Tuyển tập Đạm Phương Nữ sử ( Q1)

Chia sẻ: Dao Kim | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

105
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ năm 1983. totoi bắt đầu khảo sát lại văn bản học nghệ thuật Chèo quá khứ tại các thư viện lớn trên địa bàn toàn quốc. Trước hết khảo sát các báo và tạp chí xuất bản trước năm 1945 thì thường gặp bút danh Đạm Phương Nữ Sử ở một số bài. Nhân đây tôi cũng xin thật lòng thưa rằng trong khi học ở cả ba cấp Đại học: Phổ thông, Đại học Sư Phạm văn khoa và sau Đại học chưa từng được nghe giảng viên nào giới thiệu tác giả mang bút danh Đạm Phương...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tuyển tập Đạm Phương Nữ sử ( Q1)

TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 1 MUÅC LUÅC LÚÂI NGÛÚÂI BIÏN SOAÅN .............................................................................................................. 3 GIA ÀÒNH - GIAÁO DUÅC THÛÚÂNG ÀAÂM................................................................................... 17 BAÂN VÏÌ VÊËN ÀÏÌ GIAÁO DUÅC CON GAÁI ................................................................................... 20 MÊËY LÚÂI NHÙÆN NHUÃ BAÅN QUÊÌN THOA............................................................................... 34 PHUÅ NÛÄ DÛÅ GIA ÀÒNH.............................................................................................................. 64 GIAÁO DUÅC NHI ÀÖÌNG ............................................................................................................... 98 http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 2 TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ NHAÂ XUÊËT BAÃN VÙN HOÅC HAÂ NÖÅI - 1999 LÏ THANH HIÏÌN Sûu têìm, biïn soaån, giúái thiïåu http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 3 LÚÂI NGÛÚÂI BIÏN SOAÅN Tûâ nùm 1983, töi bùæt àêìu khaão saát laåi vùn baãn hoåc nghïå thuêåt Cheâo quaá khûá taåi caác thû viïån lúán trïn àõa baân toaân quöëc. Trûúác hïët khaão saát caác baáo vaâ taåp chñ xuêët baãn trûúác nùm 1945 thò thûúâng gùåp buát danh Àaåm Phûúng Nûä Sûã úã möåt söë baâi. Nhên àêy töi cuäng xin thêåt loâng thûa rùçng trong khi hoåc úã caã ba cêëp Àaåi hoåc: Phöí thöng, Àaåi hoåc Sû phaåm vùn khoa vaâ sau Àaåi hoåc chûa tûâng àûúåc nghe giaãng viïn naâo giúái thiïåu taác giaã mang buát danh Àaåm Phûúng Nûä Sûã vaâ vùn phêím cuãa baâ, vò vêåy giai àoaån àêìu tra cûáu töi sú yá boã qua. Tiïëp tuåc tra cûáu vêîn gùåp buát danh Àaåm Phûúng Nûä Sûã vaâ thêëy khöng thïí àûâng vò nhêåp mön thò phaãi theo tuåc. Tûâ àoá möîi khi gùåp laåi buát danh Àaåm Phûúng Nûä Sûã töi ghi kyá hiïåu thû tõch vaâo trang riïng trong söí tay tû liïåu caá nhên. Àïën nùm 1997 hoaân têët ba cöng trònh vùn baãn hoåc nghïå thuêåt Cheâo quaá khûá, töi múái daânh thúâi gian múã söí tay tû liïåu tñnh àïën buát danh Àaåm Phûúng Nûä Sûã. Thêåt bêët ngúâ, chó sú böå àaä thêëy ngoát hai trùm baâi baáo àïì cêåp túái nhiïìu lônh vûåc xaä höåi mang buát danh Àaåm Phûúng Nûä Sûã... Tham khaão caác saách cöng cuå nhû Lûúåc truyïån taác giaã Viïåt Nam têåp II Nxb Khoa hoåc xaä höåi Haâ Nöåi nùm 1972, saách Tûâ àiïín vùn hoáa Viïåt Nam Nxb Vùn hoáa Haâ Nöåi nùm 1993 àïìu coá danh muåc Àaåm Phûúng Nûä sûã. Taåi Thû viïån Quöëc gia Haâ Nöåi lûu 5 àêìu saách cuãa taác giaã Àaåm Phûúng Nûä Sûã xuêët baãn trûúác nùm 1945. Riïng cöng trònh Giaáo duåc nhi àöìng cuãa Àaåm Phûúng Nûä Sûã nhaâ in Lï Cûúâng - Haâ Nöåi nùm 1942 ghi àêìu ra 4.000 cuöën, àïën nùm http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 4 1996 Nxb Thanh Hoáa taái baãn ruát xuöëng 1.000 cuöën, khi dên söë Viïåt Nam nay tùng gêëp hún ba lêìn. Mûúi nùm gêìn àêy coá saách Àaåm Phûúng Nûä Sûã cuãa taác giaã Cûãu Thoå vaâ Nguyïîn Khoa Diïåu Biïn Nxb Treã thaânh phöë Höì Chñ Minh êën haânh nùm 1994 daây 344 trang khaái quaát giúái thiïåu gia phong, cuöåc àúâi, sûå nghiïåp vaâ dêîn möåt söë baâi thú, baâi vùn ngùæn cuãa cöë taác giaã Àaåm Phûúng Nûä Sûã. Taåp chñ Söng Hûúng söë 12 thaáng 4 nùm 1985 coá baâi Vúái nûä sô Àaåm Phûúng cuãa taác giaã Trêìn Thõ Nhû Mên, Baáo Phuå nûä Thuã àö söë 22 (184) nùm 1996 coá baâi Àaåm Phûúng nhaâ baáo nûä àêìu thïë kyã cuãa taác giaã Cûãu Thoå, Baáo Vùn hoáa söë ra ngaây 21 thaáng 8 nùm 1994 coá baâi Nhúá nûä sô Àaåm Phûúng cuãa taác giaã Lï Xuên Kyâ, Baáo Àaåi àoaân kïët söë xuên 1998 coá baâi Àaåm Phûúng ngûúâi rung tiïëng chuöng àoâi quyïìn söëng cuãa phuå nûä tûâ höìi àêìu thïë kyã cuãa taác giaã Thïë Thanh, Taåp chñ Vùn hoáa nghïå thuêåt söë 2-1998, Taåp chñ Ngûúâi laâm baáo Xûá Àöng söë 3-1998, Taåp chñ Caánh buöìm söë 4-1998, Baáo Vùn hoáa ra ngaây 21 thaáng 6 nùm 1998 cuâng coá baâi vïì Àaåm Phûúng Nûä Sûã cuãa taác giaã Lï Thanh Hiïìn. Nhòn chung nöåi dung caác baâi viïët àïìu àïì cao tû tûúãng tiïën böå trong vùn phêím cuãa Àaåm Phûúng Nûä Sûã, àöìng thúâi khùèng àõnh vai troâ xaä höåi cuãa baâ laâ möåt danh sô kinh àö Huïë höìi àêìu thïë kyã XX yïu nûúác, troång thõ dên töåc, vûâa tñch cûåc duâng phûúng tiïån baáo chñ truyïìn baá kiïën thûác dûúäng duåc thïë hïå treã Viïåt Nam, vûâa nöî lûåc vêån àöång hûúáng nghiïåp trong lûåc lûúång nûä giúái nhùçm taåo cú höåi cho chõ em coá nghïì phuå tûå lao àöång caãi thiïån, nuöi daåy con caái vaâ töí chûác gia àònh söëng töët àeåp hún. Trïn àêy laâ nguöìn tû liïåu ban àêìu laâm cú súã cho chuáng töi tiïën haânh tòm hiïíu thên thïë, sûå nghiïåp vaâ di saãn cuãa cöë taác giaã Àaåm Phûúng Nûä Sûã (1881-1947). Àaåm Phûúng Nûä Sûã tïn thêåt laâ Cöng Tön Nûä Àöìng Canh tûå laâ Quyá Lûúng sinh nùm Tên Tyå (1881) taåi phuã Tön Nhún kinh àö Huïë, thên phuå laâ Nguyïîn Miïn Triïån (tûác hoaâng tûã thûá 66 cuãa vua Minh Maång, thuå tûúác Hoaâng Hoáa Quêån Vûúng) nùm 1891 phuång chó vua Thaânh Thaái dêîn sûá böå triïìu àònh Huïë sang cöng vuå taåi nûúác Cöång hoâa Phaáp. Cöng Tön Nûä Àöìng Canh tuy sinh ra trong böëi caãnh àêët nûúác bõ thûåc dên Phaáp xêm lûúåc, cai trõ, nhûng con vua chaáu chuáa vêîn http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 5 àûúåc thûâa hûúãng àùåc quyïìn, àùåc lúåi vaâ thûâa hûúãng truyïìn thöëng vùn hoåc, giaáo duåc töët àeåp cuãa hoaâng töåc. Nhúâ vêåy, caã thúâi niïn thiïëu Cöng Tön Nûä Àöìng Canh àûúåc dûúäng duåc, hoåc haânh nghiïm tuác caã Haán vùn, Phaáp vùn, quöëc ngûä vaâ vaâo phuã chuáa hoåc cêìm, kyâ, thi, hoåa, thïu thuâa, cùæt may, nêëu nûúáng... Àoá laâ nhûäng kiïën thûác cú baãn sau chung àuác thaânh vöën vùn hoáa vûäng chùæc cho Cöng Tön Nûä Àöìng Canh khi lúán lïn vaâo àúâi bùçng thûåc lûåc cuãa chñnh mònh. Nùm 1897 Cöng Tön Nûä Àöìng Canh 16 tuöíi lêåp thên vúái öng ngheâ têåp êëm Nguyïîn Khoa Tuâng (hêåu duïå thûá 6 cuãa Nguyïîn Khoa Chiïm: 1659-1736, quï göëc Haãi Dûúng, nay thuöåc xaä Lï Lúåi - huyïån An Haãi - Haãi Phoâng, taác giaã Nam triïìu cöng nghiïåp diïîn chñ - tiïíu thuyïët lõch sûã àêìu tiïn úã nûúác ta)1 . Öng baâ sinh haå àûúåc ba ngûúâi con gaái vaâ ba ngûúâi con trai àïìu giaáo duåc trûúãng thaânh. Sau caã ba ngûúâi con trai lêìn lûúåt ngaä xuöëng trong sûå nghiïåp àêëu tranh chöëng thûåc dên Phaáp giaãi phoáng dên töåc, trong àoá coá nhaâ lyá luêån Maác-xñt tiïìn böëi xuêët sùæc Haãi Triïìu tûác Nguyïîn Khoa Vùn. Thaáng 8 nùm 1931, Haãi Triïìu cuâng Trêìn Vùn Giêìu vaâ möåt söë Àaãng viïn thaânh lêåp chi böå àêìu tiïn úã thaânh phöë Saâi Goân, sau thaânh lêåp thaânh uãy Saâi Goân-chúå Lúán. Nùm 1918 Cöng Tön Nûä Àöìng Canh vúái buát danh Àaåm Phûúng Nûä Sûã xuêët hiïån trïn caác baáo, taåp chñ úã Bùæc Kyâ vaâ Nam Kyâ nhû: Nam Phong, Phuå Nûä thúâi àaâm, Tiïëng dên, Hûäu Thanh, giûä chuyïn muåc Lúâi àaân baâ trïn Baáo Thûåc nghiïåp, laâm trúå buát cho Baáo Trung Bùæc tên vùn vaâ giûä chuyïn muåc Vùn àaân baâ trïn baáo naây tûâ 1919 àïën nùm 1928. Qua khaão saát, bûúác àêìu thêëy gêìn hai trùm baâi baáo bùçng chûä quöëc ngûä cuãa baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã àùng taãi trïn caác baáo vaâ taåp chñ. Phêìn lúán söë baâi àùng vaâo caác nùm: nùm 1923 coá 40 baâi, nùm 1924 coá 35 baâi, nùm 1925 coá 29 baâi, nùm 1926 coá 28 baâi. Baâi àùng chuã yïëu úã caác baáo: Trung Bùæc tên vùn vúái 129 baâi àùng taãi tûâ nùm 1923 àïën nùm 1929, Hûäu Thanh coá 24 baâi, Nam Phong coá 15 baâi. Trong khi êëy thêëy trïn baáo, taåp chñ coân àùng taãi möåt söë saáng taác cuãa caác nhaâ vùn, nhaâ thú bùçng chûä Haán 1 Saách ra àúâi nùm 1720. Nùm 1984 dõch tûâ Haán vùn sang Viïåt vùn, túái nay taái baãn ba lêìn, 1994 Nxb Höåi nhaâ vùn taái baãn saách 632 trang khöí 13x19cm. http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 6 coá dõch ra chûä quöëc ngûä in keâm. Nhû thïë cho thêëy baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã coá vöën quöëc ngûä phong phuá vaâ khaã nùng diïîn àaåt quöëc ngûä thaânh thaåo vûúåt lïn úã võ trñ kyá giaã haâng àêìu vïì söë lûúång baâi àùng baáo möåt thúâi höìi àêìu thïë kyã. Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã lúåi thïë giaâu vöën vùn hoáa vaâ thöng thaåo mêëy ngoaåi ngûä phöí biïën nhû Haán vùn, Phaáp vùn nïn baâ àoåc nhiïìu, hiïíu biïët sêu, röång, súám tiïëp cêån tû tûúãng tiïën böå nhên loaåi, àùåc biïåt laâ tû tûúãng dên chuã, tûå do, bònh àùèng, nhên quyïìn cuãa caác nhaâ caách maång tû saãn dên chuã nhû Lûúng Khaãi Siïu). Tön Dêåt Tiïn (Trung Quöëc), J.J. Rouseau (Phaáp), cuâng tiïëp xuác vúái caác bêåc chñ sô yïu nûúác nhû Phan Böåi Chêu, Phan Chu Trinh, Huyânh Thuác Khaáng vaâ möåt söë Àaãng viïn cöång saãn tiïìn böëi nhû Phan Àùng Lûu, Nguyïîn Chñ Diïíu... dêîn túái baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã tûå chuyïín hoáa nhêån thûác, tûâ boã tû tûúãng xuêët thên phong kiïën, àûáng vaâo haâng nguä nhûäng ngûúâi trñ thûác tiïën böå cuãa thúâi àaåi. Baâ vêån duång tû tûúãng tiïën böå cuãa thúâi àaåi vaâo phûúng tiïån baáo chñ goáp phêìn vêån àöång xaä höåi Viïåt Nam trò trïå höìi àêìu thïë kyã XX. Ba phêìn tû söë baâi baáo cuãa baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã viïët theo luêån àïì mang tinh thêìn duy vêåt coá giaá trõ thuyïët phuåc nhùçm giaáo duåc hai àöëi tûúång phuå nûä vaâ nhi àöìng chiïëm söë àöng trong dên söë Viïåt Nam, tûâng chõu nïìn giaáo duåc laåc hêåu nùång nïì, chûa tûâng àûúåc xaä höåi quan têm giaáo duåc nhû möåt con ngûúâi... Trûúác hïët baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã phuã àõnh lïî giaáo phong kiïën haâ khùæc ûáng xûã vúái ngûúâi phuå nûä nhû nö lïå trong nhaâ, baâ viïët: Cha meå àùåt àêu con ngöìi àêëy, bùæt ngûúâi àaân baâ thuã tiïët thúâ chöìng khi chöìng chïët, haån chïë hoåc haânh cuãa phuå nûä àïìu phaãi vûát boã cuâng vúái tam toâng tûá àûác (àùng trïn túâ Trung Bùæc tên vùn ngaây 21/6/1926). Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã cuäng triïåt àïí phï phaán quan niïåm cûåc àoan Nhên chi sú tñnh baãn thiïån cuãa nïìn nho hoåc chñnh thöëng gieo vaâo nhêån thûác cuãa ngûúâi Viïåt Nam noái riïng vaâ ngûúâi phûúng Àöng noái chung keáo daâi haâng ngaân nùm, töìn taåi nhû möåt àõnh àïì. Ngûúåc laåi quan niïåm cûåc àoan êëy, úã chûúng múã àêìu cuöën saách Giaáo duåc nhi àöìng cuãa baâ xuêët baãn nùm 1942, baâ àaä viïët: Treã con sinh http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 7 ra khöng coá gò laâ thiïån maâ cuäng khöng coá gò laâ aác caã, thiïån aác àïìu do têåp nhiïîm cuãa hoaân caãnh giaáo duåc sau naây. Vaâ ngay tûâ luác treã chaâo àúâi, baâ viïët tiïëp: Treã khi loåt loâng ra àaä phaãi nhúâ möåt ngûúâi àïí nûúng tûåa, àïí àuâm boåc, nuöi nêëng, ngûúâi êëy laâ ngûúâi meå. Vaâ: Khuön mùåt ngûúâi meå laâ quyïín saách àêìu tiïn cuãa àûáa con... Do nhêån thûác roä vai troâ quan troång cuãa ngûúâi meå trong tiïën trònh hònh thaânh nhên baãn vaâ phaát triïín thïí chêët cuãa àûáa con nïn baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã hïët sûác chuá yá àïën viïåc giaáo duåc ngûúâi phuå nûä trong xaä höåi trûúác khi laâm meå. Baâ viïët: Giaáo duåc phuå nûä laâ möåt caái vêën àïì rêët quan hïå cho möåt dên töåc tûúng lai. (M.Dugard) (àùng trïn túâ Trung Bùæc tên vùn ngaây 24-01-1924). Sau àoá trïn nhiïìu túâ baáo thúâi êëy baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã àïìu coá baâi àïì cêåp àïën viïåc nûä hoåc. Baâ phên tñch lúåi ñch cuãa viïåc hoåc giuáp cho ngûúâi phuå nûä múã mang kiïën thûác, hiïíu àûúåc àaåo lyá laâm ngûúâi maâ daåy baão con caái, tham gia vaâo caác cöng viïåc hûäu ñch xaä höåi, vaâ nhêën maånh: Nay vêën àïì nûä hoåc thêåt laâ möåt sûå quan troång nhêët trong mêëy ngaân nùm cuãa nûúác ta (àùng trïn túâ Nam Phong söë 43.1-1921). Theo quan niïåm cuãa baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã, ngûúâi phuå nûä coá hoåc thûác coân cêìn phaãi coá lao àöång nghïì nghiïåp cuå thïí àïí söëng tûå lêåp traánh phuå thuöåc vaâo chöìng con, thò àêy cuäng laâ cú súã àêìu tiïn àïí tiïën túái nûä quyïìn, bònh àùèng vúái nam giúái. Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã coân nhiïìu baâi baáo àïì cêåp nhûäng vêën àïì khaác trong àúâi söëng phuå nûä Viïåt Nam, nhû baâi: Tònh caãm àaân baâ, Baân vïì chûä aái tònh, Tûå do hön nhên, Vïì nûä ngön, Vïì quaãn lyá taâi, Giaáo duåc con gaái, Caách daåy con... cho thêëy baâ tû duy khaá phong phuá vaâ sêu sùæc vïì chuã àïì giaáo duåc phuå nûä vaâ nhi àöìng. Giaáo duåc phuå nûä vaâ giaáo duåc nhi àöìng laâ hai giai àoaån nöëi tiïëp úã möåt quaá trònh thöëng nhêët mang tñnh nhên quaã. Muöën giaáo duåc nhi àöìng hiïåu quaã thò ngûúâi phuå nûä phaãi àûúåc giaáo duåc laâm meå hoaân thiïån trûúác. Àêy laâ möåt caách nhòn múái cho sûå phaát triïín cuãa phuå nûä vaâ nhi àöìng Viïåt Nam maâ baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã àùåt ra mùåc duâ luác êëy xaä höåi Viïåt Nam àang bõ chuã nghôa thûåc dên vaâ phong kiïën thöëng trõ. Baâ nhùæc laåi lúâi cöí nhên àïí thêëy rùçng giaáo duåc http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 8 nhi àöìng laâ sûå nghiïåp lêu daâi: Thêåp niïn thoå möåc, Baách niïn thoå nhên, nghôa laâ: Mûúâi nùm tröìng cêy, trùm nùm tröìng ngûúâi (àùng trïn túâ Trung Bùæc tên vùn ngaây 24-1-1924). Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã coân dõch möåt söë cöng trònh coá giaá trõ vïì giaáo duåc phuå nûä vaâ nhi àöìng úã nûúác ngoaâi giúái thiïåu trïn baáo chñ hoùåc xuêët baãn thaânh saách àïí phöí biïën nhû: Gaái trinh liïåt vaâ Gia àònh giaáo duåc àaâm (cuãa Trung Quöëc), Dûúäng treã con vaâ Trûúâng treã con (cuãa Phaáp), Vûúân treã con (cuãa Àûác), Nhaâ treã con (cuãa YÁ)... laâ nhûäng kinh nghiïåm quyá baáu cho Viïåt nam trong quaá trònh dûúäng duåc thïë hïå treã thú. Hiïån nay baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã coân möåt söë cöng trònh vaâ taác phêím nhû: Giaáo duåc nhi àöìng, Phuå nûä dûå gia àònh, Nûä cöng thûúâng thûác (3 têåp), Kim Tuá Cêìu (tònh sûã), Höìng phêën tûúng tri (truyïån daâi) vaâ Àaåm Phûúng Thi vùn têåp (göìm vùn vaâ thú)... yïn võ 60 nùm trong caác taâng thû quöëc gia taåi ba miïìn àêët nûúác. Nay tiïëp cêån vùn phêím cuãa baâ duâ úã baáo hoùåc saách àïìu thêëy thêëm àêåm tònh ngûúâi, tònh quï hûúng, toã loâng kñnh troång nhûäng bêåc chñ sô yïu nûúác vaâ mang khaát voång dên töåc tûå cûúâng cuâng nöîi àau cuãa möåt dên töåc Vùn hiïën chi bang maâ mêët quyïìn tûå chuã... Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã cuäng laâ ngûúâi saáng lêåp Höåi nûä cöng hoåc höåi Huïë nùm 1926 vaâ trûåc tiïëp laâm Höåi trûúãng. Baâ thaão ra tön chó, muåc àñch, nöåi quy vaâ chûúng trònh hoaåt àöång cuãa Höåi. Àêy laâ töí chûác phuå nûä phi chñnh phuã àêìu tiïn úã nûúác ta thúâi chñnh quyïìn thûåc dên thûâa nhêån. Höåi thu huát nhiïìu höåi viïn tûâ ba miïìn àêët nûúác vaâ Laâo vaâo sinh hoaåt theo àõnh kyâ hoùåc thûúâng xuyïn. Chûúng trònh sinh hoaåt Höåi coá töí chûác hoåc vùn hoáa, höåi viïn chûa biïët chûä thò hoåc tûâ a-b-c àïën àoåc thöng viïët àûúåc, ngûúâi àaä àoåc thöng viïët thaåo thò hoåc theo chuyïn àïì vùn-sûã-àõa àïí nêng cao hiïíu biïët. Sau cuâng hoåc àaåi cûúng vïì giaáo duåc phuå nûä, hoåc caách nêëu möåt söë moán ùn, hoåc möåt söë nghïì thöng duång röìi phaát triïín thaânh nghïì phuå maâ kiïëm söëng, cung cêëp möåt söë tri thûác vaâ kinh nghiïåm töí chûác gia àònh, daåy con caái, àöìng thúâi taåo àiïìu kiïån cho chõ em reân luyïån laâm quen vúái hoaåt àöång têåp thïí maâ tiïën túái tham gia cöng viïåc xaä höåi. Höåi laåi àûúåc caác bêåc chñ sô yïu nûúác nhû Phan Böåi Chêu, Huyânh Thuác Khaáng vaâ caác trñ thûác treã nhû Àaâo Duy Anh, http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 9 Àoaân Nöìng, Nguyïîn Lên tham gia sinh hoaåt àaä nêng cao uy tñn cuãa Höåi. Hoaåt àöång cuãa Höåi àûúåc dû luêån baáo chñ cöí vuä vïì xu hûúáng tiïën böå. AÃnh hûúãng cuãa Höåi lan truyïìn ra túái Vinh, Thanh Hoáa, Haâ Nöåi, Haãi Phoâng, vaâo túái Nha Trang, Saâi Goân, Gia Àõnh, Cêìn Thú, Höåi An. Höåi nûä cöng Huïë coân laâ chöî dûåa cho phong traâo nûä hoåc sinh trûúâng Àöìng Khaánh vaâ hoåc sinh trûúâng Quöëc hoåc Huïë baäi khoáa. Cuâng aãnh hûúãng cuãa caác con trai baâ laâ Nguyïîn Khoa Tuá, Nguyïîn Khoa Vô, Nguyïîn Khoa Vùn hoaåt àöång trong töí chûác cöång saãn vaâ yïu nûúác bõ löå maâ nùm 1929 chñnh quyïìn thûåc dên Phaáp ra lïånh cho chñnh phuã Nam Triïìu bùæt baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã giam hai thaáng trong nhaâ tuâ. Vaâ sau àoá baâ cuäng traãi mêëy àêån cêìm loâng nuöët thêìm nûúác mùæt chõu nöîi àau riïng khi nhêån tin caác con trai lêìn lûúåt ngaä xuöëng trïn àûúâng tranh àêëu goáp phêìn vaâo sûå nghiïåp giaãi phoáng dên töåc. Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã taå thïë ngaây 10 thaáng 12 nùm 1947 khi àang taãn cû taåi Laåc Lêm, Thanh Hoáa, hûúãng thoå 66 tuöíi. Tûâ Cöng Nûä Àöìng Canh sinh thaânh trong phuã chuáa lêìu son gaác tña, àïën Àaåm Phûúng Nûä Sûã nûä kyá giaã Viïåt Nam àêìu tiïn coá cuöåc àúâi, vùn nghiïåp vaâ ba con trai cöëng hiïën vaâo sûå nghiïåp àöåc lêåp cuãa dên töåc vaâ tiïën böå cuãa àêët nûúác Viïåt Nam, thïë maâ cuöåc àúâi vaâ vùn nghiïåp cuãa baâ bõ thúâi gian phuã múâ möåt phêìn hai thïë kyã. Nay cêìn laâm saáng toã nhûäng àoáng goáp cuãa baâ vaâo caác lônh vûåc ngön ngûä tiïëng Viïåt, ngön ngûä baáo chñ, vùn, thú, dõch thuêåt, àùåc biïåt laâ nhûäng cöng trònh giaá trõ nhû: Giaáo duåc nhi àöìng, Phuå nûä dûå gia àònh, Gia àònh giaáo duåc thûúâng àaâm, cuâng vúái hiïåu quaã trong nhûäng nöî lûåc hoaåt àöång xaä höåi cuãa baâ höìi àêìu thïë kyã àïí kïë thûâa tinh hoa, nhû sinh thúâi baâ viïët: Ngûúâi ta khöng phaãi nhû cêy coã, núä naâo àïí muåc naát nhû cêy coã (theo Trung Bùæc tên vùn söë 10+11 thaáng 7 nùm 1924). Möåt sûå thêåt trong lõch sûã Viïåt Nam dûång nûúác tñnh àïën hïët thïë kyã XIX, ta thêëy söë lûúång nûä tûúáng xuêët hiïån nhiïìu hún söë lûúång nûä sô. Coá hai lyá do: Möåt laâ quaá trònh Viïåt Nam dûång nûúác phaãi song song chöëng laåi nhiïìu nûúác àïën xêm lûúåc vúái êm mûu àöìng hoáa cai trõ, hai laâ suöët thúâi kyâ Viïåt Nam phong kiïën giai cêëp cêìm quyïìn khöng hïì quan têm àïën sûå hoåc vêën cuãa phuå nûä. Vò thïë http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 10 maâ trong söë hún 700 taác gia Haán, Nöm caã nûúác chó múái xaác àõnh àûúåc baãy nûä taác gia coá möåt söë àiïím chung: cuâng laâ thi sô, cuâng xuêët hiïån thi phêím taåi kinh àö vaâ trong àoá böën thi sô laâ cöng chuáa. Múã àêìu laâ cöng chuáa Lï Ngoåc Hên úã thïë kyã XVIII vúái thi phêím Ai tû vaän xuêët hiïån úã kinh àö Phuá Xuên khi chöìng baâ Hoaâng àïë Quang Trung qua àúâi (1792). Vaâ trong söë 64 cöng chuáa cuãa vua Minh Maång coá ba cöng chuáa laâ Vônh Trònh (tûác Nguyïåt Àònh), Trõnh Thêån (tûác Mai Am), Tônh Hoâa (tûác Huïå Phöë) trúã thaânh thi sô tûâ kinh àö Huïë, chiïëm nûãa söë lûúång nûä thi sô caã nûúác trong nhiïìu thïë kyã. Caác saách cöng cuå coân cho biïët thïm rùçng caã ba cöng chuáa thi sô kinh àö Huïë naây àïìu coá súã trûúâng êm nhaåc, àaä cuâng saáng taác möåt söë baâi ca Huïë lûu chuyïín àïën nay nhû baâi ca àiïåu Phêím tiïët. Tiïëp àïën laâ Àoaân Thõ Àiïím vúái baãn dõch Chinh phuå ngêm (khi chöìng baâ laâ öng Nguyïîn Kiïìu ài sûá Trung Quöëc) vaâ Höì Xuên Hûúng baâ chuáa thú nöm cuâng xuêët hiïån thi phêím khi hai nûä sô naây cû truá úã kinh àö Thùng Long. Riïng baâ Huyïån Thanh Quan (tûác Nguyïîn Thõ Hinh) ngûúâi kinh thaânh Thùng Long gûãi tònh vaâo thú, gûãi thú vaâo caãnh trïn nhiïìu vuâng àêët nûúác, trong àoá coá caã thi phêím ra àúâi taåi kinh àö Huïë. Sang àêìu thïë kyã XX chûä quöëc ngûä àaä thay thïë chûä Haán cuâng vúái trûúâng hoåc múã ra úã caác thaânh phöë, thõ xaä vaâ con gaái nhûäng nhaâ giaâu sang, nhaâ quan chûác àaä cùæp saách àïën trûúâng, tuy vêåy lûåc lûúång nûä taác giaã caã nûúác cuäng khöng nhiïìu. Nïëu tñnh nhûäng nûä taác giaã tiïu biïíu thúâi kyâ naây thò coá Sûúng Nguyïåt AÁnh (1864-1921), Àaåm Phûúng Nûä Sûã (1881-1947), Tûúng Phöë (1896-1973), Nguyïîn Thõ Minh Khai (1910-1944), Vên Àaâi (1903-1964), Nguyïîn Thõ Kiïn (tûác Nguyïîn Thõ Manh Manh?...), Ngên Giang, Hùçng Phûúng, Anh Thú... Nhûäng nûä taác giaã xuêët hiïån úã nûãa àêìu thïë kyã XX cuäng phêìn àöng laâ thi sô maâ cuöåc àúâi vaâ taác phêím àûúåc giúái thiïåu trong chûúng trònh vùn hoåc cêëp phöí thöng hoùåc Àaåi hoåc vùn khoa. Riïng cöë taác gia Àaåm Phûúng Nûä Sûã coá nhiïìu taác phêím vaâ àùåc biïåt laâ nhûäng cöng trònh giaá trõ laåi khöng thêëy giúái thiïåu úã cêëp hoåc naâo, bõ boã quïn... Vùn hoåc Viïåt Nam tûåu trung coá hai tiïu chñ: Möåt laâ Vùn quyá höì tinh, hai laâ Vùn dô taãi àaåo. Thûåc tïë cho thêëy tûâ 1945 trúã vïì http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 11 trûúác nûä vùn sô Viïåt Nam vöën àaä khöng nhiïìu, taác phêím giaá trõ laåi caâng hiïëm. Cùn cûá vaâo di saãn cuãa cöë taác gia Àaåm Phûúng Nûä Sûã vúái nhûäng cöng trònh nhû: Giaáo duåc nhi àöìng, Phuå nûä dûå gia àònh (3 têåp, coân coá tïn laâ: Phuå nûä tên giaáo khoa), Gia àònh giaáo duåc thûúâng àaâm vaâ Nûä cöng thûúâng thûác (3 têåp). Mùåc duâ nhûäng cöng trònh khoa hoåc naây ra àúâi tûâ höìi àêìu thïë kyã, nhûng àïën nay xeát thêëy vêîn coân giaá trõ àñch thûåc vúái con ngûúâi thúâi àaåi àang trong xu thïë tòm vïì cöåi nguöìn. Vò vêåy xin kiïën nghõ: 1- Cêìn múã cuöåc höåi thaão khoa hoåc vïì di saãn cuãa cöë taác gia Àaåm Phûúng Nûä Sûã laâm saáng toã giaá trõ trong di saãn cuãa baâ khöng chó àoáng goáp vaâo sûå tiïën böå vùn hoáa Viïåt Nam höìi àêìu thïë kyã, maâ coân laâ vöën quyá hûäu ñch cho sûå nghiïåp giaáo duåc nhi àöìng vaâ phuå nûä Viïåt Nam höm nay vaâ mai sau... 2- Trïn cú súã thaânh quaã cuöåc höåi thaão khoa hoåc vïì di saãn cuãa cöë taác gia Àaåm Phûúng Nûä Sûã, àïì nghõ àûa thaânh quaã êëy cuâng di saãn cuãa baâ vaâo chûúng trònh Àaåi hoåc nhên vùn quöëc gia giúái thiïåu vúái sinh viïn. Tûâ àêìu thïë kyã caác cöng trònh cuãa cöë taác gia Àaåm Phûúng Nûä Sûã àaä thïí hiïån phûúng saách giaáo duåc tiïën böå vaâ phûúng phaáp chuã àöång hoaân thiïån thiïn chûác ngûúâi phuå nûä trûúác àïí khi laâm meå giûä vai troâ chuã thïí vêån duång quy trònh khoa hoåc reân luyïån, dûúäng duåc thïë hïå treã thú Viïåt Nam phaát triïín sinh lûåc döìi daâo, coá hiïíu biïët, coá nhên caách vaâ coá khaã nùng àûa dên töåc tûå cûúâng. Vêåy thiïët nghô kiïën nghõ trïn àêy cuãa chuáng töi thûåc sûå phuâ húåp vúái nhu cêìu xaä höåi àûúng àaåi, mong caác cêëp laänh àaåo trûåc thuöåc Trung ûúng nhû Böå Vùn Hoáa, Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo, Trung têm nhên vùn quöëc gia, Höåi Liïn hiïåp Phuå nûä Viïåt Nam, UÃy ban Baão vïå baâ meå vaâ treã em, UÃy ban àöìng àöåi Trung Ûúng, caác cú quan chuyïn ngaânh nhû Viïån Vùn hoáa, Viïån Vùn hoåc, Viïån Ngön ngûä, caác höåi nghïì nhû Höåi Nhaâ vùn, Höåi Nhaâ baáo... vaâ UÃy ban nhên dên tónh Thûâa Thiïn Huïë, cuâng caác cú quan chûác nùng cuãa àõa phûúng súám quan têm àïën kiïën nghõ naây, cuäng laâ súám goáp phêìn laâm giaâu thïm di saãn dên töåc, vaâ tùng thïm tiïìm nùng nöåi lûåc giaáo dûúäng, giaáo duåc thïë hïå treã Viïåt Nam, àöìng thúâi goáp phêìn laâm àeåp thïm truyïìn thöëng phuå nûä Viïåt Nam vaâ laâm àeåp thïm lõch sûã cöë àö Huïë. http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 12 Laâm khaão cûáu chùæc khöng ai boã qua Taåp chñ Nam Phong. Töi cuäng vêåy, khaão saát Taåp chñ Nam Phong nhùçm tòm tû liïåu vïì nghïå thuêåt Cheâo quaá khûá. Theo söí lûu chiïíu quöëc gia, Taåp chñ Nam Phong ra àúâi nùm 1917 töìn taåi àïën nùm 1934 laâ 17 nùm ra àûúåc 208 söë. Àêy laâ cú quan ngön luêån lúán söëng lêu nhêët thúâi Phaáp chiïëm nûúác ta, chuyïn àùng baâi vïì hoåc thuêåt cuãa nhûäng cêy buát têìm cúä. Nhûng àïën nay taåi Haâ Nöåi khöng coân àuã 208 söë Taåp chñ Nam Phong, àaä vêåy nhiïìu söë coân mêët trang. Phaãi tra cûáu Taåp chñ Nam Phong trïn Microfilm múái àuã söë, àuã trang, trong àoá laåi tòm ra hai cöng trònh khaão cûáu vïì Tuöìng. Cöng trònh ra àúâi súám nhêët coá tiïu àïì Lûúåc khaão vïì Tuöìng haát An Nam cuãa taác gia Àaåm Phûúng Nûä Sûã àùng trïn Taåp chñ Nam Phong söë 76 thaáng 10 nùm 1923, khoaãng 3500 chûä. Cöng trònh thûá hai coá tiïu àïì Khaão vïì haát Tuöìng, haát Cheâo cuãa taác gia Nguyïîn Thuác Khiïm (nùm sinh chûa roä, liïåt sô taåi nguåc Sún La nùm 1944) àùng trïn Taåp chñ Nam Phong söë 144 thaáng 11 nùm 1929, phêìn viïët vïì Tuöìng cuäng khoaãng 3500 chûä. Hai cöng trònh naây töi àaä giúái thiïåu trïn Taåp chñ Vùn hoáa söë thaáng 9 nùm 1996 vaâ söë thaáng 2 nùm 1998, nhùçm cöng böë hoáa di saãn àïí nhûäng ai coá nhu cêìu dïî daâng tiïëp cêån. Töi cuäng phiïn baãn hai cöng trònh naây tûâ Taåp chñ Nam Phong gûãi túái Viïån Sên khêëu Viïåt Nam vaâ Nhaâ haát Tuöìng Trung ûúng. Sau àoá öng Viïån trûúãng Viïån Sên khêëu Viïåt Nam bêëy giúâ laâ öng Hoaâng Chûúng vaâ öng Giaám àöëc Nhaâ haát Tuöìng Trung ûúng bêëy giúâ laâ nghïå sô nhên dên Tiïën Thoå àïìu höìi êm cho biïët: úã cú súã cuãa hai öng khöng coá lûu hai baâi khaão cûáu naây vaâ hai öng cuäng chûa biïët coá maâ àoåc. Àoá laâ sûå àoáng goáp cuãa töi vúái nghïå thuêåt Tuöìng noái chung vaâ nghïå thuêåt Tuöìng cöë àö Huïë noái riïng. Coân giaá trõ úã hai cöng trònh khaão cûáu nghïå thuêåt Tuöìng xuêët hiïån höìi àêìu thïë kyã cuãa hai taác gia quaá cöë, töi khöng daám àaánh tröëng trûúác cûãa nhaâ sêëm xin daânh àïí caác võ laâm Tuöìng vaâ nghiïn cûáu Tuöìng àöng àaão hiïån hûäu. Song nhúâ coá trong tay cöng trònh Lûúåc khaão vïì Tuöìng haát An Nam cuãa baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã laâm tiïìn àïí maâ Viïån Sên khêëu liïn kïët vúái Súã Vùn hoáa-Thöng tin tónh Trõ Thiïn Huïë múã àûúåc cuöåc Höåi thaão caác danh sô Huïë vúái nghïå thuêåt Tuöìng truyïìn thöëng Huïë, taåi cöë àö Huïë vaâo cuöëi thaáng 8 nùm 1998. http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 13 Cöng trònh Lûúåc khaão vïì Tuöìng haát An Nam vaâ cöng trònh Khaão vïì haát Tuöìng, haát Cheâo laâ hai cöng trònh khaão cûáu sên khêëu dên töåc àêìu tiïn thïí hiïån bùçng chûä quöëc ngûä tûâ àêìu thïë kyã XX. Rêët tiïëc sau àoá 75 nùm caác nhaâ khaão cûáu sên khêëu dên töåc ñt ai biïët túái hai cöng trònh khaão cûáu àoá maâ tiïëp thu kïë thûâa, àaä thïë möåt söë ngûúâi laåi lêìm tûúãng mònh ài tiïn phong trong lônh vûåc nghiïn cûáu sên khêëu dên töåc úã thïë kyã naây. Nhên àêy, möåt lêìn nûäa ngûúâi sûu têìm giúái thiïåu röång raäi vúái baån àoåc vïì àõa chó hai cöng trònh khaão cûáu nghïå thuêåt Tuöìng höìi àêìu thïë kyã, khi tiïëp cêån chùæc chùæn seä thêëy nhiïìu thöng tin cuä vaâ vêîn múái úã nghïå thuêåt Tuöìng quaá khûá caã hai khu vûåc: Tuöìng dên gian (qua baâi khaão cûáu cuãa Nguyïîn Thuác Khiïm) vaâ Tuöìng cung àònh Huïë (qua baâi khaão cûáu cuãa Àaåm Phûúng Nûä Sûã). Baâi dêîn luêån naây giúái thiïåu baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã vúái cûúng võ laâ kyá giaã chuã yïëu vaâo khoaãng mûúâi nùm (1918-1929) viïët gêìn hai trùm baâi àùng caác baáo xuêët baãn trïn àõa baân toaân quöëc, trong àoá ba phêìn tû söë baâi mang tñnh chuyïn àïì vïì phuå nûä, vïì nhi àöìng, vïì giaáo duåc... Tûâ nùm 1928 trúã ài, baâ chónh àöën nhûäng baâi baáo mang tñnh chuyïn àïì êëy sùæp xïëp àûa vaâo theo chuã àïì cuãa tûâng cöng trònh. Do vêåy trong voâng mûúâi nùm baâ cho ra àúâi liïn tiïëp nhûäng cöng trònh chuyïn sêu, möîi cöng trònh hònh thaânh möåt nhêån thûác múái cho con ngûúâi, möåt tû tûúãng múái cho xaä höåi. Nhûäng cöng trònh naây töìn taåi hún 70 nùm chó tiïëc rùçng coá thúâi gian daâi nhên thên vaâ sûå nghiïåp cuãa baâ bõ laäng quïn. Nay xu thïë thúâi àaåi tòm vïì cöåi nguöìn baãn sùæc vùn hoáa dên töåc, chuáng ta vúái loâng cêìu thiïån sûu têìm nhûäng cöng trònh cuãa baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã vaâ tiïëp cêån nghiïm tuác thò quaã laâ di saãn quyá. Àiïìu naây noái lïn rùçng baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã laâ bêåc kyá giaã chiïën lûúåc coá yá thûác laâm saách khaão cûáu tûâ khi cêìm buát vaâ quaán triïåt yá thûác laâm saách naây suöët thúâi kyâ laâm kyá giaã. Baâ àïí laåi cho thïë hïå sau möåt baâi hoåc kinh nghiïåm àúâi nghïì: Tñch tiïíu thaânh àaåi, lêëy ngùæn nuöi daâi maâ laâm nïn nghiïåp lúán. Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã tuy xuêët hiïån vaâo nûãa àêìu thïë kyã XX nhûng tiïëp cêån di saãn cuãa baâ ta laåi thêëy trong lõch sûã phuå nûä Viïåt Nam baâ laâ nhên vêåt ài trûúác úã möåt söë lônh vûåc xaä höåi: http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 14 1. Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã - Ngûúâi phuå nûä Viïåt Nam àêìu tiïn thöng thaåo nhiïìu sinh ngûä nhû: Haán vùn, Phaáp vùn, quöëc vùn... do àoá baâ cuäng laâ ngûúâi phuå nûä Viïåt Nam àêìu tiïn coá têìm nhòn ra thïë giúái tiïëp thu tinh hoa nhên loaåi nhû hïå lyá luêån tiïën böå vïì quy trònh dûúäng duåc treã thú, hïå tû tûúãng tiïën böå vïì nhên quyïìn: dên chuã, tûå do, bònh àùèng... vaâ chuyïín taãi qua caác phûúng tiïån baáo chñ, vùn saách, dõch thuêåt phöí biïën cho àöìng baâo laåc hêåu cuãa nûúác mònh. Cuäng qua di saãn coân thêëy baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã laâ nûä taác gia dêîn àêìu vïì söë lûúång taác phêím göìm nhiïìu thïí loaåi xuêët baãn trûúác nùm 1945. 2. Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã cuäng laâ nûä trñ thûác Viïåt Nam àêìu tiïn àùåc biïåt quan têm àïën sûå dûúäng duåc thïë hïå treã thú Viïåt Nam tûâ khi loåt loâng meå àïën tuöíi cùæp saách túái trûúâng. Àêy laâ giai àoaån tiïìn phaát triïín cuãa möîi treã thú noái riïng vaâ cuãa thïë hïå treã thú noái chung maâ nïìn giaáo duåc phong kiïën Viïåt Nam töìn taåi haâng nghòn nùm cuäng chûa tûâng àïì cêåp túái. Baâ cuäng phaát hiïån ra rùçng ngûúâi meå giûä vai troâ hïët sûác quan troång trong giai àoaån tiïìn phaát triïín úã treã thú maâ khöng ngûúâi naâo khaác thay thïë àûúåc vai troâ ngûúâi meå. Baâ têm huyïët vúái nhûäng phaát hiïån naây vaâ nöî lûåc nhiïìu nùm khaão cûáu biïn soaån cöng trònh Giaáo duåc nhi àöìng ra àúâi nùm 1942 coá giaá trõ àûúåc coi nhû saách giaáo khoa àêìu tiïn tùång caác baâ meå Viïåt Nam laâm cöng cuå giaáo dûúäng, giaáo duåc con em mònh trong giai àoaån tiïìn phaát triïín. Àêy laâ cöng trònh coá yá nghôa nhêët cuãa baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã cöëng hiïën vaâo sûå nghiïåp giaáo duåc nhi àöìng Viïåt Nam tûâ höìi àêìu thïë kyã XX, nay thêëy coân hûäu ñch cho caác cú quan chûác nùng cuâng caác bêåc laâm meå, laâm cha cuâng caác cö nuöi daåy treã trong viïåc giaáo duåc nhi àöìng. 3. Baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã cuäng laâ ngûúâi töí chûác Höåi nûä cöng àêìu tiïn úã nûúác ta hoaåt àöång múã mang giúái chñ. Tuy Höåi nûä cöng chó ra àúâi úã möåt söë thaânh phöë höìi àêìu thïë kyã vaâ töìn taåi trong möåt thúâi gian nhûng àaä coá aãnh hûúãng chung vaâ cêët tiïëng noái riïng, tiïëng noái àaåi diïån cuãa phuå nûä Viïåt Nam àoâi nhên quyïìn dûúái chïë àöå thûåc dên, phong kiïën cai trõ. http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 15 Vúái nhûäng hoaåt àöång vaâ cöëng hiïën trïn àêy, baâ Àaåm Phûúng Nûä Sûã xûáng àaáng laâ nhên vêåt trñ thûác tiïën böå vaâ yïu nûúác trong lõch sûã cêån àaåi Viïåt nam. Thên nhên baâ vaâ di saãn cuãa baâ laâ dêëu son lûu thïë. Tuyïín têåp Àaåm Phûúng Nûä Sûã laâ tuyïín choån möåt söë cöng trònh vaâ taác phêím tiïu biïíu trong di saãn cuãa baâ do sûå cöë gùæng cuãa möåt caá nhên sûu têìm, chùæc chùæn coân nhiïìu khiïëm khuyïët mong àöåc giaã chó giaáo cho, chuáng töi xin lônh höåi lúâi chó giaáo vaâ biïët ún àöåc giaã. Ngûúâi laâm Tuyïín têåp naây cuäng xin caãm ún caác taác giaã: Cûãu Thoå, Nguyïîn Khoa Diïåu Biïn, Phaåm Höìng Toaân, Nguyïîn Àùæc Xuên, Thïë Thanh, Trêìn Thõ Nhû Mên... coá taâi liïåu maâ chuáng töi tiïëp thu. Xin chên thaânh caãm ún Thû viïån Quöëc gia Haâ Nöåi, Thû viïån Viïån Vùn hoåc Viïåt Nam, Thû viïån Töíng húåp tónh Trõ Thiïn Huïë, Thû viïån Àaåi hoåc Huïë, Höåi Vùn hoåc nghïå thuêåt Trõ Thiïn Huïë... àaä taåo àiïìu kiïån cho chuáng töi tra cûáu vaâ cung cêëp cho chuáng töi tû liïåu. Haâ Nöåi, muâa àöng nùm 1998. LÏ THANH HIÏÌN http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 16 Phêìn Thûá Nhêët KHAÃO CÛÁU http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 17 GIA ÀÒNH - GIAÁO DUÅC THÛÚÂNG ÀAÂM LÚÂI MÚÃ ÀÊÌU Gêìn àêy trong xaä höåi ta theo caái traâo lûu cuãa thïë giúái, nöíi lïn caái vêën àïì phuå nûä giaãi phoáng, laâm cho caác nhaâ haâng ngaây àïí têm vïì vêën àïì xaä höåi, bêng khuêng suy nghô maäi. Coá keã baão: nam giúái nhû nûä giúái chuáng ta, cuâng chung möåt caãnh ngöå, chuáng ta chó baân chung möåt tiïëng laâ giaãi phoáng. Bó nhên xin löîi, maâ khöng thûâa nhêån caái yá tûúãng sú mú êëy. Cuäng àaä biïët: chuáng ta cuâng chung möåt caãnh ngöå nhû nhau, nhûng chuáng ta cuäng phaãi biïët rùçng: Caái têm lyá caái tñnh chêët cuãa nûä giúái rêët khaác nam giúái; maâ nhêët laâ caái caách chõu vùn hoáa cuä cuãa hai bïn vêîn khaác xa nhau lùæm. Nïëu chûa thêëu àaåt mêëy chöî bñ yïëu trïn kia, maâ chó hö haâo giaãi phoáng theo caái quan niïåm nam giúái, thò bó nhên daám chùæc rùçng: chó möåt böå phêån phuå nûä vïì thiïíu söë hûúãng lúåi caái cuöåc giaãi phoáng êëy thöi, chúá toaân nûä giúái vêîn coân ai trong chïë àöå cuä, nhû vêåy thò khöng goåi laâ giaãi phoáng àûúåc. Caái tïå êëy, hiïån nay möåt phêìn àöng chõ em trïn thïë giúái àïìu bõ caã röìi, xe trûúác àaä àöí, àûúâng sau ta nïn traánh. Ta bònh têm maâ hoãi http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 18 thûã: vò àêu maâ xaãy ra nhûäng caái duyïn cúá êëy? Chùèng qua vò chuáng ta muöën giaãi phoáng phuå nûä, maâ chuáng ta khöng àïí têm caãi caách caái vùn hoáa cuä hiïån àûúng chi phöëi cho phuå nûä ta àoá. Caái vùn hoáa cuä coá nhiïìu chöî khöng thñch húåp cho caái sûå nhu yïëu hiïån taåi cuãa chõ em chuáng ta, vêåythò nïn phaãi caãi caách ài, nhûng caãi caách thïë naâo? ÊËy laâ möåt cêu hoãi rêët hïå troång rêët khoá khùn. Nay vñ coá möåt boån phuå nûä trñ thûác hoåc vêën chûa tinh thöng, maâ daám àem möåt caái nïìn vùn hoáa múái chûa hiïíu roä àêìu àuöi, àaä vöåi àem cöëng hiïën cho giaàònh xaä höåi. Àïì xûúáng sûå giaãi phoáng cho àa söë chõ em coân mï muöåi, maâ thay chên cho caái nïìn vùn hoáa cuä, thò may ra coá thaânh cöng nhêët thúâi, chúá thêåt caái thöëng khöí hiïån taåi cuãa xaä höåi, cuäng chùæc khöng giaãm búát chuát naâo, laâ vò ta suâng baái hêm möå caáiphong tuåc xaä höåi Êu, Myä; caái chïë àöå hön nhên cuãa hoå, maâ ta muöën mang hïët thaãy vïì thay àöíi cho ta, àoá chùèng nhûäng khöng hêëp thuå àûúåc caái tinh hoa vùn hoáa hoå, maâ laåi dùçm caái cùån baä vùn hoáa cuãa hoå, maâ hiïån nay gia àònh xaä höåi hoå àïìu àûúng àau àúán khöí súã theo, nhû vêåy laâ chõ em chuáng ta muöën tiïën hoáa, laåi trúã ra thoaái hoáa vêåy. Caái cûåu vùn hoáa vêîn nhiïìu chöî sai laåc thêåt, nhûng noá cuäng coá àaâo taåo möåt söë phuå nûä vïì àöåc lêåp kinh tïë, vïì hön nhên myä maän, vïì gia àònh hoâa laåc, tûâ mêëy ngaân nùm, nhû vêåy laâ caái tinh chêët vùn hoáa cuä khöng phaãi laâ toaân bêåy caã. Vêåy thò chõ em ai laâ ngûúâi chuã trûúng sûå giaãi phoáng cho nûä giúái, phaãi nïn lûåa choån caái tinh chêët vùn hoáa cuä, cuâng caái tinh chêët cuãa vùn hoáa múái, dung hoâa thïë naâo cho húåp nhau, àïí àaâo taåo nïn nhûäng ngûúâi phuå nûä rêët trung thaânh vúái nghôa vuå cuãa mònh, rêët thêëu àaåt caái àõa võ cuãa mònh àöëi vúái gia àònh, àöëi vúái xaä höåi. Caái phûúng chêm giaáo duåc cho phuå nûä ta laâ nhùæm vúái caái muåc àñch êëy maâ túái vêåy. Vò nhûäng yá tûúãng àoá, maâ quyïín saách naây ra àúâi, àïí cêìu yá kiïën cuãa caác chõ em, nhûäng ai laâ ngûúâi hûäu têm vúái xaä höåi, böí cûáu thïm cho thaânh möåt vêën àïì hoaân toaân, laâ lúåi cho caã nhên loaåi phuå nûä võ lai nûäa vêåy. Chúá nhû cûá hö haâo phuå nûä giaãi phoáng thúâi giaãi phoáng laâm sao? Àûúåc giaãi phoáng röìi seä ài vaâo àêu? Laâm nhûäng viïåc gò? Nïëu caái nghi nghôa êëy maâ khöng giaãi quyïët, thò thûåc khöng khaác gò möåt boån ngûúâi muâ maâ daám dùæt möåt boån ngûúâi khöng saáng http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 19 suöët ài. Caái hiïím tûúång khöng thïí taã hïët àûúåc, nhû lúâi öng Maä Dô Àùçng (Marden) ngûúâi nûúác Myä àaä baâi giaãi trong quyïín Phuå nûä dûå gia àònh vêåy. Cho nïn sûå giaáo duåc cêìn phaãi biïët nhûäng àiïìu thûúâng thûác trûúác, coá thûúâng thûác, múái coá caái tû caách thûåc tïë xaä höåi, maâ ngûúâi úã vïì thúâi àaåi naây, àïìu nïn hiïíu roä caái chên lyá êëy. Taác giaã TÛÅ TÛ http://ebooks.vdcmedia.com
TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 20 BAÂN VÏÌ VÊËN ÀÏÌ GIAÁO DUÅC CON GAÁI Giaáo duåc phuå nûä laâ möåt caái vêën àïì rêët quan hïå cho möåt dên töåc tûúng lai M.DUGARD (L'eáducation moderne des jeunes filles) Vêën àïì naây laâ thuöåc vïì luên lyá, mêåt thiïët quan hïå cho nhên têm thïë àaåo, ai cuäng coá thïí baân àùång, maâ ai cuäng phaãi coá chên thaânh ra cöng nghiïn cûáu quan saát thñ nghiïåm, röìi múái baân nöíi, maâ baân nöíi thò thûåc haânh cho àùång, nhiïn hêåu múái laâm phûúng chêm cho ngûúâi noi theo. Vêåy thò sûå baân giaáo duåc, laâ trûúác hïët mònh phaãi coá giaáo duåc àoá vêåy. Song giaáo duåc àúâi xûa, caái phaåm vi coân heåp hoâi, àaä khöng húåp vúái trònh àöå tiïën hoáa ngaây nay, gia dó saách vúã giaáo khoa phuå nûä, chó coá mêëy thiïn nûä tùæc, nûä huêën, giöìi maâi vïì àûúâng àûác haånh thò àùång, chúá cöng cuöåc àöëi vúái àaåo xûã thïë, thò tuyïåt nhiïn chûa coá, thïí naâo cuäng phaãi tham baác thïm têy hoåc giaáo khoa maâ böí cûáu nhûäng chöî khuyïët àiïím cuãa mònh. Nhûng caái tû caách ngûúâi mònh thò coân thêëp keám, nïëu àem nhûäng võ quaá böí, laâ lúâi cao thûúång maâ daåy veã cho phêím haå thùång chi nhên, khöng nhûäng khöng tiïën hoáa nöíi, maâ laåi phaát aách ra, gêy thïm tai haåi cuäng nïn, àoá laåi laâ möåt àiïìu quan hïå hïët sûác; vñ nhû ngûúâi coá caái aáo raách muöën vaá, maâ vaá nïn lûåa thûá reã cho húåp vúái nguyïn sùæc, coá xï xñch möåt àöi tyá coi coân àùång, nïëu tham têëm gêëm voác töët àeåp maâ àùåt vaâo chöî löî luãng caái aáo vaãi, thò coi sao cho vûâa. Vêåy nïn sûå http://ebooks.vdcmedia.com