suy giảm nhẹ trong bảo vệ tế bào giảm nặng. Những thay đổi về xương xảy ra trong quá niêm mạc dạ dày hoặc thanh thải axit thực quản có thể trình lão hóa bình thường bao gồm: 1) những thay đổi trở nên đáng kể khi có tác dụng phụ chồng chất của về động lực học của quần thể tế bào xương, dẫn đến sự một số loại thuốc hoặc bệnh đồng mắc. Những thay tách rời quá trình tạo xương và hủy xương bình thường; đổi phổ biến liên quan đến tuổi tác trong chức năng 2) những thay đổi trong cấu trúc xương (ví dụ: sắp xếp ống tiêu hóa, chẳng hạn như táo bón, có thể do nhiều lại các thanh chống bè) và hình dạng mặt cắt ngang (đặc nguyên nhân như thuốc men, suy giảm chức năng sàn trưng bởi sự mở rộng dưới màng xương và mở rộng chậu hoặc các bệnh đi kèm như thoái hóa thần kinh khoang tủy); 3) tích tụ các vết nứt nhỏ; 4) sự chênh lệch tiến triển. Người cao tuổi dường như dễ bị nhiễm cục bộ về nồng độ khoáng chất lắng đọng cùng với quá trùng xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa, cho trình giảm khoáng hóa ở một số khu vực và quá trình thấy rằng lão hóa có thể làm suy giảm khả năng miễn khoáng hóa ở những khu vực khác; và 5) thay đổi hàm dịch của niêm mạc đường tiêu hóa [8]. lượng protein và tổ chức của chất nền. Theo tuổi tác, 2.8. Thay đổi do lão hóa hệ thận tiết niệu ở người sụn khớp mỏng dần đi và thay đổi màu sắc từ màu trắng cao tuổi lấp lánh sang màu vàng xỉn và tính chất cơ học của nó cũng bị suy giảm. Có sự giảm độ cứng kéo, cường độ Sau 40 tuổi trọng lượng thận bắt đầu giảm, khoảng 10% mỏi và độ bền, nhưng không có thay đổi đáng kể về mỗi 10 năm và tiếp tục giảm dần sau đó. Giảm trọng tính chất nén của nó; những thay đổi này một phần là lượng chủ yếu ở vùng vỏ, vùng tủy tương đối nguyên do giảm hàm lượng nước trong sụn [7]. vẹn. Trọng lượng thận ở người bình thường khi mới sinh thận cân nặng chỉ 50 g, tăng đến 400 g và dài 12 2.6. Thay đổi do lão hóa hệ hô hấp ở người cao tuổi cm ở người trưởng thành và giảm còn 300 g ở tuổi 90. Có sự biến đổi nhu mô phổi trong quá trình lão hóa. Trọng lượng thận giảm 30% ở độ tuổi 80. Thay đổi Kích thước các tiểu phế quản hô hấp và ống phế nang về kích thước: giảm kích thước thận ở người cao tuổi ngày càng lớn. Điều này xảy ra do mất mô đàn hồi và do xơ hóa các cầu thận và ống thận kẽ. Cấu trúc thận mạng lưới các sợi collagen hỗ trợ, dẫn đến giảm diện ở người cao tuổi thay đổi bao gồm giảm trọng lượng, tích bề mặt trao đổi khí. Khoảng một phần ba diện tích giảm số lượng đơn vị thận, xơ hóa cầu thận, giảm diện bề mặt trên mỗi thể tích mô phổi bị mất đi trong suốt tích lọc của cầu thận, giảm kích thước và số lượng ống cuộc đời và khoảng chết giải phẫu cũng tăng theo. Ở thận và lắng đọng mô liên kết ở tủy thận, dày màng một người cao tuổi khỏe mạnh, điều này có thể ít hoặc đáy cầu thận và ống thận, xơ hóa mạch máu thận và tạo không có ý nghĩa bệnh lý, nhưng việc giảm khả năng thành các nang thận. Có sự giảm lưu lượng máu tưới dự trữ đi kèm với các bệnh lý đồng mắc có thể dẫn đến thận ở người cao tuổi. Tưới máu thận bắt đầu giảm ở độ suy giảm chức năng hô hấp. Thành phần chất hoạt động tuổi 40 và giảm khoảng 10% mỗi thập niên [8]. 4
L.D.Thanh. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 1-5 2.9. Thay đổi do lão hóa hệ sinh sản ở người cao tuổi một thách thức cho các bác sĩ lâm sàng cần nắm vững sự thay đổi lão hóa bình thường như thế nào để từ đó Lão hóa liên quan đến tái cấu trúc mạch máu đặc biệt nhận định đúng các thay đổi bất thường ở các cơ quan được thể hiện bằng việc tăng kích thước các khoang không phải do quá trình lão hóa tự nhiên. mạch máu ở thể hang dương vật. Có sự tăng biến đổi mạch máu động mạch xơ vữa tại thể hang dương vật ở những người cao tuổi. Cấu trúc mạch máu của hang TÀI LIỆU THAM KHẢO dương vật cũng bị thay đổi khi lão hóa. Sự giảm mô sợi cơ và khu vực hang mạch máu có thể hạn chế chức [1] Fatemeh E, Maryam D, Zahra RK et al., The năng cơ bản của mạch máu dương vật. Lão hóa cũng Concept of Successful Aging: A Review Article. liên quan đến một số thay đổi về cấu trúc và chức Current Aging Science, 2020, 13(1): 4-10. năng của động mạch liên quan đến sự thay đổi trong [2] Roy RM, Praval K, Sunil S et al., Determinants mức độ chất steroid trong máu, đặc biệt là testosteron, of active aging and quality of life among older dihydrotestosteron và estradiol. Có sự thay đổi chức adults: systematic review; Frontiers in Public năng của tế bào nội mạc bị suy yếu, sự giảm thư giãn Health, 2023, 11: 1193789. cơ thể hang trên sự cương và giảm nitric oxide trong quá trình lão hóa [8]. [3] Raffaella DM, Valery K, Darren B et al., Cellular senescence in ageing: from mechanisms 2.10. Thay đổi do lão hóa mắt ở người cao tuổi to therapeutic opportunities; Nature Reviews Ở người cao tuổi, có sự suy giảm về số lượng và/hoặc Molecular Cell Biology, 2021, 22(2): 75-95. chất lượng nước mắt do tuyến lệ tiết ra, gây ra các triệu [4] Narayana SVS, Christopher F, Jerome LF, chứng khô mắt. Những thay đổi của mí mắt phản ánh Cardiac changes associated with vascular aging. những thay đổi tương tự xảy ra trên khắp khuôn mặt. Sự Clinical Cardiology, 2020, 43(2): 92-98. teo mô dần dần dẫn đến các nếp gấp và nếp nhăn trên da. Khi mắt già đi, giác mạc phẳng ra. Có xu hướng [5] Jo W, Phillip W, Ian HH et al., Factors associated lắng đọng canxi ở ngoại vi của lớp Bowman với sự lão with brain ageing - a systematic review. BMC Neurology, 2021, 21(1): 312. hóa. Với tuổi tăng, thủy tinh thể cũng có hình dạng ngày càng cong, do đó các thủy tinh thể già hơn có công suất [6] Annewieke WB, Jean-Marc K, M Carola Zillikens khúc xạ cao hơn. Do đó, khi tuổi tác ngày càng tăng, et al., The physiology of endocrine systems with mắt có thể trở nên viễn thị hơn hoặc cận thị hơn [8]. ageing; Lancet Diabetes & Endocrinology, 2018, 6(8): 647-658. 3. KẾT LUẬN [7] Robert AT, Abhinav H, Gautam K et al., Skeletal muscle transcriptome in healthy aging. Nature Lão hóa là quá trình tự nhiên sau khi mỗi người đạt Communications, 2021, 12(1): 2014. đến điểm cao nhất của sự trưởng thành. Trong quá trình [8] Ye ET, Vanessa C, Andrea BM et al., này, tốc độ và mức độ lão hóa sẽ khác nhau ở từng Heterogeneous aging across multiple organ người do nhiều yếu tố tác động. Sự lão hóa diễn ra ở systems and prediction of chronic disease tất cả các cơ quan trong cơ thể ở người cao tuổi và tuổi and mortality; Nature Medicine, 2023, 29(5): càng cao thì thay đổi lão hóa càng rõ nét. Điều này là 1221-1231. 5

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.