Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
196
1. Đặt vấn đề
Văn hóa là tổng thể những giá trị
vật chất và tinh thần do con người
sáng tạo trong quá trình lịch sử,
những hoạt động của con người nhằm thỏa
mãn nhu cầu đời sống vật chất tinh thần. Văn
hóa còn là những tri thức, kiến thức khoa học
của con người và xã hội, trình độ cao trong
sinh hoạt xã hội, những biểu hiện của văn
minh. Văn hóa còn là những biểu hiện của
một thời kỳ lịch sử được xác định trên cơ sở
một tổng thể có những đặc điểm giống nhau
của một thời kỳ, một nền văn hóa. Như vậy
khái niệm văn hóa rất rộng bao gồm tổng thể
của một nền tảng xã hội, bản chất xã hội theo
sự phát triển của xã hội, lịch sử và con người.
Đảng ta đã khẳng định trong Đi hội đi
biểu ton quốc lần thứ XI: Xây dựng nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa
dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn,
dân chủ, tiến bộ; làm cho văn hóa gắn kết chặt
chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội,
trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức
mạnh nội sinh quan trọng của phát triển. Kế
thừa và phát huy những truyền thống văn hóa
tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam,
tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại,
xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, văn
minh, vì lợi ích chân chính và phẩm giá con
người, với trình độ tri thức, đạo đức, thể lực
và thẩm mỹ ngày càng cao.
Xây dựng nền văn hóa Việt Nam góp phần
giữ gìn và phát triển những giá trị truyền
thống của văn hóa, con người Việt Nam
được đúc kết và xây dựng hệ giá trị chung
của người Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa hiện đại hóa, hội nhập quốc tế xây
dựng và củng cố môi trường văn hóa lành
mạnh, phong phú, đa dạng cho xã hội Việt
TM TT
Văn ha l tổng thể nhng gi tr vt cht v tinh thần do con ngưi sng tạo ra
trong qu trnh lch sử, nhng hoạt đng ca con ngưi nhằm thỏa mn nhu cầu đi
sng vt cht, tinh thần cho x hi. Văn ha kinh doanh l mt s kt hp hi ha,
bin chứng gia văn ha v kinh doanh trong mt x hi nht đnh. Ở Vit Nam hin
nay văn ha kinh doanh trong điu kin đổi mi, hi nhp quc t, kinh t th trưng
đnh hưng x hi ch ngha cần c s quan tâm đặc bit để gp phần tạo nên s
pht triển bn vng ca kinh t x hi. Trên cơ sở nhn thức quan điểm ca Đng
v văn ha, văn ha kinh doanh cần thc hin tt, c hiu qu nhng nhim vụ gp
phần xứng đng vo nhng mục tiêu ca Đng đ ra.
T kha: Văn ha, văn ha kinh doanh, đi mi hi nhp, đnh hưng x hi ch
ngha, nhim v văn ha kinh doanh
VĂN HA KINH DOANH V NHỮNG NHIỆM VỤ
CẦN THỰC HIỆN
TS. NgUyễN VăN ThANh
Trưng Đi hc Kinh t, Đi hc Đ Nng
197
Nam. Văn hóa có quan hệ với con người theo
quan điểm của Đảng ta: Con ngưi là trung
tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là
chủ thể phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền
con người, gắn quyền con người với quyền
và lợi ích của dân tộc, đất nước và quyền làm
chủ của nhân dân. Kết hợp và phát huy đầy
đủ vai trò của gia đình, nhà trường, xã hội để
giáo dục và xây dựng con người Việt Nam
mới: Giàu lòng yêu nước, có ý thức làm chủ,
trách nhiệm công dân; có tri thức, sức khỏe,
lao động giỏi; sống có văn hóa, nghĩa tình; có
tinh thần quốc tế chân chính. Xây dựng gia
đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, thật sự là tế
bào lành mạnh của xã hội, là môi trường quan
trọng, trực tiếp giáo dục nếp sống và hình
thành nhân cách.
Văn hóa xã hội gắn với phát triển kinh tế,
đây là mối quan hệ “song trùng” trong một
xã hội phát triển. Trong đó, văn hóa trở thành
nguồn lực nội sinh, tạo ra sự phát triển bền
vững. Ở nước ta hiện nay, để phát triển văn
hóa thì cần phải: Tăng đầu tư của Nhà nước,
đồng thời đẩy mạnh huy động các nguồn lực
của xã hội, hoàn thiện hệ thống chính sách, kết
hợp chặt chẽ các mục tiêu, chính sách kinh tế
với các mục tiêu, chính sách xã hội; thực hiện
tốt tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước,
từng chính sách phát triển phù hợp với điều
kiện cụ thể, bảo đảm phát triển nhanh, bền
vững. Nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc
sống của nhân dân. Tạo cơ hội bình đẳng tiếp
cận các nguồn lực phát triển và hưởng thụ các
dịch vụ cơ bản, các phúc lợi xã hội.
Phát triển toàn diện, đồng bộ các lĩnh vực
văn hóa, vừa phát huy những giá trị tốt đẹp
của dân tộc, vừa tiếp thu những tinh hoa văn
hóa nhân loại, xử lý tốt mối quan hệ giữa kinh
tế và văn hóa để văn hóa thực sự là nền tảng
tinh thần của xã hội, là một động lực phát
triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.
Tập trung xây dựng đời sống, lối sống và môi
trường văn hóa lành mạnh; coi trọng văn hóa
trong lãnh đạo, quản lý, văn hóa trong kinh
doanh và văn hóa trong ứng xử. Chú trọng
xây dựng nhân cách con người Việt Nam về
lý tưởng, trí tuệ, đạo đức, lối sống, thể chất,
lòng tự tôn dân tộc, trách nhiệm xã hội, ý
thức chấp hành pháp luật, nhất là trong thế
hệ trẻ. Phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp,
xây dựng gia đình Việt Nam ấm no, tiến bộ,
hạnh phúc; thực hiện tốt bình đẳng giới, sự
tiến bộ của phụ nữ; chăm sóc, giáo dục và
bảo vệ quyền trẻ em. Bảo đảm quyền tự do tín
ngưỡng, tôn giáo của công dân theo quy định
của pháp luật. Khuyến kích tự do sáng tạo
trong hoạt động văn hóa, văn học nghệ thuật
để tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị cao, có sức
lan tỏa lớn, xứng đáng với tầm vóc của dân
tộc. Xây dựng và nâng cấp đồng bộ hệ thống
thiết chế văn hóa, thể thao. Coi trọng bảo tồn
và phát huy các di sản văn hóa dân tộc. Nâng
cao mức hưởng thụ văn hóa của nhân dân.
Như vậy cần phải có sự phát triển toàn diện,
hài hòa các lĩnh vực văn hóa xã hội phát triển
kinh tế nhằm phục vụ xã hội và con người.
2. Nhiệm vụ của văn hóa kinh doanh
Sự phát triển của kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, đòi hỏi văn hóa kinh
doanh ngày càng được các doanh nghiệp chú
trọng xây dựng, coi đây là một nguồn lực của
doanh nghiệp. Vậy kinh doanh là gì? Kinh
doanh là xây dựng, mở mang thêm, phát triển
thêm trong tổ chức, sản xuất, buôn bán, dịch
vụ sao cho sinh lợi, có hiệu quả nhằm phát
triển kinh tế của một số cơ sở nhất định. Văn
hóa kinh doanh chính là sự kết hợp hài hòa,
biện chứng giữa văn hóa và kinh doanh trong
một xã hội nhất định. Xây dựng văn hóa kinh
doanh ở Việt Nam hiện nay là một vấn đề cần
thiết đảm bảo cho các doanh nghiệp tham
gia vào quá trình hội kinh tế quốc tế. Trong
điều kiện như vậy, để văn hóa kinh doanh trở
thành nguồn lực nội sinh cần phải thực hiện
các nhiệm vụ và giải pháp một cách đồng bộ
như sau:
Thứ nhất: cần giữ gìn và phát huy các giá
trị truyền thống của người Việt Nam đã được
đúc kết với hàng năm lịch sử. Đó là truyền
TS. NgUyễN VăN ThANh
Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
198
thống đấu tranh anh dũng chống thù trong
giặc ngoài, luôn đề cao tinh thần độc lập tự
chủ không chịu phụ thuộc trước kẻ thù, dù kẻ
thù đó có mạnh gấp nhiều lần. Trong điều kiện
hiện nay, để xây dựng văn hóa kinh doanh thì
cần phải phát huy giá trị tự tôn dân tộc, tự
hào về truyền thống dân tộc để tạo ra những
thương hiệu hàng hóa Việt Nam sánh vai
với cường quốc năm châu. Muốn làm được
những vấn đề đó, những giá trị: chủ nghĩa yêu
nước, lòng nhân ái, tính cộng đồng, tính độc
lập tự chủ, tinh thần đoàn kết, sáng tạo, cần
cù chịu khó vươn lên với tinh thần “không có
gì quý hơn độc lập tự do” được phát triển,
lưu truyền trong văn hóa kinh doanh hiện nay
của con người Việt Nam.
Thứ hai: trong hoạt động kinh doanh, các
doanh nghiệp, doanh nhân luôn xác định mục
tiêu riêng bên cạnh mục tiêu chung của xã
hội:Làm cho dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh. Xác định mục tiêu
đúng đắn sẽ giúp cho các doanh nghiệp có
khả năng cạnh tranh cao, đồng thời tiến hành
sản xuất, kinh doanh theo đúng quy định của
pháp luật. Các mục tiêu của doanh nghiệp
luôn dựa vào các quy luật kinh tế vốn có của
thị trường, bên cạnh đó doanh nghiệp cũng
phải xác định trách nhiệm và nghĩa vụ của
mình đối với xã hội.
Thứ ba: trong văn hóa kinh doanh còn
thể hiện ở quan điểm kinh doanh lành mạnh,
có nghĩa là các hoạt động kinh doanh nhằm
mục đích đôi bên đều có lợi: giữa lợi ích nhà
nước và lợi ích doanh nghiệp, lợi ích giữa các
doanh nghiệp với nhau, lợi ích giữa doanh
nghiệp và người tiêu dùng. Ở Việt Nam ảnh
hưởng của văn hóa nông nghiệp lúa nước với
những tàn dư của xã hội cũ “tư tưởng trọng
nông ức thương” vẫn đang chi phối xã hội,
nền kinh tế đang có bước chuyển mạnh mẽ
từ cơ chế tập trung, bao cấp sang cơ chế thị
trường. Cho nên hoạt động kinh doanh còn
mang tính manh mún, một số doanh nghiệp
chỉ vì lợi ích trước mắt đã vi phạm đạo đức
kinh doanh, vi phạm pháp luật, làm ảnh
hưởng tiêu cực đến hình ảnh và thương hiệu
của hàng hóa Việt Nam, uy tín Việt Nam.
Như vậy, cần có sự kết hợp hài hòa giữa các
lợi ích của doanh nghiệp, doanh nhân với lợi
ích xã hội, đặc biệt là trong điều kiện nước ta
đang xây dựng kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa.
Thứ tư: xây dựng văn hóa kinh doanh ở
nước ta hiện nay cần phải nhận thức rõ về
các điều kiện, hoàn cảnh, để từ đó đưa ra một
chiến lược kinh doanh hoàn hảo, theo kịp với
những biến động của nền kinh tế. Văn hóa
kinh doanh được phát triển toàn diện trong
những điều kiện nhất định có sự ủng hộ của
toàn xã hội, sự đồng thuận của các ban ngành
tổ chức …. Ở nước ta văn hóa kinh doanh
những năm 1960 khác với văn hóa kinh
doanh năm 2014 cùng có sự lãnh đạo của
Đảng, quản lý của Nhà nước. Như vậy phải
tìm ra những đặc trưng, đặc điểm sự khác biệt
đó là gì? Để tìm ra những nhiệm vụ, giải pháp,
khó khăn cho các doanh nghiệp. Hiện nay văn
hóa kinh doanh trong điều kiện đổi mới, hội
nhập quốc tế thì cần có sự đồng thuận giúp đỡ
của các bộ ban ngành từ Trung ương đến Địa
phương trong cả nước.
Thứ năm: cần có sự lãnh đạo của Đảng,
quản lý của Nhà nước về xây dựng văn hóa
kinh doanh để tạo ra các môi trường kinh
doanh lành mạnh, đẩm bảo sự phát triển
nhanh và bền vững. Văn hóa kinh doanh
không thể phát triển tự phát, nếu phát triển
tự phát thì không thể có văn hóa kinh doanh
lành mạnh. Bởi vậy, trong quá trình hội nhập
cần phải có sự lãnh đạo của Đảng, quản lý
của Nhà nước để đảm bảo tính định hướng,
đảm bảo cho các doanh nghiệp vừa thực hiện
được các nhiệm vụ, mục tiêu được đề ra, thúc
đẩy môi trường kinh doanh minh bạch, đảm
bảo công bằng cho các thành phần kinh tế.
Sự quan tâm của các bộ ban ngành và các tổ
chức xã hội, chính trị xã hội sẽ tạo điều kiện
thuận lợi cho các doanh nghiệp như: thủ tục
199
hành chính, địa điểm, đất đai, nhà xưởng, con
người, nhằm phát triển các doanh nghiệp theo
đúng quỹ đạo của xã hội, đó cũng là văn hóa
kinh doanh.
Thứ sáu: trách nhiệm của các doanh
nghiệp đối với xã hội là cung cấp các sản phẩm
có chất lượng cao, đáp nhu cầu thị trường.
Trong giai đoạn hiện nay, để hỗ trợ cho các
doanh nghiệp phát triển trong thị trường nội
địa, Đảng và Nhà nước đã có chương trình
cuộc vận động Người Việt Nam ưu tiên dùng
hàng Việt Nam. Bên cạnh đó cũng đòi hỏi
các doanh nghiệp và các cơ sở sản xuất cũng
phải có trách nhiệm cao đối với xã hội cung
cấp các sản phẩm chất lượng cao giá thành hạ
được xã hội chấp nhận, ngăn chặn và xử lý
nghiện những mặt hàng giả, hàng kém chất
lượng, hàng không rõ nguồn gốc. Đây chính
là văn hóa kinh doanh phát huy trách nhiệm
của doanh nghiệp đối với sự phát triển của xã
hội mà luôn được Đảng và Nhà nước quan
tâm.
Thứ bảy: phát triển khoa học công nghệ
trong sản xuất, kinh doanh, áp dụng những mô
hình lý thuyết mới vào việc quản lý các doanh
nghiệp. Nghiên cứu và ứng dụng có hiệu quả
các thành tựu khoa học công nghệ các nước
trên thế giới để tạo ra những sản phẩm chất
lương cao đap ứng nhu cầu của xã hôi, đồng
thời tạo ra cơ chế, chính sách khuyến khích
sáng tạo, trọng dụng nhân tài để các doanh
nghiệp phát triển bền vững. Trong các cơ sở
sản xuất các doanh nghiệp cần vận dụng tiến
bộ khoa học công nghệ đảm bảo chất lượng
sản phẩm sao cho hàng hóa Việt Nam không
thua kém nước ngoài. Từ đó người Việt Nam
lựa chọn tiêu dùng hàng Việt Nam đó cũng
là điểm cần lưu ý đến văn hóa kinh doanh và
tiêu dùng.
Thứ tám: động viên khen thưởng biểu
dương các doanh nghiệp tiên tiến có sản
phẩm chất lượng đủ tiêu chuẩn được xã hội
thừa nhận, những doanh nghiệp kinh doanh
có hiệu quả, kinh doanh lành mạnh được
động viên kịp thời đồng thời cũng tăng quyền
tự chủ hơn nữa cho các doanh nghiệp để phát
huy các giá trị văn hóa kinh doanh ngày càng
phát triển phong phú tạo ra sự bền vững, lan
tỏa trong xã hội ngày càng cao.
3. Kết luận:
Văn hóa kinh doanh góp phần tạo nên sự
phát triển bền vững của chủ thể kinh doanh
và các doanh nghiệp, các cơ sở sản xuất, tổ
chức dịch vụ, tạo ra uy tín, thương hiệu và lợi
thế cạnh tranh lành mạnh cho sự phát triển
của nền kinh tế Việt Nam. Từ khi chuyển
sang kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, văn hóa kinh doanh của các doanh
nghiệp ở nước ta được hình thành, phát triển.
Văn hóa kinh doanh chính là sự kết hợp hài
hòa, biện chứng giữa văn hóa và kinh doanh.
Kinh doanh có văn hóa tạo nên sự phát triển
bền vững cho đất nước, làm cho kinh tế - xã
hội phát triển tương ứng với tiềm năng, lợi
thế vốn có của đất nước. Trên cơ sở nhận thức
quan điểm của Đảng về văn hóa, văn hóa kinh
doanh, thực hiện tốt những nhiệm vụ trên đây
tin chắc văn hóa kinh doanh Việt Nam sẽ góp
phần xứng đáng vào thực hiện mục tiêu của
Đại hội XI đề ra.
TS. NgUyễN VăN ThANh
TI LIU ThAM KhO
1. Từ điển Tiếng Việt – NXB Thanh Hóa – 1999.
2. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng Sản Việt Nam.
3. Tài liệu nghiên cứu các văn kiện Đại hội lần thứ XI của Đảng.
4. Báo Nhân dân ngày 19.8.2014 đồng chí Nguyễn Thiện Nhân UVBCT - Chủ tịch Ủy ban
Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam - Trưởng ban chỉ đạo Trung ương cuộc vận động người
Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam.
5. Một số tài liệu khác có liên quan.