Văn hóa và sáng tạo - Đỗ Huy

X· héi häc sè 1 (85), 2004 27<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> V¨n hãa vµ s¸ng t¹o<br /> <br /> §ç Huy<br /> <br /> <br /> <br /> S¸ng t¹o lµ s¶n phÈm tuyÖt vêi cña con ng−êi. Nh©n d©n ViÖt Nam ®−îc<br /> nhiÒu d©n téc kh¸c t«n vinh lµ mét d©n téc cã nhiÒu s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng sèng,<br /> chiÕn ®Êu vµ lao ®éng cña m×nh bëi v× trong nh÷ng hoµn c¶nh khã kh¨n nhÊt chóng<br /> ta vÉn v−¬n lªn kh«ng chØ tån t¹i mµ cßn x¸c lËp b¶n lÜnh cña mét gi¸ trÞ v¨n hãa.<br /> Chóng ta ®· s¸ng t¹o c¶ mét truyÒn thèng cã b¶n s¾c kh«ng lÉn lén víi c¸c d©n téc<br /> kh¸c. Chóng ta ®· s¸ng t¹o ra N−íc ViÖt Nam D©n chñ céng hßa ®Çu tiªn ë §«ng<br /> Nam ch©u ¸. Chóng ta ®· s¸ng t¹o trong cuéc kh¸ng chiÕn thÇn kú chèng Ph¸p,<br /> chèng Mü thèng nhÊt tæ quèc. Sau chiÕn tranh mu«n ngµn mÊt m¸t, chóng ta l¹i<br /> v−¬n lªn trong c«ng cuéc ®æi míi d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. S¸ng t¹o qu¶ thËt lµ<br /> b¶n lÜnh sèng cña d©n téc ViÖt Nam.<br /> S¸ng t¹o, vÒ b¶n chÊt lµ t¹o ra c¸i míi, lµ sù tiÕp biÕn, sù nhµo nÆn trong qu¸<br /> tr×nh thùc tiÔn ®Ó v−¬n lªn c¸i ®óng, c¸i tèt, c¸i ®Ñp. Nh− vËy, s¸ng t¹o g¾n bã chÆt<br /> chÏ víi v¨n hãa.<br /> Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi ho¹t ®éng s¸ng t¹o ®Òu cã v¨n hãa. S¸ng t¹o vÒ<br /> b¶n chÊt, lµ lao ®éng vµ ®æi míi trong lao ®éng g¾n víi ý t−ëng cña con ng−êi, song<br /> cã s¸ng t¹o g¾n víi v¨n hãa, cã s¸ng t¹o chØ lµ mét hiÖn t−îng c¸ thÓ, mét hiÖn t−îng<br /> lÞch sö, cã nh÷ng s¸ng t¹o cã v¨n hãa vµ cã nh÷ng s¸ng t¹o ph¶n v¨n hãa.<br /> Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sèng, nh©n lo¹i còng nh− nh©n d©n ta cã rÊt nhiÒu<br /> s¸ng t¹o ch−a trë thµnh v¨n hãa. Cã nh÷ng s¸ng t¹o bÞ quªn l·ng, cã nh÷ng s¸ng t¹o<br /> cßn ®Ó trong ng¨n kÐo, trong gia ®×nh. B¶n chÊt thËt sù cña s¸ng t¹o ph¶i lµ mét qu¸<br /> tr×nh x· héi hãa, tøc lµ nã mang gi¸ trÞ x· héi, nã ®−îc x· héi thõa nhËn, g×n gi÷, b¶o<br /> l−u. V× thÕ ng−êi ta th−êng nãi r»ng, v¨n hãa lµ c¸i g× cßn l¹i sau tÊt c¶ nh÷ng ®æi<br /> thay, nh÷ng biÕn ®éng. RÊt nhiÒu nh÷ng m¬ −íc t¸o b¹o, tèt ®Ñp nh−ng chóng chØ lµ<br /> m¬ −íc cña c¸ nh©n mµ kh«ng ®−îc x· héi hãa, ch−a trë thµnh lý t−ëng sèng dÉn ®Õn<br /> môc tiªu cho nhiÒu ng−êi v−¬n tíi.<br /> S¸ng t¹o ch©n chÝnh lµ lao ®éng g¾n sù ®æi míi víi c¸i ®óng, c¸i tèt vµ c¸i<br /> ®Ñp. Sù ®æi míi trong lao ®éng g¾n víi khoa häc, g¾n víi ®¹o ®øc, g¾n víi mü c¶m, lý<br /> t−ëng thÈm mü tiªn tiÕn lu«n lu«n mang gi¸ trÞ v¨n hãa. Mét t¸c phÈm nghÖ thuËt<br /> mang tÝnh s¸ng t¹o cao, ®ã lµ t¸c phÈm cã tÝnh t− t−ëng cao, tÝnh nghÖ thuËt cao g¾n<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 28 V¨n hãa vµ s¸ng t¹o<br /> <br /> víi sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña ®êi sèng hiÖn thùc, cña ®¹o ®øc tèt ®Ñp vµ lý t−ëng<br /> nh©n v¨n cao quý.<br /> Mét s¸ng t¹o nghÖ thuËt trë thµnh hiÖn t−îng v¨n hãa khi nã ®¸p øng víi c¸c<br /> chuÈn mùc chung cña mçi nÒn v¨n hãa. §ã lµ c¸c chuÈn mùc vÒ gi¸ trÞ hiÖn thùc,<br /> tÝnh t− t−ëng, tÝnh d©n téc, tÝnh giai cÊp vµ tÝnh thêi ®¹i. C¸c chuÈn mùc nµy g¾n<br /> liÒn víi hÖ t− t−ëng.<br /> ChuÈn mùc cña khoa häc lµ ë sù kh¸m ph¸; tri thøc khoa häc ph¶i lµ tµi s¶n<br /> chung cña x· héi. TÝnh v« t− trong khoa häc vµ nguyªn lý hoµi nghi cã tæ chøc lµ ®Æc<br /> ®iÓm quan träng cña s¸ng t¹o khoa häc. Sù t¨ng tr−ëng tÝch lòy vµ sù táa s¸ng trong<br /> khoa häc lu«n g¾n víi v¨n hãa.<br /> Cã s¸ng t¹o ®¸p øng ngay ®−îc víi hÖ chuÈn mùc cña mçi d©n téc, giai cÊp,<br /> thêi ®¹i. Cã s¸ng t¹o ph¶i chê ®îi tr×nh ®é ph¸t triÓn, tiÕn tr×nh lÞch sö cña sù ph¸t<br /> triÓn míi trë thµnh mét hiÖn t−îng v¨n hãa. Sù chê ®îi, sù thö th¸ch nµy cã c¶<br /> nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan. C¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan<br /> th−êng lµ c¸c s¸ng t¹o qu¸ l¹ lÉm víi c¸c chuÈn mùc vèn cã cña mçi nÒn v¨n hãa.<br /> C¸c nguyªn nh©n chñ quan lµ do tr×nh ®é vµ t©m lý x· héi còng nh− mét hÖ gi¸ trÞ<br /> ®−îc gi¸o dôc trong truyÒn thèng quy ®Þnh. Sù chê ®îi nµy chøng tá s¸ng t¹o kh«ng<br /> thÓ vuît ra ngoµi c«ng chóng cña x· héi.<br /> Cã rÊt nhiÒu s¸ng t¹o ngay c¶ chê ®îi ®· l©u hoÆc míi xuÊt hiÖn nã ®· trë<br /> thµnh mét hiÖn t−îng ph¶n v¨n hãa. C¸i s¸ng t¹o Êy th−êng xa rêi c¸i ®óng, chèng<br /> l¹i c¸i thiÖn vµ qu¸ cÇu kú, lè l¨ng, tÇm th−êng. Dï chê ®îi rÊt l©u th× c«ng chóng<br /> còng kh«ng thÓ chuyÓn hãa c¸i kh«ng −a thÝch thµnh c¸i −a thÝch c¸c s¶n phÈm<br /> s¸ng t¹o.<br /> S¸ng t¹o g¾n chÆt chÏ víi v¨n hãa cßn bëi rÊt nhiÒu s¸ng t¹o khoa häc, nghÖ<br /> thuËt lóc ra ®êi nã lµ mét hiÖn t−îng v¨n hãa, nh−ng khi vËn ®éng trong x· héi,<br /> trong lÞch sö ng−êi ta cã thÓ biÕn nã thµnh mét c«ng cô chèng l¹i v¨n hãa. LÊy viÖc<br /> s¸ng t¹o ra nguyªn tö hay mét sè kü thuËt th«ng tin lµm vÝ dô: nguyªn tö ®· bÞ lîi<br /> dông ®Ó chèng l¹i nhiÒu nÒn v¨n hãa. Bän tin tÆc ®· lîi dông c¸c thµnh qu¶ tin häc<br /> chèng l¹i sù b×nh an, æn ®Þnh cña nhiÒu nÒn v¨n hãa.<br /> Nh− vËy, c¸c s¸ng t¹o dï lµ s¸ng t¹o khoa häc, s¸ng t¹o thñ c«ng hay s¸ng<br /> t¹o nghÖ thuËt ®Òu liªn hÖ b¶n chÊt víi c¸c ®iÒu kiÖn g¾n víi chøc n¨ng vµ ph−¬ng<br /> thøc ho¹t ®éng cña mçi nÒn v¨n hãa.<br /> §¶ng ta, nh©n d©n ta, chñ tÞch Hå ChÝ Minh coi v¨n hãa lµ mét bé phËn cña<br /> kiÕn tróc th−îng tÇng, v¨n hãa tr−íc hÕt ph¶i ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi. C¸c s¸ng t¹o<br /> g¾n víi v¨n hãa kh«ng thÓ xa rêi ®êi sèng x· héi. C¸c s¸ng t¹o cã v¨n hãa ph¶i nhËn<br /> thøc c¸c quan hÖ x· héi. Dï lµ c¸c s¸ng t¹o cña qu¸ khø hay hiÖn t¹i muèn trë thµnh<br /> hiÖn t−îng v¨n hãa ph¶i tham gia lµm phong phó ®êi sèng th«ng tin lµnh m¹nh cña<br /> x· héi.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  §ç Huy 29<br /> <br /> Nãi ®Õn v¨n hãa lµ nãi ®Õn c¸c chuÈn mùc.V¨n hãa khi cæ vò tÝnh th«ng tin,<br /> tÝnh nhËn tøc cña s¸ng t¹o, nã lu«n lu«n h−íng c¸c s¸ng t¹o ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ mµ x·<br /> héi ®ßi hái, tøc lµ c¸c chuÈn mùc ®−îc x· héi ®o gi¸ trÞ. §¶ng ta, nh©n d©n ta kh«ng<br /> chÊp nhËn nh÷ng chuÈn mùc chèng l¹i c¸i tèt, c¸i ®óng, c¸i ®Ñp, lý t−ëng nh©n v¨n.<br /> V× thÕ c¸c s¸ng t¹o cã v¨n hãa ph¶i thÓ hiÖn c¸c lý t−ëng yªu th−¬ng, quý träng, t«n<br /> kÝnh con ng−êi. Lý t−ëng nh©n v¨n cña chóng ta kh¸c víi lý t−ëng nh©n v¨n t− s¶n.<br /> Lý t−ëng nh©n v¨n cña chóng ta lµ lý t−ëng nh©n v¨n x· héi chñ nghÜa. ë ®©y cã sù<br /> t−¬ng hîp trùc tiÕp c¸c gi¸ trÞ ng−êi cña s¸ng t¹o víi v¨n hãa cña x· héi. §ã lµ lý<br /> t−ëng nh©n v¨n cã t×nh, cã nghÜa, cã lý g¾n víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ng−êi.<br /> Mäi s¸ng t¹o lµm mÐo mã con ng−êi, ph¶n l¹i nh©n ®¹o ®Òu kh«ng phï hîp víi v¨n<br /> hãa cña chóng ta.<br /> Lý t−ëng nh©n v¨n cña chóng ta cæ vâ, t¹o ®iÒu kiÖn cho toµn thÓ x· héi, mäi<br /> ng−êi lao ®éng tham gia s¸ng t¹o. Nã xo¸ bá mÆc c¶m giai cÊp, lµm ®ång ®Òu qu¸<br /> tr×nh s¸ng t¹o cña toµn x· héi. Nã lµm cho mäi s¸ng t¹o ®Òu cã môc ®Ých tèt ®Ñp v×<br /> c¸c gi¸ trÞ cña con ng−êi. Nã chèng l¹i chñ nghÜa vÞ kû vµ chñ nghÜa d©n téc chËt hÑp.<br /> Nã cæ vò c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c d©n téc.<br /> V¨n hãa cña chóng ta cã chøc n¨ng ho¸n c¶i x· héi theo lý t−ëng nh©n v¨n.<br /> Cho nªn c¸c s¸ng t¹o nµo theo lý t−ëng Êy ®Òu ®−îc nã t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Sì dÜ<br /> c¸c s¸ng t¹o cña qóa khø cßn lµ di s¶n v¨n hãa bëi v× nã cßn chøa ®ùng tiÒm n¨ng<br /> ®Çy søc sèng nh©n v¨n.<br /> V¨n hãa nh− mét hÖ thèng ho¹t ®éng khi nhËn thøc, ph¶n ¸nh, ®¸nh gi¸, b¶o<br /> l−u, trao truyÒn, xÐt ®o¸n c¸c gi¸ trÞ, nã lu«n g©y cho c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o Ên<br /> t−îng vÒ thÕ giíi. C¸c Ên t−îng nµy t¸c ®éng kh«ng chØ ®Õn t×nh c¶m, t− t−ëng mµ<br /> cßn ®Õn c¶ trÝ t−ëng t−îng cña con ng−êi. Ho¹t ®éng s¸ng t¹o nh− mét qu¸ tr×nh kÝch<br /> thÝch cã tæ chøc, cã chuÈn bÞ. Khi nhËn thøc, ph¶n ¸nh ®êi sèng, c¸c ho¹t ®éng s¸ng<br /> t¹o cßn chøa ®ùng c¶ ®Þnh h−íng ®èi t−îng. NhiÒu ho¹t ®éng s¸ng t¹o nh− ho¹t ®éng<br /> nghÖ thuËt ch¼ng h¹n kh«ng chØ g¾n víi c¸i ®· cã, nã cßn g¾n víi c¸i cÇn cã t¹o ra<br /> mét kho¶ng c¸ch v−ît tr−íc hiÖn thùc, dù b¸o vÒ t−¬ng lai. Nã më ra kh¶ n¨ng cho<br /> con ng−êi tù gi¸o dôc m×nh. V¨n hãa t¹o cho c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o h−íng tíi gi¸o<br /> dôc vµ ph¸t triÓn con ng−êi.<br /> S¸ng t¹o cã v¨n hãa ®· nh©n ra, rót ng¾n, tËp hîp lèi sèng phï hîp, x· héi<br /> hãa c¸ nh©n, h×nh thµnh ý thøc míi lµm cho con ng−êi häc hái nhiÒu cuéc sèng kh¸c.<br /> S¸ng t¹o g¾n víi v¨n hãa ®· më ®−êng cho con ng−êi tù h×nh thµnh, tù ph¸t triÓn<br /> nh©n c¸ch cña m×nh. S¸ng t¹o cã v¨n hãa còng lµm xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a c¸c d©n<br /> téc vµ lµm cho c¸c d©n téc hiÓu biÕt lÉn nhau. V¨n hãa cña chóng ta h−íng s¸ng t¹o<br /> ®Õn c¸i ®óng, c¸i tèt, c¸i ®Ñp. Do t¸c ®éng cùc kú s©u réng vµ kú diÖu cña v¨n hãa, nã<br /> cã thÓ gióp c¸c s¸ng t¹o ®iÒu hßa rÊt nhiÒu m©u thuÉn trong céng ®ång.<br /> T¸c dông gi¸o dôc cña v¨n hãa lu«n lu«n cã tÝnh ý thøc hÖ. C¸c s¸ng t¹o<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 30 V¨n hãa vµ s¸ng t¹o<br /> <br /> th−êng ®−îc vËn dông tÝnh hîp lý cña nã ®Ó g¾n liÒn víi c¸c môc tiªu ph¸t triÓn<br /> nh©n c¸ch trong c¸c ®iÒu kiÖn x· héi kh¸c nhau.<br /> NÒn v¨n hãa cña chóng ta cã chøc n¨ng h−íng c¸c s¸ng t¹o v¨n hãa vµo qu¸<br /> tr×nh h×nh thµnh nh÷ng con ng−êi x· héi chñ nghÜa, kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa<br /> truyÒn thèng vµ tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i, h−íng c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o Êy vµo<br /> ph¸t triÓn nh÷ng nh©n c¸ch cã tinh thÇn yªu n−íc, quèc tÕ trong s¸ng, cã sù ph¸t<br /> triÓn hµi hßa gi÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng tinh thÇn, cã ®êi sèng tËp thÓ vµ c¸<br /> nh©n ®−îc ph¸t triÓn nhÞp nhµng. Môc tiªu cña nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n<br /> s¾c d©n téc lµ ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ thÓ chÊt, gi¸ trÞ ®¹o ®øc, gi¸ trÞ tri thøc, gi¸ trÞ<br /> thÈm mü trong con ng−êi mét c¸ch nhÞp nhµng, c©n ®èi vµ hµi hßa. Nã sÏ h−íng mäi<br /> ho¹t ®éng s¸ng t¹o vµo c¸c môc tiªu Êy.<br /> Sù ph¸t triÓn con ng−êi theo quan niÖm m¸cxÝt ®ã lµ nh÷ng con ng−êi phong<br /> phó, víi toµn bé nh÷ng nhu cÇu ng−êi cña nã. ViÖc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu phong phó<br /> cña con ng−êi lµ mét trong chøc n¨ng lo¹i biÖt cña v¨n hãa. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen<br /> khi ®Þnh nghÜa x· héi céng s¶n lµ mét s¶n phÈm s¸ng t¹o kú diÖu cña con ng−êi. §ã<br /> lµ mét x· héi hoµn thµnh nhiÖm vô lÞch sö toµn diÖn hãa tån t¹i cña con ng−êi trong<br /> ®ã cã nhiÖm vô tho¶ m·n c¸c nhu cÇu phong phó cña con ng−êi.<br /> V¨n hãa hãa tÊt c¶ nh÷ng ®Æc tÝnh cña con ng−êi, phong phó hãa c¸c nhu cÇu<br /> cña con ng−êi lµ nhiÖm vô trùc tiÕp cña s¸ng t¹o trong x· héi ta. C¸c s¸ng t¹o, ®Æc<br /> biÖt lµ nghÖ thuËt cña chóng ta cÇn ®Ò xuÊt ®Õn viÖc lµm thÕ nµo mang v¨n hãa tr¶<br /> l¹i cho hµng triÖu quÇn chóng nh©n d©n ®· bÞ c¸c x· héi cò t−íc ®o¹t sù h−ëng thô<br /> vµ s¸ng t¹o v¨n hãa.<br /> Nhu cÇu s¸ng t¹o tån t¹i trong mäi quan hÖ cña con ng−êi. Con ng−êi võa lµ<br /> s¶n phÈm cña v¨n hãa, võa lµ chñ thÓ cña c¸c qu¸ tr×nh s¸ng t¹o. Con ng−êi lµ ®éng<br /> vËt duy nhÊt biÕt chÕ t¹o c«ng cô v¨n hãa, biÕt s¶n xuÊt theo th−íc ®o cho m×nh vµ<br /> cho mu«n loµi mµ M¸c gäi con ng−êi lµ ®éng vËt biÕt s¸ng t¹o theo quy luËt cña c¸i<br /> ®Ñp. Con ng−êi cã ®«i bµn tay, ®«i tai vµ ®«i m¾t kú diÖu ®−îc thÓ hiÖn râ rÖt trong<br /> c¸c chñ thÓ v¨n hãa. Con ng−êi ®· mang b¶n chÊt x· héi cña m×nh vµo ho¹t ®éng<br /> s¸ng t¹o. ChÝnh nhu cÇu v¨n hãa thÓ hiÖn râ b¶n chÊt s¸ng t¹o cña con ng−êi. Nhu<br /> cÇu v¨n hãa bao chiÕm nh÷ng ph−¬ng thøc ho¹t ®éng x· héi cña con ng−êi. Nã cã<br /> mèi liªn hÖ néi t¹i víi tæng thÓ c¸c quan hÖ x· héi cña con ng−êi. Sù ph¸t triÓn cña<br /> x· héi ®−îc ph¶n ¸nh vµo sù ph¸t triÓn cña nhu cÇu v¨n hãa chuyÓn thµnh c¸c ho¹t<br /> ®éng s¸ng t¹o.<br /> Theo quan niÖm m¸cxÝt th× b¶n chÊt ng−êi cña tù nhiªn chØ tån t¹i ®èi víi con<br /> ng−êi x· héi, bëi v× chØ cã trong x· héi th× tù nhiªn ®èi víi con ng−êi míi lµ mét m¾t<br /> xÝch g¾n con ng−êi víi con ng−êi, chØ cã trong x· héi th× tù nhiªn míi hiÖn ra nh− c¬<br /> së tån t¹i ®Æc biÖt ng−êi cña con ng−êi. Nh− vËy, x· héi lµ sù thèng nhÊt b¶n chÊt<br /> toµn vÑn cña con ng−êi víi tù nhiªn. Nhu cÇu s¸ng t¹o lµ s¶n phÈm cña con ng−êi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  §ç Huy 31<br /> <br /> g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Êy. Con ng−êi th−êng mong muèn h−íng tíi thÞ<br /> hiÕu tèt ®Ñp, tháa m·n nh÷ng nhu cÇu c¶m tÝnh cña m×nh trong c¸c ho¹t ®éng s¸ng<br /> t¹o. §ã lµ qu¸ tr×nh con ng−êi ph¸t triÓn nh÷ng n¨ng khiÕu tù nhiªn cña m×nh t¹o<br /> nªn nh÷ng sù vËt vµ ph−¬ng tiÖn ®a d¹ng trong s¸ng t¹o. Trong s¸ng t¹o, b¶n chÊt<br /> cña con ng−êi bao hµm c¬ së tinh thÇn h×nh thµnh nªn nã bëi v× nã lu«n lu«n lµ sù<br /> kÕt tinh cña tri thøc, t− t−ëng, t×nh c¶m, ý niÖm, ý t−ëng, môc ®Ých cña con ng−êi.<br /> C¸c s¶n phÈm cña s¸ng t¹o lu«n ®−îc thÓ hiÖn d−íi c¸c h×nh thøc v¨n hãa vËt chÊt<br /> nhÊt ®Þnh, bëi v× chØ cã b»ng c¸ch ®ã chóng míi cã thÓ ®−îc kh¸ch quan hãa ®Ó trë<br /> thµnh nh©n tè cña ®êi sèng x· héi. C¸c biÓu t−îng cã ý nghÜa tinh thÇn nh−ng nã<br /> g¾n liÒn víi mét h×nh thøc vËt chÊt nhÊt ®Þnh vµ g¾n víi c¸c th−íc ®o vµ ý nghÜa cña<br /> x· héi nhÊt ®Þnh. C¸c biÓu t−îng cã ý nghÜa ®Òu ®−îc chia sÎ bëi c¸c quan hÖ vËt chÊt<br /> cña x· héi. Nh÷ng biÓu t−îng tinh thÇn trong c¸c s¸ng t¹o ®· cã h¬n mét ý nghÜa v¨n<br /> hãa mµ nã bao chøa. C¸c gi¸ trÞ tinh thÇn còng kh«ng b»ng nhau, kh«ng gièng nhau<br /> trong s¶n phÈm s¸ng t¹o.<br /> Nh− vËy, vÒ b¶n chÊt, s¸ng t¹o cã tÝnh x· héi th«ng qua c¸c ph−¬ng thøc ho¹t<br /> ®éng sinh tån vµ ho¹t ®éng giao tiÕp ho¹t ®éng t©m linh cña con ng−êi. Trong c¸c<br /> quan hÖ x· héi cã mét quan hÖ v¨n hãa lan táa vµo nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng sèng,<br /> ho¹t ®éng lao ®éng, ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña con ng−êi. V¨n hãa ®· g¾n kÕt c¸c ho¹t<br /> ®éng ®ã cña con ng−êi. Nã t¹o nªn c¸c thÞ hiÕu, tËp qu¸n øng xö, tÝn ng−ìng, c¶m<br /> xóc ¶nh h−ëng ®Õn s¸ng t¹o. V¨n hãa cã quan hÖ víi ho¹t ®éng s¸ng t¹o tõ ý nghÜa<br /> x· héi cña nã. Mèi quan hÖ cña v¨n hãa vµ s¸ng t¹o cã céi nguån tõ b¶n chÊt x· héi<br /> cña con ng−êi. Coi lao ®éng lµ gi¸ trÞ mÑ cña c¶ v¨n hãa vµ s¸ng t¹o, chñ nghÜa M¸c<br /> kh¼ng ®Þnh, bÊt kú mét sù thÓ hiÖn bªn ngoµi nµo cña s¸ng t¹o ®Òu lµ biÓu hiÖn n¨ng<br /> lùc b¶n chÊt cña con ng−êi. ChÝnh con ng−êi h×nh thµnh b¶n chÊt cña m×nh trong<br /> qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¸c quan hÖ x· héi nh− mét sinh vËt lÞch sö cã v¨n hãa. S¸ng<br /> t¹o lµ th−íc ®o c¸i nh©n b¶n trong con ng−êi, ®Æc tÝnh ph¸t triÓn cña con ng−êi nh−<br /> mét sinh vËt cã tÝnh x· héi. Do ®ã, s¸ng t¹o tån t¹i trong sù t¸c ®éng qua l¹i kh«ng<br /> ngõng cña sù thÓ hiÖn bªn ngoµi cña nã ®· ®−îc x· héi hãa víi chÝnh con ng−êi. Sù<br /> t¸c ®éng qua l¹i gi÷a s¸ng t¹o vµ v¨n hãa th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ng−êi.<br /> V¨n hãa vµ s¸ng t¹o nh− vËy cã quan hÖ rÊt mËt thiÕt. Kh«ng thÓ nµo ®¸nh<br /> gi¸ s¸ng t¹o l¹i kh«ng quan hÖ g× ®Õn c¸c chuÈn mùc cña nÒn v¨n hãa. Chóng ta<br /> ®ang x©y dùng nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. C¸c chuÈn mùc cña<br /> nÒn v¨n hãa nµy lµ hÖ gi¸ trÞ gèc cña c¶ h−ëng thô, ®¸nh gi¸ vµ s¸ng t¹o.<br /> HiÖn nay cã mét sè ý kiÕn ®¸nh gi¸ c¸c s¸ng t¹o hoµn toµn theo c¸c chuÈn<br /> mùc c¸ nh©n vµ bá qua hoÆc phñ nhËn c¸c chuÈn mùc truyÒn thèng lµ kh«ng nh÷ng<br /> kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc mµ cßn kh«ng cã c¬ së khoa häc biÖn hé cho nã. Dï lµ<br /> h−ëng thô, ®¸nh gi¸ hay s¸ng t¹o khoa häc, nghÖ thuËt ®Òu g¾n víi truyÒn thèng<br /> v¨n hãa. Sù kÕt hîp gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i lµ chuÈn mùc v¨n hãa cña mäi<br /> ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña chóng ta.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />