Vấn đề nhận thức và xử lý chất liệu hiện thực của tiểu thuyết Việt Nam đương đại trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế

MỤC LỤC<br /> Contents<br /> <br />  BIỆN MINH ĐIỀN<br /> <br /> Vấn đề nhận thức và xử lý chất liệu hiện thực của tiểu thuyết Việt Nam<br /> đương đại trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế<br /> <br /> On the cognitive function and material handling of contemporary<br /> literature in the context of innovation and global integration ................................................ 5<br /> <br /> TÔN THẤT TRÍ<br /> ĐẶNG TUẤN THƯƠNG<br /> ĐẶNG HẢI VÂN<br /> NGUYỄN THANH HUYỀN<br /> NGUYỄN ĐÌNH THÚC<br /> <br /> Cặp ghép Weil và ứng dụng trong vấn đề so khớp bí mật hồ sơ DNA<br /> <br /> Weil pairing and its application to the privacy DNA profiles matching ............................. 15<br /> <br /> ĐẶNG XUÂN DỰ<br /> DIỆP KHANH<br /> TRẦN THỊ ANH THƯ<br /> VÕ QUANG MAI<br /> <br /> Nghiên cứu tác dụng đồng vận của tia Gamma Co-60 và Hydropeoxit<br /> cắt mạch Chitosan có độ đề Axetyl khoảng 70% ở trạng thái trương<br /> <br /> Study of the synergistic action of Hydrogen peroxide and Gramma<br /> ray for degradationof Chitosan ............................................................................................ 21<br /> <br />  NGUYỄN CÔNG LÝ<br /> <br /> Tản mạn về chữ và nghĩa của Truyện Kiều qua một vài trường hợp<br /> <br /> Some ideas on words and meaning of tale of Kieu through some cases ............................. 32<br />   PHẠM NGỌC LAN<br /> <br /> Siêu hư cấu và sự phục hưng truyền thống tiểu thuyết trong thời hậu hiện đại<br /> <br /> An introduction to metafiction as a literary form in postmodernism ................................... 40<br /> <br /> TRƯƠNG VĂN ÁNH<br /> HỨA BÍCH THỦY<br /> <br /> Tìm hiểu phạm trù dạng theo ngữ pháp tạo sinh<br /> <br /> The voice in the light of generative grammar ...................................................................... 53<br /> <br /> VÕ ĐỨC TOÀN<br /> NGUYỄN PHƯƠNG HOA<br /> NGUYỄN THỊ PHƯƠNG TRÚC<br /> PHẠM THỊ THANH VÂN<br /> <br /> Hợp đồng quyền chọn trên thị trường ngoại hối tại một số ngân hàng<br /> thương mại cổ phần ở Việt Nam<br /> <br /> Option contracts in forex market in some stock commercial bank Vietnam ....................... 69<br /> <br />  MAI ĐỨC THẮNG<br /> <br /> Nâng cao chất lượng công tác rèn luyện kỹ năng mềm cho học sinh<br /> <br /> Enhancing the quality of training soft skills for high school students ................................. 77<br /> <br />  HUỲNH VŨ LAM<br /> <br /> Vấn đề phản ánh hiện thực trong truyện nói Trạng Ba Phi – từ góc nhìn<br /> thể loại<br /> <br /> Describing the real life in Ba Phi tall tales – in term of the genre features ........................ 85<br /> <br />  ĐẶNG THỊ ĐÔNG<br /> <br /> Thử tìm hiểu về triết lý Phật giáo trong đời sống xã hội<br /> <br /> A better understanding of Buddhism philosophy in social life .......................................... 101<br />   NGUYỄN HÒA<br /> NGUYỄN THỊ UYÊN NHI<br /> <br /> Áp dụng lý thuyết tập mờ để mở rộng CSDL quan hệ<br /> <br /> An introduction to FRDB theory ....................................................................................... 108<br /> <br />  ĐOÀN THANH HÀ<br /> LÊ THANH NGỌC<br /> ĐỖ ĐOAN TRANG<br /> <br /> Đề xuất khung phân tích cho loại đề tài: Mở rộng tín dụng sản xuất tại<br /> ngân hàng thương mại<br /> <br /> Analytical framework for titles as: Expanding productive credit in<br /> commercial bank ................................................................................................................ 119<br /> <br /> TRƯƠNG VĂN KHÁNH<br /> TRẨM BÍCH LỘC<br /> <br /> Đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam giai đoạn 2003-2013: Thực trạng<br /> và khuyến nghị<br /> <br /> Foreign direct investment in Vietnam during the period 2003-2013:<br /> Real situation and suggestions ........................................................................................... 132<br /> <br /> TRẦN NGỌC GIANG<br /> NGUYỄN VĂN MINH<br /> <br /> Giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong giảng dạy và<br /> học tập môn “Luyện âm” cho sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại<br /> trường đại học ở Việt Nam<br /> <br /> An information communications technology (ICT) approach to<br /> English pronunciation teaching and learning to undergraduate English<br /> majors in Vietnam .............................................................................................................. 142<br />   NGUYỄN THỊ QUỲNH TRANG<br /> <br /> Đánh giá hàm lượng Asen, Cadimi và chì trong sò huyết (Anadara Granosa)<br /> và nước nuôi sò huyết ở một số xã thuộc huyện Cần Giờ, TP.HCM<br /> <br /> Assessment of levels of arsenic, cadmium, lead in blood cockle<br /> (Anadara Granosa) and blood cockle rearing water environment in<br /> some communes of Can Gio District, Ho Chi Minh City .................................................. 151<br /> <br />  NGUYỄN THỊ CẨM VÂN<br /> <br /> Tổ chức học tập tự định hướng trong đào tạo giáo viên công nghệ - Kinh tế<br /> gia đình thông qua học phần Thực hành quy trình thiết kế thời trang<br /> <br /> Organize the self-directed learning in training of teachers majoring in<br /> technology – Home economics through the unit of Fashion design<br /> practical process ................................................................................................................. 159<br /> <br />  PHẠM THỊ BẠCH TUYẾT<br /> <br /> Tác động của đô thị hóa đến phát triển kinh tế - xã hội ở TP.HCM<br /> <br /> The impacts of urbanization process on socio- economic development<br /> in Ho Chi Minh City .......................................................................................................... 167<br /> TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 1 (26) - Thaùng 1/2015<br /> <br /> <br /> VẤN ĐỀ NHẬN THỨC VÀ XỬ LÝ CHẤT LIỆU HIỆN THỰC<br /> CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI<br /> TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ<br /> <br /> BIỆN MINH ĐIỀN (*)<br /> <br /> T M TẮT<br /> <br /> ậ ấ ề ử ý ấ u ủ ( ểu uy<br /> ể oạ u b ểu ấ ). Vớ ầ ấy b b o qu ểu uy V N ư ạ<br /> ặ b ở k uy ướ u b ểu ấ (k uy ướ - o ộ k uy<br /> ướ - uyề ảo); ì ó ì ậ ộ ủ ể oạ ở ả b<br /> ư d - ộ du - thi pháp; xá u ũ ư<br /> ạ ủ ó o qu ì ổ ớ ; ề uấ ộ s ấ ề ề ểu uy V N<br /> o b ả ổ ớ ộ ậ qu ...<br /> : ấ ề ậ , ểu uy V N ư ạ , ổ ớ ểu uy ,<br /> khuy ướ - uyề ảo, k uy ướ – o ộ ,b ả ổ ớ,<br /> ộ ậ qu , ...<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The article goes on to point out the relationship between literature and reality, more<br /> clearly define reality of cognitive function, material handling problems of literature (the<br /> novel is the most typical type). With this spirit, the article covers contemporary novels of<br /> Vietnam, especially in the two most typical trends (trends reality - satire and trends reality<br /> - fanciful); looks it up on the journey movement of the genre in all three aspects of<br /> functionality - content - and poetics; identifies achievements as well as its limitations in the<br /> innovation process; proposes some issues of Vietnam novel in the context of innovation<br /> and international integration<br /> Keywords: cognitive problems, Vietnam contemporary fiction, novel innovations,<br /> trends reality - fanciful, trends reality - satire, innovation context, international<br /> integration…<br /> <br /> (*)<br /> 1. “Văn học phản ánh hiện thực”, mệnh bàn lại, được bổ sung, điều chỉnh, thậm chí<br /> đề này đã có từ lâu, xuất phát đầu tiên từ được / bị “xét lại” bởi nhiều quan điểm, lý<br /> quan niệm “nghệ thuật là sự mô phỏng - thuyết khác nhau về mối quan hệ giữa văn<br /> mimesis” do Platon (427-347 TCN), sau đó học với hiện thực đời sống, xã hội. Ở ta<br /> là Aristote (384-347 TCN) đưa ra từ thời (Việt Nam) cũng đã có ý kiến đề nghị thay<br /> cổ đại, tưởng như đã trở thành định luận... thế nó bằng mệnh đề khác, chẳng hạn: “văn<br /> Nhưng rồi, nó lại được hiểu, được diễn giải học trước hết không phải là phản ánh hiện<br /> theo nhiều cách khác nhau, được bàn đi thực mà là sự nghiền ngẫm về hiện<br /> thực”(1)... Gần đây, xuất hiện thêm những<br /> (*)<br /> PGS. TS, Trường Đại học Vinh kiến giải và gợi mở mới rất đáng chú ý,<br /> <br /> 5<br /> tiếp tục đào sâu vào bản chất nhận thức học ta, nhất là ở tiểu thuyết thời gian qua<br /> hiện thực của văn học(2). (từ những năm tám mươi của thế kỷ XX<br /> Có thể rồi đây, còn xuất hiện nhiều đề đến nay). Tuy nhiên cũng không vì thế mà<br /> xuất khác nữa về vấn đề này. Dẫu thế nào cực đoan phủ định chức năng “phản ánh<br /> đi chăng nữa, vẫn khó có thể từ chối mối hiện thực” của văn học (mà tiểu thuyết là<br /> quan hệ giữa văn học và hiện thực, khó có thể loại có khả năng lớn lao nhất). Vấn đề<br /> thể phủ định chức năng nhận thức, phản là cách hiểu từ “phản ánh” như thế nào cho<br /> ánh hiện thực của văn học... Sự “nghiền thỏa đáng (Ngay chữ “mô phỏng” - tiếng<br /> ngẫm về hiện thực” của văn học thực ra Hi Lạp cổ: “mimesis” mà Aristote quan<br /> cũng là một “sự phản ánh”, vì “sự nghiền niệm(4) cũng không mang nghĩa sao chụp<br /> ngẫm” ở đây không phải bằng tư duy luận tiêu cực, bị động, thiếu sáng tạo như không<br /> lý, mà chủ yếu bằng hình tượng, bằng thế ít người đời sau nhầm tưởng).<br /> giới nghệ thuật - một thế giới “như thật”, Cũng chẳng có gì mới - và dĩ nhiên<br /> để người đọc nhờ trải nghiệm và tưởng không hề cũ - khi cho rằng bản chất và<br /> tượng mà ngắm, nhìn, chứng kiến, “tham chức năng của văn học là nhận thức hiện<br /> dự” vào cái thế giới “như thật” - hiện thực thực (trong nhận thức có “phản ánh”, có<br /> ấy. Thế giới ấy không thể không có mối “nghiền ngẫm”...). Điều quan trọng nhất<br /> liên hệ với thế giới ngoài đời thật. Nó là đáng nói ở đây là việc xử lý chất liệu hiện<br /> hình bóng hay nói hoa mỹ hơn là “cái bóng thực của nhà văn. Lời tuyên bố sắt đanh<br /> của cái bóng” hiện thực... Tuy nhiên, có lẽ của Vũ Trọng Phụng: “Các ông muốn tiểu<br /> do cái từ “phản ánh” (người Việt quen với thuyết cứ là tiểu thuyết. Tôi và các nhà văn<br /> từ phản ánh - tiếng Hán: 返 映 - ánh sáng cùng chí hướng như tôi coi tiểu thuyết là sự<br /> chiếu trở lại, phản chiếu, chiếu lại) gây ra thực ở đời”(5), và thực tế sáng tác của ông<br /> những cách hiểu thụ động và kéo theo cấp cho chúng ta (cả giới sáng tác và giới<br /> nhiều hệ luận khác: “văn học là tấm gương lý luận phê bình) những bài học kinh<br /> phản chiếu hiện thực”; “là sự mô phỏng, nghiệm hết sức quý giá. Ông tuyên bố “tiểu<br /> sao chép hiện thực”, “nhà văn là người thư thuyết là sự thực ở đời” nhưng “sự thực”<br /> ký trung thành, không thể nói khác sự trong tác phẩm của ông đâu phải là sự foto,<br /> thật”, “xã hội thế nào, văn nghệ thế ấy”, sao chép hiện thực bên ngoài? Sự thực<br /> v.v... trong G ô S ỏ Vỡ L ĩ, đặc<br /> Cách hiểu từ “phản ánh” thụ động như biệt trong S ỏ (từ chuyện nhỏ trong từng<br /> thế và “việc đề cao quá mức đặc tính phản cá nhân, gia đình đến chuyện lớn ngoài xã<br /> ánh và nhiệm vụ mô tả hiện thực của văn hội, quốc gia; từ những hiện tượng đơn lẻ,<br /> học đã dẫn đến chỗ hiểu lệch bản chất của kỳ cục đến tập hợp các hiện tượng “ối a ba<br /> hoạt động sáng tạo nghệ thuật, coi nhẹ sự phèng” lùng nhùng, phức tạp thành một thế<br /> tìm tòi tư tưởng và thể hiện những suy nghĩ giới mang tính quy mô, chỉnh thể) là những<br /> của cá nhân nghệ sĩ trong tác phẩm”(3). Hệ “sự thực” phóng đại, khoa trương, “vô<br /> lụy của cách hiểu thụ động từ “phản ánh” nghĩa lý”!... Vậy mà vẫn rất thực, thậm chí<br /> và “việc đề cao quá mức đặc tính phản ánh thực hơn sự thực ngoài đời! Mấu chốt của<br /> và nhiệm vụ mô tả hiện thực của văn học” vấn đề là cách nhận thức và xử lý chất liệu<br /> ấy đã dần dần được khắc phục trong văn hiện thực của nhà văn, để từ đó giúp người<br /> <br /> <br /> 6<br /> đọc cảm nhận được bản chất và cái logic ó ì ậu ạ (10), Nguyễn Bích<br /> vận động của hiện thực đời sống. Thu với Mộ ậ ểu uy V<br /> (11)<br /> 2. Trong hệ thống thể loại văn xuôi tự N ờ k ổ ớ , Võ Văn với Về s<br /> sự Việt Nam đương đại, có thể nói, tiểu â ủ ểu uy ”(12), Phạm Vĩnh<br /> thuyết là thể loại được bàn luận nhiều nhất, Cư với V ư ộ V<br /> (13)<br /> được kỳ vọng nhiều nhất, và dường như Nam , Lã Nguyên với V k ảo:<br /> (14)<br /> cũng vì thế mà bị... nghi ngờ nhiều nhất! ì ừ ì ớ qu ,V uô<br /> Câu hỏi “Tiểu thuyết Việt Nam đang ở ậu ạ V N : Qu bả<br /> (15)<br /> đâu?” liệu đã có những lời giải khách quan, â uyề , v.v... Có khá<br /> đáng tin cậy?. Những đổi mới, cách tân của nhiều ý kiến lập luận, phân tích sắc sảo,<br /> tiểu thuyết thời gian qua, đặc biệt trên thực chứng. Cũng có không ít những ý kiến<br /> phương diện thi pháp thể loại nhờ vận có phần lạm dụng trong tụng ca thành tựu<br /> dụng, pha trộn nhiều thủ pháp, kỹ thuật của đổi mới, cách tân của tiểu thuyết đương<br /> lối viết “mới”, “tiền phong”, “hiện đại”, đại. Cũng chẳng sao! Điều quan trọng là<br /> “hậu hiện đại” với muôn kiểu “trò chơi” chỉ ra được xác đáng những tìm tòi, sáng<br /> (chơi ngôn ngữ, chơi lịch sử, chơi cấu trúc, tạo, làm mới thể loại, có ý nghĩa xã hội -<br /> chơi kết cấu, chơi nhân vật,...), lắm những thẩm mỹ của tiểu thuyết sau 1 7 . Ở đây<br /> thủ pháp (“cắt dán”, “lồng ghép” - “phân còn có quá nhiều vấn đề phải dày công<br /> mảnh” - modular, phỏng nhại, liên văn bản, khảo sát, xác định, làm rõ...<br /> ký hiệu hóa, số hóa, vật hóa, “mù mờ hóa”, Những nghi ngờ, băn khoăn xoay<br /> v.v…) quả thực có làm cho diện mạo và quanh câu hỏi “Tiểu thuyết Việt Nam đang<br /> đặc điểm của tiểu thuyết Việt Nam đương ở đâu?” không phải là không có cơ sở. Dẫu<br /> đại khác với trước. Nhưng liệu nó có làm sao, cũng không thể không thấy rằng, từ<br /> cho tiểu thuyết có sức thu hút mạnh mẽ sau 1 7 , đặc biệt từ 1 đến nay, tiểu<br /> hơn đối với độc giả? Điều quan trọng hơn thuyết Việt Nam có những chuyển biến hết<br /> là khả năng nhận thức và xử lý chất liệu sức lớn lao, không ngừng được đổi mới,<br /> hiện thực của nó ra sao với tinh thần đưa cách tân trên cả ba phương diện: chức<br /> tiểu thuyết Việt Nam đi vào quỹ đạo của năng, nội dung và thi pháp của thể loại. Có<br /> tiểu thuyết hiện đại thế giới? thể điểm tên không ít những tác giả - tác<br /> Cũng đã xuất hiện khá nhiều công phẩm được dư luận chú ý: Nguyễn Trọng<br /> trình, bài viết nghiêm túc đi tìm lời giải cho Oánh với Đấ ắ (tập I: 1 7 , tập II:<br /> những câu hỏi vừa nêu (Nguyễn Thị Bình 1 4), Nguyễn Khải với Cha và con<br /> với Mộ s k uy ướ ểu uy ở …(1 7 ), Nguyễn Mạnh Tuấn với Đ<br /> ướ ừ ờ ể ổ ớ y(6), ướ b ể (1982), Lê Lựu với T ờ<br /> Bùi Việt Thắng với T ểu uy V N ắ (1 ), Ma Văn Kháng với Mùa lá<br /> ư ạ (7), Mai Hải Oanh với N o ườ (1 ), Dương Thu<br /> â uậ o ểu uy V Hương với k bờ ảo (1987);<br /> N ư ạ (8), Nguyễn Chí Hoan với Nguyễn Quang Lập với N ả ờ<br /> N ì ểu uy V N s u 10 : e ắ (1 ); Bảo Ninh với Nỗ buồ<br /> G k ok ạ y ộ (1 0); Nguyễn Khắc Trường<br /> (9)<br /> ạ ủ k ok , Thái Phan Vàng Anh với Mả ấ ắ ườ ều (1990);<br /> với T ểu uy V N ầu k XXI ừ Dương Hướng với k ô ồ<br /> <br /> 7<br /> (1 0); Chu Lai với Ă y dĩ ã nghĩa lý”, đầy bất an... Có vẻ như đây là<br /> (1992), Phạm Thị Hoài với T s một biến thức, một dạng thái mới của chủ<br /> (1995); Nguyễn Việt Hà với C ộ ủ nghĩa hiện thực (phê phán) trong văn học<br /> chúa (1 ), Hồ Anh Thái với C ườ Việt Nam giai đoạn 1 30 – 1 4 . Điều dễ<br /> u uô ậ (2002), Nguyễn Mộng nhận thấy từ phía chủ thể sáng tạo (nhà<br /> Giác với Sô Cô ù ũ (2003), Võ Thị văn), nét bao trùm ở tất cả các thế hệ viết là<br /> Hảo với Giàn thiêu (2003); Châu Diên với tư duy tiểu thuyết thay thế cho tư duy sử<br /> N ườ sô M (2003); Đào Thắng với thi; cái nhìn đa chiều, đa phiến thay thế cho<br /> Dòng sông mía (2004); Thuận với cái nhìn đơn chiều, nhất phiến vào các hiện<br /> Chinatown (2005), Nguyễn Bắc Sơn với tượng đời sống; quan niệm con người thế<br /> Luậ ờ và cha con (200 ), Tạ Duy Anh sự, đời tư, con người “bất khả tri”,... thay<br /> với G ã b bó (200 ), Lý Lan với thế cho quan niệm con người sử thi, cộng<br /> T ểu uy b (200 ), Nguyễn Xuân đồng, con người “biết trước”, v.v... Nhìn từ<br /> Khánh với Mẫu ượ (2009), Đỗ thi pháp thể loại, càng dễ thấy những đổi<br /> Minh Tuấn với T ầ bư bướ mới, cách tân trong bút pháp, lối viết, từ<br /> (200 ), Đặng Thân với 3.3.3.9 [N việc đưa “chất văn xuôi” vào trang viết,<br /> Mả Hồ T ầ ] (2011), Nguyễn Đình Tú việc “đi tìm nhân vật” và khắc họa nó...<br /> với Kín (2010); Vũ Đình Giang với ờ đến cấu trúc, kết cấu, tổ chức sự kiện, tình<br /> (2010), Nguyễn Bình Phương với Xe Lên tiết, phương thức trần thuật và khả năng<br /> Xe Xu (2011), v.v… vận dụng, tổng hợp ưu thế của nhiều loại<br /> Nếu chỉ thuần túy điểm danh, tiện nêu hình, thể loại văn học, nghệ thuật, báo chí,<br /> những cuốn sách đọc được (một số tác thông tấn, v.v... nhằm phục vụ cho sức hút<br /> phẩm tiêu biểu, cả ở trong nước và hải của tiểu thuyết trong bối cảnh số phận của<br /> ngoại, tạm theo thời điểm ra đời, có chú ý thể loại này không dễ tồn tại bởi sự áp đảo<br /> thế hệ tác giả) đã có thể thấy sự đa dạng, của hàng loạt loại hình, phương tiện nghe<br /> phong phú của tiểu thuyết Việt Nam đương nhìn, thưởng thức, truyền tin cập nhật hấp<br /> đại... Nhìn từ chức năng và nội dung của dẫn khác... Nhìn trên mặt bằng chung của<br /> thể loại với mệnh đề trung tâm là n ận toàn bộ nền tiểu thuyết là như vậy. Nhưng<br /> t ức iện t ực, không khó để nhận thấy để tìm một cuốn tiểu thuyết “để đời”, thực<br /> những đổi mới đáng mừng của tiểu thuyết tình... vẫn khó. Có phải tiểu thuyết Việt<br /> Việt Nam đương đại nhằm tiếp cận sát hơn Nam đang nằm ở đường biên giữa giải<br /> “chất văn xuôi” ngổn ngang, bề bộn, phức “Nôben” và “nô đùa” ? Ý kiến khó nghe<br /> tạp của đời sống. Bức tranh của hiện thực nhưng thật đáng suy nghĩ !...<br /> đời sống đương đại qua hàng loạt cuốn tiểu Từ Đổi mới đến nay, vật liệu, chất liệu<br /> thuyết từ những năm tám mươi của thế kỷ từ hiện thực phải nói là quá dồi dào, ngồn<br /> XX đến nay rõ ràng là bề bộn, xô bồ, mang ngộn; nhiều lý thuyết mới được du nhập,<br /> đậm hơi thở của đời sống, nhiều mảng màu vận dụng; sự xuất hiện của tiểu thuyết<br /> đan xen, hỗn dung... Nhiều mảng màu, phong phú, đa dạng chưa từng có; không ít<br /> nhưng tông màu (color tone) chủ đạo lại là những nhà văn dường như đã vắt kiệt sức<br /> màu tối. Hiện thực đời sống đương đại cho sáng tạo,... Vậy mà, vẫn thiếu những<br /> trong tiểu thuyết, ngập tràn và bá chủ là tác phẩm lớn, “để đời”! Lời giải cho bài<br /> những giả trá, bịp bợm, phi nhân tính, “vô toán ở đây, có lẽ vẫn là tài năng và sự trải<br /> <br /> 8<br /> ng iệm của nhà văn chăng? Tài năng, dĩ vụ con người, khiến cho con người hiểu<br /> nhiên, lĩnh vực nào cũng cần, rất cần! mình, hiểu nhân thế hơn, vươn theo tinh<br /> Nhưng với sáng tạo văn học, đặc biệt là thần “gần người hơn”, nhất là trong bối<br /> tiểu thuyết, không thể thiếu sự trải nghiệm. cảnh đa đoan, phức tạp, lắm biến hoá khôn<br /> Đây có lẽ vẫn là chỗ hạn chế đáng nói của lường như những thập niên cuối của thế kỷ<br /> lớp nhà văn “trẻ”. XX - đầu thế kỷ XXI. Với tinh thần của cái<br /> 3. Có thể thấy tiểu thuyết Việt Nam nhìn này, chúng tôi đặc biệt chú ý và đánh<br /> đương đại đã mang khá đậm những đặc giá cao hai khuynh hướng: k uy ướ<br /> điểm loại hình cơ bản của tiểu thuyết hiện - o ộ và k uy ướ<br /> đại thế giới, nhất là ở phương diện thi pháp - uyề ảo trong tiểu thuyết Việt Nam<br /> thể loại. Căn cứ vào tiêu chí bút pháp này, từ 1 đến nay. Xem ra, đây là hai<br /> cũng có thể nhận diện các khuynh hướng. khuynh hướng tỏ ra ưu trội trong xử lý chất<br /> Vấn đề là cách gọi tên các khuynh hướng. liệu hiện thực và có sức thu hút người đọc<br /> Cũng có thể như cách làm của Nguyễn Thị mạnh mẽ nhất. Một mặt, nó vẫn tiếp tục đi<br /> Bình, phân chia thành các khuynh hướng: trên con đường của truyền thống, cách tân<br /> “1. Tiểu thuyết theo phong cách “lịch sử truyền thống; mặt khác, biết học hỏi, tiếp<br /> hoá”; 2. Tiểu thuyết theo phong cách “tự thu những cái mới của kỹ thuật viết hiện<br /> thuật”; 3. Tiểu thuyết tư liệu - báo chí; 4. đại phương Tây với những thử nghiệm táo<br /> Tiểu thuyết hiện thực kiểu truyền thống; . bạo. Hai khuynh hướng này lại có mối<br /> Tiểu thuyết theo phong cách hậu hiện quan hệ khá mật thiết với nhau.<br /> đại”(16). Cũng có thể theo cách phân chia 4. Trong sáng tạo văn học, trào<br /> khác (do người nghiên cứu xác lập và lựa phúng/trào lộng với tư cách là một phương<br /> chọn tiêu chí, hoặc theo cảm hứng hay tư thức chiếm lĩnh đời sống giữ một vai trò<br /> tưởng sáng tạo; hoặc theo phương pháp đặc biệt quan trọng. Nó mang lại và tạo<br /> sáng tác hay trào lưu, chủ nghĩa; hoặc theo nên tinh thần dân chủ hữu hiệu nhất, mở<br /> thi pháp thể loại hay bút pháp, v.v...) với hướng tích cực cho con người dị ứng và<br /> những cách định danh khác về các khuynh chống lại cái rởm, cái xấu, cái bịp bợm,<br /> hướng tiểu thuyết Việt Nam thời gian hướng về chân - thiện - mỹ. Trào phúng<br /> qua... Tuy nhiên, điều đáng lưu tâm nhất, hay trào lộng vốn là một đặc điểm nổi bật<br /> theo chúng tôi là, dẫu theo khuynh hướng của văn học Việt Nam. Nhưng để phát triển<br /> nào, tiểu thuyết (cũng như các thể loại văn thành một dòng hay một k uy ướ văn<br /> xuôi tự sự nói chung) cũng phải giải quyết học với đúng nghĩa của khái niệm này,<br /> bài toán n ận t ức iện t ực và cách “xử phải chờ đến cuối thời trung đại, đặc biệt<br /> lý” c ất liệu iện t ực để tạo nên những từ Nguyễn Khuyến, Trần Tế Xương.<br /> thế giới nghệ thuật dẫu có mới lạ, thậm chí Khuynh hướng văn học này có đặc thù là<br /> kỳ quái, phi lý đến đâu thì cũng không xuất phát từ hiện thực và tìm cách xử lý<br /> chạy trốn thực tại, quay lưng lại với đời chất liệu hiện thực bằng tiếng cười, chính<br /> sống, thiếu trách nhiệm với con người, với vì thế có thể định danh (gọi tên) nó là văn<br /> cuộc đời, với cả văn chương chân chính. học hiện thực - trào phúng hay hiện thực -<br /> Thiết nghĩ, văn chương chân chính dầu có trào lộng. Văn học trào phúng muốn phát<br /> cách tân, đổi mới đến đâu, kể cả đạp đổ triển phải trên cơ sở của hai thành tố cơ<br /> truyền thống, cuối cùng cũng là nhằm phục bản: cái hài tương ứng trong đời sống xã<br /> <br /> 9<br /> hội (hiện thực), và, chủ thể phát hiện ra hiện thực - trào phúng đã có từ trước, đến<br /> những mâu thuẫn của cái hài ấy (nhà văn). đây nhờ có thêm ảnh hưởng của văn học<br /> Nói một cách đơn giản là phải có cái để hiện thực phương Tây, phát triển thành trào<br /> cười và phải có người biết cười. Khi đã lưu hiện thực chủ nghĩa (chúng ta thường<br /> phát hiện được mâu thuẫn ở đối tượng, chủ gọi là hiện thực phê phán). Với tài năng<br /> thể dùng các yếu tố của tiếng cười (hài kiệt xuất trong vận dụng bút pháp hiện thực<br /> hước, mỉa mai, châm biếm, phóng đại, - trào lộng, Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng<br /> khoa trương,…), hình tượng hoá những Phụng, Nam Cao,… đã tạo nên những thế<br /> mâu thuẫn ấy, biến đối tượng bị / được giới nghệ thuật quy mô, độc đáo, những tác<br /> cười thành bức tranh biếm hoạ hoặc thành phẩm đạt giá trị điển phạm về thể loại (ký,<br /> con rối... Cách trào phúng thông minh nhất truyện ngắn, tiểu thuyết). Riêng tiểu thuyết,<br /> vẫn là để cho đối tượng (cái hài) tự diễn không còn nghi ngờ gì nữa, S ỏ của Vũ<br /> những trò lố bịch của nó trước con mắt độc Trọng Phụng là cột mốc không thể thay thế<br /> giả... Có thể “trào” để “phúng” (răn dạy, của tiểu thuyết trào phúng Việt Nam thế kỷ<br /> phê phán), cũng có thể “trào” để “lộng” XX. Như đã thấy, S ỏ đã dàn dựng thành<br /> (cười chơi, thư giãn). Dĩ nhiên, trào phúng công nhiều tình huống trào phúng, nhiều<br /> hay trào lộng tuy mức độ đậm nhạt có khác tình tiết, sự kiện trào phúng, nhiều nhân vật<br /> nhau nhưng đều mang ý nghĩa nhạo báng, trào phúng độc đáo vào loại có một không<br /> phê phán, phủ định. hai. Ngôn ngữ, giọng điệu, tự pháp, cú<br /> Quan sát toàn bộ văn học Việt Nam, pháp, chương pháp, thiên pháp, tất cả đều<br /> không khó để nhận thấy có hai thời kỳ cảm gợi bật ra tiếng cười. Hài và bi cứ đan xen,<br /> hứng trào phúng / trào lộng phát triển mạnh hoà phối… Vấn đề đáng chú ý là tất cả<br /> trong văn học: 1, từ giữa thế kỷ XIX đến những hiện tượng trào phúng ấy được liên<br /> 1 4 ; 2, từ 1 đến nay. Đây là hai thời kết, xâu chuỗi, xoay quanh một trục chính -<br /> kỳ có lắm cái để cười nhất, kho cất giữ cái con đường công danh của Xuân Tóc Đỏ,<br /> hài trong đời sống luôn luôn đầy ắp. Vấn tạo thành một bức tranh quy mô về một xã<br /> đề là có người biết cười, thích cười và cười hội bát nháo, đại bịp, đại rởm... Mẫu hình,<br /> giỏi hay không mà thôi. điển phạm cho loại hình tiểu thuyết viết<br /> Trước hết, có thể thấy, từ giữa thế kỷ theo bút pháp hiện thực - trào phúng đã có<br /> XIX đến 1 4 , chưa bao giờ văn học trào từ đây. Tiểu thuyết hiện thực Việt Nam về<br /> phúng phát triển mạnh đến như vậy, phát sau, liệu có “chôn sống” được S ỏ?!...<br /> triển ở tất cả các thể loại. Nếu như ở giai Nhưng rồi, giai đoạn tiếp theo (1 4 –<br /> đoạn nửa sau thế kỷ XIX, khuynh hướng 1 7 ), chủ nghĩa hiện thực phê phán phải<br /> hiện thực - trào phúng chỉ biết dồn vào thơ nhường chỗ cho chủ nghĩa hiện thực xã hội<br /> - và lại là thơ cách luật, thì, từ đầu thế kỷ chủ nghĩa - một phương pháp, một lối viết<br /> XX, đặc biệt từ những năm 20, văn học mà ngày nay người ta ngại nói đến, thậm<br /> trào phúng, bên cạnh thơ đã có nhiều thể chí giễu cợt, phỉ báng nó. Kể cũng là sự bất<br /> loại của văn xuôi tự sự mà truyện ngắn và công, vô lý, vì đây là vấn đề của lịch sử,<br /> tiểu thuyết là những thể loại đắc địa nhất. của “hiện thực”. Vả lại, cũng nhờ có nó mà<br /> Nhiều phong cách trào phúng tài năng xuất văn học có thêm những trải nghiệm và kinh<br /> hiện, đặc biệt là Nguyễn Công Hoan, Vũ nghiệm để đổi mới... Nhưng điều quan<br /> Trọng Phụng, Nam Cao,… Khuynh hướng trọng cần nói ở đây là, ba mươi năm chiến<br /> <br /> 10<br /> tranh vệ quốc - hoàn cảnh đặc biệt này Thấy gì từ tiểu thuyết viết theo khuynh<br /> không phải là mảnh đất tốt cho văn học hướng hiện thực - trào lộng này? Trước<br /> trào phúng và văn học kỳ ảo nẩy mầm, hết, có thể thấy, những tìm tòi, đổi mới<br /> phát triển. Ở đây, vì nhiều lý do, không có quyết liệt trong nhận thức hiện thực và xử<br /> cơ sở cho sự thực thi bút pháp hiện thực - lý chất liệu hiện thực, tất cả đều thích ứng<br /> trào lộng cũng như bút pháp hiện thực - với yêu cầu của thể loại (tiểu thuyết). Đối<br /> huyền ảo. tượng trào lộng không giới hạn, bao hàm<br /> Từ sau 1 7 , đặc biệt từ 1 đến nay, cả đối tượng khách thể và chủ thể (tự trào);<br /> cảm hứng trào lộng, trào phúng càng ngày Cấu trúc mới, năng động, biến hóa; Kỹ<br /> càng phát triển mạnh. Lấy tiếng cười làm thuật viết hiện đại; Ngôn ngữ khá là tinh<br /> phương thức chủ đạo để nhận thức và phản quái và sắc sảo; Giọng điệu đa thanh hóa,...<br /> ánh hiện thực, văn học nói chung, tiểu Nhìn chung, cách nhận thức và xử lý chất<br /> thuyết nói riêng dám hướng tiếng cười liệu hiện thực của tiểu thuyết hiện thực -<br /> nhạo báng, “đưa ma”, làm “trúc nhào thần trào lộng đương đại (từ những năm 0 / thế<br /> tượng” vào nhiều đối tượng, nhiều vùng kỷ XX đến nay) đã khác nhiều so với tiểu<br /> khác nhau (kể cả những “vùng cấm”), gây thuyết hiện thực - trào lộng truyền thống<br /> được sự chú ý đặc biệt của công luận. Có (1930 – 1 4 ). Những nỗ lực tìm tòi, đổi<br /> thể nói có một khuynh hướng hiện thực - mới của các nhà tiểu thuyết là rất đáng trân<br /> trào lộng (thường kết hợp với hiện thực – trọng.<br /> huyền ảo) trong tiểu thuyết với hàng loạt Đọc tiểu thuyết viết theo khuynh<br /> tác phẩm: T ư uồ (1982) - Nguyễn hướng hiện thực - trào lộng đương đại,<br /> Xuân Khánh, T ờ ắ (1986) - Lê người đọc có thể cười, cười mà xót xa,<br /> Lựu, Mả ấ ắ ườ ều (1990) ngậm ngùi, có khi cười đến “nghiêng ngả”<br /> - Nguyễn Khắc Trường, C uy uộ như với Mườ ẻ ộ ... Tuy nhiên,<br /> (1993) - Lê Lựu, N ườ sô M (2003) - không ít trong số đó khiến người đọc<br /> Châu Diên, T ượ ì ườ (2003) - “Trăm nghìn đổ một trận cười”, rồi... thôi!<br /> Nguyễn Khải, V sẹo ầu ó Chức năng thư giãn, “mua vui” vẫn lấn át<br /> (2006) - Võ Văn Trực, Ba ngườ k các chức năng khác; cũng có trường hợp<br /> (2006) - Tô Hoài, Mườ ẻ ộ (2006) rơi vào “làm trò”, cà chớn (Ba ngườ k ),<br /> - Hồ Anh Thái, Ma làng (2007) - Trịnh ám chỉ lộ liễu, vụng về (V sẹo ầu<br /> Thanh Phong, T ầ bư bướ hói), quá chăm chút kỹ thuật tạo dựng ma<br /> (2009) - Đỗ Minh Tuấn, 3.3.3.9 [N trận khiến độc giả mất “sanh thú” (SBC là<br /> Mả Hồ T ầ ] (2011) - Đặng Thân, s bắ uộ ),...; tính quy mô và sự thống<br /> v.v... Trong “rừng cười” của văn xuôi nhất chỉnh thể của các thế giới nghệ thuật<br /> đương đại, có thể nói Hồ Anh Thái là (trong phần lớn các tiểu thuyết) đều lép,<br /> gương mặt tiêu biểu nhất với nhiều tập mỏng, lỏng lẻo,... Những nhược điểm vừa<br /> truyện ngắn khá đặc sắc: Lũ o o T nêu dễ làm mất độc giả của loại hình tiểu<br /> s 265 y o ườ ..., đặc thuyết đang rất đáng kỳ vọng này.<br /> biệt là hai tiểu thuyết: Mườ ẻ ộ và 5. Trong việc vận dụng phương thức<br /> S C s bắ uộ . Có vẻ như đã xuất trào lộng, tiểu thuyết Việt Nam đương đại<br /> hiện một Vũ Trọng Phụng mới ? có lợi thế bởi những tiền đề và kinh<br /> nghiệm từ truyền thống văn học bản địa.<br /> <br /> 11<br /> Trong vận dụng phương thức huyền ảo, nó Mườ ẻ ộ , S C s bắ uộ ;<br /> lại có lợi thế nhiều hơn từ việc tiếp thu Thuận với Thang máy Sài Gòn, Đỗ Minh<br /> kinh nghiệm của văn học nước ngoài. Bên Tuấn với T ầ bư bướ , v.v...<br /> cạnh và dường như song song với khuynh Có thể lấy trường hợp Đỗ Minh Tuấn với<br /> hướng hiện thực - trào lộng là khuynh T ầ bư bướ để tìm ra đôi<br /> hướng hiện thực - huyền ảo với số lượng bài học kinh nghiệm. Hiện thực nông thôn<br /> tác giả, tác phẩm phải nói là hùng hậu hơn. Việt Nam thời kỳ đổi mới và hội nhập, thời<br /> Có thể kể đến Bảo Ninh với Nỗ buồ kinh tế thị trường với bao nhiêu vấn đề của<br /> (xuất bản lần đầu, 1987, với đời sống (đồng tiền, lối sống, niềm tin, đạo<br /> nhan đề T â ậ ủ ì y u); Đào đức, tâm linh, tín ngưỡng,...), bao nhiêu<br /> Hiếu với Vua Mèo (1 ); Đào Nguyễn với mối quan hệ văn hóa và xã hội của con<br /> Mề o ưở (1 0); Trần Huy người đương đại (Đông - Tây, bản địa -<br /> Quang với M ì o dã (1990); ngoại lai, đô thị - nông thôn, trí thức - nông<br /> Phạm Thị Hoài với T s (1995); Hòa dân, dòng tộc - gia đình, cá nhân - cộng<br /> Vang với H ượ H eya (1 ); Hồ đồng, vợ - chồng, cha - con, thần thánh -<br /> Anh Thái với C ườ u uô ậ ma quỷ, linh thiêng - phàm tục, thật thà -<br /> (2002); Võ Thị Hảo với Giàn thiêu dối trá, bản ngã - tha hóa, truyền thống - lai<br /> (2003); Châu Diên với N ườ sô căng, v.v...) được tác giả T ầ<br /> (2003); Nguyễn Ngọc Thuần với T ồ bư bướ xử lý rất linh hoạt, có sức<br /> o bầy s (200 ); Tạ Duy Anh thuyết phục. Tất cả như một trò hề, bát<br /> với Đ ì â ậ (1999), T ầ s nháo, bi - hài ngổn ngang… Kiểu hiện<br /> (2004), G ã b bó (2008); thực được nhận thức ở đây trước hết là<br /> Nguyễn Khắc Phục với M (200 ); Đỗ “rất thực”, người đọc như có thể “kiểm<br /> Minh Tuấn với T ầ bư bướ chứng” từ chuyện chữa bệnh, chuyện<br /> (2009); Nguyễn Bình Phương với Vào Cõi xem bói, chuyện thần thánh, ma quỷ,…<br /> (1 1), Những đứa trẻ chết già (1 4), đến chuyện mua bán côn trùng, chuyện<br /> Người đi vắng (1 ), T í ớ suy sân golf, chuyện chất độc màu da cam,<br /> (2000), T oạ k uỷ (2004; Ngồ (2006); chuyện tình dục, sex, “sốc”, v.v… Nhưng<br /> Nguyễn Danh Lam với B ô ường đồng thời lại rất phi thực, phi lý, hư<br /> (2004), Gi a vòng vây trần gian (2005), huyễn, tất cả quay cuồng xoay quanh<br /> G dò ảy ạ (2010); Nguyễn Đình thần thánh và bươm bướm, hư thực lẫn<br /> Tú với Hồ s ộ ử ù (2002), Bên dòng lộn. Trang Chu mộng điệp đầu thế kỷ<br /> Sầu D (2006), Nháp (2008) P bả XXI thật lắm điều hay! Cười mà đau!<br /> (2009), Kín (2010), Hoang tâm (2013), Xác Cách xử lý chất liệu hiện thực nhờ vận<br /> phàm (2014), v.v... dụng các thủ pháp huyền ảo và trào lộng<br /> Điều thú vị là giữa hai khuynh hướng của Đỗ Minh Tuấn phải nói là khôn ngoan,<br /> (hiện thực - trào lộng và hiện thực - huyền tinh quái… Có thể thấy trong T ầ<br /> ảo) có mối quan hệ tương liên với nhau, và bư bướ vừa ít nhiều có cách xử lý<br /> trên thực tế, nhiều tác giả đồng thời vận chất liệu hiện thực của Gabriel Garcia<br /> dụng kết hợp cả hai phương thức, tiêu biểu Márquez trong T ô , vừa có<br /> như Phạm Thị Hoài với T s , Châu cách xử lý của Bồ Tùng Linh trong Liêu<br /> Diên với N ườ sô M , Hồ Anh Thái với í d , lại vừa có cách xử lý của Vũ<br /> <br /> 12<br /> Trọng Phụng trong S ỏ… Sự trải nghiệm đặt ra, đặc biệt cho số phận của tiểu<br /> và tích hợp của Đỗ Minh Tuấn trên nhiều thuyết)... Nhưng vấn đề là hiệu quả nghệ<br /> lĩnh vực (đời sống, văn hóa, văn học, nghệ thuật với ý nghĩa xã hội - thẩm mỹ thực sự<br /> thuật, phim trường,…) chắc chắn góp phần của nó. Đáng tiếc, thời gian qua, có không<br /> quan trọng giúp ông có được cách xử lý ít tác phẩm thuộc nhiều thể loại khác nhau<br /> mới mẻ, thành công chất liệu hiện thực (thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết) còn đuối<br /> trong tiểu thuyết. trong thu phục độc giả, trong nhận thức và<br /> Hiện thực - huyền ảo với tư cách như phản ánh hiện thực, thậm chí có những tác<br /> một phương thức hay bút pháp trong văn phẩm rơi vào nhảm nhí, lai căng, vô bổ. Có<br /> học đương đại Việt Nam nói chung, trong thể xem đây là bài học đáng quý cho tiểu<br /> tiểu thuyết nói riêng từng được bàn đến thuyết Việt Nam đương đại đang trên<br /> nhiều - nhiều nhất trong thời gian qua, cả đường vận động, “đang hình thành và chưa<br /> trên phương diện lý luận cũng như qua xong xuôi”...<br /> nghiên cứu, phê bình các tác phẩm cụ thể.<br /> Khả năng nhận thức và xử lý chất liệu hiện ---------------------------------------------<br /> thực của khuynh hướng hiện thực - huyền Chú thích:<br /> ảo có những thành công nổi trội hơn Lê Ngọc Trà: “Về vấn đề văn học phản<br /> (1), (3).<br /> <br /> <br /> khuynh hướng hiện thực - trào lộng. Thử ánh hiện thực”, V , Hà Nội, số 20 (14-5-<br /> thách đặt ra cho nhà văn khi vận dụng bút 1988).<br /> pháp hiện thực - huyền ảo là việc xử lý tỷ<br /> (2).<br /> Trần Đình Sử, “Văn học và hiện thực trong<br /> lệ, mức độ giữa cái thực và cái ảo sao cho tầm nhìn hiện đại”, tham luận tại Hội nghị<br /> hợp lý, là việc làm sao tạo được niềm tin ở khoa học về V ả ấ<br /> người đọc. Thực tế cho thấy, người đọc ướ ô y, Đà Lạt, 12.7.2010. Aristote,<br /> (4).<br /> <br /> <br /> ngày nay hiếu kỳ, thích cái mới, lạ, nhưng N uậ (nhiều người dịch) – Lưu<br /> lại rất ngán, thậm chí sẵn sàng tẩy chay Hiệp, V â u o (Phan Ngọc dịch),<br /> những sự “vô nghĩa lý”, nhảm, “cuội”, viễn Nxb Văn học, Hà Nội, 1 .<br /> vông! Mất độc giả, tiểu thuyết, thơ,<br /> (5).<br /> Báo Tư ngày 2 .3. 1 37, số . (6), (16).<br /> truyện... cũng chỉ nằm trên giá vô nghĩa mà Nguyễn Thị Bình, Mộ s k uy ướ ểu<br /> thôi. Mặt khác, nếu quá đắm chìm vào khai uy ở ướ ừ ờ ể ổ ớ y,<br /> thác yếu tố huyền ảo, hư huyễn với lối viết Đề tài NCKH cấp Bộ, Mã số: B200 -17-29,<br /> quá lạm dụng các thủ pháp hiện đại, hậu Đại học Sư phạm Hà Nội, 200 .<br /> hiện đại, phi lý,... mà lơi lỏng yếu tố hiện<br /> (7).<br /> Bùi Việt Thắng, T ểu uy V N<br /> thực, không tạo được mối liên hệ với hiện ư ạ , Nxb Văn hoá Thông tin, Hà Nội,<br /> thực, thì, nhìn chung, tác phẩm cũng dễ rơi 2009.<br /> vào “diễn trò” “xiếc” chữ, thách đố<br /> (8).<br /> Mai Hải Oanh, N â uậ<br /> (language game theo nghĩa đen). “Mua o ểu uy V N ư ạ , Nxb Hội<br /> vui” may được “một vài trống canh”!... Nhà văn, Hà Nội, 200 .<br /> Nỗ lực cách tân, đổi mới, “lạ hóa” là<br /> (9).<br /> Nguyễn Chí Hoan, “Nhìn tiểu thuyết Việt<br /> đòi hỏi sống còn của văn học, nghệ thuật Nam sau 10 năm: Giữa khao khát và thực tại,<br /> (nhất là trong bối cảnh “thế giới phẳng”, hay là một thực tại của khao khát ,<br /> “toàn cầu hóa” hiện nay, vừa nhiều ưu thế, http://tonvinhvanhoadoc;<br /> lối mở; vừa lắm thách thức, “đường ma”<br /> <br /> 13<br /> (10).<br /> Thái Phan Vàng Anh, “Tiểu thuyết Việt (13).<br /> Phạm Vĩnh Cư, Tham luận tại Hội thảo<br /> Nam đầu thế kỉ XXI từ góc nhìn hậu hiện đại”, quốc tế V V N o b ả o<br /> http://vannghequandoi.com.vn ưu ó k u qu , 3/11/2006.<br /> (11).<br /> Nguyễn Bích Thu, “Một cách tiếp cận tiểu (14),(15).<br /> Lã Nguyên, “Văn học kỳ ảo...”,<br /> thuyết Việt Nam thời kỳ đổi mới”, Tạp chí http://phebinhvanhoc.com.vn/?p=402; “Văn<br /> N uV số 11/200 . xuôi hậu hiện đại Việt Nam...”,<br /> (12).<br /> Võ Văn “Về sự cách tân của tiểu thuyết”, http://phebinhvanhoc.com.vn/?p=4914...<br /> http://phongdiep.net/default...<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> <br /> 1. Alexander, M. (2006), L sử A qu , Cao Hùng Lynh dịch, Nxb<br /> Văn hóa -Thông tin.<br /> 2. Benoit, A., Fontaine, G.… (1 4), Histoire de la littérature européenne, Hachette,<br /> Paris.<br /> 3. Carpusina, X. & Carpusin, V (2004), Mai Lý Quảng dịch, L sử ó ớ,<br /> Nxb Thế giới.<br /> <br /> * Ngày nhận bài: 27/12/2014. Biên tập xong: /1/201 . Duyệt đăng: 10/1/201 .<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 14<br />