Vận dụng tư tưởng Nhân, Lễ trong Luận ngữ của Khổng Tử vào việc giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay

Vận dụng tư tưởng Nhân, Lễ trong Luận ngữ<br /> của Khổng Tử vào việc giáo dục đạo đức<br /> cho sinh viên Việt Nam hiện nay<br /> BiÖn ThÞ H−¬ng Giang(*)<br /> Tãm t¾t: LuËn ng÷ lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm chÝnh cña Nho gi¸o. Néi dung<br /> cña t¸c phÈm bao qu¸t nhiÒu b×nh diÖn kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi, nhÊt lµ lÜnh<br /> vùc ®¹o ®øc, trong ®ã ph¹m trï “Nh©n” vµ “LÔ” lµ nh÷ng ph¹m trï trung t©m cña<br /> t¸c phÈm. ViÖc kÕ thõa vµ vËn dông nh÷ng yÕu tè tÝch cùc trong c¸c ph¹m trï trªn<br /> ®Ó gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn còng cã nh÷ng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt trong<br /> bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay.<br /> Tõ khãa: Khæng Tö, LuËn ng÷, §¹o ®øc, Nh©n, LÔ, gi¸o dôc ®¹o ®øc, Sinh viªn<br /> 1. LuËn ng÷ lµ mét trong bèn cuèn<br /> cña bé Tø Th− (LuËn ng÷, §¹i häc,<br /> M¹nh tö vµ Trung Dung). §©y lµ nh÷ng<br /> lêi d¹y còng nh− hµnh vi cña Khæng Tö<br /> vµ mét sè m«n ®Ö kh¸c cña «ng ®−îc c¸c<br /> häc trß ghi chÐp l¹i vµo cuèi thêi Xu©n<br /> Thu vµ kÕt thóc vµo s¬ kú ChiÕn quèc.<br /> Néi dung cña t¸c phÈm bao qu¸t b×nh<br /> diÖn t−¬ng ®èi réng lín vÒ c¸c lÜnh vùc<br /> kinh tÕ, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, gi¸o dôc.<br /> S¸ch nµy gåm 20 thiªn (20 ch−¬ng chia<br /> ®Òu trong 10 quyÓn), mçi thiªn ®Òu lÊy<br /> ch÷ xuÊt hiÖn ®Çu thiªn lµm tùa ®Ò ®Æt<br /> tªn cho thiªn ®ã. (*)<br /> Trong LuËn ng÷, “Nh©n” lµ mét<br /> trong nh÷ng ph¹m trï trung t©m ®·<br /> lµm nªn mét hÖ thèng triÕt lý t−¬ng ®èi<br /> NCS. Khoa ChÝnh trÞ häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ<br /> Quèc<br /> gia<br /> Hå<br /> ChÝ<br /> Minh;<br /> Email:<br /> tungnguyensongnhi@gmail.com<br /> <br /> (*)<br /> <br /> hoµn chØnh. ChØ riªng trong LuËn ng÷,<br /> Khæng Tö ®· cã 58 chç ®Ò cËp ®Õn quan<br /> niÖm vÒ “nh©n” víi 109 lÇn dïng ch÷<br /> “nh©n” (Theo: Hµ Thóc Minh, 1996,<br /> tr.23). Cã thÓ nãi, häc thuyÕt nh©n lµ<br /> mét cèng hiÕn to lín cña Khæng Tö. ¤ng<br /> coi “nh©n ¸i”, ®¹o ®øc lµ mét søc m¹nh ®iÒu mµ x· héi ph−¬ng T©y lóc bÊy giê<br /> ch−a hÒ nghÜ ®Õn.<br /> “Nh©n” lµ mét nguyªn t¾c ®¹o ®øc<br /> trong triÕt häc Khæng Tö. “Nh©n” ®−îc<br /> «ng coi lµ b¶n tÝnh cña con ng−êi vµ<br /> th«ng qua “LÔ”, “NghÜa”, quy ®Þnh quan<br /> hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi tõ trong gia<br /> ®×nh cho ®Õn ngoµi x· héi. Tö H¹ - mét<br /> häc trß cña Khæng Tö ®· nãi: “Häc réng<br /> mµ gi÷ v÷ng chÝ h−íng, hái ®iÒu thiÕt<br /> thùc mµ nghÜ ®Õn ®iÒu gÇn (tøc viÖc<br /> thùc hµnh nh÷ng ®iÒu thiÕt thùc), ®¹o<br /> Nh©n ë trong ®ã” (Xem: NguyÔn HiÕn<br /> Lª, 1995, tr.197).<br /> <br /> 22<br /> “Nh©n” còng cã thÓ hiÓu lµ “Trung<br /> thø” tøc lµ ®¹o ®øc ®èi víi ng−êi nh−ng<br /> còng lµ ®¹o ®øc ®èi víi m×nh, “Trung” ë<br /> ®©y lµ lµm hÕt søc m×nh, cßn “Thø” lµ<br /> suy tõ lßng m×nh mµ biÕt lßng ng−êi,<br /> m×nh kh«ng muèn ®iÒu g× th× ng−êi<br /> kh¸c còng kh«ng muèn ®iÒu ®ã. “Trung<br /> thø” lµ sèng ®óng víi m×nh vµ mang c¸i<br /> ®ã øng ®iÒu “Nh©n”, Khæng Tö cho r»ng<br /> “Kû së bÊt dôc vËt thi − nh©n”, nh÷ng<br /> c¸i g× mµ m×nh kh«ng muèn th× ®õng<br /> ®em thi hµnh cho ng−êi kh¸c - ®ã lµ ®øc<br /> h¹nh cña ng−êi nh©n. Cßn khi Phµn Tr×<br /> hái vÒ “Nh©n”, Khæng Tö gi¶ng gi¶i<br /> r»ng, “Khi ë nhµ th× gi÷ diÖn m¹o cho<br /> khiªm cung, khi lµm viÖc mét c¸ch kÝnh<br /> cÈn, khi giao thiÖp víi ng−êi th× gi÷ ®øc<br /> trung thµnh. DÉu cã ®i ®Õn c¸c n−íc rî<br /> Di, §Þch, còng ch¼ng bá qua ba c¸i ®ã,<br /> nh− vËy lµ ng−êi cã ®øc nh©n” (NguyÔn<br /> HiÕn Lª, 2003, tr.469).<br /> Khi Tö Tr−¬ng ®øng vÒ ph−¬ng diÖn<br /> trÞ d©n, hái vÒ ®¹o Nh©n, Khæng Tö ®¸p:<br /> Lµm ®−îc n¨m ®øc nµy trong thiªn h¹<br /> th× gäi lµ nh©n: “Cung, khoan, tÝn, mÉn,<br /> huÖ”. ¤ng nãi: “Cung kÝnh th× kh«ng bÞ<br /> khinh nhên, khoan hËu th× ®−îc lßng<br /> ng−êi, thµnh tÝn th× ®−îc ng−êi ta tÝn<br /> nhiÖm, cÇn mÉn th× thµnh c«ng, tõ huÖ<br /> th× sö dông ®−îc ng−êi” (NguyÔn HiÕn<br /> Lª, 1995, tr.158) (NÕu m×nh cung kÝnh<br /> th× ch¼ng ai d¸m khinh m×nh, nÕu m×nh<br /> cã lßng réng l−îng th× thu ®−îc lßng<br /> ng−êi, nÕu m×nh cã ®øc tÝnh thËt th×<br /> ng−êi ta tin cËy m×nh, nÕu m×nh cÇn<br /> mÉn, siªng n¨ng th× lµm ®−îc c«ng viÖc<br /> h÷u Ých, nÕu m×nh thi ©n, tè ®øc, gia<br /> huÖ th× m×nh sai khiÕn ®−îc ng−êi).<br /> Kh«ng chØ thÕ, ng−êi nh©n, theo<br /> Khæng Tö, cßn lµ ng−êi mµ “Tr−íc hÕt<br /> ph¶i lµm ®iÒu khÐo, råi sau míi thu<br /> ho¹ch kÕt qu¶” vµ “Ng−êi cøng cái, can<br /> ®¶m, kiªn t©m, quyÕt chÝ, chÊt ph¸c,<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2015<br /> <br /> thËt thµ, Ýt nãi th× gÇn víi nh©n”. Víi<br /> Khæng Tö, “chØ cã ng−êi nh©n míi cã<br /> ®−îc cuéc sèng an vui, l©u dµi víi lßng<br /> nh©n cña m×nh vµ dÉu cã ë vµo hoµn<br /> c¶nh nµo còng cã thÓ yªn æn, thanh<br /> th¶n”. Do vËy, theo «ng, bËc qu©n tö<br /> kh«ng bao giê l×a bá ®iÒu nh©n, dÉu<br /> trong mét b÷a ¨n: Ng−êi qu©n tö kh«ng<br /> bao giê ë sai ®iÒu nh©n, dÉu trong lóc<br /> véi vµng, khi ng· nghiªng còng vÉn chØ<br /> theo ®iÒu nh©n.<br /> §Ó trë thµnh ng−êi Nh©n kh«ng<br /> ph¶i dÔ. Riªng Khæng Tö, «ng ®· hai lÇn<br /> kh«ng tù nhËn m×nh lµ ng−êi Nh©n.<br /> ¤ng nãi: Lµm ®−îc bËc th¸nh víi nh©n<br /> th× ta ®©u d¸m.<br /> Dï trong LuËn ng÷ cã nhiÒu quan<br /> niÖm kh¸c nhau vÒ “Nh©n”, tïy thuéc<br /> vµo c¸c v¨n c¶nh kh¸c nhau ®Ó hiÓu,<br /> song cã thÓ thÊy ®iÓm chung nhÊt cña<br /> “Nh©n” lµ “yªu ng−êi” (Lª Phôc ThiÖn,<br /> 1992, tr.194). §©y lµ t− t−ëng næi bËt<br /> nhÊt. Nh©n lµ ph¶i “yªu ng−êi” nh−ng<br /> ng−êi nh©n còng ph¶i biÕt “ghÐt ng−êi”.<br /> Theo Khæng Tö: l¹i ph¶i s¸ng suèt míi<br /> biÕt yªu ng−êi ®¸ng yªu, ghÐt ng−êi<br /> ®¸ng ghÐt, ®Ò b¹t ng−êi chÝnh trùc, bá<br /> ng−êi cong queo. Bëi thÕ, «ng nãi: “Duy<br /> cã bËc nh©n míi th−¬ng ng−êi vµ ghÐt<br /> ng−êi mét c¸ch chÝnh ®¸ng mµ th«i”<br /> (NguyÔn HiÕn Lª, 1995, tr.197).<br /> Coi “Nh©n” lµ “yªu ng−êi”, trong<br /> LuËn ng÷, Khæng Tö ®· dµnh kh«ng Ýt<br /> lêi ®Ó nãi vÒ ®¹o lµm ng−êi, «ng nãi: söa<br /> m×nh theo lÔ lµ nh©n. Ngµy nµo còng<br /> kh¾c kû phôc lÔ, ngµy ®ã mäi ng−êi<br /> trong thiªn h¹ tù nhiªn c¶m hãa mµ<br /> theo vÒ ®øc nh©n. VËy nh©n lµ do m×nh,<br /> chí h¸ do ng−êi sao? Trong quan niÖm<br /> cña Khæng Tö “Nh©n” kh«ng chØ lµ yªu<br /> ng−êi, lßng th−¬ng ng−êi mµ cßn lµ ®øc<br /> hoµn thiÖn cña con ng−êi vµ do vËy,<br /> <br /> VËn dông t− t−ëng nh©n, lÔ…<br /> <br /> “Nh©n” chÝnh lµ ®¹o lµm ng−êi sèng víi<br /> m×nh vµ sèng víi ng−êi.<br /> 2. Cïng víi “Nh©n”, “LÔ” còng lµ<br /> mét trong nh÷ng ph¹m trï trung t©m<br /> cña t¸c phÈm LuËn ng÷. Trong t¸c<br /> phÈm nµy, LÔ ®−îc Khæng Tö ®Ò cËp<br /> chñ yÕu tõ hai khÝa c¹nh. Thø nhÊt, LÔ<br /> lµ tiªu chuÈn ®¹o ®øc cña con ng−êi<br /> trong x· héi; thø hai, LÔ lµ nguyªn t¾c<br /> ho¹t ®éng cña nhµ n−íc.<br /> ë khÝa c¹nh thø nhÊt, “LÔ” lµ tiªu<br /> chuÈn ®¹o ®øc cña con ng−êi trong x·<br /> héi, Khæng Tö ®· cô thÓ hãa néi dung<br /> cña LÔ ®èi víi viÖc hoµn thiÖn nh©n<br /> c¸ch c¸ nh©n. Thêi ®¹i Khæng Tö lµ thêi<br /> mµ theo «ng “lÔ nh¹c h− háng”: vua<br /> kh«ng gi÷ ®óng ®¹o vua, t«i kh«ng lµm<br /> ®óng ®¹o t«i, cha kh«ng gi÷ ®óng ®¹o<br /> cha, con kh«ng lµm ®óng ®¹o con cho<br /> nªn thiªn h¹ “v« ®¹o” vµ “thiªn h¹ ®¹i<br /> lo¹n”. Trong bèi c¶nh ®ã, ®Ó ®Êt n−íc<br /> th¸i b×nh, thÞnh trÞ tr−íc hÕt cÇn ph¶i<br /> kh«i phôc l¹i LÔ. LÔ tr−íc ®©y chØ lµ h×nh<br /> thøc cóng tÕ, nh−ng sau ®ã ®· ®−îc<br /> Khæng Tö sö dông nh− lµ mét chøc n¨ng<br /> cña ®¹o ®øc - chøc n¨ng ®iÒu chØnh<br /> hµnh vi con ng−êi, gi÷ g×n trËt tù x· héi.<br /> <br /> 23<br /> sèng th× ph¶i phông d−ìng: mïa ®«ng<br /> lµm cho Êm, mïa hÌ lµm cho m¸t, sím tèi<br /> viÕng th¨m, kh«ng tranh giµnh, lµm viÖc<br /> xÊu ®Ó lµm buån lßng cha mÑ. Khi cha mÑ<br /> m¹nh kháe h·y th−êng xuyªn ch¨m sãc,<br /> ®éng viªn, khi cha mÑ èm th× ph¶i hiÓu<br /> t©m tr¹ng, ®éng viªn cha mÑ sím håi<br /> phôc, lµm chç dùa v÷ng ch¾c cho cha mÑ.<br /> Khæng Tö nãi: “ngµy nay ng−êi ta<br /> gäi m−a n¾ng s¨n sãc cha mÑ lµ thê cha<br /> mÑ, nh−ng ®èi víi chã vµ ngùa ng−êi ta<br /> còng ph¶i nu«i nÊng ch¨m sãc nã. NÕu<br /> nh− ®èi víi cha mÑ mµ kh«ng kÝnh th×<br /> sù s¨n sãc ®èi víi cha mÑ cã kh¸c g× ®èi<br /> víi viÖc s¨n sãc, nu«i nÊng chã ngùa”<br /> (Theo: NguyÔn H÷u Vui, 2007, tr.30).<br /> §©y chÝnh lµ LÔ cña ®¹o h÷u, khi cha<br /> mÑ sai th× con kh«ng nªn chØ trÝch,<br /> tr¸ch mãc, phµn nµn. Khæng Tö nãi:<br /> phông d−ìng cha mÑ ph¶i khuyªn gi¶i,<br /> can ng¨n, nÕu cha mÑ kh«ng chÞu nghe<br /> th× ph¶i cung kÝnh kh«ng ®−îc tr¸i víi ý<br /> nguyÖn cña cha mÑ, ®õng ®Ó cha mÑ bËn<br /> t©m g©y nªn o¸n hËn.<br /> <br /> Khæng Tö cho r»ng: dùa vµo lÔ mµ<br /> h×nh thµnh ®øc nh©n. §iÒu ®Çu tiªn mçi<br /> ng−êi cÇn ph¶i lµm lµ tu d−ìng, rÌn<br /> luyÖn b¶n th©n, lµm nh÷ng ®iÒu ®óng<br /> vµ phï hîp víi chuÈn mùc x· héi, cã ý<br /> thøc tù gi¸c rÌn luyÖn vµ gióp ®ì ng−êi<br /> kh¸c cïng tiÕn bé. Tõng con ng−êi ph¶i<br /> “g¹t bá dôc väng”, “tr¸i lÔ kh«ng nh×n,<br /> tr¸i lÔ kh«ng nghe, tr¸i lÔ kh«ng nãi,<br /> tr¸i lÔ kh«ng lµm” (Lª Phôc ThiÖn,<br /> 1992, tr.399).<br /> <br /> Trong mèi quan hÖ víi b¹n bÌ, LÔ<br /> chÝnh lµ sù giao tiÕp th¼ng th¾n víi<br /> nhau, kh«ng nªn ®Ó trong lßng. B¹n bÌ<br /> thµnh thËt th× dÔ tiÕn tíi ®øc thµnh.<br /> NÕu kÕt b¹n th× ph¶i biÕt ng−êi hay kÎ<br /> dë, cã nh− vËy th× míi cã thÓ giao kÕt<br /> ®−îc víi nhau ®Ó lµm ®iÒu lµnh, ®iÒu<br /> ph¶i, thùc hiÖn nh©n, lÔ. Tuy nhiªn, «ng<br /> còng ®· chØ ra r»ng ®Ó cã ®−îc b¹n bÌ tèt<br /> th× b¶n th©n m×nh ph¶i lµ ng−êi ngay<br /> th¼ng, thËt thµ, kh«ng cã tÝnh vô lîi,<br /> “ph¶i g¹t bá dôc väng”, cã nguyÖn väng<br /> chÝnh ®¸ng khi kÕt b¹n. Khæng Tö nãi:<br /> ng−êi cã ®¹o ®øc kh«ng bao giê bÞ c« lËp,<br /> nhÊt ®Þnh cã b¹n bÌ gÇn gòi th©n thiÕt.<br /> <br /> ¤ng chØ ra r»ng: con c¸i ph¶i cã<br /> tr¸ch nhiÖm víi cha mÑ, hÕt lßng thµnh<br /> kÝnh, yªu th−¬ng, hiÕu th¶o vµ ph¶i biÕt<br /> quan t©m tíi cha mÑ. Khi cha mÑ cßn<br /> <br /> ë khÝa c¹nh thø hai, LÔ ®−îc coi lµ<br /> nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña nhµ n−íc. LÔ<br /> cã t¸c dông ®Þnh ra ph¶i, tr¸i, ®óng, sai,<br /> trªn, d−íi, c¸i g× nªn lµm vµ c¸i g× cÇn<br /> <br /> 24<br /> tr¸nh. Khi vua C¶nh C«ng n−íc TÒ hái<br /> Khæng Tö vÒ c¸ch trÞ n−íc sao cho hîp lÔ,<br /> «ng ®¸p: Ph¶i lµm sao cho mçi ng−êi ®Òu<br /> lµm trßn chøc vô cña m×nh, vua ë hÕt<br /> phËn vua, t«i ë hÕt phËn t«i, cha ë hÕt<br /> phËn cha, con ë hÕt phËn con (Xem thªm:<br /> §oµn Trung Cßn, 1950, tr.189). ¤ng cho<br /> r»ng, bÒ trªn còng ph¶i tu©n theo LÔ, bÒ<br /> d−íi còng ph¶i tu©n theo LÔ, nÕu lµm<br /> ®−îc nh− vËy th× x· héi míi cã t«n ti,<br /> trËt tù. Theo Khæng Tö: muèn trÞ d©n,<br /> nhµ cÇm quyÒn ph¶i dïng lÔ tiÕt, th×<br /> ch¼ng nh÷ng d©n biÕt hæ ng−¬i, hä l¹i cßn<br /> c¶m hãa mµ trë nªn tèt lµnh (Xem thªm:<br /> §oµn Trung Cßn, 1950, tr.15).<br /> Së dÜ ë thêi ®¹i Khæng Tö thiªn h¹<br /> “v« ®¹o” vµ “®¹i lo¹n” lµ do vua kh«ng<br /> gi÷ ®óng ®¹o vua, t«i kh«ng lµm ®óng<br /> ®¹o t«i. NÕu mäi ng−êi trªn - d−íi thùc<br /> hiÖn theo lÔ th× x· héi sÏ kh«ng cßn<br /> lo¹n n÷a.<br /> Khæng Tö quan niÖm, x· héi muèn<br /> æn ®Þnh th× con ng−êi kh«ng nªn ®Êu<br /> tranh, ph¶i kÞch liÖt ph¶n ®èi ®Êu<br /> tranh. §Ó xoa dÞu vµ ®iÒu hßa m©u<br /> thuÉn, «ng tuyªn truyÒn “an bÇn nhi<br /> l¹c” (nghÌo mµ vui) vµ chñ tr−¬ng “t¸c<br /> dông cña LÔ” lµ lÊy hßa lµm quý “LÔ chi<br /> dông hßa vi quý”. Mét mÆt, «ng khuyªn<br /> ng−êi d−íi h·y an phËn kh«ng o¸n tr¸ch<br /> (bÇn nhi v« o¸n). MÆt kh¸c, «ng còng yªu<br /> cÇu ng−êi trªn ph¶i t«n träng ng−êi d−íi:<br /> b−íc ra cöa lóc nµo còng ph¶i chØnh tÒ<br /> nh− gÆp ng−êi kh¸ch quý; sai khiÕn d©n<br /> mét viÖc g× còng ph¶i cÈn träng.<br /> Tãm l¹i, LÔ lµ ®¹o lý, lµ nguyªn t¾c<br /> hµnh ®éng vµ chÝnh trÞ, qua ®ã nh»m<br /> duy tr×, ph©n râ trËt tù tõ trong gia<br /> ®×nh ®Õn ngoµi x· héi, quèc gia. LÔ ®i<br /> vµo tÊt c¶ mäi nÒ nÕp cña x· héi, t¹o<br /> nªn nÕp sèng cña con ng−êi, trë thµnh<br /> tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ hµnh vi cña con<br /> ng−êi trong x· héi.<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2015<br /> <br /> 3. Trong quan niÖm cña Khæng Tö,<br /> “Nh©n” vµ “LÔ” kÕt hîp chÆt chÏ víi<br /> nhau, th©m nhËp vµo nhau. Trong mèi<br /> quan hÖ nµy, Nh©n lµ gèc, lµ nÒn t¶ng, lµ<br /> cèt lâi, lµ c¨n b¶n nhÊt trong ®¹o ®øc cña<br /> con ng−êi; nÕu trong LuËn ng÷, Nh©n<br /> chøa ®ùng néi dung c¬ b¶n xuyªn suèt,<br /> th× LÔ ®−îc xem lµ khu«n mÉu, lµ chuÈn<br /> mùc, lµ h×nh thøc biÓu hiÖn mèi quan hÖ<br /> gi÷a ng−êi víi ng−êi, trong tõng tr−êng<br /> hîp cô thÓ gi÷a Nh©n víi LÔ.<br /> Nãi c¸ch kh¸c, quan hÖ gi÷a Nh©n<br /> vµ LÔ lµ mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ<br /> h×nh thøc. Nh©n lµ néi dung, LÔ lµ h×nh<br /> thøc mµ néi dung vµ h×nh thøc th× lu«n<br /> g¾n bã chÆt chÏ víi nhau trong mét thÓ<br /> thèng nhÊt. Kh«ng cã h×nh thøc nµo tån<br /> t¹i thuÇn tóy kh«ng chøa néi dung,<br /> ng−îc l¹i còng kh«ng cã mét néi dung nµo<br /> l¹i kh«ng tån t¹i trong mét h×nh thøc x¸c<br /> ®Þnh. Néi dung bao giê còng ®−îc x¸c<br /> ®Þnh th«ng qua h×nh thøc thÓ hiÖn.<br /> Néi dung vµ h×nh thøc tån t¹i trong<br /> mét thÓ thèng nhÊt, nh−ng kh«ng v× thÕ<br /> mµ néi dung bao giê còng biÓu hiÖn ra<br /> b»ng mét h×nh thøc nhÊt ®Þnh, vµ mét<br /> h×nh thøc chØ chøa ®ùng mét néi dung<br /> nhÊt ®Þnh, mµ mét néi dung trong qu¸<br /> tr×nh ph¸t triÓn cã thÓ cã nhiÒu h×nh<br /> thøc thÓ hiÖn, ng−îc l¹i mét h×nh thøc<br /> cã thÓ biÓu hiÖn nhiÒu néi dung kh¸c<br /> nhau. ë ®©y, Nh©n x¸c ®Þnh LÔ, Nh©n<br /> lµ néi dung, lµ gèc, LÔ lµ h×nh thøc, lµ<br /> ngän. LÔ lµ ®iÒu kiÖn, quy ®Þnh, rµng<br /> buéc Nh©n, tho¸t ra khái quy ®Þnh cña<br /> LÔ th× kh«ng thÓ trë thµnh ng−êi nh©n<br /> ®−îc. Cho nªn LÔ kh«ng chØ lµ h×nh thøc<br /> biÓu hiÖn cña Nh©n, mµ LÔ cßn lµ<br /> khu«n phÐp, lµ c¬ së cña Nh©n.<br /> ChÝnh qu¸<br /> gi÷a néi dung<br /> Nh©n vµ LÔ bæ<br /> qua l¹i, thèng<br /> <br /> tr×nh t¸c ®éng qua l¹i<br /> vµ h×nh thøc, lµm cho<br /> sung cho nhau, t¸c ®éng<br /> nhÊt lÉn nhau vµ ®−îc<br /> <br /> VËn dông t− t−ëng nh©n, lÔ…<br /> <br /> thÓ hiÖn xuyªn suèt trong t¸c phÈm<br /> LuËn ng÷, lµm cho ph¹m trï Nh©n, LÔ<br /> lu«n lu«n vËn ®éng ph¸t triÓn. Trong<br /> ®ã, néi dung quyÕt ®Þnh h×nh thøc, néi<br /> dung nµo h×nh thøc Êy, song h×nh thøc<br /> còng t¸c ®éng ng−îc trë l¹i néi dung, cã<br /> thÓ lµm cho néi dung ph¸t triÓn phong<br /> phó nÕu néi dung phï hîp víi h×nh<br /> thøc; hay lµm nghÌo nµn ®i, kh« cøng ®i<br /> nÕu nh− h×nh thøc kh«ng phï hîp víi<br /> néi dung. Cho nªn qua h×nh thøc chóng<br /> ta cã thÓ hiÓu ®−îc néi dung, qua LÔ<br /> chóng ta cã thÓ hiÓu ®−îc Nh©n. Ch¼ng<br /> h¹n, qua c¸ch thi hµnh lÔ cña con ng−êi,<br /> ta cã thÓ hiÓu ®−îc ng−êi ®ã cã Nh©n<br /> hay kh«ng. Ng−êi kh«ng biÕt LÔ, kh«ng<br /> cã ý thøc gi÷ LÔ, kh«ng hµnh lÔ ®óng<br /> mùc th× kh«ng thÓ lµ ng−êi nh©n ®−îc.<br /> 4. KÓ tõ khi LuËn ng÷ xuÊt hiÖn<br /> ®Õn nay, lÞch sö x· héi loµi ng−êi ®· tr¶i<br /> qua biÕt bao biÕn cè th¨ng trÇm, gièng<br /> nh− sè phËn cña t¸c phÈm LuËn ng÷.<br /> §· cã lóc ng−êi ta hÕt lêi ca ngîi Khæng<br /> Tö vµ häc thuyÕt cña «ng, còng cã lóc<br /> ng−êi ta ®ßi ®èt s¸ch cña c¸c nhµ Nho,<br /> nh−ng sù thËt vÉn lµ sù thËt, lÞch sö<br /> bao giê còng c«ng b»ng. NÕu g¹t bá<br /> nh÷ng h¹n chÕ, chóng ta vÉn cã thÓ t×m<br /> thÊy trong Nho gi¸o nãi chung, LuËn<br /> ng÷ nãi riªng nh÷ng t− t−ëng, quan<br /> niÖm Ýt nhiÒu vÉn cßn cã gi¸ trÞ nhÊt<br /> ®Þnh trong thêi ®¹i ngµy nay. T¹i Héi<br /> nghÞ toµn quèc lÇn thø nhÊt vÒ c«ng t¸c<br /> huÊn luyÖn vµ häc tËp (ngµy 6/5/1950),<br /> Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã nãi: Tuy<br /> Khæng Tö lµ phong kiÕn vµ tuy trong<br /> häc thuyÕt cña Khæng Tö cã nhiÒu ®iÒu<br /> kh«ng ®óng, song nh÷ng ®iÒu hay trong<br /> ®ã th× chóng ta nªn häc. Do ®ã, vËn<br /> dông nh÷ng gi¸ trÞ trong t− t−ëng Nh©n,<br /> LÔ trong t¸c phÈm LuËn ng÷ cña Khæng<br /> Tö vµo gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn<br /> ViÖt Nam hiÖn nay lµ hoµn toµn cã thÓ.<br /> <br /> 25<br /> Thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy, bªn c¹nh<br /> ®¹i bé phËn sinh viªn ViÖt Nam sèng cã<br /> lý t−ëng, −íc m¬, hoµi b·o lín lao; hiÓu<br /> biÕt s©u s¾c vÒ gi¸ trÞ ®¹o ®øc, v¨n hãa,<br /> t×nh nguyÖn v× céng ®ång, thi ®ua häc<br /> tËp - s¸ng t¹o - t×nh nguyÖn - héi nhËp<br /> v× mét ViÖt Nam d©n giµu, n−íc m¹nh,<br /> d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, th× vÉn<br /> cßn mét bé phËn sinh viªn “thê ¬ vÒ<br /> chÝnh trÞ, sèng thùc dông, ch¹y theo<br /> nh÷ng trµo l−u, xu h−íng lÖch l¹c, m¾c<br /> vµo c¸c tÖ n¹n x· héi, thËm chÝ vi ph¹m<br /> ph¸p luËt. Bªn c¹nh ®ã, kh«ng Ýt sinh<br /> viªn ch−a x¸c ®Þnh râ môc tiªu, ®éng c¬<br /> häc tËp ®óng ®¾n, dÉn ®Õn thiÕu ý chÝ<br /> phÊn ®Êu, rÌn luyÖn, kü n¨ng mÒm ch−a<br /> tèt, ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc lµm viÖc<br /> khi ra tr−êng” (Xem thªm: Héi Sinh<br /> viªn ViÖt Nam, 2013, tr.4).<br /> §Ó cã ®−îc nh÷ng nh©n c¸ch sinh<br /> viªn ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn; ®Ó<br /> gi¸o dôc, ®µo t¹o ph¸t triÓn theo h−íng<br /> c©n ®èi gi÷a “d¹y ng−êi, d¹y ch÷, d¹y<br /> nghÒ”, trong ®ã, d¹y ng−êi lµ môc tiªu<br /> cao nhÊt, ®ßi hái chóng ta ph¶i t¨ng<br /> c−êng gi¸o dôc chÝnh trÞ, t− t−ëng,<br /> phÈm chÊt ®¹o ®øc cho sinh viªn, trong<br /> ®ã kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn<br /> thèng cña d©n téc vµ tinh hoa v¨n hãa<br /> cña nh©n lo¹i lµ mét trong nh÷ng néi<br /> dung kh«ng thÓ thiÕu. F. Engels tõng<br /> viÕt r»ng “mét d©n téc muèn ®øng v÷ng<br /> trªn ®Ønh cao cña khoa häc th× kh«ng<br /> thÓ kh«ng cã t− duy lý luËn… nh−ng t−<br /> duy lý luËn chØ lµ mét ®Æc tÝnh bÈm<br /> sinh d−íi d¹ng n¨ng lùc cña con ng−êi<br /> ta mµ th«i. Nh−ng n¨ng lùc Êy cÇn ®−îc<br /> ph¸t triÓn hoµn thiÖn, vµ muèn hoµn<br /> thiÖn nã th× cho tíi nay, kh«ng cã mét<br /> c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ nghiªn cøu toµn<br /> bé triÕt häc thêi tr−íc” (Xem thªm:<br /> C.M¸c vµ Ph.¡ngghen, Toµn tËp, 1995,<br /> tËp 20, tr.487).<br /> <br />