Tương quan chiều rộng răng cửa giữa hàm trên và một số số đo vùng mặt

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TƯƠNG QUAN CHIỀU RỘNG RĂNG CỬA GIỮA HÀM TRÊN<br /> VÀ MỘT SỐ SỐ ĐO VÙNG MẶT<br /> Nguyễn Văn Quan*, Lê Hồ Phương Trang**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định mối tương quan giữa chiều rộng răng cửa giữa hàm<br /> trên và một số số đo vùng mặt.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đây là nghiên cứu cắt ngang mô tả với cỡ mẫu 100 sinh viên Đại<br /> Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh (42 nam, 58 nữ) đáp ứng tiêu chí chọn mẫu. Nghiên cứu được tiến hành<br /> bằng cách chụp ảnh định chuẩn khuôn mặt và khối răng trước trên. Các phép đo đạc chiều rộng răng cửa giữa<br /> hàm trên, khoảng cách hai cánh mũi, khoảng cách hai góc mắt trong được thực hiện qua ảnh bằng phần mềm<br /> AutoCAD. Đánh giá tương quan kích thước giữa các số đo của răng cửa giữa hàm trên và khuôn mặt bằng các<br /> phép kiểm thích hợp trong phần mềm Stata 12.<br /> Kết quả: Kết quả nghiên cứu cho thấy trung bình chiều rộng răng cửa giữa hàm trên là 8,49 ± 0,41 mm,<br /> khoảng cách hai góc mắt trong là 35,97 ± 2,14 mm, khoảng cách giữa hai cánh mũi là 40,31 ± 2,14 mm. Các kích<br /> thước này có sự khác biệt giữa nam và nữ (p < 0,05). Chiều rộng răng cửa giữa hàm trên có tương quan yếu với<br /> khoảng cách hai góc mắt trong và khoảng cách hai cánh mũi với hệ số tương quan lần lượt là 0,221 và 0,198 (p <<br /> 0,05).<br /> Kết luận: Nghiên cứu tìm thấy tương quan yếu giữa các kích thước răng - mặt nên chỉ có thể dùng khoảng<br /> cách giữa hai góc mắt trong, khoảng cách hai cánh mũi để dự đoán sơ khởi chiều rộng răng cửa giữa hàm trên<br /> trong phục hình toàn hàm với tỷ lệ sinh trắc học lần lượt là 0,24 và 0,21.<br /> Từ khóa: Chiều rộng răng cửa giữa hàm trên, khoảng cách hai góc mắt trong, khoảng cách hai cánh mũi.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE RELATIONSHIP BETWEEN THE WIDTH OF MAXILLARY CENTRAL INCISOR<br /> AND FACIAL MEASUREMENTS<br /> Nguyen Van Quan, Le Ho Phuong Trang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 2 - 2014: 77 - 84<br /> Objective: The aim of this study was to determine the possible relationship between the width of maxillary<br /> central incisor and facial measurements.<br /> Materials and method: A cross-sectional study design was used with a sample size of one hundred dental<br /> students at the University of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh City (42 males, 58 females) between 18<br /> and 26 years of age; free from facial and dental deformities. Standardized portraits and anterior tooth photographs<br /> of all students were made. The maxillary central incisor width, inner canthal distanceand interalar width were<br /> measured using AutoCAD version 2008. Pearson coefficients were used to determine the possible correlation<br /> between these measurements.<br /> Results: The mean maxillary central incisor width was 8.49 ± 0.41 mm. The mean inner canthal distance<br /> was 35.97 ± 2.14 mm; interalar width 40.31 ± 2.14 mm. There was a statistically significant difference of these<br /> * Học viên Cao học 2011-2013- Khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> ** Bộ Môn Phục Hình, Khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: Ths Nguyễn Văn Quan<br /> ĐT: 0983841016<br /> Email: nguyenvanquandds@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> 77<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> measurements between male and female (p < 0.05). A weak positive correlation existed between maxillary central<br /> incisor width and facial measurements (r < 0.3).<br /> Conclusion: Within the limits of this study, the results suggested that inner canthal distance, interalar<br /> width can be respectively used as a preliminary guide for determining the width of the maxillary central incisor<br /> during the initial selection of artificial teeth in the absence of pre-extraction records with biometric ratios of 0.24<br /> and 0.21.<br /> Key words: Maxillary central incisor width, inner canthal distance, interalar width.<br /> trên và chiều rộng răng cửa giữa hàm trên với tỷ<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> lệ 1: 0,267. Nghiên cứu của Abdullah(1), George<br /> Một trong những yếu tố cần thiết đối với<br /> và cộng sự(6) cho thấy khoảng cách hai góc mắt<br /> phục hình toàn hàm là đem lại một hàm răng hài<br /> trong (ICD) và giá trị này khi liên hệ với tỷ lệ<br /> hòa cả về chức năng, thẩm mỹ và tự nhiên cho<br /> vàng bằng công thức (ICD×0,618)/2 có thể dùng<br /> bệnh nhân. Mặc dù bệnh nhân toàn hàm thường<br /> để dự đoán chiều rộng của răng cửa giữa hàm<br /> là người lớn tuổi nhưng nhu cầu thẩm mỹ vẫn là<br /> trên.<br /> một đòi hỏi rất phổ biến. Vì thế, khi thực hiện<br /> Bên cạnh đó, tác giả Sulun(20) lại cho rằng có<br /> những tiêu chuẩn thẩm mỹ và mang lại cho<br /> thể sử dụng tỷ số giữa chiều rộng hai cánh mũi<br /> bệnh nhân một nụ cười đẹp, lựa chọn răng trước<br /> và chiều rộng chân mũi (IAW/WRN) để dự đoán<br /> trong sắp xếp răng là một vấn đề rất quan trọng,<br /> tỷ số giữa chiều rộng răng cửa giữa hàm trên và<br /> đặc biệt là răng cửa giữa hàm trên(2).<br /> chiều rộng răng cửa bên hàm trên (CIW/LIW).<br /> Nhiều nghiên cứu tập trung sự chú ý vào<br /> Nghiên cứu của Ellakwa và cộng sự(8) trên cộng<br /> răng cửa giữa hàm trên vì sự nổi trội của nó về<br /> đồng người Úc ghi nhận có thể dùng khoảng<br /> kích thước, vị trí và hình dạng trong bộ răng tự<br /> cách hai cánh mũi để dự đoán chiều rộng răng<br /> nhiên cũng như ảnh hưởng của nó trong sự thể<br /> cửa giữa hàm trên.<br /> hiện vùng mặt(18). Các yếu tố này phải hài hòa<br /> Nhìn chung, các tác giả ghi nhận khoảng<br /> với những cấu trúc xung quanh miệng và vùng<br /> cách hai góc mắt trong, khoảng cách hai cánh<br /> mặt. Trong đó, chiều rộng của răng thường được<br /> mũi có thể dùng để dự đoán chiều rộng răng cửa<br /> xem là yếu tố quan trọng hơn chiều dài khi chọn<br /> giữa hàm trên một cách đáng tin cậy.<br /> lựa răng giả(2). Vì thế, các nghiên cứu về mối<br /> Tại Việt Nam, vấn đề này vẫn chưa được<br /> tương quan kích thước theo chiều ngang của<br /> nghiên<br /> cứu cụ thể. Các sách giáo khoa chuyên về<br /> răng cửa giữa hàm trên và một số kích thước<br /> Phục Hình Răng thường dùng khoảng cách giữa<br /> ngang của khuôn mặt như khoảng cách giữa hai<br /> hai cánh mũi để chọn lựa răng cửa giữa hàm<br /> góc mắt trong, khoảng cách giữa hai cánh mũi<br /> trên về kích thước(21); mặc dù các kích thước, tỷ lệ<br /> được thực hiện trên nhiều quốc gia như của Al<br /> này khác nhau ở các chủng tộc(15). Từ những vấn<br /> Wazzan(2); Abdullah(1) trên người Ả Rập Saudi;<br /> đề còn tồn tại, chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> Sulun(20) trên người Thổ Nhĩ Kỳ; George và cộng<br /> này nhằm xác định tương quan kích thước của<br /> sự(6) trên người Ấn Độ; Ellakwa và cộng sự(4) trên<br /> răng cửa giữa hàm trên với một số số đo vùng<br /> người Úc.<br /> mặt của người Việt Nam với hy vọng góp thêm<br /> Tuy có sự khác nhau về công thức hoặc tham<br /> tư liệu cho công việc chọn răng trong phục hình<br /> số dùng để dự đoán kích thước răng cửa giữa<br /> toàn hàm và trong thực hành Răng Hàm Mặt.<br /> hàm trên nhưng các tác giả đã đưa ra được<br /> Vì những lý do trên, nghiên cứu này được<br /> những giá trị riêng cho mỗi quốc gia và chủng<br /> thực hiện với những mục tiêu sau:<br /> tộc. Kết quả nghiên cứu của Al Wazzan(2) ghi<br /> 1. Xác định kích thước ngang răng cửa giữa<br /> nhận có thể dùng khoảng cách hai góc mắt trong<br /> hàm trên.<br /> để dự đoán sơ khởi chiều rộng các răng trước<br /> <br /> 78<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> 2. Xác định một số kích thước ngang khuôn<br /> mặt (khoảng cách hai góc mắt trong, khoảng<br /> cách hai cánh mũi).<br /> 3. Đánh giá tương quan kích thước ngang<br /> răng cửa giữa hàm trên và một số kích thước<br /> ngang khuôn mặt.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Đây là nghiên cứu cắt ngang mô tả<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> 100 sinh viên Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ<br /> Chí Minh đáp ứng tiêu chí chọn mẫu (42 nam, 58<br /> nữ).<br /> <br /> Tiêu chí chọn mẫu<br /> Các đối tượng nghiên cứu có cha mẹ là<br /> người Việt Nam, dân tộc Kinh, không có pha<br /> trộn chủng tộc 2 đời gần nhất. Chỉ số khối cơ thể<br /> (BMI) trong giới hạn bình thường (từ 18,5 đến<br /> 24,99). Khớp cắn Angle hạng I răng 6. Có đầy đủ<br /> răng vĩnh viễn trên cung răng tương đối cân<br /> xứng. Các răng trước trên ngay ngắn, đúng vị trí,<br /> không sâu, di lệch hoặc mòn nặng. Không có<br /> phục hình hoặc miếng trám trên răng cửa giữa<br /> hàm trên. Không chỉnh hình răng. Không có<br /> bệnh nha chu hoặc viêm nướu nặng. Không có<br /> tật xấu về răng miệng. Mặt cân xứng. Không có<br /> dị dạng mặt bẩm sinh, bệnh về mắt, tiền sử chấn<br /> thương hay phẫu thuật mặt.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mặt phẳng Frankfort của đối tượng song song<br /> với mặt phẳng ngang. Máy ảnh kỹ thuật số với<br /> tiêu cự 100 mm được cố định trên giá đỡ. Điểm<br /> lấy nét ở tâm ống kính trùng với điểm điểm định<br /> vị phía mũi. Khoảng cách từ ống kính đến đối<br /> tượng là 150 cm.<br /> <br /> Chụp ảnh khối răng trước trên<br /> Tư thế chụp ảnh giống chụp khuôn mặt có<br /> thêm dụng cụ banh môi má để có thể thấy rõ các<br /> răng trước. Điều chỉnh sao cho mặt phẳng nhai<br /> song song với mặt phẳng nằm ngang. Khoảng<br /> cách từ máy ảnh đến đối tượng là 40cm, điểm<br /> ngắm lấy nét là tiếp điểm của hai răng cửa giữa<br /> hàm trên.<br /> <br /> Phương pháp đo đạc<br /> Đo đạc các số đo vùng mặt: Đo các số đo gián<br /> tiếp qua ảnh.<br /> Xác định các điểm chuẩn bằng phần mềm<br /> AutoCAD. AL: điểm về phía bên nhất của cánh<br /> mũi. EN: Điểm nằm ở phía trong của rãnh mi<br /> mắt. Dùng phần mềm AutoCAD đo đạc (Hình<br /> 1): Khoảng cách giữa 2 cánh mũi: khoảng cách<br /> AL-AL. Khoảng cách giữa 2 góc mắt trong:<br /> khoảng cách EN-EN.<br /> <br /> Phương tiện nghiên cứu<br /> Máy ảnh kỹ thuật số Canon, loại DSLR, hiệu<br /> EOS 550D, có độ phân giải 18.0 Megapixel, ống<br /> kính macro Canon EF 100 USM. Máy tính phần<br /> mềm đo đạc AutoCAD 2008.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Chụp ảnh khuôn mặt<br /> Chụp ảnh khuôn mặt nhìn thẳng của đối<br /> tượng ở tư thế nghỉ sinh lý theo các tiêu chuẩn<br /> chuẩn hóa sau: Đối tượng ngồi trên ghế, mắt<br /> nhìn thẳng theo đường ngang, thả lỏng cơ mặt<br /> miệng, thư giãn hàm dưới và hai môi chạm nhẹ.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Hình 1: Xác định các số đo vùng mặt. (AL-AL:<br /> Khoảng cách hai điểm bên nhất của cánh mũi (AL).<br /> EN-EN: Khoảng cách hai điểm phía trong của rãnh<br /> mi mắt (EN).)<br /> <br /> Đo chiều rộng răng cửa giữa hàm trên: Đo gián<br /> tiếp qua ảnh<br /> Dùng phần mềm AutoCAD đo khoảng cách<br /> giữa hai tiếp tuyến đi qua hai điểm bên nhất của<br /> răng cửa giữa hàm trên bên phải (CIW) (Hình 2).<br /> <br /> 79<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> bình khoảng cách hai góc mắt trong và khoảng<br /> cách hai cánh mũi lần lượt là 35,97 ± 2,14 mm và<br /> 40,31 ± 2,46 mm (Bảng 1).<br /> Bảng 1: Chiều rộng răng cửa giữa trên (CIW),<br /> khoảng cách hai góc mắt trong (EN-EN) và khoảng<br /> cách hai cánh mũi (AL-AL) trên toàn bộ mẫu<br /> <br /> Hình 2: Xác định chiều rộng răng cửa giữa hàm trên<br /> Hệ số tương quan ICC thể hiện mối tương<br /> quan giữa các thông số của 2 lần đo do cùng một<br /> người đo trên một mẫu lấy ra ngẫu nhiên 20 đối<br /> tượng (chiếm 20% mẫu) luôn ở mức r > 0,90.<br /> Như vậy, các phép đo có độ tin cậy cao; đảm bảo<br /> được tính tin cậy của số liệu.<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần<br /> mềm Stata 12. Tính trung bình, độ lệch chuẩn các<br /> giá trị đo đạc. Dùng kiểm định t cho hai mẫu độc<br /> lập để so sánh các giá trị đo đạc giữa nam và nữ.<br /> Dùng hệ số tương quan Pearson để đánh giá<br /> tương quan giữa kích thước ngang răng cửa giữa<br /> trên và số đo các kích thước ngang vùng mặt.<br /> Lập tỷ lệ sinh trắc học thể hiện tương quan răng<br /> - mặt (nếu tương quan có ý nghĩa). Tất cả các<br /> phép kiểm trên đều được sử dụng với độ tin cậy<br /> 95%.<br /> - Tính chỉ số khối cơ thể (BMI) theo công<br /> thức:<br /> BMI=W/H2<br /> Trong đó: W: Khối lượng cơ thể, tính bằng<br /> kilogram. H: Chiều cao cơ thể, tính bằng mét.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Về kích thước răng và một số số đo vùng<br /> mặt<br /> Xét trên toàn bộ mẫu<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy các đặc điểm<br /> chiều rộng răng cửa giữa hàm trên và khoảng<br /> cách hai góc mắt trong, khoảng cách hai cánh<br /> mũi đều tuân theo quy luật phân phối chuẩn.<br /> Trung bình chiều rộng răng cửa giữa hàm trên<br /> có giá trị 8,49 ± 0,41 mm. Trong khi đó, trung<br /> <br /> 80<br /> <br /> Các kích<br /> thước răng –<br /> mặt<br /> CIW<br /> EN-EN<br /> <br /> 100<br /> 100<br /> <br /> 8,49<br /> 35,97<br /> <br /> 0,41<br /> 2,14<br /> <br /> AL-AL<br /> <br /> 100<br /> <br /> 40,31<br /> <br /> 2,46<br /> <br /> n<br /> <br /> Trung bình Độ lệch 95% KTC<br /> chuẩn<br /> (mm)<br /> 8,41 – 8,57<br /> 35,54 –<br /> 36,39<br /> 39,82 –<br /> 40,80<br /> <br /> Xét theo giới tính<br /> Trung bình chiều rộng răng cửa giữa hàm<br /> trên ở nam là 8,60 ± 0,48 mm và ở nữ là 8,41 ±<br /> 0,34 mm. Khoảng cách hai cánh mũi ở nam và<br /> nữ là 42,11 ± 1,65 mm và 39,01 ± 2,12 mm. Phép<br /> kiểm t cho thấy trung bình các kích thước này ở<br /> nam đều lớn hơn nữ, sự khác biệt này có ý nghĩa<br /> thống kê (p < 0,05, kiểm định t với phương sai<br /> không đồng nhất). Trong khi đó, trung bình<br /> khoảng cách hai góc mắt trong ở nam là 36,74 ±<br /> 2,21 mm so với ở nữ là 35,41 ± 1,93 mm. Kiểm<br /> định t với phương sai đồng nhất cho thấy có sự<br /> khác biệt giữa nam và nữ có ý nghĩa thống kê (p<br /> < 0,01) (Bảng 2).<br /> Bảng 2: Chiều rộng răng cửa giữa trên và khoảng<br /> cách hai góc mắt trong, khoảng cách hai cánh mũi theo<br /> giới tính<br /> Các kích thước<br /> Giới<br /> răng - mặt<br /> Nam<br /> CIW<br /> Nữ<br /> Nam<br /> EN-EN<br /> Nữ<br /> Nam<br /> AL-AL<br /> Nữ<br /> <br /> n<br /> 42<br /> 58<br /> 42<br /> 58<br /> 42<br /> 58<br /> <br /> Trung bình Độ lệch<br /> p<br /> (mm)<br /> chuẩn<br /> 8,60<br /> 0,48<br /> 0,034**<br /> 8,41<br /> 0,34<br /> 36,74<br /> 2,21<br /> 0,002*<br /> 35,41<br /> 1,93<br /> 42,11<br /> 1,65<br />