Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 1

Chia sẻ: Asda Asdad | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

123
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiên lượng bệnh phụ thuộc rất nhiều yếu tố trên từng bệnh nhân, những yếu tố chính là: - Giai đoạn bệnh: Càng sớm tiên lượng càng tốt và ngược lại. - Loại bệnh: Có ung thư tiên lượng tốt hơn là những ung thư ở bề mặt ( dễ phát hiện, dễ điều trị) như ung thư da, ung thư cổ tử cung, ung thư vú, ung thư giáp trạng, ung thư khoang miệng, ung thư đại trực tràng.... Có những ung thư ở các tạng quan trọng hoặc khó phát hiện sớm, khó điều trị, tiên lượng thường...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 1

2.4. Kh¸c nhau vÒ tiªn lîng bÖnh Tiªn lîng bÖnh phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè trªn tõng bÖnh nh©n, nh÷ng yÕu tè chÝnh lµ: - Giai ®o¹n bÖnh: Cµng sím tiªn lîng cµng tèt vµ ngîc l¹i. - Lo¹i bÖnh: Cã ung th tiªn lîng tèt h¬n lµ nh÷ng ung th ë bÒ mÆt ( dÔ ph¸t hiÖn, dÔ ®iÒu trÞ) nh ung th da, ung th cæ tö cung, ung th vó, ung th gi¸p tr¹ng, ung th khoang miÖng, ung th ®¹i trùc trµng.... Cã nh÷ng ung th ë c¸c t¹ng quan träng hoÆc khã ph¸t hiÖn sím, khã ®iÒu trÞ, tiªn lîng thêng xÊu nh ung th phæi, gan, n·o, tôy, x¬ng... - TÝnh chÊt ¸c tÝnh cña tÕ bµo ung th: cïng 1 lo¹i ung th, cïng giai ®o¹n l©m sµng nhng ®é ¸c tÝnh cµng cao tiªn lîng cµng xÊu. - ThÓ tr¹ng ngêi bÖnh: ë ngêi giµ ung th thêng tiÕn triÓn chËm h¬n nhng thÓ tr¹ng yÕu nªn khã thùc hiÖn ®îc ph¸c ®å ®iÒu trÞ mét c¸ch triÖt ®Ó nªn cµng giµ yÕu tiªn lîng cµng xÊu. 3. Cã thÓ phßng ngõa ®îc nhiÒu lo¹i ung th Nh trªn ®· ®Ò cËp ®Õn t¸c nh©n sinh ung th chñ yÕu lµ tõ bªn ngoµi m«i trêng (80%) t¸c nh©n néi sinh rÊt Ýt ( chØ kho¶ng 10%). V× vËy, phßng bÖnh ung th cã hiÖu qu¶ khi ng¨n chÆn c¸c t¸c nh©n do m«i trêng t¸c ®éng vµo ®êi sèng con ngêi: Ngõng hót thuèc l¸, chÕ ®é dinh dìng vÖ sinh an toµn hîp lý, chèng l¹m dông c¸c hãa chÊt c«ng nghiÖp, chèng « nhiÔm m«i trêng, phßng bÖnh nghÒ nghiÖp...sÏ lµm gi¶m tû lÖ m¾c ung th. Mét sè lo¹i ung th cã liªn quan ®Õn virut ®· ®îc ¸p dông vacxin phßng bÖnh nh vacxin phßng viªm gan B, ®ang nghiªn cøu vacxin phßng Esptein - Barr g©y ung th vßm häng vµ U lymph«... Ngoµi ra c¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ tæn th¬ng tiÒn ung th, c¸c biÖn ph¸p sµng läc ph¸t hiÖn sím mét sè ung th hay gÆp (vó, cæ tö cung, khoang miÖng, ®¹i trùc trµng...) lµ thiÕt thùc lµm gi¶m tû lÖ m¾c bÖnh, gi¶m tû lÖ tö vong do ung th. 1
4. Ung th lµ bÖnh cã thÓ ®iÒu trÞ khái khi ë giai ®o¹n sím Tríc ®©y cã quan niÖm sai lÇm m¾c ung th lµ v« ph¬ng cøu ch÷a, kh«ng ®îc "dïng dao kÐo" ®Ó ®iÒu trÞ ung th... Cã thÓ nh÷ng quan niÖm nµy b¾t nguån tõ chç hÇu hÕt khi bÖnh nh©n ung th khi ®îc ph¸t hiÖn ®Òu ë giai ®o¹n muén vµ mét s è can thiÖp phÉu thuËt sai kü thuËt hoÆc khi kh«ng cã chØ ®Þnh (ung th vó giai ®o¹n viªm cÊp, ung th ®· lan trµn...) Trªn thùc tÕ nhiÒu ngêi bÖnh ung th ®· ®îc cøu sèng b»ng c¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ khoa häc, nhÊt lµ khi ®îc ph¸t hiÖn ë c¸c giai ®o¹n cßn sím. HiÖn nay ë c¸c níc tiªn tiÕn tÝnh trung b×nh cã 2 ngêi bÞ ung th th× cã 1 ngêi ®îc ch÷a khái (50%). Víi nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, c¶i tiÕn c¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ, ®Æc biÖt lµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sµng läc ph¸t hiÖn sím, ®Õn n¨m 2000 ngêi ta hy väng cã thÓ ch÷a khái tíi 3/4 sè ngêi bÖnh ung th. Nh vËy vÊn ®Ò chÝnh kh«ng ph¶i kh«ng cã c¸ch ®iÒu trÞ mµ lµ ®iÒu trÞ ë thêi ®iÓm nµo. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ hoµn toµn tïy thuéc vµo sù hiÓu biÕt cña ngêi d©n vµ ®iÒu kiÖn y tÕ. C©u hái lîng gi¸ 1. Ung th lµ g×. 2. BÖnh ung th cã nh÷ng ®Æc tÝnh c¬ b¶n g×. 3. Mçi lo¹i ung th cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau g×. 4. Nh÷ng biÖn ph¸p nµo cã thÓ gióp phßng ngõa ®îc ung th. 5. Cã thÓ phßng ngõa nh iÒu lo¹i ung th. §óng hay sai 6. Cã thÓ ®iÒu trÞ khái bÖnh ung th. §óng hay sai ? 7. Kh«ng ®îc dïng “dao kÐo” ®Ó ®iÒu trÞ ung th. §óng hay sai ? 8. BÖnh ung th cã l©y truyÒn. §óng hay sai ? 9. BÖnh ung th cã di truyÒn. §óng hay sai ? 10. Anh (chÞ) hay chän ®Æc tÝnh nµo lµ quan träng nhÊt cña bÖnh ung th: a. X©m lÊn c. M¹n tÝnh 2
b. Di c¨n d. Hay t¸i ph¸t 3
Bµi 2: DÞch tÔ häc m« t¶ bÖnh ung th Môc tiªu häc tËp 1. Tr×nh bµy ®îc kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña dÞch tÔ häc m« t¶ bÖnh ung th. 2. Tr×nh bµy ®îc nh÷ng th«ng tin còng nh nh÷ng ph©n tÝch thèng kª thêng ®îc sö dông cã gi¸ trÞ cho m« h×nh bÖnh ung th. 3. Tr×nh bµy ®îc nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sù dao ®éng tû lÖ míi m¾c ung th. Néi dung 1. Kh¸i niÖm DÞch tÔ häc lµ mét khoa häc nghiªn cøu sù ph©n bè tÇn sè m¾c hoÆc chÕt ®èi víi c¸c bÖnh trong cïng víi nh÷ng yÕu tè qui ®Þnh sù ph©n bè ®ã. øng dông rÊt quan träng cña dÞch tÔ häc trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ chiÕn lîc phßng chèng ung th bao gåm phßng bÖnh ban ®Çu vµ ph¸t hiÖn sím ung th. DÞch tÔ häc bao gåm 2 bé phËn chñ yÕu lµ dÞch tÔ häc m« t¶ vµ dÞch tÔ häc ph©n tÝch: - DÞch tÔ häc m« t¶: m« t¶ bÖnh tr¹ng víi sù ph©n bè tÇn sè cña chóng víi c¸c gãc ®é chñ thÓ con ngêi, kh«ng gian vµ thêi gian trong mèi quan hÖ t¬ng t¸c thêng xuyªn cña c¬ thÓ víi c¸c yÕu tè néi sinh, ngo¹i sinh nh»m béc lé ra nh÷ng yÕu tè c¨n nguyªn cña bÖnh tr¹ng trong quÇn thÓ ®Ó cã thÓ ph¸c th¶o, h×nh thµnh nh÷ng gi¶ thuyÕt vÒ quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a yÕu tè nguy c¬ cña bÖnh. - DÞch tÔ häc ph©n tÝch: Cã nhiÖm vô ph©n tÝch, kiÓm ®Þnh nh÷ng gi¶ thuyÕt h ×nh thµnh tõ dÞch tÔ häc m« t¶ tõ ®ã cã nh÷ng kÕt luËn râ rµng vÒ nguyªn nh©n. Trong nghiªn cøu vÒ dÞch tÔ häc ung , thêng ®Ò cËp tíi mét sè kh¸i niÖm quan träng, ®îc sö dông rÊt thêng xuyªn vµ chÝnh thèng trong c¸c b¸o c¸o vÒ m« t¶ dÞch tÔ häc. 4
2. TØ lÖ míi m¾c/ incidence rate. §îc tÝnh b»ng sè trêng hîp ung th míi xuÊt hiÖn trong quÇn thÓ trªn 100.000 d©n tÝnh trong 1 n¨m. Tû lÖ nµy cã thª ®Ò cËp cña toµn bé ung th cho toµn bé d©n c, hoÆc víi tng giíi tÝnh, hoÆc cho tng nhãm tuæi, hoÆc cho tng nhãm d©n téc , hoÆc víi nhãm ngêi trong x· héi. §©y lµ c¸ch tÝnh c¸ch tèt nhÊt cña tÇn xuÊt m¾c ung th . HiÖn nay trªn thÕ giíi cã kho¶ng 200 trung t©m ghi nhËn ung th quÇn thÓ ®ang ho¹t ®éng. Tæ chøc nghiªn có ung th quèc tÕ International agency research lµ c¬ quan ghi nhËn tãm t¾t l¹i vÒ tû lÖ nµy trªn c¬ së sè liÖu ghi nhËn dîc tõ c¸c trung t©m VÝ dô: ë khèi Céng ®ång Ch©u ¢u (EC) cã kho¶ng 70 trung t©m ghi nhËn ung th cho 1/3 trong sè 310 triÖu d©n cña khèi, trong ®ã c¸c trung t©m nµy ghi nhËn ®îc trªn 350.000 ca míi m¾c mçi n¨m. Ngêi ta íc lîng tæng sè ca ung th míi m¾c trªn thÕ giíi nh sau: N¨m 1980: 6,4 triÖu; N¨m 1985: 7,6 triÖu; N¨m 2000: 5,3 triÖu ung th ë nam vµ 4,7 triÖu ung th ë n÷. vµ tû lÖ m¾c hµng n¨m lµ 202/100.000 ë nam , 158/100.000 ë n÷. TØ lÖ míi m¾c thêng ®îc dïng ®Ó cung cÊp nh÷ng d÷ liÖu vÒ sù xuÊt hiÖn ung th trong quÇn thÓ d©n c, ph©n bè theo nhãm tuæi, giíi tÝnh vµ chñng téc...Ngêi ta cã thÓ tÝnh tØ lÖ míi m¾c cho toµn bé d©n c hoÆc tõng bé phËn cña quÇn thÓ d©n c víi nh÷ng ®Æc trng ph©n bè kh¸c nhau. Qua c¸c b¶ng thèng kª ung th trªn thÕ giíi vµ Hµ Néi hµng n¨m, thÊy cã sù gièng nhau vµ kh¸c nhau nh sau: - Gièng nhau vÒ tØ lÖ c¸c ung th ë c¸c vÞ trÝ: phæi, d¹ dµy, vó, trùc trµng, th©n tö cung. - NhiÒu h¬n thÕ giíi: c¸c ung th gan, miÖng häng, vßm mòi häng, u lymph«, bÖnh b¹ch cÇu. - Ýt h¬n: c¸c ung th tiÒn liÖt tuyÕn, bµng quang, cæ tö cung vµ thùc qu¶n. TØ lÖ nam /n÷ = 5/4 5
ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, c¸c ung th hay gÆp lµ: cæ tö cung, gan, phæi, vó, vßm mòi häng. So s¸nh Hµ Néi (miÒn B¾c) víi miÒn Nam còng thÊy cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt: Hµ Néi: Hay gÆp ung th d¹ dµy 14%, Ýt gÆp ung th cæ tö cung 6% Thµnh phè Hå ChÝ Minh: Hay gÆp ung th cæ tö cung 40%, Ýt gÆp ung th d¹ dµy 2%. TØ lÖ m¾c th« 1 n¨m víi tÊt c¶ c¸c ung th: Nam: 112/100.000 d©n/n¨m; N÷: 86,4/100.000 d©n/n¨m. TÝnh chung cho c¶ 2 giíi 99/100.000 d©n/n¨m. NÕu ®em so s¸nh tØ lÖ m¾c ung th ë ViÖt Nam vµ mét sè níc xung quanh (Th¸i Lan, Trung Quèc, Singapore, Malaixia...) th× qua thèng kª h·y cßn thÊp nhng nÕu suy tõ sè liÖu ghi nhËn m¾c ung th cña trung t©m t¹i Hµ Néi vµ thµnh ph è Hå ChÝ Minh hµng n¨m th× íc tÝnh níc ta cã kho¶ng 70.000 ca míi m¾c. 3. TØ lÖ tö vong §îc tÝnh b»ng sè ca tö vong do ung th trªn 100.000 d©n mçi n¨m. TØ lÖ nµy còng ®îc ph¶n ¸nh cho toµn bé d©n c hay cho tõng giíi tÝnh, nhãm tuæi... ë nhiÒu níc, ®a sè ca tö vong do bÖnh ung th phô thuéc ®¸ng kÓ vµo cÊu tróc tuæi cña yÕu tè d©n c (sù gia t¨ng cña tØ lÖ giµ, mµ phÇn lín ung th gÆp ë løa tuæi nµy), vµ mét møc ®é nµo ®ã phô thuéc vµo nh÷ng tiÕn bé chÈn ®o¸n, nhê nã mµ bÖnh ung th ®îc chÈn ®o¸n tríc lóc chÕt. ë mét vµi níc, tØ lÖ tö vong do ung th (ë tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ) ë nam cao h¬n ë n÷, do nam giíi cã tØ lÖ m¾c ung th khã ch÷a khái cao h¬n (phæi, d¹ dµy, thùc qu¶n, tiÒn liÖt tuyÕn) trong khi ®ã nh÷ng ung th thêng gÆp ë n÷ l¹i thêng cã tiªn lîng tèt h¬n (vó, tö cung). vÝ dô tû lÖ chÕt do ung th phæi Hoa kú 50/100.000 d©n trong n¨m 1990 6
ChØ sè ®o thêi gian rót ng¾n cña l©m sµng (PYLL/ Potential years of life lost): Dïng ®Ó ®o ¶nh hëng cña bÖnh ®èi víi søc kháe céng ®ång, nã ®em l¹i nh÷ng h×nh ¶nh chÝnh x¸c cña vÊn ®Ò tö vong bëi lÏ tö vong ë ngêi trÎ tuæi cã ý nghÜa trÇm träng h¬n ë ngêi lín tuæi. ë c¸c níc ph¸t triÓn, bÖnh ung th xÕp thø nÊt hoÆc thø 2 ¶nh hëng tíi vÊn dÒ chØ sè thêi gian rót ng¾n cuéc sèng. VD: ë NhËt B¶n, ung th d¹ dµy ®øng hµng thø nhÊt cho c¶ hai giíi: 26% tæng sè c¸c PYLL ë nam; 26% tæng sè c¸c PYLL ë n÷. Ung th vó ë phô n÷ Mü cã tØ lÖ cao nhÊt , kho¶ng 24% trongt tÊt c¶ c¸c PYLL cho dÕn 70 tuæi) 4. TØ lÖ m¾c bÖnh toµn bé / prevalence Rate Lµ con sè íc tÝnh vÒ sè ngêi m¾c ung th (ë tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ ung th hay gép l¹i ë mét vÞ trÝ nµo ®ã) nh÷ng ngêi nµy sèng t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh (tû lÖ m¾c bÖnh toµn bé t¹i mét thêi ®iÓm hoÆc vµo mét thêi ®iÓm trong kho¶ng mét thêi gian x¸c ®Þnh (tûlÖ m¾c bÖnh toµn bé trong mét kháang thêi gian(. Tû lÖ nµy dïng ®Ó ®¸nh gi¸ g¸nh nÆng vÒ bÖnh tËt cña céng ®ång. §îc tÝnh b»ng tæng sè ca ung th trªn 100.000 d©n nÕu c¨n cø vµo sè d©n nãi chung hoÆc ®îc biÓu thÞ nh mét tØ lÖ nÕu c¨n cø vµo sè ca ung th ®îc thèng kª ë bÖnh viÖn. Tû lÖ m¾c bÖnh toµn bé phô thuéc vµo tû lÖ m¾c ung th vµ kho¶ng thêi sèng trung b×nh cña bÖnh. vi dô n¨m 2000 ë c¸c níc ph¸t triÓn lµ 5.984.000 nam giíi cã bÖnh ung th vµ 6.448.000 n÷ giíi, trong khi ®ã o c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ 4.264.000 nam vµ 5.710.000 n÷ giíi cã bÖnh ung th 5. Sù dao ®éng cña tØ lÖ míi m¾c 7
Sù kh¸c biÖt vÒ tØ lÖ míi m¾c cña c¸c lo¹i ung th ®Æc trng gi÷a nh÷ng quÇn thÓ hoÆc gi÷a nh÷ng c¸ thÓ ®îc x¸c ®Þnh bëi nh÷ng yÕu tè nh chñng téc, t«n gi¸o vµ thêng cung cÊp nh÷ng c¨n cø cã gi¸ trÞ trong viÖc ®i t×m nguyªn nh©n. 5.1. Tuæi Lµ yÕu tè quan träng nhÊt x¸c ®Þnh nguy c¬ m¾c bÖnh ung th. §èi víi hÇu hÕt c¸c ung th biÓu m« th× tØ lÖ míi m¾c t¨ng râ rÖt theo n¨m th¸ng. Dïng ®å thÞ biÓu diÔn mèi t¬ng quan gi÷a tuæi vµ tØ lÖ míi m¾c dïng thang logarit, ta ®îc mét ®êng gÇn nh ®êng th¼ng. Mèi quan hÖ gi÷a tuæi vµ tØ lÖ míi m¾c ®îc ®o¸n nhËn nh lµ tuæi biÓu thÞ hiÖu qu¶ lòy qua qu¸ tr×nh tiÕp xóc víi c¸c t¸c nh©n sinh ung th. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c ung th ®Òu phï hîp víi m« h×nh nµy. TØ lÖ míi m¾c cña bÖnh b¹ch cÇu lymph« cã ®Ønh cao ë tuæi 3- 4. Víi ung th tinh hoµn th× l¹i ë ®é tuæi 20 - 29 vµ h×nh d¹ng ®å thÞ biÓu diÔn tØ lÖ míi m¾c ë ngêi da ®en vµ da tr¾ng l¹i kh¸c nhau. TØ lÖ míi m¾c ë ngêi lín tuæi thêng cã xu híng t¨ng chËm h¬n so víi tuæi trÎ vµ m« h×nh nµy cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¸c quèc gia. VÝ dô: TØ lÖ míi m¾c cña ung th vó sau m·n kinh: T¨ng liªn tôc (ë Mü); Kh«ng t¨ng (ë Nam T); Gi¶m (ë NhËt B¶n). Khi so s¸nh tØ lÖ míi m¾c cña c¸c bÖnh ung th gi÷a c¸c quèc gia ®ßi hái c¸c tØ lÖ nµy ph¶i ®îc chuÈn hãa theo mét quÇn thÓ d©n c thuÇn nhÊt . CÊu tróc tuæi cña d©n sè c¸c níc rÊt kh¸c nhau , do vËy d©n sè ph¶i ®îc chuÈn ho¸theo mét quÇn thÓ d©n c thuÇn nhÊt d©n sè thÕ giíi ®©y lµ mét quÇn thÓ d©n c gi¶ ®Þnh cã cÊu tróc tuæi n»m gi÷a quÇn thÓ "giµ" cña c¸c níc ph¸t triÓn vµ quÇn thÓ trÎ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 8
TØ lÖ míi m¾c ®· ®îc chuÈn hãa (thÕ giíi) cã thÓ minh häa mét c¸ch ®¬n gi¶n m« h×nh ung th qua viÖc so s¸nh trùc tiÕp gi÷a 2 d©n sè trªn. 5.2. Giíi tÝnh TØ lÖ míi m¾c ®Æc trng theo nhãm tuæi cña hÇu hÕt c¸c vÞ trÝ ung th ë nam thêng cao h¬n ë n÷. ChØ cã mét sè Ýt kh¸c biÖt nµy cã thÓ ®îc gi¶i thÝch do liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tiÕp xóc kh¸c nhau víi c¸c yÕu tè sinh ung th, nªn ngêi ta cã thÓ kÕt luËn r»ng sù kh¸c nhau ®ã thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt vÒ sù nh¹y c¶m cña tõng c¸ thÓ. vÝ dô ung th tói mËt vµ tuýen gi¸p ë n÷ giíi cao h¬n nam giíi, 5.3. §Þa lý Mçi lo¹i ung th ®Òu cã sù ph©n bè ®Þa lý riªng biÖt. ChØ sè cña mét sè lo¹i ung th ®îc ph©n bè ®ång ®Òu trªn thÕ giíi cßn l¹i c¸c lo¹i kh¸c l¹i cã sù kh¸c biÖt râ rÖt vÒ sù ph©n bè ë c¸c vïng. Cã sù kh¸c biÖt næi bËt vÒ tØ lÖ míi m¾c chuÈn theo tuæi (ASIR/ Age standardised incidence rates) cña mét sè lo¹i ung th: - Cña nam giíi: Ung th phæi Ung th d¹ dµy Ngêi Mü da ®en 109,0 19,2 Bom Bay (Ên §é) 15,7 8,9 NhËt B¶n 29,6 79,6 Ta thÊy tØ lÖ míi m¾c ung th phæi rÊt cao ë ngêi Mü da ®en (ASIR= 190) rÊt thÊp ë Bom Bay (ASIR = 15,7) ; tØ lÖ míi m¾c ung th d¹ dµy rÊt cao ë NhËt (ASIR = 79,6) thÊp ë Bom Bay (ASIR = 8,9). - Cña n÷: Phô n÷ da tr¾ng Mü cã ASIR cña ung th vó lµ 82,7; ë NhËt cã ASIR cña ung th vó lµ 22. Ngêi ta cã thÓ tãm t¾t thèng kª ung th cña mét quÇn thÓ d©n c b»ng c¸ch biÓu diÔn nã díi d¹ng nguy c¬ xuÊt hiÖn bÖnh ung th cña mét nhãm tuæi (thêng tõ 0 - 74): céng dån tÊt c¶ c¸c tØ lÖ míi m¾c ®Æc trng cña mçi nhãm tuæi mçi n¨m tõ khi sinh ra cho ®Õn 74 tuæi. 9
Ngêi ta ® · tÝnh ®îc r»ng 1/3 d©n sè sÏ cã nguy c¬ m¾c bÖnh ung th tríc 75 tuæi ë hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 5.4. C¸c yÕu tè kh¸c - Nhãm d©n téc: C¸c nhãm d©n téc kh¸c nhau kh«ng chØ bëi di truyÒn mµ cßn bëi lèi sèng, møc ®é pha lÉn víi d©n téc kh¸c, trong nhiÒu trêng hîp l¹i liªn quan víi giai cÊp. VÝ dô: Ung th phæi ë Mü: Da tr¾ng ASIR = 72,6 ; Da ®en: 109,0 - T«n gi¸o: C¸c tÝn ngìng t«n gi¸o g¾n víi c¸c luËt lÖ qui ®Þnh lèi c xö vµ t¹o ra lèi sèng ®Æc trng (VD: Ung th d¬ng vËt vµ ung th cæ tö c ung rÊt thÊp ë ngêi Do Th¸i ®îc qui ®Þnh cho viÖc c¾t bao qui ®Çu). - Hoµn c¶nh x· héi: Gåm nhiÒu biÕn cè cã quan hÖ t¬ng hç gåm cã nÒn gi¸o dôc, møc thu nhËp, chÕ ®é ¨n uèng, thãi quen sinh ho¹t nh hót thuèc, ¨n trÇu.vv... Do vËy rÊt khã chøng minh râ rµng c¸c chØ sè hoµn c¶nh ¶nh hëng râ rÖt ®Õn sù kh¸c biÖt vÒ nguy c¬ m¾c bÖnh ung th. DÞch tÔ häc m« t¶ ®· cã nhiÒu tiÕn bé to lín trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cho chóng ta nhËn thøc ngµy mét râ h¬n vÒ sù ph©n bè cña ung th vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng. §iÒu rÊt cÇn thiÕt lµ ph¶i ph¸t triÓn nh÷ng trung t©m ghi nhËn ung th ë Ch©u ¸, Ch©u Phi vµ cã nh÷ng híng nghiªn cøu míi s©u h¬n vÒ sù ph¸t triÓn cña ung th trong quÇn thÓ. C©u hái lîng gi¸ 1. Anh (chÞ) h·y ®iÒn ®óng vµo chç trèng: Sè ca……… Tû lÖ míi m¾c = 100.000 d©n tÝnh trong 1 n¨m 2. Anh (chÞ) h·y ®iÒn ®óng vµo chç trèng: Sè ca……… Tû lÖ tö vong = 100.000 d©n mçi n¨m 10