Về mô hình phát triển Đông Á và Đông Nam Á: Trách nhiệm của nhà nước và vấn đề sử dụng bài học kinh nghiệm của 4 con rồng

VÒ m« h×nh ph¸t triÓn ®«ng ¸ vµ ®«ng nam ¸:<br /> Tr¸ch nhiÖm cña nhµ n−íc<br /> vµ vÊn ®Ò sö dông bµi häc kinh nghiÖm cña 4 con rång<br /> <br /> Hå sÜ Quý(*)<br /> <br /> Tãm t¾t: M« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸ vµ M« h×nh ph¸t triÓn<br /> §«ng Nam ¸ lµ hai kh¸i niÖm ®−îc David Dapice vµ c¸c chuyªn<br /> gia Harvard sö dông trong b¸o c¸o t− vÊn cho ChÝnh phñ ViÖt<br /> Nam 2008. B¸o c¸o chØ ra nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng cña<br /> Hµn Quèc, §µi Loan vµ mét sè n−íc §«ng ¸ kh¸c trong qu¸ tr×nh<br /> trë thµnh c¸c n−íc c«ng nghiÖp (NICs/NIEs)(**) vµ nh÷ng kinh<br /> nghiÖm thÊt b¹i (t−¬ng ®èi) cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸ ®Õn nay<br /> vÉn ch−a (hoÆc kh«ng) v−ît qua ®−îc c¸i bÉy cña sù ph¸t triÓn.<br /> Bµi viÕt bµn vÒ kh¶ n¨ng øng dông cho sù ph¸t triÓn ë ViÖt Nam<br /> tõ gãc ®é v¨n hãa vµ con ng−êi; gåm c¸c néi dung: 1) Tham väng<br /> cña thêi t¨ng tr−ëng vµ nh÷ng lêi c¶nh b¸o. 2) Rång, hæ §«ng ¸<br /> vµ nh÷ng bµi häc g©y Ên t−îng. 3) M« h×nh §«ng ¸ vµ §«ng Nam<br /> ¸ cña David Dapice vµ c¸c céng sù. 4) C¸c gîi ý cho ViÖt Nam.<br /> <br /> I. Tham väng cña thêi t¨ng tr−ëng vµ nh÷ng lêi tÝnh cña thêi kú ®æi míi – sÏ tiÕp nhËn<br /> c¶nh b¸o vµo nã cÊu tróc cña m« h×nh §«ng ¸ víi<br /> nh÷ng nh©n tè tÝch cùc cña ®iÒu tiÕt vÜ<br /> 1. Tõ gi÷a n¨m 2008, ë ViÖt Nam, m« vµ sö dông nguån lùc, hay sÏ kh«ng<br /> viÖc bµn c·i vÒ m« h×nh ph¸t triÓn §«ng tr¸nh khái ph¶i r¬i vµo m« h×nh §«ng<br /> ¸ vµ §«ng Nam ¸ ®ét nhiªn næi lªn Nam ¸ víi ®Çy rÉy nh÷ng tiªu cùc cña<br /> thµnh mét vÊn ®Ò nãng. Trong mét vµi c¹m bÉy ph¸t triÓn?(*)§ang cÊt c¸nh,<br /> ch−¬ng tr×nh nghÞ sù ë tÇm quèc gia, t¹i nh−ng ViÖt Nam liÖu cã thÓ “hãa rång”,<br /> mét sè diÔn ®µn lý luËn, trªn mét lo¹t theo kiÓu Hµn Quèc, §µi Loan,...(**)nh−<br /> bµi b¸o trªn c¸c trang web vµ ®Æc biÖt, tiªn liÖu cña nh÷ng dù b¸o l¹c quan,<br /> trong nh÷ng trao ®æi kh«ng chÝnh thøc hay ®ã chØ lµ tham väng l·ng m¹n cña<br /> gi÷a c¸c häc gi¶, c¸c chÝnh kh¸ch vµ c¸c mét thêi t¨ng tr−ëng? Vµ, nÕu nh−<br /> nhµ ho¹t ®éng x· héi kh¸c, ng−êi ta b¨n<br /> kho¨n nªu vÊn ®Ò: ViÖt Nam sÏ ph¸t (*)<br /> PGS., TS., ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi.<br /> triÓn theo m« h×nh nµo - §«ng ¸ hay www.hosiquy.com; Hosiquy@fpt.vn.<br /> §«ng Nam ¸? Thùc chÊt cña vÊn ®Ò lµ, NICs – C¸c n−íc c«ng nghiÖp hãa míi (Newly<br /> (**)<br /> <br /> Industrialized Countries); NIEs – C¸c nÒn kinh<br /> víi nh÷ng g× mµ ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc tÕ c«ng nghiÖp hãa míi (Newly Industrialized<br /> th× sù ph¸t triÓn tiÕp theo – theo qu¸n Economies).<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2009<br /> <br /> §«ng Nam ¸ lµ m« h×nh “®Þnh mÖnh”, Dapice chØ ®¹o nghiªn cøu vµ so¹n th¶o.<br /> thuËt ng÷ cña c¸c chuyªn gia Harvard, Thñ t−íng ChÝnh phñ NguyÔn TÊn<br /> th× ph¶i ch¨ng, ®Õn mét lóc nµo ®ã, cã Dòng ®· trùc tiÕp nghe vµ ®èi tho¹i víi<br /> thÓ lµ vµi chôc n¨m sau, nhiÒu l¾m ViÖt nhãm t¸c gi¶ vµo ®Çu n¨m 2008.<br /> Nam còng chØ ®−îc nh− Thailand hay TiÕp theo b¸o c¸o nµy, nhãm t¸c gi¶<br /> Philippines mµ th«i? (Xem: 8, 17)(*). David Dapice cßn c«ng bè thªm c¸c<br /> Kh¸c víi nh÷ng n¨m tr−íc 2007, nghiªn cøu bæ sung kh¸c cïng chñ ®Ò vÒ<br /> giÊc m¬ hãa rång cña ViÖt Nam cµng t×nh h×nh kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn ë ViÖt<br /> ngµy cµng bÞ soi xÐt, hoµi nghi cïng víi Nam. Nh÷ng nghiªn cøu nµy ®−îc biÕt<br /> ¶nh h−ëng xÊu cña khñng ho¶ng tµi d−íi c¸i tªn “Bµi th¶o luËn chÝnh s¸ch”<br /> chÝnh thÕ giíi vµ c¬n l¹m ph¸t gi÷a n¨m hiÖn ®· xuÊt b¶n ®Õn sè 4. Xin ®−îc<br /> 2008 trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. ®iÓm tªn c¸c bµi “Bµi th¶o luËn chÝnh<br /> 2. Thùc ra, vÊn ®Ò m« h×nh ph¸t s¸ch” ®Ó tiÖn h×nh dung chñ ®Ò vµ mèi<br /> triÓn §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ ®−îc gîi quan t©m cña nhãm chuyªn gia:<br /> ra vµ khëi x−íng th¶o luËn chØ b¾t ®Çu - T×nh tr¹ng bÊt æn vÜ m«: Nguyªn<br /> tõ khi c¸c chuyªn gia §¹i häc Harvard nh©n vµ ph¶n øng chÝnh s¸ch. Bµi th¶o<br /> c«ng bè B¸o c¸o: “Lùa chän thµnh c«ng: luËn chÝnh s¸ch sè 1, ngµy 20/2/2008.<br /> Bµi häc tõ §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ cho<br /> - V−ît qua khñng ho¶ng vµ ®Èy<br /> t−¬ng lai ViÖt Nam. Mét khu«n khæ<br /> m¹nh c¶i c¸ch. Bµi th¶o luËn chÝnh<br /> chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi<br /> s¸ch sè 2, ngµy 19/5/2008.<br /> cho ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2011-<br /> 2020”. §©y lµ tµi liÖu do Ch−¬ng tr×nh - Nguyªn nh©n s©u xa vÒ mÆt c¬ cÊu<br /> ch©u ¸ thuéc §¹i häc Harvard so¹n cña bÊt æn vÜ m«. Bµi th¶o luËn chÝnh<br /> th¶o víi sù hç trî cña UNDP Hµ Néi s¸ch sè 3, ngµy 18/9/2008.<br /> nh»m ®¸p øng yªu cÇu tham vÊn cña - Thay ®æi c¬ cÊu: gi¶i ph¸p kÝch<br /> Thñ t−íng ChÝnh phñ NguyÔn TÊn thÝch cã hiÖu lùc duy nhÊt. Bµi th¶o<br /> Dòng vÒ b¶n dù th¶o ChiÕn l−îc ph¸t luËn chÝnh s¸ch sè 4, ngµy 1/1/2009.<br /> triÓn kinh tÕ – x· héi ViÖt Nam giai<br /> ®o¹n 2011-2020. 3. Ph¶i thõa nhËn r»ng, c¸c nghiªn<br /> cøu cña nhãm t¸c gi¶ §¹i häc Harvard<br /> Tµi liÖu nµy ®−îc c«ng bè th¸ng ®· nhËn ®−îc sù quan t©m kh¸ ®Æc biÖt<br /> 1/2008, chÝnh thøc post lªn m¹ng cña cña giíi trÝ thøc vµ c¸c nhµ ho¹t ®éng<br /> UNDP th¸ng 5/2008, nh−ng ngay tr−íc chÝnh trÞ – kinh tÕ – x· héi. §iÒu nµy cã<br /> ®ã tµi liÖu ®· ®−îc t×m ®äc kh¸ réng r·i. lý do thó vÞ cña nã n»m ë “b¶ng gi¸ trÞ”<br /> Nhãm t¸c gi¶ cña tµi liÖu nµy gåm mét cña ®êi sèng tinh thÇn x· héi ViÖt Nam.<br /> sè nhµ khoa häc Mü thuéc §¹i häc Râ rµng, ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia<br /> Harvard vµ mét sè chuyªn gia ViÖt Nam Harvard ®−îc quan t©m h¬n, ®−îc nh×n<br /> thuéc Ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y kinh tÕ nhËn thiÖn c¶m h¬n, trong khi c¸c ý<br /> Fulbright ViÖt Nam, do GS. David kiÕn kh¸c cña mét sè häc gi¶ ViÖt Nam<br /> còng rÊt cã gi¸ trÞ hoÆc còng rÊt ®¸ng<br /> (*)<br /> Vµo th¸ng 3/2006, theo tÝnh to¸n cña Il Houng l−u t©m th× l¹i kh«ng mÊy ai ®Ó ý. Sù<br /> Lee vµ mét sè chuyªn gia IMF, nÕu c¸c n−íc thùc, bªn c¹nh nh÷ng ®¸nh gi¸ tÝch cùc<br /> ASEAN vµ ViÖt Nam vÉn cø t¨ng tr−ëng nh− 10 vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ b−íc<br /> n¨m tr−íc ®ã, ViÖt Nam sÏ mÊt 18 n¨m ®Ó ®uæi<br /> kÞp Indonesia, 34 n¨m ®Ó ®uæi kÞp Thailand vµ ph¸t triÓn ®Çy Ên t−îng cña x· héi ViÖt<br /> 197 n¨m ®Ó ®uæi kÞp Singapore (xem: 17). Nam, b¸o c¸o cña c¸c chuyªn gia<br /> VÒ m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸... 5<br /> <br /> Harvard còng lµ nh÷ng lêi c¶nh b¸o ë ViÖt Nam mµ GS. David Dapice vµ<br /> kh¸ch quan ®èi víi giÊc m¬ hãa rång Dwight Perkins chÝnh lµ nh÷ng t¸c gi¶<br /> kinh tÕ ViÖt Nam, dï tr−íc ®ã ®· cã (xem: 25).<br /> kh«ng Ýt nh÷ng lêi c¶nh b¸o t−¬ng tù.<br /> 4. C©u hái ®Æt ra lµ, víi tÝnh c¸ch lµ<br /> C¸c b¸o c¸o cña nhãm chuyªn gia m« h×nh cña sù ph¸t triÓn th× §«ng ¸ vµ<br /> Harvard ®−îc phæ biÕn chñ yÕu lµ qua §«ng Nam ¸ cã ®óng lµ hai m« h×nh<br /> Internet; ng−êi ta t×m ®äc, bµn luËn, ph¸t triÓn hay kh«ng? §«ng ¸, nh−<br /> h−ëng øng, t¸n ®ång vµ phª ph¸n... thuËt ng÷ mµ c¸c chuyªn gia Harvard<br /> nhiÖt t×nh, nh−ng rÊt Ýt c«ng bè trªn b¸o ®· sö dông, bao gåm NhËt B¶n, Hµn<br /> vµ t¹p chÝ in. ChØ mét sè bµi viÕt cña c¸c Quèc, §µi Loan, Hongkong vµ<br /> häc gi¶ ViÖt Nam ë n−íc ngoµi triÓn Singapore, vµ §«ng Nam ¸ bao gåm<br /> khai s©u thªm vÒ c¸c chñ ®Ò ®−îc bµn. Indonesia, Malaysia, Philippines vµ<br /> T©m ®iÓm cña bµn luËn lµ kinh tÕ vµ Thailand(*) liÖu cã héi ®ñ trong nã<br /> phÇn ®«ng nh÷ng ng−êi tham gia bµn nh÷ng néi hµm kh¸ch quan vµ liÖu cã<br /> luËn còng chó ý nhiÒu ®Õn ph−¬ng diÖn ®ñ chÆt chÏ vÒ mÆt logic ®Ó ®−îc coi lµ<br /> kinh tÕ – nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang m« h×nh cña sù ph¸t triÓn hay kh«ng?<br /> gÆp nh÷ng trë ng¹i g× vµ lµm thÕ nµo ®Ó Cßn, nÕu ch−a ®ñ chÝnh x¸c ®Ó tån t¹i<br /> v−ît qua nh÷ng trë ng¹i Êy. DÔ thÊy lµ víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng kh¸i niÖm khoa<br /> vÊn ®Ò m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸ vµ häc dïng ®Ó chØ m« h×nh ph¸t triÓn, th×<br /> §«ng Nam ¸ chØ ®−îc c¸c chuyªn gia ph¶i ch¨ng vÊn ®Ò §«ng ¸ - §«ng Nam<br /> Harvard trùc tiÕp bµn ®Õn trong b¸o c¸o ¸ hãa ra chØ lµ gi¶ vÊn ®Ò, hoÆc nh÷ng<br /> ®Çu tiªn (chóng t«i sÏ ®Ò cËp chi tiÕt h¬n ph©n tÝch cña c¸c chuyªn gia Harvard,<br /> lËp luËn cña b¸o c¸o vÒ hai m« h×nh nµy rèt côc, sÏ ch¼ng cßn mÊy gi¸ trÞ?<br /> ë phÇn sau). Nh÷ng B×nh luËn chÝnh Nh÷ng c©u hái nµy kh«ng qu¸ khã,<br /> s¸ch tiÕp theo nÆng vÒ c¸c vÊn ®Ò kinh nh−ng còng kh«ng dÔ tr¶ lêi cho ®ñ<br /> tÕ. Tuy vËy, do c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ®−îc thuyÕt phôc. Trong bµi, chóng t«i sÏ cè<br /> bµn ®Õn ®Òu ë tÇm vÜ m« nªn hÇu hÕt g¾ng tr¶ lêi mét phÇn nh÷ng c©u hái nµy.<br /> c¸c ý kiÕn ®Òu cã ®ông ®Õn ®Þnh h−íng<br /> ph¸t triÓn vµ m« h×nh ph¸t triÓn. H¬n DÉu sao, tiÕng nãi c¶nh b¸o ph¸t ®i<br /> thÕ n÷a, nh÷ng so s¸nh ®èi chiÕu cña tõ nh÷ng ph¶n biÖn chÝnh thøc cña GS.<br /> c¸c b¸o c¸o còng chñ yÕu so s¸nh víi c¸c David Dapice vµ c¸c chuyªn gia<br /> n−íc thuéc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. Harvard tr−íc Thñ t−íng ChÝnh phñ<br /> vÉn cã søc nÆng h¬n nhiÒu so víi nh÷ng<br /> Mét ®iÒu thó vÞ kh¸c còng cÇn thiÕt lêi c¶nh b¸o kh¸c.<br /> ph¶i nãi ë ®©y lµ, ®éc gi¶ ViÖt Nam,<br /> theo quan s¸t cña chóng t«i, h×nh nh−<br /> kh«ng mÊy ai hoµi nghi vÒ hai m« h×nh (*)<br /> David Dapice vµ c¸c chuyªn gia Harvard ®· sö<br /> nµy còng nh− vÒ c¸c ph©n tÝch kh¸c dông §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ nh− nh÷ng kh¸i<br /> hoÆc vÒ c¸c sè liÖu mµ nhãm chuyªn gia niÖm lµm viÖc, Singapore n»m ë §«ng Nam ¸<br /> Harvard ®· c«ng bè. Nh−ng còng cã thÓ nh−ng ®−îc coi lµ thuéc vÒ §«ng ¸ v× quèc gia<br /> cã ng−êi hoµi nghi mµ kh«ng tiÖn ph¶n nµy ®i theo m« h×nh t¨ng tr−ëng §«ng ¸. Trung<br /> b¸c, nhÊt lµ ph¶n b¸c trªn b¸o chÝ – bëi, Quèc lµ tr−êng hîp ®Æc biÖt v× sù ph¸t triÓn ë<br /> ®©y cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi c¸c n−íc §«ng ¸<br /> n¨m 1994, ®a sè ®éc gi¶ ViÖt Nam ®Òu<br /> kh¸c. C¸c t¸c gi¶ kh«ng coi Lµo, Myanmar,<br /> ®· biÕt ®Õn cuèn s¸ch “Theo h−íng rång Campuchia, Brunei, §«ng Timor lµ ®èi t−îng<br /> bay...” kh¸ næi tiÕng vÒ c¶i c¸ch kinh tÕ trong m« h×nh §«ng Nam ¸.<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2009<br /> <br /> §Ó bµn vÒ c¸i mµ c¸c chuyªn gia tr−ëng vµ ph¸t triÓn nhanh cña nhiÒu<br /> Harvard gäi lµ m« h×nh §«ng ¸, chóng n−íc trong khu vùc §«ng ¸.<br /> t«i thÊy cÇn thiÕt ph¶i ®i ng−îc l¹i víi<br /> 2. Nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, kho¶ng<br /> céi nguån cña vÊn ®Ò – M« h×nh ph¸t<br /> h¬n 20 n¨m nay, §«ng ¸ víi sù trçi dËy<br /> triÓn §«ng ¸, nÕu cã, th× tõ ®©u ra.<br /> cña Hµn Quèc, §µi Loan, Hongkong vµ<br /> II. Rång, hæ §«ng ¸ vµ nh÷ng bµi häc g©y Ên t−îng Singapore lµ chñ ®Ò kh«ng xa l¹ víi giíi<br /> lý luËn vµ c¸c nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ,<br /> 1. Vµo nh÷ng n¨m 90 (thÕ kû XX), x· héi. Sù xuÊt hiÖn cña 4 con rång<br /> víi mét quan niÖm rÊt t−¬ng ®èi, nh÷ng ch©u ¸ ®−îc coi lµ ®iÒu kú diÖu cña thÕ<br /> n−íc c«ng nghiÖp míi ë ch©u ¸ gåm<br /> kû XX. Trªn kh¾p c¸c diÔn ®µn tõ §«ng<br /> Hµn Quèc, §µi Loan, Hongkong vµ sang T©y, ng−êi ta ®· nhiÒu lÇn mæ xÎ<br /> Singapore (NICs/NIEs) khi th× ®−îc gäi sù ph¸t triÓn thÇn kú cña c¸c nÒn kinh<br /> lµ nh÷ng con rång, khi th× ®−îc gäi lµ<br /> tÕ nµy nh»m t×m ra bµi häc kinh nghiÖm<br /> nh÷ng con hæ. Ng−êi ch©u ¢u kh«ng cã<br /> cho c¸c n−íc chËm ph¸t triÓn, vµ c¶ c¸c<br /> thiÖn c¶m víi rång, thËm chÝ coi rång lµ<br /> n−íc ph¸t triÓn. TÊm g−¬ng c«ng nghiÖp<br /> ®éc ¸c nªn thÝch gäi nh÷ng n−íc nµy lµ<br /> hãa thÇn tèc cña §«ng ¸ cho tíi nay vÉn<br /> hæ, cßn ng−êi ch©u ¸ l¹i ng−ìng mé lµ liÒu thuèc kÝch thÝch, g©y Ên t−îng<br /> rång nªn thÝch gäi nh÷ng n−íc nµy lµ m¹nh víi c¸c n−íc ®i sau:<br /> rång. Nh−ng gÇn ®©y, còng kh«ng thËt<br /> chÆt chÏ, b¸o chÝ l¹i ph©n biÖt rång víi - Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®i qua hµng<br /> hæ. Ng−êi ta coi hæ ch©u ¸ gåm nh÷ng tr¨m n¨m tÝch lòy vµ c¶i t¹o t− b¶n chñ<br /> n−íc míi næi: Indonesia, Malaysia, nghÜa nh− ch©u ¢u, c¸c n−íc ®i sau cã<br /> Philippines, Thailand vµ ®«i khi c¶ thÓ nhanh chãng tiÕn tíi thÞnh v−îng vµ<br /> Trung Quèc. ViÖt Nam còng ®· cã lÇn phån vinh trong mét x· héi c«ng nghiÖp.<br /> ®−îc Tæng thèng G. Bush gäi lµ “con hæ - Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã nguån<br /> trΔ (young tiger – xem: 2). C¸ch nãi lùc tù nhiªn giµu cã vµ ®a d¹ng, trong<br /> bãng bÈy “Sù thÇn kú §«ng ¸” (hay “Sù x· héi hiÖn ®¹i, con ng−êi vµ v¨n hãa<br /> thÇn kú ch©u ¸”), do thay ®æi quan niÖm chÝnh lµ nh÷ng nguån lùc quan träng<br /> vÒ rång vµ hæ nªn còng ®−îc hiÓu réng quyÕt ®Þnh.<br /> r·i h¬n. NÕu tr−íc kia “Sù thÇn kú §«ng<br /> ¸” chØ dïng ®Ó nãi vÒ 4 con rång th× nay - Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chÞu sù trãi<br /> th−êng ®Ó gäi chung cho hiÖn t−îng buéc cña thùc tr¹ng kinh tÕ, hoÆc chØ lµ<br /> ph¸t triÓn nhanh ë c¶ c¸c n−íc c«ng “®Çu ra” cña nÒn kinh tÕ, ngµy nay, gi¸o<br /> nghiÖp míi vµ c¶ ë khu vùc nµy. Trong dôc lµ nÒn t¶ng vµ lµ ph−¬ng thøc t¹o<br /> t×nh tr¹ng sö dông thuËt ng÷ “cëi më” ra nguån lùc ph¸t triÓn – “Tri thøc ®Î ra<br /> nh− vËy, cã thÓ thÊy, c¸c kh¸i niÖm “M« tri thøc, tri thøc lµ thø lÊy kh«ng bao<br /> h×nh §«ng ¸” vµ “M« h×nh §«ng Nam giê c¹n” (Alvin Toffler).<br /> ¸” mµ GS. David Dapice vµ c¸c chuyªn - Kh«ng nhÊt thiÕt hiÖn ®¹i hãa<br /> gia Harvard sö dông, râ rµng, l¹i thªm ph¶i ®ång nhÊt víi ph−¬ng T©y hãa, c¸c<br /> mét lÇn n÷a “lµm phong phó h¬n” sù n−íc ®i sau cã thÓ vµ cÇn ph¶i t×m<br /> ph©n lo¹i vÒ ph¸t triÓn ë ®©y. nh÷ng con ®−êng riªng cña m×nh ®Ó trë<br /> thµnh mét x· héi hiÖn ®¹i.<br /> DÉu sao, vÊn ®Ò vÉn ch−a tho¸t ly<br /> khái c¬ së kh¸ch quan, hiÖn thùc vµ - Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ph¸ bá c¸c<br /> hiÓn nhiªn cña nã - §ã lµ sù t¨ng gi¸ trÞ cò hoÆc “cøng nh¾c rËp khu«n”<br /> VÒ m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸... 7<br /> <br /> c¸c gi¸ trÞ míi, trong t−¬ng quan víi c¸c n−íc (C¸c sè liÖu nµy so¹n vµ dÉn theo:<br /> gi¸ trÞ ngo¹i sinh, gi¸ trÞ truyÒn thèng 36, 39, 13, 31).<br /> cã thÓ hãa th©n thµnh søc m¹nh míi – CÇn nãi thªm r»ng, Singapore lµ<br /> hiÕu häc, cÇn cï, ®ång thuËn vµ tr¸ch mét quèc gia ®éc lËp, nh−ng chØ lµ mét<br /> nhiÖm x· héi... lµ nh÷ng gi¸ trÞ kh«ng ®¶o quèc, cã diÖn tÝch vµ d©n sè thua<br /> bao giê cò. kÐm nhiÒu thµnh phè cña c¸c n−íc<br /> kh¸c. Tuy vËy, víi nÒn kinh tÕ më, n¨ng<br /> CÇn ph¶i nãi v¾n t¾t vÒ lÞch sö kinh ®éng vµo lo¹i bËc nhÊt thÕ giíi, cã sù<br /> tÕ cña 4 con rång nµy ®Ó thÊy râ nh÷ng kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt vÜ m« rÊt nghiªm<br /> ®iÒu g©y Ên t−îng võa nªu. ngÆt, tõ gi÷a thËp niªn 80 trë l¹i ®©y<br /> Singapore lµ trung t©m tµi chÝnh thø t−<br /> 3. Vµo n¨m 1960, GDP (thùc tÕ) cña cña thÕ giíi sau New York, London vµ<br /> Hµn Quèc míi chØ lµ 87 USD/ng−êi, §µi Tokyo. “Con ®¹i bµng tµi chÝnh ph−¬ng<br /> Loan 170 USD/ng−êi, Singapore 427 §«ng” nµy lµ trung t©m dÞch vô, th−¬ng<br /> USD/ng−êi, Hongkong 1631 USD/ng−êi. m¹i cña hÇu hÕt c¸c c«ng ty ®a quèc gia<br /> Lóc ®ã tÊt c¶ ®Òu kh«ng kh¸c mÊy trªn thÕ giíi, ®ång thêi lµ thÞ tr−êng<br /> nh÷ng lµng quª nghÌo, nãng l¹nh v× trao ®æi ngo¹i tÖ bËc nhÊt toµn cÇu, mçi<br /> nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ ®éc ®o¸n vµ ngµy l−îng ngo¹i tÖ trao ®æi lªn ®Õn h¬n<br /> Singapore th× liªn tôc chao ®¶o v× 100 tû USD. Trªn thùc tÕ, tiÕng nãi cña<br /> nh÷ng cuéc b¹o lo¹n s¾c téc ®Ém m¸u. ®¶o quèc bÐ nhá nµy nhiÒu khi ngang<br /> Sau gÇn hai thËp niªn, GDP cña ngöa víi mét c−êng quèc.<br /> Singapore n¨m 1985 lµ 10.811<br /> Cßn Hongkong, tõ n¨m 1997 ®· trë<br /> USD/ng−êi, Hµn Quèc n¨m 1988 lµ<br /> vÒ víi Trung Quèc; tuy tõ ®ã nÒn kinh<br /> 8.934 USD/ng−êi, §µi Loan n¨m 1987 lµ<br /> tÕ cña ®Æc khu nµy cã n¶y sinh mét sè<br /> 9.992 USD/ng−êi, Hongkong n¨m 1990<br /> vÊn ®Ò nhÊt ®Þnh, song vÞ trÝ quèc tÕ cña<br /> lµ 9.896 USD/ng−êi. NghÜa lµ ®· v−ît<br /> Hongkong vÉn rÊt lín vµ còng nh−<br /> qua ng−ìng bÞ coi lµ n−íc nghÌo (960<br /> tr−íc 1997, Hongkong vÉn lµ “con gµ ®Î<br /> USD/ng−êi theo tiªu chuÈn cña Liªn<br /> trøng vµng” cña ng−êi Trung Hoa<br /> Hîp Quèc, hoÆc 875 USD/ng−êi theo<br /> (xem:35).<br /> tiªu chuÈn cña Ng©n hµng thÕ giíi).<br /> Kh«ng r¬i vµo c¸i bÉy cña sù ph¸t triÓn 4. ThËt dÔ hiÓu t¹i sao sù lín m¹nh<br /> vµ dõng l¹i ë ®ã, c¸c n−íc nµy tiÕp tôc cña c¸c n−íc NICs/NIEs l¹i th−êng<br /> ph¸t triÓn vµ trë thµnh NICs/NIEs. §Õn xuyªn ®−îc chó träng ph©n tÝch vµ t×m<br /> n¨m 2005, GDP (tÝnh theo PPP) cña hiÓu, mÆc dï c¸c n−íc nµy lu«n bÞ<br /> Hµn Quèc ®· lµ 22.029 USD/ng−êi, ph−¬ng T©y phª ph¸n lµ ®éc tµi, thiÕu<br /> Hongkong lµ 34.833 USD/ng−êi, d©n chñ hoÆc cã sù can thiÖp cña giíi<br /> Singapore lµ 29.663 USD/ng−êi. GDP qu©n sù (xem: 9, 10). Kho¶ng ®Çu<br /> cña §µi Loan n¨m 2001 lµ 19.200 nh÷ng n¨m 90, chÝnh sù ph¸t triÓn thÇn<br /> USD/ng−êi. ChØ sè ph¸t triÓn con ng−êi kú cña c¸c n−íc nµy ®· lµ nguyªn nh©n<br /> (HDI) ë c¸c n−íc nµy còng rÊt cao: theo khiÕn “c¸c quan chøc vµ giíi kinh doanh<br /> B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi 2007/2008 Mü bÞ chØ trÝch nhiÒu vÒ viÖc kh«ng b¾t<br /> th× Hongkong cã chØ sè HDI lµ 0,937, ch−íc thµnh c«ng cña m« h×nh ch©u ¸”<br /> xÕp h¹ng 21/177 n−íc; Singapore – HDI (xem: 9).<br /> lµ 0,925, xÕp h¹ng 25/177 n−íc; Hµn Truy t×m nguyªn nh©n cña sù thÇn<br /> Quèc – HDI lµ 0,921, xÕp h¹ng 26/177 kú §«ng ¸, dÜ nhiªn lµ ph¶i ph©n tÝch<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2009<br /> <br /> vai trß cña c¸c nh©n tè kinh tÕ, chÝnh §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ mµ GS. David<br /> trÞ, x· héi... DÔ thÊy ®©y lµ khu vùc suèt Dapice vµ c¸c chuyªn gia Harvard ®−a<br /> nöa thÕ kû nay lu«n h−ëng lîi tõ c¸c ra ®−îc nh×n nhËn trong mèi liªn quan<br /> dßng vèn. Nh÷ng n¨m 60-70, c¸c n−íc cña nã víi ®êi sèng thùc tÕ s«i ®éng ë<br /> th©n Mü ë vïng nµy cßn ®−îc h−ëng lîi §«ng ¸ mÊy thËp niªn qua.<br /> tõ cuéc chiÕn tranh ViÖt Nam - «ng Lý<br /> Quang DiÖu cho r»ng: “Cuéc chiÕn ViÖt III. “M« h×nh §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸” cña David<br /> Nam ®· ®em l¹i thêi gian vµ t¹o nªn Dapice vµ c¸c céng sù<br /> nh÷ng ®iÒu kiÖn gióp khèi phi céng s¶n 1. Trong b¸o c¸o cña m×nh, GS.<br /> ë §«ng ¸ theo con ®−êng cña NhËt vµ David Dapice vµ c¸c chuyªn gia<br /> ph¸t triÓn thµnh 4 con rång...” (xem: 4). Harvard nhËn ®Þnh r»ng, ë khu vùc<br /> ý kiÕn nµy, theo chóng t«i, còng ch¼ng §«ng Nam ¸, tr−íc ®©y, mét sè n−íc ®·<br /> cã g× lµ xa sù thËt. cã mét thêi t¨ng tr−ëng kh¸ nhanh.<br /> Tuy nhiªn, ngoµi nh÷ng nguyªn “Malaysia tõ 1969 tíi 1995 t¨ng tr−ëng<br /> nh©n võa nãi, ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ, hai trung b×nh 7%/n¨m. T−¬ng tù,<br /> chôc n¨m nay, c¸c häc gi¶ ph−¬ng T©y Indonesia trong 3 thËp kû 1976-1996,<br /> l¹i chó ý nhiÒu ®Õn nh÷ng nguyªn nh©n còng t¨ng tr−ëng trung b×nh 6,8%/n¨m.<br /> Thailand duy tr× ë møc 7,6%/n¨m trong<br /> thuéc vÒ v¨n hãa. Næi lªn ë ®©y lµ vai<br /> gÇn 4 thËp kû. Tuy nhiªn, tèc ®é t¨ng<br /> trß cña Khæng gi¸o, cña c¸c gi¸ trÞ ch©u<br /> tr−ëng cña c¸c n−íc nµy hiÖn ®· gi¶m,<br /> ¸, cña nh÷ng nÐt ®Æc thï vÒ con ng−êi<br /> vµ v¨n hãa ¸ ®«ng... chØ cßn ë møc 4-6%. VÊn ®Ò lµ sù suy<br /> gi¶m t¨ng tr−ëng ë c¸c n−íc nµy x¶y ra<br /> Bëi vËy, trong khu«n khæ cña nh÷ng khi møc thu nhËp trung b×nh cña ng−êi<br /> bµn luËn vÒ m« h×nh §«ng Nam ¸, d©n cßn t−¬ng ®èi thÊp, ë Indonesia lµ<br /> chóng t«i thÊy, nh÷ng bµi häc kinh 1.280 USD, ë Thailand lµ 2.700 USD, vµ<br /> nghiÖm ®Ó ®i tíi thÞnh v−îng mµ ng−êi ë Malaysia d−íi 5.000 USD. Ng−îc l¹i,<br /> ta cã thÓ tham kh¶o ë 4 con rång, thu nhËp trªn ®Çu ng−êi cña Hµn Quèc<br /> th−êng ®−îc nãi ®Õn lµ: vµ §µi Loan hiÖn nay ®Òu v−ît møc<br /> • Sö dông nguån lùc cã hiÖu qu¶, chó 15.000 USD. Trong khu vùc, chØ cã Hµn<br /> träng néi lùc, ®Æc biÖt nguån lùc con Quèc vµ §µi Loan (ngo¹i trõ Singapore<br /> ng−êi. vµ NhËt B¶n) lµ hai n−íc duy nhÊt ®·<br /> thµnh c«ng trong viÖc ®−a møc thu<br /> • §Ò cao v¨n hãa vµ gi¸ trÞ truyÒn<br /> nhËp trung b×nh cña ng−êi d©n v−ît<br /> thèng, ®Æc biÖt v¨n hãa Nho gi¸o víi<br /> ng−ìng 10.000 USD” (xem: 11, tr.11)(*).<br /> c¸c gi¸ trÞ cÇn cï, yªu lao ®éng, hiÕu<br /> §iÒu ®¸ng suy nghÜ lµ, “sau thÕ chiÕn<br /> häc, t«n träng céng ®ång vµ gia<br /> thø II, c¸c n−íc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸<br /> ®×nh...<br /> ®Òu trë l¹i cïng mét v¹ch xuÊt ph¸t tõ<br /> • §Ò cao ®ång thuËn vµ g¾n kÕt x· héi møc thu nhËp vµ ph¸t triÓn thÊp. ThÕ<br /> t¹o ra ý chÝ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. nh−ng tõ nh÷ng n¨m 1960, c¸c n−íc<br /> • Qu¶n lý vÜ m« linh ho¹t, cã tÇm §«ng ¸ ®· b−íc vµo mét giai ®o¹n ph¸t<br /> nh×n dµi h¹n.<br /> Víi nh÷ng ®iÒu võa nªu, chóng t«i<br /> (*)<br /> Toµn bé quan ®iÓm cña David Dapice vµ c¸c<br /> chuyªn gia Harvard trong bµi ®−îc trÝch dÉn<br /> muèn mét lÇn n÷a cung cÊp nh÷ng theo tµi liÖu sè 11. Nh÷ng chç in nghiªng lµ nhÊn<br /> th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó vÊn ®Ò m« h×nh m¹nh cña chóng t«i.<br /> VÒ m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸... 9<br /> <br /> triÓn ch−a tõng cã trong lÞch sö... So víi ViÖt Nam l¹i ®ang ®i l¹i con ®−êng cña<br /> §«ng Nam ¸ th× c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸ c¸c n−íc §«ng Nam ¸”.<br /> ®· duy tr× ®−îc tèc t¨ng tr−ëng cao h¬n<br /> 2. Nh÷ng “®Æc tr−ng c¬ b¶n cña m«<br /> trong mét thêi gian dµi h¬n, vµ kÕt qu¶<br /> h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸” ®−îc David<br /> lµ c¸c n−íc §«ng ¸ (trõ Trung Quèc)<br /> Dapice vµ c¸c chuyªn gia Harvard x¸c<br /> ®ang n»m trong sè nh÷ng n−íc giµu<br /> ®Þnh, gåm:<br /> nhÊt trªn thÕ giíi”.<br /> - Gi¸o dôc: “C¸c quèc gia §«ng ¸<br /> “Ng−îc l¹i, ngay c¶ trong nh÷ng lóc ®Çu t− hÕt søc m¹nh mÏ cho gi¸o dôc ë<br /> t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt, c¸c n−íc §«ng tÊt c¶ c¸c cÊp, cã tÇm nh×n chiÕn l−îc<br /> Nam ¸ còng ch−a thÓ thùc hiÖn ®−îc sù toµn diÖn cho sù ph¸t triÓn nguån lùc<br /> chuyÓn hãa vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· con ng−êi...”, “x©y dùng ®−îc mét nÒn<br /> héi nh− §«ng ¸. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt gi¸o dôc vµ y tÕ ®¼ng cÊp thÕ giíi cho<br /> lín gi÷a c¸c n−íc §«ng ¸ vµ c¸c n−íc ng−êi d©n cña m×nh”.<br /> §«ng Nam ¸ còng nh−ng c¸c n−íc ®ang<br /> ph¸t triÓn nãi chung. Cho ®Õn nay, nÒn N¨m 1971, khi sè kü s− ë c¸c n−íc<br /> kinh tÕ cña §«ng Nam ¸ vÉn dùa vµo cã møc thu nhËp trung b×nh thêi ®ã lµ<br /> viÖc khai th¸c lao ®éng gi¸ rÎ vµ tµi 4,6/1.000 d©n, th× ë §µi Loan tû lÖ nµy<br /> nguyªn tù nhiªn. NhiÒu n−íc §«ng lµ 8/1.000 vµ Singapore lµ 10/1.000.<br /> Nam ¸ ®· ph¶i qua nh÷ng giai ®o¹n Ngay c¶ nh÷ng chiÕn l−îc c«ng nghÖ cã<br /> th¨ng trÇm chÝnh trÞ vµ biÕn ®éng x· tÝnh ®Þnh h−íng cña c¸c ChÝnh phñ nµy<br /> héi. NhiÒu chÝnh phñ ë ®©y ®· bÞ suy còng ®−îc b¾t ®Çu b»ng viÖc ®Çu t− vµo<br /> yÕu v× tham nhòng vµ chÝnh trÞ bÈn vèn con ng−êi. Ngµy nay, nhiÒu tr−êng<br /> thØu. BiÓu t×nh lín, ®¶o chÝnh qu©n sù ®¹i häc cña Trung Quèc, Hµn Quèc vµ<br /> ®· tõng lËt ®æ chÝnh quyÒn ë Indonesia, §µi Loan n»m trong danh s¸ch 100<br /> Philippines vµ Thailand. Qu¸ tr×nh ®« tr−êng ®¹i häc hµng ®Çu cña ch©u ¸.<br /> thÞ hãa ë nh÷ng n−íc nµy diÔn ra mét Ngoµi Singapore, kh«ng mét n−íc §«ng<br /> c¸ch hçn lo¹n, víi hµng triÖu ng−êi sèng Nam ¸ nµo cã tr−êng ®¹i häc n»m trong<br /> lay l¾t trong c¸c khu æ chuét, däc bê danh s¸ch nµy.<br /> s«ng hay bªn r×a thµnh phè ë Jakarta,<br /> - C¬ së h¹ tÇng vµ ®« thÞ hãa: “C¸c<br /> Bangkok vµ Manila. DÞch vô gi¸o dôc vµ<br /> n−íc §«ng ¸ ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶<br /> y tÕ tèt lµ mét ®iÒu g× ®ã xa xØ, mµ chØ<br /> ®¸ng tù hµo h¬n nhiÒu so víi c¸c n−íc<br /> nh÷ng ng−êi giµu míi cã ®−îc”.<br /> §«ng Nam ¸ trong viÖc x©y dùng c¬ së<br /> “C¸c n−íc §«ng ¸ ®· thµnh c«ng h¬n h¹ tÇng vµ ®« thÞ hãa”. “Nh÷ng thµnh<br /> c¸c n−íc §«ng Nam ¸ gÇn nh− trªn mäi phè cña nh÷ng quèc gia nµy n¨ng ®éng<br /> ph−¬ng diÖn...”. “Con ®−êng cña c¸c n−íc vÒ mÆt v¨n hãa, trËt tù vÒ mÆt x· héi, vµ<br /> §«ng ¸ lµ con ®−êng th¼ng ®Ó ®¹t tíi sù an toµn vÒ mÆt vÖ sinh, m«i tr−êng”.<br /> thÞnh v−îng, æn ®Þnh vµ kÝnh träng cña<br /> céng ®ång quèc tÕ. Cßn con ®−êng cña Thµnh phè ë §«ng ¸ lµ ®éng lùc cho<br /> c¸c n−íc §«ng Nam ¸ th× vßng vÌo vµ t¨ng tr−ëng vµ ®æi míi kinh tÕ. Trong<br /> gå ghÒ h¬n, ®−a c¸c quèc gia nµy tíi mét khi ®ã, thµnh phè ë c¸c n−íc §«ng Nam<br /> hiÖn t¹i mong manh h¬n vµ mét t−¬ng ¸ « nhiÔm, ïn t¾c, ®¾t ®á, ngËp n−íc,<br /> lai bÊt ®Þnh h¬n, víi nçi ¸m ¶nh cña bÊt nghÌo ®ãi, téi ph¹m vµ bÊt lùc trong<br /> c«ng vµ bÊt æn. §¸ng tiÕc lµ d−êng nh− viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô ®« thÞ c¬ b¶n.<br /> 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2009<br /> <br /> - Ph¸t triÓn doanh nghiÖp cã søc hiÖn ë Hµn Quèc, §µi Loan, Singapore)<br /> c¹nh tranh quèc tÕ: “§«ng ¸ thùc hiÖn lµ kh¶ n¨ng cña nhµ n−íc trong viÖc ¸p<br /> mét chÝnh s¸ch kiªn tr× nhiÒu khi ®Õn ®Æt kû c−¬ng ®èi víi c¸c nhãm lîi Ých,<br /> cùc ®oan trong viÖc theo ®uæi kü n¨ng, nhÊt lµ khi c¸c nhãm nµy c¶n trë nÒn<br /> c«ng nghÖ vµ tri thøc tiªn tiÕn ®Ó gióp kinh tÕ trë nªn cã tÝnh c¹nh tranh h¬n”.<br /> c¸c doanh nghiÖp cña m×nh x©m nhËp “C¸c n−íc §«ng ¸ thµnh c«ng lµ nhê cã<br /> thÞ tr−êng vµ hiÖn ®¹i hãa s¶n xuÊt”. chÝnh s¸ch ®óng ®¾n trong 6 lÜnh vùc<br /> then chèt, bao gåm gi¸o dôc, c¬ së h¹<br /> ë §«ng ¸, nhµ n−íc c¨n cø vµo<br /> tÇng vµ ®« thÞ hãa, doanh nghiÖp c¹nh<br /> thµnh c«ng trong kinh doanh ®Ó ®¸nh<br /> tranh quèc tÕ, hÖ thèng tµi chÝnh, hiÖu<br /> gi¸ c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n−íc x¸c<br /> n¨ng cña nhµ n−íc vµ c«ng b»ng”.<br /> ®Þnh mét ranh giíi r¹ch rßi gi÷a nh÷ng<br /> thÕ lùc kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, th−êng - C«ng b»ng x· héi: “Mét trong<br /> xuyªn tõ chèi nhu cÇu ngay c¶ cña nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng cña m«<br /> nh÷ng tËp ®oµn cã thÕ lùc nhÊt vÒ mÆt h×nh §«ng ¸ lµ sù t¨ng tr−ëng nhanh vÒ<br /> chÝnh trÞ, khi lîi Ých x· héi bÞ x©m kinh tÕ ®−îc kÕt hîp víi sù ph©n phèi<br /> ph¹m. Trong khi ®ã, ë §«ng Nam ¸, c¸c thu nhËp t−¬ng ®èi ®ång ®Òu. Ngay c¶<br /> quyÕt ®Þnh cña nhµ n−íc th−êng bÞ chi khi cã møc thu nhËp cao nh− hiÖn nay,<br /> phèi vµ thao tóng bëi c¸c nhãm lîi Ých, ph©n phèi thu nhËp ë Hµn Quèc vµ §µi<br /> “Chñ nghÜa t− b¶n th©n h÷u” phæ biÕn Loan còng vÉn ®ång ®Òu h¬n so víi<br /> trong nhiÒu n−íc hiÖn nay. Malaysia, Philippines, Thailand,<br /> Singapore vµ ViÖt Nam”.<br /> - HÖ thèng tµi chÝnh: ë §«ng ¸, hÖ<br /> thèng tµi chÝnh n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ vµ - Ngoµi ra, “§«ng ¸ cßn cã thÓ t¹o ra<br /> minh b¹ch h¬n nhiÒu so víi §«ng Nam nh÷ng quyÕt t©m chÝnh trÞ m¹nh mÏ ®Ó<br /> ¸. “C¸c n−íc §«ng ¸ dµnh mét phÇn lín thay ®æi khi cÇn thiÕt”.<br /> thu nhËp quèc d©n cho c¸c ho¹t ®éng Hµn Quèc ®· ph¶n øng mét c¸ch<br /> ®Çu t−, vµ hä ®· ®Çu t− mét c¸ch hiÖu m·nh mÏ tr−íc nh÷ng yÕu kÐm trong<br /> qu¶, nhµ n−íc ®ãng vai trß then chèt cÊu tróc nÒn kinh tÕ mµ hä nhËn ra<br /> trong viÖc ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng ®Ó gi¶m ®−îc tõ cuéc khñng ho¶ng 1997 vµ sau<br /> thiÓu nh÷ng rñi ro cã tÝnh hÖ thèng”. ®ã ®· trçi dËy v÷ng vµng h¬n.<br /> C¸c n−íc §«ng Nam ¸ ®· thµnh 3. Chóng t«i cè g¾ng tãm l−îc mét<br /> c«ng trong viÖc huy ®éng mét tû lÖ ®Çu c¸ch trung thµnh ý kiÕn cña David<br /> t− rÊt cao, nh−ng l¹i thÊt b¹i trong viÖc Dapice vµ c¸c céng sù nh− trªn cèt ®Ó<br /> lÆp l¹i kú tÝch t¨ng tr−ëng cña c¸c n−íc thÊy râ h¬n quan niÖm cña c¸c t¸c gi¶<br /> §«ng ¸, trong ®ã nguyªn nh©n chñ yÕu vÒ ®Æc tr−ng cña m« h×nh ph¸t triÓn<br /> lµ suÊt sinh lîi cña c¸c kho¶n ®Çu t− ë §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸.<br /> c¸c n−íc §«ng Nam ¸ thÊp h¬n nhiÒu.<br /> NÕu c¨n cø vµo c©u ch÷ trong v¨n<br /> Tham nhòng ch¾c ch¾n lµ mét trong<br /> b¶n B¸o c¸o, th× c¸i mµ c¸c t¸c gi¶ gäi lµ<br /> nh÷ng thñ ph¹m.<br /> “®Æc tr−ng”, “®Æc ®iÓm quan träng” cña<br /> - HiÖu n¨ng cña Nhµ n−íc: “Nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸ vµ §«ng<br /> quèc gia §«ng ¸ ®Òu tù hµo v× cã chÝnh Nam ¸, chØ xuÊt hiÖn vµi lÇn. Tuy<br /> phñ n¨ng ®éng, hiÖu qu¶, cã quyÒn n¨ng nhiªn, c¨n cø vµo tinh thÇn chung to¸t<br /> vµ x· héi tiªn tiÕn”. “§Æc tr−ng c¬ b¶n lªn tõ toµn bé B¸o c¸o th× ®Æc tr−ng cña<br /> cña m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸ (®−îc thÓ hai m« h×nh ph¸t triÓn nµy l¹i lµ toµn<br /> VÒ m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸... 11<br /> <br /> bé nh÷ng g× kh«ng thµnh c«ng ë §«ng nh÷ng néi dung ®ã theo yªu cÇu cña<br /> Nam ¸ ®Ó t×m ra nh÷ng quan niÖm, chñ mét bµn luËn vÒ m« h×nh ph¸t triÓn.<br /> tr−¬ng, c¸ch lµm hoÆc hiÖu qu¶,...<br /> kh«ng gièng nhau, tr¸i ng−îc nhau, §Æc tr−ng cña m« h×nh<br /> m©u thuÉn víi nhau... VÒ thùc chÊt, ph¸t triÓn §«ng ¸<br /> ch¼ng qua ®©y chØ lµ ph−¬ng ph¸p so Theo David Dapice<br /> s¸nh trong nghiªn cøu. Ph−¬ng ph¸p vµ c¸c chuyªn gia Harvard<br /> nghiªn cøu nµy cã c¸i hay cña nã lµ cho<br /> 1. §Çu t− m¹nh mÏ cho gi¸o dôc ë tÊt<br /> phÐp lµm lé ra nh÷ng ®iÓm m¹nh, ®iÓm<br /> c¶ c¸c cÊp, cã tÇm nh×n chiÕn l−îc<br /> yÕu, ®Æc biÖt lµ nh÷ng khiÕm khuyÕt,<br /> toµn diÖn cho sù ph¸t triÓn nguån<br /> nh÷ng thiÕu hôt còng nh− nh÷ng c¸i lùc con ng−êi.<br /> ch−a hoµn thiÖn... ë ®èi t−îng ®−îc so<br /> 2. X©y dùng nh÷ng thµnh phè n¨ng<br /> s¸nh. Tuy nhiªn, ph−¬ng ph¸p nµy còng<br /> ®éng vÒ mÆt v¨n hãa, trËt tù vÒ mÆt<br /> cã h¹n chÕ cña nã, ®Æc biÖt khi ng−êi ta x· héi, vµ an toµn vÒ mÆt vÖ sinh,<br /> ®em so s¸nh nh÷ng ®èi t−îng mµ vÒ m«i tr−êng, lµm ®éng lùc cho t¨ng<br /> nguyªn t¾c l¹i kh«ng thÓ so s¸nh víi tr−ëng vµ ®æi míi kinh tÕ.<br /> nhau. VÊn ®Ò nµy t−¬ng ®èi khã, xin<br /> 3. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch kiªn tr× trong<br /> ®−îc bµn trong mét dÞp kh¸c. viÖc theo ®uæi kü n¨ng, c«ng nghÖ vµ<br /> tri thøc tiªn tiÕn ®Ó gióp c¸c doanh<br /> ë ®©y, chóng t«i chØ xin l−u ý r»ng,<br /> nghiÖp cña m×nh.<br /> nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng gièng nhau,<br /> tr¸i ng−îc nhau, m©u thuÉn víi nhau 4. HÖ thèng tµi chÝnh ®Çu t− mét c¸ch<br /> hiÖu qu¶; nhµ n−íc ®ãng vai trß then<br /> mµ David Dapice vµ c¸c céng sù ®em so<br /> chèt trong viÖc ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng<br /> s¸nh gi÷a §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, ch−a ®Ó gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro cã tÝnh<br /> ch¾c ®· ph¶i lµ ®Æc tr−ng cho §«ng ¸ vµ hÖ thèng.<br /> §«ng Nam ¸, cµng ch−a ch¾c ®· ph¶i lµ<br /> 5. Nhµ n−íc cã n¨ng lùc trong viÖc ¸p<br /> ®Æc tr−ng cho 2 lo¹i m« h×nh ph¸t triÓn<br /> ®Æt kû c−¬ng ®èi víi c¸c nhãm lîi<br /> ®−îc gäi lµ §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. C¸i Ých.<br /> mµ §«ng ¸ kh¸c víi §«ng Nam ¸ ch¾c<br /> 6. T¨ng tr−ëng nhanh vÒ kinh tÕ ®−îc<br /> g× ®· lµ ®Æc tr−ng, nÕu cã lµ ®Æc tr−ng<br /> kÕt hîp víi sù ph©n phèi thu nhËp<br /> còng ch¾c g× ®· lµ ®Æc tr−ng cña m« t−¬ng ®èi ®ång ®Òu.<br /> h×nh ph¸t triÓn ®¹i diÖn cho c¶ khu vùc.<br /> 7. Cã thÓ t¹o ra nh÷ng quyÕt t©m<br /> Tuy nhiªn, thùc ra mèi bËn t©m cña chÝnh trÞ m¹nh mÏ ®Ó thay ®æi khi<br /> c¸c t¸c gi¶ kh«ng n»m ë m« h×nh ph¸t cÇn thiÕt.<br /> triÓn víi lý thuyÕt vÒ cÊu tróc vµ logic (cßn n÷a, kú sau ®¨ng tiÕp)<br /> phøc t¹p cña nã. C¸c t¸c gi¶ chó ý ®Õn<br /> thùc tÕ ph¸t triÓn vµ kinh nghiÖm ph¸t<br /> triÓn cña §«ng ¸ mµ ViÖt Nam vµ c¸c Tµi liÖu tham kh¶o<br /> n−íc ®i sau cã thÓ tham kh¶o. Trong 1. B¶n s¾c §µi Loan.<br /> chõng mùc lµm bµi häc kinh nghiÖm cho http://www.bbc.co.uk/vietnamese/s<br /> c¸c n−íc ®i sau, nh÷ng kh¸c biÖt mµ pecials/1053_vietaiwanpage/<br /> David Dapice vµ c¸c céng sù ®· kÕt luËn 2. Bush chøng kiÕn sù “phÊn khëi ë<br /> trong B¸o c¸o, theo chóng t«i, lµ nh÷ng ViÖt Nam”. BBC Vietnamese.com,<br /> néi dung cã ý nghÜa. Xin ®−îc nh¾c l¹i 17/11/2006.<br /> 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2009<br /> <br /> 3. Hyondok Choe. Civil Society and Details?contentId=2648&languageId<br /> Market Economy in Korea. The =4<br /> principle of “Publicity” in the context<br /> 12. Ph¹m Duy HiÓn. Khoa häc vµ ®¹i<br /> of Neo-liberalism. International häc ë ViÖt Nam qua nh÷ng c«ng bè<br /> Conference “Social Responsibility in<br /> quèc tÕ gÇn ®©y.<br /> the context of Market Economy”.<br /> http://www.tiasang.com.vn/Default<br /> Haiphong, Feb., 12-15th, 2009. .aspx?tabid=76&CategoryID=3&New<br /> 4. Lý Quang DiÖu. Cuéc chiÕn ViÖt s=2518.07:54-10/11/2008<br /> Nam cã lîi cho ch©u ¸.<br /> 13. Hong Kong (China SAR).<br /> http://www.bbc.co.uk/vietnamese/v<br /> http://islands.unep.ch/CGF.htm<br /> ietnam/story/2006/10/061013_lee_<br /> warcomment.shtml 14. Hå ThiÖu Hïng. Bµi häc hãa rång<br /> 5. TrÇn H÷u Dòng. D©n chñ vµ ph¸t cña Ireland.<br /> triÓn: Lý thuyÕt vµ chøng cí. T¹p chÝ http://lamhong.sky.vn/archives/40<br /> Thêi ®¹i míi, sè 10, th¸ng 3/2007. 8.10/03/2008<br /> http://www.tapchithoidai.org/Thoi 15. Vò Minh Kh−¬ng. §¼ng cÊp ph¸t<br /> Dai10/200710_THDung.htm#_ftn5 triÓn: ViÖt Nam chän §«ng ¸ hay<br /> 6. TrÇn H÷u Dòng. VÒ kinh nghiÖm §«ng Nam ¸?<br /> ph¸t triÓn: §äc Rodrik vµ Chang, hai http://vietnamnet.vn/chinhtri/2008/0<br /> kÎ nghi ngê. Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi 16. Vò Minh Kh−¬ng. NÒn mãng ph¸t<br /> Gßn, Sè TÕt D−¬ng lÞch 2009. triÓn vµ mÖnh lÖnh c¶i c¸ch.<br /> 7. William Easterly. The Ideology of http://www.tuanvietnam.net/vn/th<br /> Development. Foreign Policy, ongtindachieu/3956/index.aspx.9/6<br /> July/August, 2007. /2008<br /> 8. EIU (Economist Intelligence Unit). 17. Il Houng Lee. ViÖt Nam ®uæi kÞp<br /> Foresight 2020: Economic, industry Singapore: cÇn 197 n¨m.<br /> and corporate trends. www2.dantri.com.vn 16/3/2006.<br /> http://www.eiu.com/site_info.asp?i 18. C. Li. Confucian value and<br /> nfo_name=eiu_Cisco_Foresight_2020 democratic value. The Journal of<br /> &rf=0 Value Inquiry. Vol. 31, No 2, June<br /> 9. Francis Fukuyama. Asian Value and 1997, pp. 183-193.<br /> the Asian Crisis. Commentary, Feb., 19. Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam. C¸c<br /> 1998. môc tiªu thiªn niªn kû. Xãa bá<br /> 10. Francis Fukuyama. Samuel kho¶ng c¸ch thiªn niªn kû. B¸o c¸o<br /> Huntington, 1927-2008. The tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c MDG. H.:2003.<br /> American Interest Online. Dec., 29th,<br /> 20. Litan. NghÞch lý cña chiÕn l−îc ®uæi<br /> 2008. http://the-american-<br /> kÞp – T− duy l¹i m« h×nh ph¸t triÓn<br /> interest.com/contd/?p=688<br /> kinh tÕ dùa vµo nhµ n−íc. Tp. Hå<br /> 11. Harvard University (John F. ChÝ Minh: TrÎ, 2008.<br /> Kennedy School of Government).<br /> 21. Duncan Mavin. Vietnam: what<br /> Ch−¬ng tr×nh ch©u ¸ (2008). Lùa<br /> chän Thµnh c«ng: Bµi häc tõ §«ng ¸ happened to the next Asian Tiger?<br /> Financial Post. December 05, 2008.<br /> vµ §«ng Nam ¸ cho t−¬ng lai cña<br /> ViÖt Nam. 22. Phan Ngäc. V¨n hãa ViÖt Nam thiÕt<br /> http//www.undp.org.vn/undpLive/ tha víi cuéc sèng con ng−êi. V¨n<br /> System/Publications/Publication- nghÖ TrÎ, sè 4, ngµy 23/01/2005.<br /> VÒ m« h×nh ph¸t triÓn §«ng ¸... 13<br /> <br /> 23. Douglas North. Institutions, 32. Dwight Perkins. Industrial and<br /> Institutional Change, and Economic Financial Policy in China and<br /> Performance, New York: Cambridge Vietnam: a New Model or a Relay of<br /> University Press, 1990. the east asian experience (Chapter 6<br /> 24. “¤ng WTO”: Xem l¹i t− duy kinh tÕ in Rethinking the East Asia Miracle,<br /> vµ m« h×nh ph¸t triÓn. edited by Joseph Stiglitz and Shahid<br /> http://www.tuanvietnam.net/vn/su yusuf, World Bank, 2001).<br /> kiennonghomnay/5738/index.aspx<br /> 33. Carl Thayer. ViÖt Nam trong quan<br /> 25. Dwight H. Perkins, David Dapice, hÖ víi ASEAN vµ Trung Quèc.<br /> Jonathan H. Haughton. ViÖt Nam http://www.sgtt.com.vn/Detail23.as<br /> c¶i c¸ch theo h−íng rång bay. H.: px?Columnid=23&newsid=46096&fl<br /> ChÝnh trÞ quèc gia, 1994. d=HTMG/2009/0113/46096<br /> 26. Peter Preston. Development Theory:<br /> An Introduction to the Analysis of 34. TrÇn V¨n Thä. Ph¸t triÓn – Kinh<br /> Complex Change. Wiley-Blackwell, nghiÖm mét sè n−íc ¸ ch©u.<br /> 1996. http://www.tuanvietnam.net/news/<br /> InTin.aspx?alias=nghexemdoc&msgi<br /> 27. Peter Preston. Rethinking<br /> d=4565. 20/8/2008.<br /> Development. Routledge & Kegan<br /> Paul Books Ltd., 1988. 35. Michael P. Todaro. Kinh tÕ häc cho<br /> 28. Martin Rama. Nh÷ng quyÕt s¸ch thÕ giíi thø ba. H.: Gi¸o dôc, 1998.<br /> khã kh¨n: ViÖt Nam trong giai ®o¹n<br /> chuyÓn ®æi. (Commission on Growht 36. UNDP. Human Development Report<br /> and Development. Working paper (2007/2008).<br /> No 40).<br /> http://www.ebook.edu.vn/?page=1.1 37. David G. Victor. Recovering<br /> &view=8154 Substainable Development. Foreign<br /> Affairs, Jan/Feb 2006, Vol. 85, No.1,<br /> 29. William Ratliff. Vietnam's War With p. 91-103.<br /> Progress. The Economics. November<br /> 11, 2008. 38. Y.C. Richard Wong,. Understanding<br /> http://www.feer.com/economics/20 Rapid Economic Growth: A New<br /> 08/november/Vietnams-War-with- Tale of the Four Asian Dragons.<br /> Progress. (HKCER Letters, Vol. 30, January,<br /> 30. Dani Rodrik. East Asian Mysteries: 1995).<br /> Past and Present. http://www.hku.hk/hkcer/articles/<br /> http://www.nber.org/reporter/sprin v30/alwyn.htm<br /> g99/rodrik.html<br /> 39. Robert F. Wescott. Global Economic<br /> 31. Singapore GDP-per capita.<br /> Growth Prospects: 2007 and Beyond.<br /> http://indexmundi.com/singapore/<br /> www.sace.it/GruppoSACE/export/s<br /> gdp_per_capita_(ppp).html<br /> ites/default/download/Wescott2.ppt<br />