4
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Cũng giống như các lĩnh vực kinh tế khác, các ngành kinh tế biển được phát triển không chỉ dựa
vào nguồn tài nguyên biển mà còn phải dựa vào các nguồn lực khác như vốn, lao động, công nghệ. Ở
các địa phương có biển, chiến lược thu hút đầu tư của chính quyền cấp tỉnh thường hướng tới phát triển
kinh tế biển để tạo ra sự hấp dẫn riêng. Tuy nhiên, trên thực tế, lợi thế so sánh về tự nhiên chỉ là một
trong những yếu tố tác động tới quyết định của các nhà đầu tư. Để tránh rủi ro và thu được nhiều lợi
nhuận, các nhà đầu tư còn tìm kiếm những ngành hay địa phương có môi trường kinh doanh tạo điều
kiện cho doanh nghiệp phát triển, có sẵn cơ sở hạ tầng kỹ thuật thuận lợi hay các nguồn lực đáp ứng yêu
cầu sản xuất kinh doanh với chi phí thấp… để bỏ vốn. Những yếu tố này mang tính tổng quát, thống
nhất và đồng bộ ở cấp địa phương mà bản thân thị trường hay cá nhân, tổ chức tư nhân không thể hoặc
không có động lực về lợi ích kinh tế để tạo ra. Chỉ có Nhà nước, với vai trò điều hành nền kinh tế, cung
cấp các hàng hoá công cộng, giải quyết các vấn đề hài hoà lợi ích cộng đồng mới có thể tạo ra môi
trường thu hút đầu tư nhằm phát triển KT-XH theo mục tiêu đã đặt ra. Chính vì vậy, ở các địa phương,
chính quyền cấp tỉnh phải phát huy vai trò của mình trong việc tạo điều kiện, môi trường tốt nhất cho
các doanh nghiệp hoạt động và phát triển hay nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh mới có thể giành
lấy sự chú ý đầu tư. Bên cạnh đó, các dự án đầu tư được thu hút vào địa phương còn phải đảm bảo đạt
được mục tiêu phát triển kinh tế bền vững. Điều này đòi hỏi chiến lược thu hút đầu tư của các địa
phương cần được lập hết sức kỹ càng, quản lý chặt chẽ nhất là đối với vấn đề ô nhiễm môi trường, ảnh
hưởng sức khỏe, đời sống người dân, mức độ giải ngân đồng vốn, doanh nghiệp phá sản…
Hải Phòng là thành phố cảng quan trọng, trung tâm công nghiệp, cảng biển lớn nhất phía Bắc
Việt Nam, đồng thời cũng là trung tâm kinh tế, văn hoá, y tế, giáo dục, khoa học, thương mại và công
nghệ của Vùng duyên hải Bắc Bộ. Đây là thành phố lớn thứ 3 cả nước, lớn thứ 2 miền Bắc sau Hà Nội.
Hải Phòng còn là một trong 5 thành phố trực thuộc trung ương, đô thị loại 1 trung tâm cấp quốc gia,
cùng với Đà Nẵng và Cần Thơ. Hải Phòng cũng là địa phương có vùng bờ, biển và đảo rộng lớn nằm
trong chiến lược biển của cả nước. Với 125km đường bờ biển và hơn 4000 km diện tích mặt biển nội
hải, Hải Phòng có nhiều tiềm năng, thế mạnh, giữ vị trí quan trọng về kinh tế, xã hội, công nghệ thông
tin và an ninh, quốc phòng của vùng Bắc Bộ và cả nước, trên hai hành lang - một vành đai hợp tác kinh
tế Việt Nam - Trung Quốc. Hải Phòng còn là đầu mối giao thông đường biển phía Bắc. Không những
vậy, lợi thế cảng nước sâu khiến vận tải biển ở thành phố này rất phát triển, đồng thời là một trong
những động lực tăng trưởng của vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ. Tuy nhiên, hiện nay việc khai thác tài
nguyên và lợi thế từ biển ở Hải Phòng mới chỉ dừng lại ở khai thác tiềm năng chứ chưa đạt được hiệu
quả ở việc phát triển kinh tế biển bền vững. Hạn chế này không chỉ xuất phát từ chính sách phát triển
kinh tế biển mà còn từ việc thu hút vốn đầu tư yếu mà cốt lõi là năng lực cạnh tranh hay các điều kiện
hấp dẫn đầu tư còn thấp. Lượng vốn đầu tư thu hút được vẫn chưa tương xứng và khai thác tiềm năng
kinh tế biển của thành phố. Điều này cho thấy các điều kiện thu hút đầu tư cấp tỉnh vẫn còn nhiều hạn
chế như môi trường đầu tư, các hoạt động xúc tiến đầu tư, các nguồn lực khác ngoài biển hay cơ sở hạ
tầng chưa đủ sức cạnh tranh. Có rất nhiều nguyên nhân của thực trạng trên, trong đó có lý do chưa thực
hiện tốt vai trò nhà nước trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển ở Hải Phòng.
Để thực hiện tốt vai trò nhà nước trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển ở Hải Phòng, cần
thiết phải nghiên cứu công phu, toàn diện, nghiêm túc vai trò nhà nước (trước hết là chính quyền địa
phương) trong thu hút vốn đầu tư cho phát triển KT-XH ở Hải Phòng cả về lý luận và thực tiễn.
Rõ ràng, đây là những vấn đề rất cấp thiết và có tính thời sự cao, vì vậy, tác giả chọn “Vai trò
nhà nước trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển ở thành phố Hải Phòng” làm chủ đề nghiên
cứu của luận án tiến sĩ nhằm phân tích và làm rõ những nội dung trên và mong muốn đóng góp một
phần nhỏ bé vào phát triển bền vững kinh tế biển của thành phố Hải Phòng hiện nay và trong thời gian
tới.
2. Câu hỏi nghiên cứu của luận án
Luận án hướng đến trả lời câu hỏi nghiên cứu chính là:
- Chính quyền thành phố Hải Phòng cần làm gì để phát huy vai trò nhà nước trong thu hút đầu
tư cho phát triển kinh tế biển?
Để giải quyết câu hỏi nghiên cứu chính, luận án đặt ra thêm một số câu hỏi cụ thể:
- Khung khổ lý thuyết về vai trò Nhà nước trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển cấp tỉnh là
gì?
- Chính quyền thành phố Hải Phòng đã thể hiện vai trò gì để thu hút đầu tư phát triển kinh tế
biển thời gian qua? Vấn đề hạn chế nào còn tồn tại?
- Những giải pháp nào để phát huy hiệu quả vai trò của chính quyền thành phố Hải Phòng trong
việc thúc đẩy thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển thời gian tới?
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Từ việc làm rõ cơ sở khoa học về vai trò nhà nước trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển
cấp tỉnh, chỉ rõ những kết quả, hạn chế, bất cập và nguyên nhân trong thực tiễn ở Hải Phòng, luận án đề
xuất các giải pháp nhằm phát huy hiệu quả hơn vai trò của chính quyền thành phố trong lĩnh vực này
đến năm 2030.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tổng quan tình hình nghiên cứu và vai trò Nhà nước trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế
biển nhằm tìm ra những giá trị kế thừa và “khoảng trống” mà luận án cần giải quyết.
- Hệ thống hóa và làm rõ hơn cơ sở lý luận về vai trò của Nhà nước cấp tỉnh trong thu hút đầu tư
phát triển kinh tế biển.
- Đánh giá đầy đủ thực trạng và vai trò của chính quyền thành phố Hải Phòng trong thu hút đầu
tư phát triển kinh tế biển, tập trung phân tích, đánh giá kết quả, hạn chế và nguyên nhân.
- Đề xuất hệ thống giải pháp đồng bộ nâng cao và phát huy vai trò của chính quyền thành
phố Hải Phòng nhằm thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển đến năm 2030.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án tập trung vào nghiên cứu vai trò của chính quyền thành phố Hải Phòng trong thu hút
đầu tư phát triển kinh tế biển.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Chủ thể nghiên cứu: Nhà nước cấp tỉnh (cụ thể là: chính quyền thành phố Hải Phòng).
- Nội dung nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu: xây dựng thể chế, thu hút đầu tư phát
triển kinh tế biển; lập quy hoạch phát triển kinh tế biển; Tổ chức bộ máy quản lý thu hút đầu tư phát
triển kinh tế biển ở địa phương; Tạo lập môi trường thu hút đầu tư; Điều hành hoạt động thu hút đầu tư
trong lĩnh vực kinh tế biển; Giải quyết các quan hệ lợi ích trong hoạt động thu hút đầu tư phát triển kinh
tế biển.
- Thời gian nghiên cứu: Giai đoạn 2015 – 2022.
Không gian nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu ở thành phố Hải Phòng. Việc thu hút đầu tư được
xem xét cụ thể ở một số ngành kinh tế biển chủ đạo như: ngành du lịch và dịch vụ biển, hàng hải, nuôi
trồng và khai thác hải sản của thành phố.
5. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận và cách tiếp cận
5.1.1. Phương pháp luận
Luận án sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.
5.1.2. Cách tiếp cận
Để nghiên cứu vấn đề một cách thấu đáo, luận án sử dụng cách tiếp cận sau: Tiếp cận từ góc độ
Kinh tế chính trị; Tiếp cận thực tiễn.
5.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể
5.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu
Dữ liệu thực hiện luận án được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau nhằm đạt mục tiêu nghiên
cứu. Luận án sử dụng cả hai nguồn dữ liệu thứ cấp và sơ cấp.
5.2.2. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu
* Phương pháp phân tích định tính: Phương pháp phân tích và tổng hợp; Phương pháp
logic và lịch sử;
* Phương pháp phân tích định lượng: Phương pháp thống kê mô tả và so sánh; Phương pháp
xây dựng mô hình đánh giá mức độ ảnh hưởng
6. Đóng góp mới của luận án
6.1. Đóng góp về lý luận
- Phân tích và làm rõ các nội dung thể hiện vai trò của Nhà nước trong thu hút đầu tư phát triển
kinh tế biển cấp tỉnh bao gồm: xây dựng thể chế, chính sách; lập quy hoạch phát triển kinh tế biển; tổ
chức bộ máy quản lý thu hút đầu tư; tạo lập môi trường đầu tư; điều hành các hoạt động thu hút đầu tư
phát triển kinh tế biển; giải quyết hài hoà các quan hệ lợi ích trong thu hút vốn đầu tư phát triển kinh tế
biển.
- Nếu như phần lớn khung lý thuyết về tiêu chí đánh giá vai trò nhà nước tập trung về hiệu quả
thực hiện thì luận án tổng hợp và xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá vai trò Nhà nước cấp tỉnh trong
thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển ở cả hai khía cạnh là tác động và hiệu quả.
- Xây dựng mô hình hồi quy đánh giá tác động của các nội dung thể hiện vai trò nhà nước cấp
tỉnh (các biến độc lập) đối với thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển (biến phụ thuộc).
6.2. Đóng góp về thực tiễn
- Luận án đã nghiên cứu thực hiện chưa được công bố bao gồm: phân tích thực trạng vai trò của
chính quyền thành phố Hải Phòng trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển giai đoạn 2015 - 2022.
