Trình trạng già hóa đội ngũ giảng viên đại học ở Việt Nam hiện nay

TINH TRANG GIÀ HÓA DÓI NGÙ GIÀNG VIÉN<br /> DAI HOC Ò VIÉT NAM HIÈN NAY<br /> ThS. D i n h Thi T u y e t Mai<br /> Trung tara Nói trù sinh vièn - DHQG Ha Nói<br /> <br /> <br /> <br /> Trong nén kinh té tri thùc, ehà't ludng là và'n de só'ng con. San<br /> pham dào tao cùa trUdng dai hoc cùng gió'ng nhu hàng hóa, càng co<br /> chà't lUdng cao thi càng dàt già va trUdng dai hoc mói tao dUdc uy tin<br /> de phàt trién.<br /> <br /> Mot trong nhùng nhàn to' quan trong nhà't quyét dinh ehà't lUdng<br /> dào tao cùa càc trUdng dai hoc chinh là dói ngù giàng vién. Thue té nén<br /> giào due xà bòi chù nghìa cùa ebùng ta mà'y chue nàm qua cho thà'y:<br /> nhùng trUdng dai hoc tao dUdc danh tié'ng, dUdc xà bòi ehà'p nhàn va<br /> dòn nhàn san phàm dào tao cùa ho (Bach Kboa, Tòng hdp cu...) là<br /> nhùng trUdng tàp trung dude dói ngù giàng vién dòng dào, giòi ve<br /> trình dò chuyén món, say me trong nghién cùu kboa hoc, nhiet tình<br /> vói su ngbiép day ngUdi, day nghé... NhUng dói ngù giàng vién càc<br /> trUdng dai hoc bien nay dang co sU dùt quàng ve tinh k é càn. Trong<br /> làng dai hoc, ngUdi ta nói nbiéu tói tình trang tre dà già ma màng thi<br /> chua kip mpe. Tình trang này ành huòng kbòng nhò tói ehà't lUdng dào<br /> tao dai hoc bien nay va sé con tiép tue ành hudng trong nhiéu nàm tói<br /> né'u kbòng kip thdi eó nhùng bién phàp k h i c phuc.<br /> <br /> Trong ngành giào due dai hoc, so' giàng vién d dò tuoi dUói 30<br /> ehiém ty le nhò (13%), so' dóng d dò tuoi trung nién. So' giàng vién ò do<br /> tuoi trén 50 co chiéu hudng già tàng, trong khi so'giàng vién d dò tuoi<br /> dUói 35 lai ed xu huóng giàm. Dac biet, so giàng vién eó hoc bàm, hoc<br /> vi ehiém ty le kbòng eao, phin lón lai ò do tuoi "xé bóng man chiéu".<br /> Theo Bào cào cùa Bo trUdng Bó Giào due va Dào tao tai Hòi nghi giào<br /> due dai hoc tbàng 10 nàm 2001, nàm hoc 2000 - 2001, trong so'24.362<br /> <br /> 682<br /> giàng vién dai hoc, co 45% co trình dò tu thac sì trd lén, so' giàng vièn<br /> co ebùc danh Giào sU, Phd Giào sU chi ehiém 5,8% tong so'giàng vién<br /> toàn ngành vói do tuoi bình quan khoàng 56 tuoi. Cu thè là theo thó'ng<br /> kè cùa 36 truòng dai hoc va eao dang thi 88% càc Giào sU, 83,76% càc<br /> Phó Giào su ò do tuoi trén 50*^\ Trong nhiéu trUdng dai hoc, tuoi bình<br /> quàn cùa giàng vién ngày càng cao. Cà biet eó nhùng trUdng, nhùng<br /> kboa, tuoi bình quàn cùa giàng vién trén 50 (Phàn vièn Bào chi va<br /> Tuyèn truyén: tuò'i bình quàn cùa giàng vién kboa Quan he quò'c t é<br /> nàm 1999 là 54, kboa Chù nghìa xà bòi kboa hoc là 56 tuoi).<br /> <br /> Su già hóa dói ngù giàng vièn là do sU tàc dòng cùa n h i é u<br /> nguyén n h à n .<br /> <br /> Trude bét là quan niem cùa xà boi. Tu bao ddi nay, óng cha ta vàn<br /> eó eàu: thay giào già, ca sì tré, tue là giào vièn co tuoi tbUdng dUdc coi<br /> là ed nhiéu kinh nghiem hdn trong sU ngbiép trong ngUdi. Va thUe té'<br /> cùng dùng nhU vày, bdi nghé giào là mot nghé boàn toàn kbòng ddn<br /> giàn, dòi hòi phài eó eà mot qua trình làu dai tich luy kinh nghiem.<br /> Chinh kinh nghiem chuyén món, sU m i u mUc dUdc rèn luyen trong<br /> nhiéu nàm làm nghé tao nén sU kinh trong trong toàn xa hòi dò'i vói<br /> nghé giào. Va cùng vi vày ma nhùng giàng vién tré thUdng rà't khó<br /> dUde ehà'p nhàn, nhà't là khi ngoi dudi Idp hoc lai là nhùng sinh vién<br /> lón tuoi.<br /> <br /> Mot nguyèn nhàn kbàc là vièc kéo dai ed che' quàn ly theo bién<br /> che, su bà't hdp ly trong quy dinh tuòì ve hUu dò'i vdi nguòi boat dòng<br /> trong ngành giào due. Trong nhiéu nàm, do bi bó buòc bdi ed che' quàn<br /> ly theo bién che, so'giàng vién càc trUÓng dai hoc tàng rà't cham, tham<br /> ehi kbòng tàng ma con giàm di. Chàng han khoa Sinh - Ky t b u a t nòng<br /> nghiep cùa TrUdng Dai hoc Su pham Ha Nói nàm 1986 eó 93 giàng<br /> vién, dén nàm 2001 con 81 ngUdi, so' giàng vién ngoài bién che kbà<br /> nhiéu. So' bién che cùa giàng vién khóng tàng, trong khi nhu cau giào<br /> due dai hoc tàng khóng ngùng, so' lUdng sinh vién/ Ivan dàn dà tàng<br /> tu 87,8 sinh vién nàm 1997 lén 118 sinh vién/ 1 van dàn nàm 2000. Do<br /> vày, ty le sinh vién/giàng vién cùa chùng ta bien nay là qua lón: 30/1,<br /> trong khi ty le chuan de dàm bào chat lUdng dào tao d càc nUdc ebàu<br /> Au là 10/1 va cùa My là 15/1. ThUe té này buòc càc giàng vién phài<br /> <br /> <br /> 683<br /> giàng day qua nhiéu, kbòng con dù thdi gian cho vièc tu hoc, tu boi<br /> dUdng, tham già nghién cùu va trién khai khoa hoc cóng nghé. Diéu<br /> này ành hudng Idn dén chà't lUdng dào tao khi muc tiéu dào tao cùa<br /> bàc dai hoc ma chùng ta dang phà'n dà'u thuc bién là bié'n qua trình<br /> dào tao thành qua trình tU dào tao, dòi hòi sinh vién tU hoc, tU ehiém<br /> lìnb tri thùc. NgUdi giàng vién phài là tà'm gUdng sàng cho sinh vién,<br /> dac biét trong lìnb vUc boat dóng khoa hoc. Vày ma nguyén nhàn chù<br /> yéu do ed che dà han che diéu này. Nguy ed bang hut chuyén già dau<br /> ngành trong càc trUdng dai hoc ngày mot tàng. Bién che kbòng tàng<br /> tue là kbòng nhàn thém dUdc giàng vièn mdi, ma giàng vièn cu thi tuoi<br /> tàc mòi ngày mòi cao.<br /> <br /> Nhu trén dà trình bay, dac thù cùa ngành giào due là dac biet coi<br /> trong nhùng nhà giào giàu kinh nghiem. NhUng tuoi ve hUu dUde quy<br /> dinh là 60 tuòì dò'i vói nam va 55 tuoi dò'i vdi nù. ThUe t é thi nhiéu<br /> ngUÒi d tuoi dò vàn con dù sue kboé, sU minh man de tiép tue cóng tàc,<br /> tiép tue cóng bién, bòi riéng trong ngành giào due, dò là thdi gian ho<br /> tich luy dUde nhiéu kinh nghiem nhà't, kbà nàng cóng hiè'n d mùc cao<br /> nhà't. Dai da so' nhùng ngUdi giòi chuyén mòn cùng dóng thdi là càn bg<br /> quàn ly. Nhà nUóe eó che' dò cho pbép nhùng ngUdi dé'n tuoi nghi hUu<br /> vàn tiép tue dUde d lai làm cóng tàc chuyén mòn nbUng nghi làm quàn<br /> ly. Sau mot vài nàm tiép tue cóng tàc, lUdng hUu lai kbòng dUdc tinh<br /> % phu cà'p ebùc vu. Diéu này làm nhiéu giàng vièn khóng muó'n d lai<br /> tiép tue cóng tàc khi dén tuoi ve hUu, trong khi diéu kien sue khoè vàn<br /> cho phép. Day là mot han che rà't lòn. Nhùng giàng vièn tré sé mà't di ed<br /> bòi trau dèi chuyén mòn, hoc hòi kinh nghiem tu nhùng dong nghiep lón<br /> tuoi. Nói chung, vièc bo sung, xày dUng dói ngù giàng vién tré, co nàng<br /> lue de thay thè va chuan hi thay thè càc giàng vièn dé'n tuoi ve hUu<br /> con gap nhiéu khó khan. Va trong khi chUa chuan bi dUde dòi ngii<br /> giàng vién tré, nhiéu trUdng vàn phài cho ve hUu theo quy dinh nhiéu<br /> giàng vién eó kinh nghiem va trình dò chuyén mòn eao. Tình bình trén<br /> ành hudng nhiéu dén chat lUdng giàng day cùa dòi ngù giàng vièn.<br /> <br /> Nguyén nhàn thù ba là chùng ta vàn ebua tao dUde sue bà'p din<br /> <br /> <br /> 1 Nguyén Vàn Srtn, Ca càu va chat luang tri thùc ngành dai hoc ò nUàc ta hién nay, Luàn àn Tien<br /> sì Triet hoc.<br /> <br /> <br /> 684<br /> dò'i vài nghé giào. Mae dù dUdc cà xà bòi kinh trong, màc dù chùng ta<br /> vàn tòn vinh nghé giào là nghé cao quy nhà't, nhung cho tdi nay vàn<br /> diin ra tình trang nhiéu sinh vién giòi, nbiéu giàng vién tre co nàng<br /> lue kbòng muò'n d lai trUdng làm cóng tàc giàng day ma tìm tdi nhùng<br /> cóng viee thu nhàp cao, eó ed bòi phàt trién tài nàng nhiéu hdn.<br /> <br /> Nhu ciu giào due dai hoc ngày càng tàng, du tinh dén 2010, so'<br /> sinh vièn/1 van dàn cùa Vièt Nam sé tàng lén 200. Né'u khóng kip thdi<br /> eó nhùng giài phàp hùu bieu cho và'n de già hóa ed cà'u giàng vién, dào<br /> tao dai hoc sé và'p phài nhùng khó khan rà't lón.<br /> <br /> De k h i c phuc tình trang này, Bo Giào due va Dào tao da de nghi<br /> va dUde Chinh phù cho phép càc trUdng dai hoc chù dóng tuyén dung<br /> càn ho khoa hoc tre theo bình thùc hdp dóng dai han va eó che dò dò'i<br /> vói so càn bo này trong khi chUa dUde bd sung bién che' mdi. Tuy nhién,<br /> rà't nhiéu giàng vièn hdp dóng kiéu này chUa thUc sU an tàm, dành<br /> toàn bo tàm huyè't vdi nghé khi chUa eó sU dàm bào ón dinh eòng vièc<br /> bang bién che. Diéu này do nép nghi cu cùa chùng ta b i t buòc phài g i n<br /> vói bién che Nhà nUÓc mói là ed mot eòng viee thUe sU ón dinh làu dai.<br /> Mac dù dUdc "bat dén xanh", nhUng càc trUdng dai hoc chUa thUe sU<br /> manh dan bò sung lUe lUdng tré cho dòi ngù giàng vièn. Mot hudng giài<br /> quyét dà dUdc thUe bién trong nhiéu nàm nay là mdi càc càn bo khoa<br /> hoc nhiéu kinh nghiem tu càc Vién, càc Trung tàm nghién cùu làm<br /> giàng vién kiém nhiem de tranh thù tdi da ehà't xàm cho boat dòng dào<br /> tao. Cin dac biet khuyè'n khich phUdng thùc này khi chUa diéu kien<br /> bò sung bién che cho càc trUdng dai hoc. Ben canh dò, cùng ed thè ky<br /> hdp dóng giàng day vdi nhùng giàng vién ed kinh nghiem chuyén món<br /> dà nghi hUu nhUng vàn dù sue khoè de tiép tue cóng tàc.<br /> <br /> Diéu can làm là phài tao ra nhùng dóng lUc vat chà't va tinh than<br /> nàng cao chat lUdng dòi ngù giàng vién dai hoc. Yéu to' tao dòng lUe<br /> trUe tiép bang Idi ich là yéu to' ed bàn buòc ngUdi tri thùc nàng cao<br /> trình dò, nàng cao nàng lue sàng tao trong boat dòng dào tao va<br /> nghién cùu khoa hoc. Quyét dinh sò'973/QD - TTg ngày 17 thàng 01<br /> nàm 1997 cùa Thù tuóng Chinh phù ve che' do phu cà'p Uu dai cùa<br /> giàng vién dang trUc tié'p giàng day trong càc trUdng eòng lap dà bude<br /> dau giài quyét dUdc và'n de này: "Phu cà'p 30% lUdng theo ngach, bàc<br /> hién hudng va phu cà'p ehùe vu (né'u eó) àp dung dò'i vdi giào vién day<br /> <br /> 685<br /> trong càc trUÒng dai hoc, eao dàng va tUdng dUdng" da phàn nào ho trd<br /> giài quyét nhùng khó khan vat chà't cho giàng vién. Tuy vày, thUc tién<br /> cho thà'y già eà sinh boat tàng theo mùc lUdng, tham chi già cà tàng<br /> trUóe rèi lUdng mói dUdc diéu chinh theo, ed nghìa là thUe té' thi lUdng<br /> kbòng tàng. Nhà nUóc cin xem xét diéu chinh hién tUdng này de dòi<br /> só'ng càn bó nói chung va giàng vién càc trUdng dai hoc, cao dàng nói<br /> riéng thUc sU dUdc cài thién, kè eà dò'i vói giàng vièn dang tham già<br /> giàng day theo hdp dóng.<br /> <br /> Ngoài Idi ich vat ehà't. Idi ich tinh than cùng trd thành dóng lUc<br /> trUe tiép, kich thich boat dòng. Nhu ciu khàm phà cài mdi, nhu cau<br /> nàng cao trình do, phàt trién tài nàng nhiéu khi lai vUdt troi hdn nhu<br /> ciu vat chà't. Xàe dinh dùng trình do va cóng hién khoa hoc là mot<br /> trong nhùng yéu to' tàc dòng tdi hùng thù nghé nghiep cùa giàng vién.<br /> Hói dóng tham dinh càc cóng trình khoa hoc boàc xét duyet hoc bàm<br /> cho càc nhà khoa hoc, càc giàng vién dai hoc can eó nhùng bude làm<br /> viee khoa hoc, dàn chù. Mat kbàc, vièc tao mói trUdng thuàn Idi cho<br /> giàng vién dai hoc phàt trién tài nàng, tri tue cùng là nhàn to' quan<br /> trong thùc day giàng vién say me vdi eòng viee (tao diéu kien cho di<br /> hoc nàng cao trình do...). Day cùng là nhàn to' tao sue bùt de thu hùt<br /> nhàn tài cho ngành giào due.<br /> <br /> Làm tó't dUdc nhùng vièc này, giào due dai hoc cùa Vièt-Nam sé<br /> din thoàt kbòi tình trang bé t i c do sU bang hut dói ngù giàng vién ké<br /> càn gay ra.<br /> <br /> TÀI LIÉU THAM KHÀO<br /> <br /> 1. Bò Giào due va Dào tao. Bào cào cùa Bó tritdng Bó Giào due va<br /> Dào tao tai Hói nghi càc giàm ddc So (Dà Nàng 18 - 20/7/2001).<br /> 2. Phàt biéu cùa Phó Chù tich nitàc Nguyèn Thi Binh tai Hói nghi<br /> Giào due Dai hgc (Ha Noi, 1,2,3/10/2001).<br /> 3. Gòng doàn Giào due Viet Nam. Ky yéu Hói thào "Nù giàng vién<br /> dai hgc vài nén kinh tètri thùc". Ha Noi, thàng 3/2001.<br /> 4. Nguyén Vàn Sdn. Ca cà'u va chà't lUOng tri thùc ngành dai hgc à<br /> nude ta hién nay, Luàn àn Tién sì Triét hoc.<br /> <br /> <br /> <br /> 686<br />