Trang tin điện tử của thư viện đại học Việt Nam phục vụ nghiên cứu khoa học và đào tạo khoa học và công nghệ trong các trường đại học

TRANG TIN I N T C A THƯ VI N<br /> I H C VI T NAM PH C V NGHIÊN<br /> C U KHOA H C VÀ ÀO T O KHOA H C VÀ CÔNG NGH TRONG CÁC<br /> TRƯ NG<br /> IH C<br /> PGS. TSKH. Bùi Loan Thùy*<br /> Trong nh ng năm g n ây, thông tin i n t ngày càng kh ng nh v trí c a nó trong ph c<br /> v thông tin v khoa h c và công ngh , tr thành phương ti n thi t y u c a i ngũ gi ng viên,<br /> các nhà nghiên c u, sinh viên các trư ng i h c. Thông tin i n t là công c h u hi u giúp h<br /> n m b t nhanh chóng tri th c, thông tin, tình hình th i s liên quan n các lĩnh v c kinh t , văn<br /> hóa, khoa h c, công ngh và m i m t c a cu c s ng. Thông tin i n t giúp h theo dõi, ti p c n<br /> k p th i s phát tri n c a KH&CN thu c lĩnh v c mình quan tâm.<br /> Lu t Công ngh thông tin ư c Qu c h i khóa XI, kỳ h p th 9 thông qua ngày<br /> 29/06/2007, Ngh nh hư ng d n Lu t Công ngh thông tin, Ngh nh s 64/2007/N -CP<br /> ngày 10/04/2007 v ng d ng công ngh thông tin trong ho t ng c a cơ quan nhà nư c … ã<br /> thi t l p n n t ng pháp lý cơ b n cho vi c y m nh vi c phát tri n h th ng thông tin i n t<br /> nói chung, t o môi trư ng thu n l i cho ho t ng thông tin i n t thư vi n i h c phát tri n.<br /> Tính n cu i năm 2009, c nư c có 150 trư ng i h c, 226 trư ng cao ng, trong ó B<br /> Giáo d c & ào t o qu n lý 54 trư ng (chi m 14,4%)1. H u h t thư vi n các trư ng do B Giáo<br /> d c & ào t o qu n lý là các trư ng có quá trình tin h c hóa thư vi n di n ra ã lâu, l i ch u áp<br /> l c m nh c a vi c ki m nh ch t lư ng g t gao c a B Giáo d c & ào t o trong vài năm g n<br /> ây, nên ã u tư nhi u vào thông tin i n t và có l i th khi qu ng bá hình nh c a mình qua<br /> m ng. V i khá nhi u thư vi n i h c và cao ng do các b , ngành, các a phương qu n lý,<br /> tình tr ng chung c a các thư vi n này là ít nhi u ã có thông tin i n t , có trang tin i n t<br /> nhưng còn nhi u b t c p, ho c hi n ang th i kỳ xây d ng ngu n l c thông tin i n t và kh i<br /> ng thi t k website cho thư vi n.<br /> Hi n nay, ho t ng thông tin i n t c a m t s thư vi n i h c ã có bư c phát tri n<br /> vư t b c, c v tính ch t, n i dung, hình th c ( c bi t là thư vi n các i h c tr ng i m). Các<br /> lo i hình thông tin phát tri n phong phú, a d ng, có hi u qu thi t th c, ngày càng áp ng t t<br /> hơn nhu c u thông tin i n t tăng m nh c a gi ng viên, các nhà nghiên c u, sinh viên. nh ng<br /> trư ng i h c ư c u tư cơ s h t ng công ngh thông tin tương i hi n i, thư vi n bư c<br /> u ã có i u ki n thu n l i<br /> nâng cao kh năng áp ng vi c khai thác, s d ng thông tin<br /> i n t v KH&CN ph c v nghiên c u, gi ng d y và h c t p.<br /> Trong b i c nh Intemet ã tr nên ph c p, các thư vi n i h c u l a ch n các trang tin<br /> i n t (website) như là hình th c ph bi n ư c s d ng<br /> cung c p thông tin m t cách r ng<br /> rãi nh t và giao d ch tr c tuy n v i ngư i dùng tin.<br /> Khi thi t k s n ph m thông tin là website, các thư vi n i h c u òi h i website th c<br /> hi n ư c các ch c năng sau:<br /> <br /> *<br /> <br /> Trư ng HKHXH&NV TP. HCM.<br /> <br /> 1. Cung c p y<br /> thông tin v thư vi n, v v n tài li u và ngu n l c thông tin liên quan<br /> n các chuyên ngành ào t o, trong ó quan tr ng nh t là các thông tin ph c v ho t ng<br /> nghiên c u khoa h c và ào t o c a trư ng theo các ch<br /> liên h v i nhau m t cách logic.<br /> 2. Là phương ti n th c hi n m t s ho t ng tác nghi p và nghi p v , phương ti n trao<br /> i, ti p nh n thông tin ph n h i t các gi ng viên, sinh viên, viên ch c<br /> hoàn thi n quá trình<br /> ph c v , c i ti n ho t ng nghi p v c a thư vi n (di n àn, i tho i tr c tuy n, h i và<br /> áp,…), nâng cao ch t lư ng các s n ph m và d ch v thông tin.<br /> 3. Cung c p tr c tuy n các s n ph m và d ch v c a thư vi n.<br /> ch c năng th nh t, thông tin ư c cung c p m t chi u t thư vi n n ngư i s d ng.<br /> ch c năng th hai và th ba, di n ra s trao i hai chi u gi a thư vi n và ngư i s d ng thông<br /> tin. Thông tin do thư vi n cung c p u ã ư c x lý k thu t<br /> áp ng úng nhu c u c a<br /> ngư i dùng t i các th i i m c th . Vi c s d ng các trang thông tin i n t là m t bư c t<br /> phá quan tr ng<br /> hoàn thi n công tác thư vi n, c i ti n ho t ng nghi p v và ph c v thư<br /> vi n, t o thu n l i cho gi ng viên, sinh viên nghiên c u khoa h c, gi ng d y và h c t p, ti p c n<br /> nhanh chóng và hi u qu<br /> n kho tư li u c a thư vi n và các ngu n tin phong phú trên m ng ã<br /> ư c thư vi n x lý.<br /> H u h t các trang thông tin i n t ang v n hành c a thư vi n i h c hi n nay u th c<br /> hi n ư c c 3 ch c năng các m c<br /> khác nhau v kh i lư ng và ch t lư ng thông tin.<br /> Khi ánh giá các trang thông tin i n t ngư i ta thư ng căn c vào các tiêu chí sau2,3,4,5:<br /> - Tính h p d n, tính c áo, tính tương tác, tính i m i c a thông tin, tính phong phú và<br /> giá tr c a n i dung thông tin, tính liên t c c a s ti p c n t i thông tin/tính c p nh t, tính th m<br /> m ;<br /> - Các kh năng ti p c n và v i t i thông tin, kh năng tìm ki m nhanh và a phương di n<br /> các thông tin c n thi t, kh năng truy c p b ng các i m truy c p khác nhau, kh năng d ch<br /> chuy n trong các bi u ghi nh liên k t siêu văn b n, kh năng liên k t t i thông tin toàn văn;<br /> - Các công c h tr ti n ích cho quá trình tìm ki m thông tin c a ngư i s d ng, các tr<br /> giúp tra c u, các b n hư ng d n c th , d hi u cho ngư i s d ng tìm ki m thông tin, hi n th<br /> k t qu tìm ki m d hi u, rõ ràng, có h p thư ph n h i ý ki n.<br /> Ngoài ra, khi ánh giá trang thông tin i n t c a thư vi n, c n ph i xem xét thêm các tiêu<br /> chí sau:<br /> - Di n bao quát c a trang web: s lư ng bi u ghi trong CSDL, ch<br /> /lĩnh v c khoa h c,<br /> th i gian bao quát tài li u;<br /> - c i m tìm tin: các giao di n tìm ki m thông tin, công c tr giúp tìm tin (tìm cơ b n,<br /> tìm chi ti t, tìm nâng cao, tìm theo toán t logic, tìm theo toán t x p h ng,…); các i m truy<br /> c p khác nhau, ngôn ng tr giúp, kh năng truy c p theo chu n Z39.50;<br /> - c i m xem và khai thác k t qu : kh năng hi n th k t qu tìm ki m d ng ng n g n,<br /> y , MARC, hi n th /minh h a l ch s quá trình tìm, k t qu tìm; Kh năng l c k t qu tìm<br /> ki m v i các tiêu chí<br /> l c như: th i gian, lo i hình tài li u, ngôn ng tài li u, kho lưu tr ,…);<br /> S lư ng bi u ghi tìm ki m trên m t trang màn hình; Kh năng lưu, in ho c g i i k t qu tìm<br /> ki m; Kh năng s p x p các bi u ghi k t qu theo các tiêu chí nhan , tác gi , năm xu t b n,<br /> ch<br /> ,….<br /> <br /> - c i m ph c v : tình tr ng hi n t i c a tài li u, kh năng t mư n hay gia h n mư n<br /> tài li u.<br /> - Tr giúp ngư i dùng: có thông tin hư ng d n, tr giúp thân thi n (d<br /> c, d hi u, d<br /> làm); Ngư i s d ng có th t h c các th t c tìm ki m, có h p thư góp ý,<br /> xu t ý ki n c a<br /> ngư i s d ng, có t i n t khóa h tr tra c u.<br /> Căn c vào các tiêu chí k trên, kh o sát trang thông tin i n t c a các thư vi n i h c<br /> Vi t Nam trên m ng Internet, chúng ta có th rút ra các ưu i m cơ b n sau:<br /> - H u h t các trang tin i n t<br /> u có thông tin y<br /> v ch c năng, nhi m v c a thư<br /> vi n, cơ c u t ch c, n i quy thư vi n, th t c hành chính,…là các thông tin có c trưng n<br /> nh, ít thay i. Vi c qu n lý các thông tin có d ng bài vi t như ph n gi i thi u thư vi n, gi i<br /> thi u ngu n tài nguyên thông tin, hư ng d n s d ng khá thu n l i.<br /> - Bư c u qu ng bá ư c hình nh v thư vi n v i b n c, giúp h hình dung ra l ch s<br /> hình thành và phát tri n, hi n tr ng, ti m l c v các ngu n l c, các d ch v mi n phí và thu phí,<br /> nh ng ho t ng chính c a thư vi n.<br /> - Xét v m t hình th c, các trang tin i n t ã xây d ng ư c m t c u trúc thông tin h p<br /> lý, phân lo i thông tin thành các nhóm và m c khá rõ ràng.<br /> - Cho phép thư vi n qu n lý ư c danh m c nhóm a ch website liên k t, các liên k t v i<br /> các trang tin có liên quan khá y , t o i u ki n thu n l i cho ngư i s d ng có nhu c u tìm<br /> hi u tài li u, thông tin c a thư vi n và các thư vi n khác.<br /> - Cho phép thư vi n qu n lý t t các d li u liên quan n ph n n i dung tài li u như danh<br /> m c nhóm tài li u (văn h c, chính tr , văn hóa, kinh t …), danh m c tùy ch n (tài li u hay, tài<br /> li u m i, tài li u nghiên c u, giáo trình…).<br /> - Cho phép ngư i s d ng truy xu t, tra c u các nhóm thông tin theo các ch<br /> , lĩnh v c;<br /> Ch ra cách th c<br /> ngư i s d ng khai thác thông tin có th tìm ki m ho c ti p c n khai thác<br /> thông tin m c t ơn gi n n tìm nâng cao, sâu hơn.<br /> - M t s trang ch có hình nh tiêu bi u c trưng cho thư vi n mình, có ph n tin t c tương<br /> i phong phú, ư c c p nh t.<br /> - M c di n àn và chuyên m c h i áp, thăm dò ý ki n ư c trình bày a d ng, t o kh<br /> năng tương tác, trao i thông tin tr c tuy n, t o cơ h i cho ngư i s d ng thư vi n nói lên ti ng<br /> nói c a mình không ph thu c vào không gian, th i gian và thư vi n ph i ti p thu các ý ki n y<br /> c i ti n ho t ng c a mình.<br /> - Xét v tính năng khai thác thì h u h t các trang tin i n t<br /> u có tính năng cung c p và<br /> qu n lý thông tin, c p nh t tin t c v các s ki n, ho t ng cơ b n c a thư vi n; Cho phép thư<br /> vi n qu n lý các thông báo i v i b n c và thông báo n i b , qu n lý các d ch v , các yêu<br /> c u cung c p d ch v , hình th c thanh toán, hình th c giao nh n k t qu ; Cho phép thư vi n<br /> qu n lý t t vi c trao i công vi c trong n i b thư vi n mang tính tác nghi p, trao i tin nh n<br /> gi a cán b qu n lý, chuyên viên, nhân viên thư vi n.<br /> - Trên trang tin c a m t s thư vi n có thêm nhi u ti n ích khác như thông báo l ch làm<br /> vi c c a thư vi n, nh ng ch d n nh hư ng như sơ<br /> c u trúc c a trang thông tin, xem tin<br /> theo ngày tháng, tích h p các ng d ng a phương ti n nh m làm phong phú thêm thông tin như<br /> xem truy n hình tr c tuy n, video, nh, âm thanh.<br /> <br /> - Cho phép thư vi n qu n lý ch t ch ngư i dùng, th ng kê lư ng ngư i truy c p, qu n lý<br /> vi c thăm dò ý ki n b n c, ngư i dùng tin c a thư vi n, qu n lý thông tin ph n h i.<br /> - Cho phép thư vi n qu n lý các cơ s d li u ph c v cho vi c tìm ki m liên thông trên<br /> website theo giao th c Z39.50. Qu n lý các tài nguyên c a website dư i d ng t p tin và thư<br /> m c.<br /> - Cho phép thư vi n qu n lý các m c liên quan ví d danh sách các d ch v m i, danh sách<br /> các website liên k t m i, qu ng cáo, danh sách tin m i, danh sách thông báo, danh sách tin n i<br /> b t, danh sách tin c nhi u…. Qu n lý vi c qu ng cáo.<br /> Bên c nh các ưu i m, các như c i m chính th hi n trên website c a thư vi n i h c<br /> Vi t Nam hi n nay là:<br /> - Các thông tin liên quan t i vi c qu n lý, i u hành ít ư c c p nh t (ví d các văn b n<br /> pháp lu t m i, s bi n ng nhân s ...), các thông tin khác cũng chưa ư c c p nh t thư ng<br /> xuyên hàng ngày.<br /> - M t s thư vi n thi u các thông tin v chính sách b sung, mô t công vi c, các quy trình<br /> làm vi c trong thư vi n.<br /> - Vi c qu n lý các d li u liên quan n b n tin i n t như danh m c nhóm tin, danh m c<br /> ch<br /> , danh m c tùy ch n, d li u tin t c còn y u.<br /> - Chưa biên t p k n i dung thông tin liên quan n v n tài li u và ngu n l c thông tin c a<br /> thư vi n nên làm nh hư ng n ch t lư ng n i dung thông tin.<br /> - Chưa chú tr ng t i s cân i gi a thông tin tĩnh và thông tin ng, thông tin c p nh t,<br /> gi a văn b n v i hình nh nên d n n n i dung chưa th t s phong phú và chưa h p d n ngư i<br /> c.<br /> - Chưa làm n i b t lên ư c các ho t ng m i, các s n ph m và d ch v tiêu bi u c a thư<br /> vi n.<br /> - M t s website, c ng thông tin cho phép ăng ký và ăng nh p thành viên, tuy nhiên, tính<br /> năng này ch y u dành cho các thành viên n i b s d ng thư vi n và tra c u thông tin n i b<br /> ch chưa m r ng cho t t c ngư i s d ng trang tin. Vì v y vô hình chung, v n<br /> cung c p<br /> thông tin, d ch v thông tin (có phí ho c mi n phí) c a các trang tin này khó th c hi n thu n l i.<br /> - M c H i - áp v i tư cách là m t trong nh ng c u n i h u ích gi a thư vi n v i ngư i s<br /> d ng có ít câu h i, ho c các câu h i t ra chưa chi ti t và chưa y , thông tin ph n h i chưa<br /> ư c t ng k t thành h sơ tr l i câu h i.<br /> - V ngôn ng s d ng, h u h t trang thông tin i n t c a các thư vi n i h c Vi t Nam<br /> chưa có phiên b n ti ng Anh.<br /> i v i nh ng thư vi n ã có phiên b n ti ng Anh vi c c p nh t<br /> thông tin b ng ti ng Anh còn m c<br /> trình di n, còn nhi u thi u sót.<br /> Nguyên nhân d n n các thi u sót trên có c nguyên nhân khách quan và ch quan:<br /> - a s các thư vi n i h c chưa t ch c ư c m t b máy biên t p trang tin chuyên<br /> nghi p, ngư i biên t p ch là chuyên viên thư vi n kiêm nhi m nên d n n vi c cung c p thông<br /> tin chưa thư ng xuyên, thi u tính chuyên nghi p.<br /> - Khi thi t k website, do nhi u thư vi n chưa có kinh nghi m nên vi c t hàng ban u<br /> cho các k sư tin h c b thi u m t s tính năng. Khi ưa vào khai thác s d ng m i phát hi n ra<br /> nhưng không còn kinh phí ch nh s a, b sung.<br /> <br /> - Trình<br /> c a cán b thư vi n v ki n trúc thông tin còn b h n ch . Ví d , b n thân h<br /> cũng chưa bi t rõ ràng trình t thi t k m t b n tin i n t ph i qua các bư c nào, không bi t<br /> các i m nh n, kh năng l c tin còn y u. Vì v y ph n l n d ng vi c t p h p tin t c mang tính<br /> thông báo t các ngu n tin khác, thông tin chưa b o m tính nghi p v chuyên sâu, kh năng t<br /> biên so n các bài vi t, bài tin t c c a chính thư vi n mình còn r t h n ch , c bi t là các thông<br /> tin v khoa h c và công ngh . ây chính là i m y u v n i dung thông tin trên website c a các<br /> thư vi n i h c so v i n i dung thông tin trên website c a các thư vi n thu c các vi n nghiên<br /> c u.<br /> - H n ch v công ngh : vi c thi t k trang tin chưa b o m tính m nên khi mu n b<br /> sung tính năng m i b ph thu c hoàn toàn vào ngư i thi t k . Hi n nay các thư vi n thư ng<br /> thuê các công ty tin h c, công ty c ph n ho c công ty tư nhân thi t k website cho mình. Sau<br /> th i gian b o hành, trong trư ng h p các công ty này gi i th , vi c b sung tính năng m i b b<br /> t c.<br /> - H n ch v kinh phí: website càng nhi u tính năng, qu n lý càng d dàng, thu n ti n thì<br /> chi phí xây d ng càng cao. Mu n duy trì m t website ho t ng t t, ư c c p nh t thư ng<br /> xuyên c n ph i có kinh phí thư ng xuyên, trong khi kinh phí c a các c p qu n lý c p cho các<br /> thư vi n r t h n h p.<br /> Vi c nh n th c rõ t m quan tr ng c a website thư vi n i v i ngư i dùng tin và u tư<br /> nâng c p các website thư vi n i h c ang v n hành, rút kinh nghi m<br /> thi t k các website<br /> thư vi n m i là vi c làm c p thi t c a các thư vi n i h c. Vi c ào t o nhân l c chuyên nghi p<br /> có năng l c cao trong ph c v thông tin i n t v KH&CN trong các thư vi n nói chung và thư<br /> vi n i h c nói riêng Vi t Nam ph c v n n kinh t công nghi p, hư ng t i n n kinh t tri<br /> th c, xã h i thông tin là bài toán t ra i v i các cơ s ào t o ngành thư vi n – thông tin hi n<br /> nay.<br /> TÀI LI U THAM KH O<br /> 1. Làm gì<br /> i m i và phát tri n giáo d c i h c//Báo Nhân dân ngày 07/11/2009.-Tr.5.<br /> 2. Evaluation of Library Collection, Access and Electronic Resources: a literature guide and<br /> annotated bibliography/Thomas E. Nisonger.- London.: Libraries Unlimited, 2003.<br /> 3. The Collection program in Schools: Concepts, practices and Information sources/Phyllis J.<br /> Van Orden, Kay Bishop.- Englewood.: Libraries Unlimited, 2001.<br /> 4. Developing Library and Information Center Collection/ G. Edward Evans, Margaret Zarnosky<br /> Saponaro.- London.: Libraries Unlimited, 2005.<br /> 5. L a ch n và t ch c s d ng các ngu n tin i n t /Kirill Fesenko//Thông tin&tư li u. S<br /> 4/2003.-Tr.22-26.<br /> 6. Các website c a thư vi n i h c Vi t Nam.<br /> <br />