Tuân thủ điều trị của bệnh nhân tăng huyết áp được điều trị ngoại trú tại khoa Khám bệnh Viện Y học cổ truyền Quân đội năm 2021

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Tuân thủ điều trị của bệnh nhân tăng huyết áp được điều trị ngoại trú tại khoa Khám bệnh Viện Y học cổ truyền Quân đội năm 2021 được nghiên cứu nhằm đánh giá sự tuân thủ điều trị THA theo khuyến cáo của Bộ Y tế để có thể đưa ra những khuyến nghị nhằm nâng cao kiến thức và mức độ tuân thủ điều trị của những người bệnh này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tuân thủ điều trị của bệnh nhân tăng huyết áp được điều trị ngoại trú tại khoa Khám bệnh Viện Y học cổ truyền Quân đội năm 2021

TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ CỦA BỆNH NHÂN TĂNG HUYẾT ÁP ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ NGOẠI TRÚ TẠI KHOA KHÁM BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN QUÂN ĐỘI NĂM 2021 NGUYỄN THỊ HẢI ĐƯỜNG2, HÀ THỊ LIÊN1 TRẦN VĂN TẬP1, NGUYỄN ĐÌNH NHÂN2 1 Trường Đại học Phenikaa 2 Viện Y học Cổ truyền Quân đội TÓM TẮT Though there are a lot of achievements in Tăng huyết áp (THA) là bệnh mạn tính phổ hypertention treatment, it is still chalenged biến nhất và gây ra rất nhiều gánh nặng bệnh tật because patients do not comply their treatment, toàn cầu. Mặc dù, điều trị THA đã có rất nhiều leading to many complications. This cross- tiến bộ, nhưng vẫn còn gặp nhiều thách thức do sectional study was conducted with 368 bệnh nhân không tuân thủ chế độ điều trị, gây ra hypertensive patients were on the list of nhiều tai biến nguy hiểm. Nghiên cứu này sử outpatient examination and treatment at the dụng phương pháp nghiên cứu cắt ngang trên Military Institute of Traditional Medicine, in order 368 người bệnh THA có trong danh sách khám to find out the compliance rate of patients with và điều trị ngoại trú tại Viện y học cổ truyền hypertension. Data were collected by direct quân đội, nhằm tìm hiểu tỷ lệ tuân thủ điều trị interviews with patients at the Institute from THA của người bệnh. Số liệu được thu thập February 2021 to October 2021. Results show bằng phỏng vấn trực tiếp người bệnh tại Viện từ that adherence to the medical treatment was tháng 2/2021 đến tháng 10/2021. Kết quả 75.8%; adherence to life style change was nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người bệnh tuân thủ 67.1%; adherence to overal hypertension điều trị thuốc là 75,8%; tuân thủ thay đổi lối sống treatment was 50.8%; the percentage of patients là 67,1%; tuân thủ điều trị THA chung là 50,8%. having proper knowledge on hypertension and Tỷ lệ người bệnh có kiến thức đúng về bệnh THA its regimens is only 67.1%. Recommendations đạt 67,1%. Từ những kết quả trên, chúng tôi đưa from the above results, we make some ra một số khuyến nghị như sau: cán bộ Y tế cần recommendations as follows: Health workers duy trì việc kết hợp giữa việc khám, điều trị bệnh, need to combine medical examination, phát thuốc với công tác tư vấn, giáo dục sức treatment, and drug distribution with counseling, khỏe, truyền thông về bệnh THA để bệnh nhân health education, and communication on hiểu rõ về bệnh và chế độ điều trị bệnh THA, hypertension. for patients to understand the nhằm nâng cao kiến thức về bệnh THA cho bệnh disease and treatment regimen for hypertension, nhân, người dân. Bệnh nhân cần đi khám sức in order to improve knowledge about khỏe đình kỳ để phát hiện bệnh THA sớm và điều hypertension for patients and the people. trị ngay, chứ không phải đợi đến khi bệnh nặng, Patients need to have regular health check-ups có biến chứng mới đi khám và điều trị thì lúc đó to detect hypertension early and treat it đã muộn. Người bệnh tái khám theo đúng hẹn immediately, rather than waiting until the của Bác sỹ và uống thuốc theo đơn. disease is severe and has complications before Từ khóa: Tăng huyết áp, điều trị THA, tuân going to the doctor and treating it, then it's too thủ điều trị, tuân thủ thuốc. late. Patients follow up with the doctor on time SUMMARY and take medicine as prescribed. Hypertension is a chronic disease and Keywords: Hypertension, adherence, causes a lot of disease burderns over the world. medical adherence. ĐẶT VẤN ĐỀ Tăng huyết áp (THA) là một bệnh mạn tính, Chịu trách nhiệm: Nguyễn Thị Hải Đường là yếu tố nguy cơ cao đối với bệnh tim mạch. Email: duong1878@gmail.com THA nếu không điều trị đúng và đủ sẽ gây ra Ngày nhận: 07/01/2022 nhiều biến chứng nguy hiểm, có thể gây tử Ngày phản biện: 16/02/2022 vong hoặc để lại những di chứng nặng nề (tai Ngày duyệt bài: 10/3/2022 biến mạch máu não, suy tim…) ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và là gánh nặng 116 TẠP CHÍ Y DƯỢC HỌC SỐ 45 - THÁNG 3/2022
cho gia đình và xã hội [2]. Nếu kiểm soát được 2010” trong nghiên cứu này tuân thủ điều trị huyết áp tốt sẽ phòng ngừa được các biến tăng huyết áp là bao gồm tuân thủ điều trị thuốc chứng của bệnh, kéo dài tuổi thọ, nâng cao và tuân thủ các biện pháp thay đổi lối sống (hạn chất lượng cuộc sống. chế ăn mặn và thức ăn có chứa nhiều Theo khuyến nghị của Bộ Y tế về điều trị cholesterol, acid béo no; không hút thuốc THA, tuân thủ chế độ điều trị THA không những lá/thuốc lào; hạn chế uống rượu/bia; tập thể dục bao gồm tuân thủ điều trị thuốc theo chỉ định đều đặn ở mức thích hợp, vừa phải khoảng 30- của thầy thuốc mà còn bao gồm thay đổi lối 60 phút mỗi ngày; đo và ghi số đo huyết áp vào sống như chế độ ăn hạn chế muối, hạn chế thực sổ theo dõi hàng ngày) [1]. phẩm chứa nhiều cholesterol và acid béo bão Bệnh nhân được coi là tuân thủ điều trị THA hòa, giảm uống rượu bia, không hút thuốc lá/ khi tuân thủ cả điều trị thuốc và tuân thủ thay đổi thuốc lào, tập thể dục mức độ vừa phải khoảng lối sống, thiếu một trong 2 loại tuân thủ trên là 30-60 phút mỗi ngày và cần đo huyết áp định kỳ không TTĐT. hàng ngày [1]. * Tuân thủ điều trị thuốc Viện Y học Cổ truyền Quân đội thành lập Tuân thủ điều trị thuốc là sử dụng thường ngày 04/7/1978, là bệnh viện hạng I, trực thuộc xuyên tất cả các loại thuốc được kê đơn theo Bộ Quốc phòng. Viện được tổ chức theo mô đúng chỉ dẫn của cán bộ y tế. Nghiên cứu này hình Viện - Trường, có 2 cơ sở tại miền Bắc và sử dụng thang đo của Donald và cộng sự (2008) phân viện tại Thành phố Hồ Chí Minh. Hàng gồm 8 mục để đo lường TTĐT với thuốc hạ ngày, Khoa Khám bệnh của Viện tiếp nhận hàng huyết áp. Theo đó, những bệnh nhân được coi trăm lượt người bệnh đến khám và điều trị về là tuân thủ khi đạt ≥ 6 điểm, không tuân thủ các mặt bệnh khác nhau, trong đó có người thuốc khi < 6 điểm [9]. bệnh bị cao huyết áp đến khám và lấy thuốc về * Tuân thủ thay đổi lối sống điều trị ngoại trú. Tuy nhiên, số người bệnh bị Tuân thủ các biện pháp thay đổi lối sống là tăng huyết áp điều trị ngoại trú cho đến nay bao gồm [1]: chưa được theo dõi, quản lý về việc sử dụng Thay đổi chế độ ăn: Hạn chế ăn mặn và thức thuốc cũng như tuân thủ, thay đổi chế độ ăn, lối ăn có chứa nhiều cholesterol, acid béo no. Nên sống giúp kiểm soát được huyết áp. Tại bệnh dùng thức ăn có chứa nhiều kali, tăng cường ăn viện cũng chưa có nghiên cứu nào về đánh giá rau xanh và hoa quả tươi. tuân thủ điều trị của người bệnh này. Chính vì Không hút thuốc lá/thuốc lào: Trong tuần vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Kiến qua, bệnh nhân không hút thuốc lá hoặc thuốc thức và tuân thủ điều trị của người bệnh tăng huyết lào là tuân thủ không hút thuốc. Ngược lại có áp điều trị ngoại trú tại Viện Y học Cổ truyền Quân hút thuốc lá hoặc thuốc lào (dù chỉ 1 lần) là đội năm 2021 và các yếu tố liên quan” nhằm đánh không tuân thủ. giá sự tuân thủ điều trị THA theo khuyến cáo Hạn chế uống rượu/bia: TTĐT liên quan đến của Bộ Y tế để có thể đưa ra những khuyến hạn chế uống rượu/bia trong tuần qua là số nghị nhằm nâng cao kiến thức và mức độ tuân lượng ít hơn 3 cốc chuẩn/ngày (nam), ít hơn 2 thủ điều trị của những người bệnh này. cốc chuẩn/ngày (nữ) và tổng cộng ít hơn 14 cốc PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU chuẩn/tuần (nam), ít hơn 9 cốc chuẩn/tuần (nữ). Nghiên cứu cắt ngang có phân tích tiến hành Một cốc chuẩn chứa 10g ethanol tương đương trên 368 người bệnh THA được khám và điều trị 330ml bia hoặc 120ml rượu vang hoặc 30ml ngoại trú tại Khoa Khám bệnh, Viện Y học Cổ rượu mạnh. truyền quân đội từ tháng 2/2021 đến tháng 10 Chế độ luyện tập thể dục: TTĐT liên quan năm 2021. Chúng tôi tiến hành chọn toàn bộ số đến tập thể dục là tập thể dục đều đặn ở mức bệnh nhân THA đang được quản lý tại Viện và độ vừa phải (đi bộ nhịp nhanh hoặc trung bình, đạt đủ tiêu chuẩn vào nghiên cứu. Số liệu thu 5-7 km/ giờ, đạp xe đạp 8-14 km/ giờ…) khoảng thập bằng phỏng vấn trực tiếp người bệnh tại 30-60 phút mỗi ngày. Mức độ tập luyện phải tùy Viện, kết hợp với hồ sơ sổ khám bệnh tại Viện. thuộc vào tình trạng bệnh tật của bệnh nhân. Nhập liệu bằng phần mềm Epidata 3.1 và phân Nếu huyết áp chưa được kiểm soát và tình trạng tích bằng phần mềm SPSS 18.0. tăng huyết áp nặng thì không nên tập thể dục, Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh điều trị ổn định thì tập ở mức vừa phải. giá: Theo dõi huyết áp: Bệnh nhân được coi là Tuân thủ điều trị THA tuân thủ khi hằng ngày đo và ghi lại số đo huyết Theo khuyến nghị của Bộ Y tế về “Hướng áp vào sổ theo dõi dẫn chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp năm TẠP CHÍ Y DƯỢC HỌC SỐ 45 - THÁNG 3/2022 117
Sau khi đã tham khảo từ các nghiên cứu có Vô tình đi khám 233 63,3 liên quan [3, 5, 6]. Nghiên cứu này chúng tôi đánh Mức độ THA (tại thời điểm nghiên cứu) giá TTĐT thay đổi lối sống của bệnh nhân chia THA độ 1 206 56,0 thành 2 mức độ: tuân thủ và không tuân thủ. THA độ 2 và 3 162 44,0 Trong đó có các câu hỏi nhiều lựa chọn và Biến chứng của THA (n = 221) Không có biến chứng 165 44,8 một lựa chọn, sẽ được tính điểm theo từng lựa Có biến chứng 203 55,2 chọn đúng, mỗi câu chọn đúng sẽ được 1 điểm, Thời gian mắc bệnh THA lựa chọn sai sẽ không được điểm, tính điểm ở ≤ 5 năm 90 24,5 từng câu. Mỗi câu là một nội dung về tuân thủ > 5 năm 278 75,5 thay đổi lối sống sẽ được tính điểm tuân thủ hay Được CBYT giải thích rõ về chế độ không tuân thủ. điều trị Tổng số câu trả lời đúng là 7 câu, vì vậy tổng Rõ 305 82,9 điểm là 7 điểm. TTĐT thay đổi lối sống của bệnh Không rõ lắm 63 17,1 nhân được cho là tuân thủ khi bệnh nhân trả lời Không 0 0,0 đúng được ≥ 5 câu (tương đương ≥ 5 điểm), < 5 Được CBYT nhắc nhở tuân thủ điều trị câu là không tuân thủ (tương đương < 5 điểm). (n =135) Thường xuyên 204 55,4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Lúc có, lúc không 162 44,0 1. Một số đặc điểm chung Không bao giờ 2 0,6 Các đặc trưng nhân khẩu học của ĐTNC Theo đó bệnh nhân tham gia vào nghiên cứu được tóm tắt trong bảng 1. có độ tuổi dao động từ 40 đến 85 tuổi. Tỷ lệ Bảng 1. Một số đặc điểm của ĐTNC (n = bệnh nhân nữ (56,8%) nhiều hơn bệnh nhân 368) nam (43,2%). Người bệnh phát hiện mình bị THA trong hoàn cảnh có triệu chứng đau đầu, Một số đặc điểm của BN n % chóng mặt, mệt mỏi chiếm 36,7%, Khám các Giới (n = 221) Nam 159 43,2 bệnh khác phát hiện ra bị THA 40,5%. Hơn một Nữ 209 56,8 nửa bệnh nhân có mức độ tăng huyết áp độ 1 Tuổi (min: 41, max: 85, 64,86 ± 0,715) (56,0%), người bệnh có mức độ THA độ 2 và 3 < 60 tuổi 40 10,9 (44,0%) (theo phân loại của JNC VII) [10]. Số ≥ 60 tuổi 328 89,1 bệnh nhân có biến chứng của THA chiếm Hoàn cảnh phát hiện THA (n = 221) 55,2%. Đa số bệnh nhân có thời gian mắc bệnh Có biểu hiện triệu chứng 135 36,7 THA lớn hơn 5 năm (75,5%). Biểu đồ 1. Tỷ lệ các yếu tố nguy cơ tim mạch (n = 368) 118 TẠP CHÍ Y DƯỢC HỌC SỐ 45 - THÁNG 3/2022
Trong điều trị bệnh THA bệnh nhân cần được Chế độ sử dụng muối đánh giá các yếu tố nguy cơ tim mạch, từ đó Ăn nhạt hơn trước 254 69,0 giúp bác sỹ chẩn đoán, phân loại bệnh và có (< 6 gram muối/ngày) chế độ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân góp Ăn bình thường như trước 95 25,8 phần nâng cao hiệu quả điều trị. Biểu đồ 1 cho Vẫn ăn mặn 19 5,2 thấy bệnh nhân có chế độ ăn mặn chiếm tỷ lệ Tuân thủ không hút thuốc lá/thuốc lào Chưa bao giờ 222 60,3 cao nhất (75,3%), tiền sử gia đình có người Có hiện đã dừng 94 25,5 THA (74,2%), tuổi cao chiếm 54,9%, bệnh nhân Hiện vẫn hút 52 14,1 hút thuốc lá/thuốc lào (2,2%), ít hoặc không vận Tuân thủ hạn chế uống rượu/bia động thể lực (13,7%), uống rượu/bia (8,9%), Chưa bao giờ uống 220 59,8 béo bụng hoặc béo phì (7,8%), căng thẳng, lo Có uống nhưng đã dừng 45 12,2 âu quá mức (3,1%), rối loại lipid máu (5,4%), có Hiện vẫn uống 103 28,0 bệnh đái tháo đường đều chiếm 4,6%. Chế độ sinh hoạt 2. Tỷ lệ tuân thủ điều trị tăng huyết áp Nghỉ ngơi hợp lý, không thức khuya 298 81,0 Sự tuân thủ thuốc của bệnh nhân được đánh Tránh lo âu căng thẳng (stress) 40 10,9 giá theo thang đo 8 mục của Donald và cộng sự Tránh lao động nặng (quá sức) 14 3,8 (2008) và được trình bày trong bảng 2. Vẫn sinh hoạt như trước 16 4,3 Bảng 2. Tuân thủ uống thuốc (n = 368) Chế độ tập luyện thường xuyên Có 257 69,8 Nội dung tuân thủ thuốc n % Không 111 30,2 Từ lúc bắt đầu điều trị THA 311 84,5 Mức độ thường xuyên đo và ghi huyết áp đã từng quên uống thuốc hạ huyết áp vào sổ theo dõi Quên uống thuốc hạ huyết áp 21 5,7 Thường xuyên (5-7 lần/tuần) 33 9,0 trong tuần vừa qua Thỉnh thoảng (2-3 lần/tuần) 103 28,0 Tự ý ngừng thuốc hạ huyết áp 63 17,1 Hiếm khí (1 lần/tuần) 181 49,2 vì cảm thấy khóa chịu do thuốc Không bao giờ 51 13,9 Quên mang thuốc hạ huyết áp khi đi xa 44 12,0 Lý do ông/bà không đo và ghi số đo huyết áp Quên uống thuốc hạ huyết áp 4 1,1 vào sổ theo dõi (n = 51) ngày hôm qua Không có máy đo huyết áp 36 70,6 Tự ý ngừng thuốc hạ huyết áp khi cảm 53 14,4 Không cần thiết 6 11,8 thấy huyết áp được kiểm soát Bận nhiều công việc 0 0,0 Cảm thấy phiền toái khi ngày nào 63 17,1 Chỉ đơn giản là quên 9 17,6 cũng phải uống thuốc hạ huyết áp Cảm thấy khó khăn khi phải nhớ uống 101 27,4 Bảng 3 cho thấy, có 247/368 người bệnh tất cả các loại thuốc hạ huyết áp tuân thủ thay đổi lối sống chiếm 67,1%. Tổng Không tuân thủ uống thuốc 89 24,2 hợp cả tuân thủ thuốc và tuân thủ thay đổi lối Điều trị THA là bệnh nhân cần phải tuân thủ sống vào thì chỉ có 187/368 người bệnh (50,8%) uống thuốc liên tục, đều đặn theo đúng hướng tuân thủ các khuyến cáo trong điều trị. dẫn của bác sỹ, không được tự ý ngừng thuốc hoặc thay đổi liều lượng thuốc thì mới kiểm soát được huyết áp và phòng được các biến chứng. Tổng hợp các biểu hiện không tuân thủ uống thuốc theo thang đo Donald [8], cho thấy có 279/368 người bệnh là tuân thủ điều trị thuốc chiếm 75,8%. Trong điều trị bệnh THA, ngoài chế độ tuân thủ uống thuốc, người bệnh cần phải tuân thủ thay đổi lối sống. Bảng 3. Tuân thủ thay đổi lối sống (n = 368) Phân loại n % Chế độ ăn uống Giảm ăn mặn 262 71,2 Ăn hạn chế mỡ động vật, chất béo 101 27,4 Ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi 76 20,7 Hạn chế ăn uống các chất kích thích 67 18,2 Biểu đồ 2. Sự kết hợp các loại tuân thủ điều trị Vẫn ăn uống bình thường 48 13,0 THA (n = 368) TẠP CHÍ Y DƯỢC HỌC SỐ 45 - THÁNG 3/2022 119
BÀN LUẬN thuận lợi, nên cần phải thực hiện nhiều biện 1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu pháp để nâng cao sự nhận biết của người dân Trong tổng số 368 bệnh nhân được đưa vào về tâm quan trọng của việc khám và phát hiện nghiên cứu, tỷ lệ bệnh nhân nữ (56,8%) cao ra bệnh càng sớm càng tốt. Dựa vào trị số đo hơn bệnh nhân nam (43,2%). Trong nghiên cứu huyết áp của bệnh nhân, theo bảng phân loại cho thấy tỷ lệ bệnh nhân nữ cao hơn bệnh nhân THA, nghiên cứu của chúng tôi cho kết quả có nam, có thể do bệnh nhân nữ có xu hướng quan tới hơn một nửa bệnh nhân bị THA độ 1 tâm đến sức khỏe của mình hơn và tích cực đi (56,0%), THA độ 2 chiếm 43,5%, độ 3 chiếm khám hơn, phát hiện ra bệnh nhiều hơn. Cũng 0,5%. THA là yếu tố nguy cơ quan trọng đối với có thể do phụ nữ tuổi càng cao sẽ có rối loạn bệnh lý tim mạch, là nguyên nhân dẫn đến tai nội tiết tố ở tuổi mãn kinh và tiền mãn kinh, biến mạch máu não,xuất huyết não và là một lượng estrogen giảm nên có nguy cơ mắc bệnh trong mười nguyên nhân gây tử vong hàng đầu THA hoặc có thể do stress, sức chịu đựng của chỉ đúng sau bệnh tim mạch và ung thư [11]. Tỷ nữ giới cũng không bằng nam giới. Tuổi mắc lệ đối tượng có biến chứng trong nghiên cứu bệnh trong nghiên cứu của chúng tôi dao động của chúng tôi là 55,2%. Tỷ lệ này tương đồng so từ 40 đến 85, có tới hơn 2/3 số bệnh nhân là ở với các nghiên cứu trước đó được tiến hành tại độ tuổi từ 60 tuổi trở lên (89,1%), nhóm tuổi các bệnh viện lớn, bệnh nhân đến đó khám và dưới 60 tuổi chỉ chiếm rất ít 10,9%. Tuổi càng điều trị là những bệnh nhân nặng nên kết quả cao tỷ lệ mắc bệnh THA càng nhiều, tỷ lệ bệnh cho thấy tương đồng với nghiên cứu của chúng nhân THA cũng tăng dần theo lứa tuổi do thành tôi là điều dễ hiểu. động mạch bị lão hóa và xơ vữa làm giảm tính Nghiên cứu của chúng tôi được tiến hành tại đàn hồi và trở lên cứng hơn vì thế gây THA. Viện, ở đây người bệnh hầu hết là chọn cho Bên cạnh đó tuổi càng cao sự hoạt động, bài tiết mình khám và điều trị bệnh tại một bệnh viện trong cơ thể kém dần làm tăng sự tích lũy các nhất định để tiện theo dõi, lĩnh thuốc bảo hiểm. yếu tố nguy cơ như cholesterol, lipid máu gây Tuy nhiên, do đối tượng nghiên cứu của chúng THA. Phần lớn bệnh nhân ở độ tuổi trên 60 tuổi tôi chủ yếu là người cao tuổi nên việc lựa chon nên nghề nghiệp chủ yếu là nghỉ hưu hoặc cơ sở khám chữa bệnh sẽ có xu hướng chọn không đi làm chiếm tới 90,5%, còn đi làm chỉ nơi gần, thuận tiện việc đi lại để khám và điều trị chiếm 9,5%. bệnh. Thời gian mà bệnh nhân khám chữa bệnh Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy có gần tại cơ sở đó chủ yếu là trên 5 năm (70,4%); một nửa bệnh nhân phát hiện ra bệnh THA khi dưới 5 năm chỉ có 29,6%. Điều này là phù hợp đi khám bệnh khác phát hiện ra mình bị THA với thực tế do đa số bệnh nhân phát hiện mình (40,5%) và có hơn 1/3 người phát hiện mình bị bị THA trên 5 năm. Người bệnh chủ yếu tái THA khi đã có triệu chứng đau đầu, chóng mặt khám theo đúng hẹn của bác sĩ điều trị là sau 1 (36,7%). Điều này cũng dễ hiểu do đối tượng tháng (66,8%). Điều này cho ta thấy bệnh nhân nghiên cứu của chúng tôi tiến hành tại một đã ý thức được tầm quan trọng của việc nên đi thành phố lớn, chủ yếu là đối tượng người cao tái khám đúng hẹn của bác sĩ điều trị để bệnh tuổi, có trình độ học vấn ở mức trung bình nên được theo dõi tốt hơn, từ đó cũng giúp cho bệnh không biết hoặc không có thói quen đi khám sức nhân kiểm soát, phát hiện sớm được các biến khỏe định kỳ, chỉ đến khi cơ thể có biểu hiện chứng của bệnh THA nói riêng, bệnh lý tim triệu chứng hoặc nặng lên thì mới đi khám bệnh mạch nói chung. và điều trị. Như vậy, việc khám phát hiện bệnh Bên cạnh việc kê đơn, khám bệnh, phát nhân mắc bệnh THA có vai trò quan trọng trong thuốc cho bệnh nhân thì rất cần CBYT giải thích, việc khám và phát hiện bệnh sớm, điều trị kịp tư vấn, hướng dẫn cụ thể, rõ ràng về bệnh, các thời cho bệnh nhân. Hơn nữa có một số bệnh nguy cơ, chế độ điều trị bệnh THA trong quá nhân chủ quan coi những triệu chứng hoa mắt, trình điều trị cho bệnh nhân. Kết quả nghiên cứu chóng mặt, đau đầu là của một bệnh khác như của chúng tôi cho thấy đa số bệnh nhân được cảm cúm, mệt mỏi, …nên không đi khám bệnh, CBYT giải thích rõ về bệnh, các yếu tố nguy cơ, và từ đó không biết mình bị THA, chỉ đến khi chế độ điều trị bệnh (hơn ¾), chỉ một số rất nhỏ bệnh nặng lên mới đi khám bệnh và mới phát bệnh nhân là không được giải thích hoặc giải hiện ra mình bị THA. Từ thực trạng này, chúng thích không rõ lắm. Kết quả này trái ngược so tôi nhận thấy, người bệnh nói riêng và người với kết quả nghiên cứu của Nguyễn Hải Yến cho dân nói chung còn chủ quan, chưa có thói quen kết quả là hơn một nửa bệnh nhân không được khám sức khỏe định kỳ mặc dù ở tại một thành giải thích rõ về bệnh, các yếu tố nguy cơ và chế phố lớn là trung tâm của cả nước, đường xá rất độ điều trị bệnh THA [7]. Điều này cho thấy có 120 TẠP CHÍ Y DƯỢC HỌC SỐ 45 - THÁNG 3/2022
thể do các nghiên cứu khác được tiến hành tại sự khác biệt có thể là do ĐTNC, địa điểm nghiên cộng đồng hoặc bệnh viện đa khoa tuyến trung cứu khác nhau. Vẫn còn 89 bệnh nhân không ương, tuyến tỉnh nên số lượng bệnh nhân đông tuân thủ điều trị thuốc (24,2%). Có thể trong số nên thời gian các bác sỹ, điều dưỡng dành cho những bệnh nhân này họ nghĩ rằng THA là bệnh một bệnh nhân không nhiều nên không giải không nguy hiểm, bệnh cũng không có các triệu thích được rõ cho bệnh nhân, tuy nhiên cũng có chứng rầm rộ, điển hình như các bệnh khác nên thể do vấn đề chuyên môn, thói quen của các y không sợ và không tuân thủ chặt chẽ việc điều bác sỹ là chỉ khám và kê đơn cho thuốc cho trị. Một số thì hiểu sai rằng THA là bệnh chữa bệnh nhân là coi như hoàn thành,… Nói chung, khỏi hoàn toàn được nên chỉ dùng thuốc khi có dù là nguyên nhân là gì thì chúng ta nhận thấy biểu hiện triệu chứng, mà khi đã có biểu hiện rằng điều này ảnh hưởng không nhỏ tới sự hiểu triệu chứng thì đã là muộn rồi. biết của bệnh nhân về bệnh và chế độ điều trị 2.2. Tuân thủ thay đổi lối sống cũng như sự tuân thủ điều trị THA của bệnh Trong điều trị THA ngoài tuân thủ điều trị nhân. Để khắc phục điều này mỗi cơ sở y tế nên thuốc, còn phải kết hợp với tuân thủ thay đổi lối có các biện pháp nhằm giúp các bác sỹ, điều sống, nhằm giúp kiểm soát huyết áp và ngăn dưỡng có thể kết hợp việc khám chữa bệnh, kê chặn được các biến chứng của bệnh THA gây đơn thuốc với việc giải thích, hướng dẫn, tư vấn nên. Tuân thủ thay đổi lối sống cũng góp phần về bệnh và chế độ điều trị cho bệnh nhân được rất quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh THA, tốt hơn. Bên cạnh đó, CBYT cũng phải thường giảm liều và lượng thuốc uống. Kết quả của xuyên nhắc nhở bệnh nhân tuân thủ các khuyến chúng tôi cho thấy tỷ lệ tuân thủ thay đổi lối cáo về điều trị THA mà Bộ Y tế đã ban hành sống là 67,1%. Kết quả này cao hơn so với các năm 2010. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi nghiên cứu trước đó như nghiên cứu của Trần cho thấy có 55,4% bệnh nhân hiện tại đang điều Thị Loan năm 2012 (47,1%) [5], của Vương Thị trị tại các cơ sở y tế là thường xuyên và thỉnh Hồng Hải là 63,3% [4], nghiên cứu của Thomas thoảng (40,2%) bệnh nhân được CBYT nhắc Akpanedo năm 2009 là 63,73% [8]. Kết quả nhở về việc tuân thủ điều trị THA, chỉ còn 4,3% nghiên cứu của chúng tôi cao hơn so với các bệnh nhân là không được hoặc hiếm khi được nghiên cứu khác trước đó có thể do ĐTNC của CBYT nhắc nhở tuân thủ điều trị THA. chúng tôi sống tại thành phố, trình độ văn hóa 2. Thực trạng tuân thủ điều trị tăng huyết cao hơn, có điều kiện về kinh tế, tiếp xúc được áp với nguồn truyền thông tốt hơn nên họ thay đổi Theo khuyến nghị của Bộ Y tế năm 2010 về và tuân thủ cao hơn. điều trị THA [1], tuân thủ chế độ điều trị không 2.3. Tuân thủ chế độ điều trị THA những bao gồm tuân thủ điều trị thuốc tức là Trong điều trị THA không chỉ đơn thuần là cần dùng thuốc lâu dai, liên tục theo đúng chỉ chế độ sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn của dẫn của bác sỹ mà còn bao gồm tuân thủ thay bác sỹ mà còn phải kết hợp với tuân thủ thay đổi lối sống như chế độ ăn hạn chế muối, hạn đổi lối sống bao gồm hạn chế ăn mặn, thức ăn chế thực phẩm có nhiều cholesterol và acid béo có chứa nhiều cholesterol, acid béo no; không bão hòa; giảm uống rượu/bia, không hút thuốc hút thuốc lá/thuốc lào; hạn chế uống rươu/ bia; lá/thuốc lào; tập thể dục mức độ vừa phải tập thể dục thường xuyên; đo và ghi số do huyết khoảng 30-60 phút/ngày; và cần đo và ghi chỉ số áp thường xuyên [1], thì mới đạt được huyết áp đo huyết áp vào sổ hàng ngày, thường xuyên. mục tiêu và phòng được các biến chứng của 2.1. Tuân thủ điều trị thuốc bệnh. Trong nghiên cứu của chúng tôi, bệnh Tuân thủ điều trị thuốc rất quan trọng và cần nhân được coi là tuân thủ điều trị THA là phải thiết đối với người bệnh có THA, nguyên tắc cơ tuân thủ cả 2 loại: tuân thủ điều trị thuốc và tuân bản là người bệnh cần uống thuốc liên tục, lâu thủ thay đổi lối sống. Theo cách đánh giá này, tỷ dài theo đúng chỉ dẫn của CBYT. Việc tuân thủ lệ tuân thủ điểu trị THA trong nghiên cứu của điều trị thuốc sẽ giúp cho bệnh nhân kiểm soát chúng tôi là 50,8% (187/368). Kết quả này cao được huyết áp, phòng tránh được các biến hơn so với nghiên cứu của Nguyễn Minh chứng nguy hiểm của bệnh. Phương năm 2011 (44,8%) [6], của Trần Thi Trong nghiên cứu của chúng tôi tiến hành Loan năm 2012 (35,7%) [5]. trên 368 bệnh nhân có 279 bệnh nhân tuân thủ 2.4. Các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị uống thuốc (75,8%). Như vậy, tỷ lệ bệnh điều trị THA nhân tuân thủ điều trị thuốc trong nghiên cứu Tuân thủ điều trị thuốc có mối liên quan có ý của chúng tôi cao hơn một số nghiên cứu trước nghĩa thống kê với người nhắc nhở TTĐT với đó. Sở dĩ kết quả nghiên cứu của chúng tôi có OR = 0,31 (CI: 0,18-0,54), mức độ THA với OR TẠP CHÍ Y DƯỢC HỌC SỐ 45 - THÁNG 3/2022 121
= 1,6 (CI: 0,98-2,61), biến chứng của THA với hiểu để người dân có thể hiểu được, từ đó nâng OR = 1,62 (CI: 1,00-2,62), được CBYT giải thích cao kiến thức của người bệnh về bệnh THA. về bệnh và những nguy cơ với OR = 3,82 (CI: Nếu được viện thành lập phòng tư vấn giáo 1,72-8,48), được CBYT giải thích về chế độ điều dục sức khỏe riêng. trị bệnh THA với OR = 4,49 (CI: 2,54-7,96), Cán bộ Y tế được CBYT nhắc nhở TTĐT với OR = 6,17 (CI: Cần kết hợp việc khám, điều trị bệnh, phát 3,57-10,68), kiến thức về bệnh và chế độ điều trị thuốc với công tác tư vấn, giáo dục sức khỏe THA với OR = 0,47 (CI: 0,27-0,83). cho bệnh nhân về bệnh và chế độ điều trị bệnh Tuân thủ thay đổi lối sống có mối liên quan THA một cách thường xuyên, giải thích rõ ràng có ý nghĩa thống kế với giới tính với OR = 5,52 nhằm cung cấp kiến thức về bệnh THA cho (CI: 3,43-8,88); trình độ học vấn với OR =2,1 bệnh nhân được duy trì và tốt hơn. (CI: 1,28-3,45), hoàn cảnh sống với OR = 1,51 Tiến hành các chương trình tuyên truyền cho (CI: 1,4-1,62), công việc hiện tại với OR = 0,24 bệnh nhân THA liên tục duy trì việc khám (CI: 0,08-0,69), thời gian điều trị tại cơ sở y tế thường kỳ và điều trị đều đặn. với OR = 4,78 (CI: 2,59-8,82), mức độ THA với Bệnh nhân và gia đình OR = 0,45 (CI: 0,29-0,69), biến chứng của THA Cần chủ động tìm hiểu kiến thức về bệnh và với OR = 1,62 (CI: 1,05-2,52), gia đình có người chế độ điều trị THA qua CBYT, các phương tiện mắc THA với OR = 0,61 (CI: 0,36-1,04), được truyền thông như đài, ti vi, sách báo,… để từ đó ý CBYT giải thích rõ về chế độ điều trị bệnh THA thức cho mình trong việc tuân thủ điều trị THA với OR= 1,98 (CI: 1,14-3,43), kiến thức về bệnh như chế độ uống thuốc, cải thiện về lối sống. Biết và chế độ điều trị bệnh THA với OR=3,35 (CI: cách tránh và khắc phục những lí do đơn giản 2,11-5,31). của việc không tuân thủ như bận việc, quên, đi Như vậy yếu tố kiến thức về bệnh và chế độ xa nhà, không có máy đo huyết áp, và những khó điều trị THA, mức độ THA, biến chứng của bệnh khăn trong thay đổi thói quen hàng ngày như thói THA, được CBYT giải thích rõ về chế độ điều trị quen ăn uống, tập thể dục, đi ngủ đúng giờ, đo bệnh THA có liên quan với tuân thủ điều trị và ghi chỉ số đo huyết áp hàng ngày. thuốc và tuân thủ thay đổi lối sống. Cần thiết đi khám sức khỏe định kỳ để phát 3. Đạt huyết áp mục tiêu hiện bệnh sớm, điều trị ngay từ giai đoạn sớm Tỷ lệ đạt huyết áp mục tiêu trong nghiên cứu của bệnh, chứ không phải đợi đến khi bệnh của chúng tôi ở mức trung bình 57,1%. nặng, có biến chứng mới đi khám và điều trị thì Có mối liên quan có ý nghĩa thống kế giữa đạt đã muộn. huyết áp mục tiêu với các loại tuân thủ điều trị: Cần duy trì chế độ điều trị bệnh lâu dài, suốt tuân thủ điều trị thuốc, tuân thủ thay đổi lối sống. đời theo khuyến cáo của Bộ Y tế và bác sĩ điều KẾT LUẬN trị. Bệnh nhân THA khám và điều trị ngoại trú tại TÀI LIỆU THAM KHẢO Khoa Khám bệnh, Viện Y học Cổ truyền Quân 1. Bộ Y tế (2010). Quyết định số 3192/QĐ- đội có tỷ lệ tuân điều trị thủ thuốc và tuân thủ BYT về việc ban hành hướng dẫn chẩn đoán và thay đổi lối sống theo khuyến cáo của Bộ Y tế điều trị tăng huyết áp, Bộ Y tế, chủ biên. quy định về điều trị THA. Cụ thể: Tuân thủ chế 2. Tạ Mạnh Cường (2002). "Tăng huyết áp", độ điều trị THA chung đạt thấp: 50,8%; tuân thủ Tạp chí Tim mạch học Việt Nam (32), tr 60 - 68. điều trị thuốc đạt: 75,8%; tuân thủ thay đổi lối 3. Ninh Văn Đông (2010). Đánh giá sự tuân sống đạt thấp: 67,1%. thủ điều trị của bệnh nhân tăng huyết áp trên 60 KHUYẾN NGHỊ tuổi tại phường Hàng Bông, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Từ các kết quả thu được, chúng tôi đưa ra năm 2010. Luận văn Thạc sĩ Y tế Công cộng, một số khuyến nghị cụ thể như sau: Trường Đại học Y tế Công cộng, Hà Nội. Viện Y học cổ truyền quân đội 4. Vương Thị Hồng Hải (2007). "Đánh giá Viện cần duy trì và phát huy tốt hơn nữa sự tuân thủ và nhận thức về điều trị của bệnh trong công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe, nhân tăng huyết áp điều trị ngoại trú tại Bệnh tư vấn cho bệnh nhân về bệnh và chế độ điều trị viện Đa khoa Thái Nguyên", Tạp chí Thông tin Y THA để bệnh nhân hiểu rõ hơn về bệnh và chế dược (12), tr 28 - 32. độ điều trị từ đó bệnh nhân duy trì tuân thủ điều 5. Trần Thị Loan (2012). Đánh giá tuân thủ trị được tốt hơn. Để công tác truyền thông có điều trị của bệnh nhân tăng huyết áp điều trị hiệu quả thì cần chú trọng đến thời điểm, thời ngoại trú tại bệnh viện C tỉnh Thái Nguyên, năm gian truyền thông trong ngày sao cho mọi người 2012. Luận văn Thạc sĩ Quản lý bệnh viện, đều được nghe, hiệu quả, nội dung, từ ngữ dễ Trường Đại học Y tế Công cộng, Hà Nội. 122 TẠP CHÍ Y DƯỢC HỌC SỐ 45 - THÁNG 3/2022