T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, ngo¹i ng÷, T.xxII, Sè 4, 2006<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
vÒ viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p D¹y - häc<br />
côm tõ cè ®Þnh tiÕng ph¸p<br />
<br />
NguyÔn H÷u Thä(*)<br />
<br />
1. §Æt vÊn ®Ò (sÐquences figÐes) ®îc x©y dùng dùa<br />
Häc ngo¹i ng÷ lµ tiÕp thu mét trªn mét h×nh ¶nh. §ã cã thÓ lµ thµnh<br />
ph¬ng tiÖn giao tiÕp míi, ph¬ng tiÖn ng÷, ng¹n ng÷ (proverbe), thÝ dô jeter<br />
®ã ®îc thùc hiÖn víi sù tham gia cña l’argent par les fenªtres, µ bon vin point<br />
nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau: ng÷ ©m, ng÷ d’enseigne vµ c¸c qu¸n ng÷ nh un ange<br />
ph¸p, tõ vùng. Xu híng chung cña viÖc passe !, nhng lo¹i trõ c¸c thµnh ng÷<br />
d¹y-häc hiÖn nay lµ tËp trung vµo hai ng÷ ph¸p (locutions grammaticales nh<br />
µ cause de, µ condition de,…). ThuËt ng÷<br />
thµnh tè ®Çu, viÖc d¹y tõ vùng phã mÆc<br />
thêng dïng trong tiÕng Ph¸p lµ<br />
cho ngêi häc tù xoay së víi c¸c ph¬ng<br />
“locution” mµ Tõ ®iÓn Ph¸p-ViÖt, Lª<br />
tiÖn cña m×nh mµ chñ yÕu lµ tõ ®iÓn<br />
Kh¶ KÕ chñ biªn, NXB Khoa häc x· héi,<br />
song ng÷. Trong khi ®ã tõ vùng lµ mét<br />
cho nghÜa lµ “qu¸n ng÷, ng÷”, mét sè<br />
tËp hîp më; viÖc häc tõ vùng ph¶i ®îc<br />
kh¸c dÞch lµ “thµnh ng÷”.<br />
tiÕn hµnh suèt ®êi dï ®ã lµ ngêi níc<br />
Tõ ph¬ng ph¸p ®îc sö dông víi<br />
ngoµi hay ngêi b¶n ng÷. Trong tõ vùng,<br />
nghÜa réng (ph¬ng ph¸p tiÕp cËn),<br />
côm tõ cè ®Þnh (CTC§) g©y nhiÒu khã<br />
nhng kh«ng lo¹i trõ c¸c biÖn ph¸p cô<br />
kh¨n nhÊt, bëi lÏ nã lµ kÕt qu¶ cña sù c«<br />
thÓ ®Ó truyÒn vµ nhËn néi dung míi mµ<br />
®äng vÒ ng«n ng÷ vµ v¨n ho¸.<br />
ngêi ta vÉn gäi lµ ph¬ng ph¸p d¹y häc.<br />
Thùc tÕ gi¶ng d¹y tiÕng Ph¸p cho Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt (ViÖn Ng«n ng÷<br />
thÊy sinh viªn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã 1996, tr. 766), tõ nµy cã hai nghÜa: 1<br />
kh¨n trong viÖc tiÕp thu vèn tõ vùng C¸ch thøc nhËn thøc, nghiªn cøu hiÖn<br />
nµy. Do vËy viÖc nghiªn cøu mét ph¬ng tîng cña tù nhiªn vµ x· héi, thÝ dô:<br />
ph¸p gi¶ng d¹y CTC§ lµ mét vÊn ®Ò cÊp Ph¬ng ph¸p biÖn chøng. 2 HÖ thèng c¸c<br />
b¸ch. Bµi viÕt nµy tr×nh bµy kÕt qu¶ cña c¸ch sö dông ®Ó tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng<br />
mét nghiªn cøu ®· ®îc tiÕn hµnh trªn nµo ®ã: Ph¬ng ph¸p häc tËp. Nh vËy,<br />
®èi tîng lµ sinh viªn Khoa Ng«n ng÷ vµ nghÜa mét liªn quan tíi nhËn thøc, t<br />
V¨n ho¸ Ph¸p Trêng §¹i häc Ngo¹i ng÷ duy; nghÜa hai chØ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ.<br />
- §¹i häc Quèc gia Hµ Néi vµo th¸ng 4<br />
n¨m 2006. 3. Thùc tr¹ng viÖc gi¶ng d¹y côm tõ<br />
cè ®Þnh tiÕng Ph¸p ë khoa Ph¸p<br />
2. Kh¸i niÖm vÒ côm tõ vµ ph¬ng ph¸p<br />
§iÒu ®Çu tiªn lµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña<br />
Côm tõ cè ®Þnh trong nghiªn cøu nµy CTC§ trong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o hiÖn<br />
bao gåm tÊt c¶ c¸c chuçi cè ®Þnh nay ë khoa Ph¸p. Ch¬ng tr×nh ®îc x©y<br />
<br />
(*)<br />
TS., Trung t©m §µo t¹o tõ xa, Trêng §¹i häc Ngo¹i ng÷, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
48<br />
VÒ viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y - häc… 49<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
dùng bao gåm 8 khèi kiÕn thøc lín kh¸c viÖc gi¶ng d¹y CTC§. 10 thµnh ng÷<br />
nhau, trong ®ã khèi kiÕn thøc ng«n ng÷ trong phiÕu ®iÒu tra sinh viªn ®îc lÊy<br />
cã nhiÖm vô cung cÊp cho sinh viªn l¹i ®Ó híng suy nghÜ vµo cïng mét vÊn<br />
nh÷ng kiÕn thøc ë møc ®é dÉn luËn vÒ ®Ò. VÒ ®èi tîng ®iÒu tra, chóng t«i chän<br />
ng«n ng÷ Ph¸p bao gåm c¸c lÜnh vùc: mét c¸ch ngÉu nhiªn c¸c ®ång nghiÖp cã<br />
ng÷ ©m, ng÷ ph¸p, tõ vùng, ng÷ nghÜa, thÓ gÆp ®îc trong mét ngµy t¹i khoa<br />
ph©n tÝch ng«n b¶n v.v… CTC§ ®îc d¹y Ph¸p. Sau ®©y lµ c¸c kÕt qu¶ chÝnh ®·<br />
chñ yÕu trong bé m«n Tõ vùng häc thuéc thu ®îc:<br />
khèi kiÕn thøc ng«n ng÷ (mét ch¬ng cña KÕt qu¶ hai cuéc ®iÒu tra phï hîp víi<br />
Gi¸o tr×nh tõ vùng tiÕng Ph¸p). nhau, vµ ë mét sè ®iÓm chóng bæ sung<br />
§Ó n¾m ®îc mét sè th«ng tin vÒ viÖc cho nhau. Tríc hÕt vÒ vÞ trÝ cña CTC§<br />
d¹y-häc m¶ng kiÕn thøc nµy, chóng t«i tiÕn trong ng«n ng÷, tuyÖt ®¹i ®a sè sinh viªn<br />
hµnh ®iÒu tra ë c¶ gi¸o viªn vµ sinh viªn. vµ gi¸o viªn ®Òu coi chóng lµ nh÷ng ®¬n<br />
VÒ phÝa sinh viªn, chän mét c¸ch vÞ tõ vùng ®Æc biÖt, nhng tû lÖ cña gi¸o<br />
ngÉu nhiªn 2 líp ë mét khèi tõ n¨m thø viªn cao h¬n (gi¸o viªn: 88.88%; sinh<br />
2 ®Õn n¨m thø 4; n¨m thø nhÊt kh«ng viªn: 83.49%). Nh vËy, gÇn 20% sinh<br />
®îc ®iÒu tra víi hai lý do sau: a) Sinh viªn vÉn cha hiÓu ®óng b¶n chÊt ‘®Æc<br />
viªn míi häc ®¹i häc ®îc gÇn mét n¨m, biÖt’ cña CTC§. Vµ mét ®iÒu ®¸ng quan<br />
cha ®ñ tr×nh ®é vÒ kiÕn thøc siªu ng«n t©m lµ nhiÒu sinh viªn coi côm tõ lµ<br />
ng÷ ®Ó ph¸t biÓu vÒ mét vÊn ®Ò tõ vùng nh÷ng ®¬n vÞ tõ vùng ®Æc biÖt, nhng l¹i<br />
cã tÝnh chuyªn s©u. b) Ch¬ng tr×nh cho biÕt chØ dµnh cho chóng “Ýt tÇm quan<br />
tiÕng Ph¸p phæ th«ng cha coi träng viÖc träng” (peu d’importance) trong qu¸<br />
gi¶ng d¹y CTC§. Víi quü thêi gian 6 tr×nh häc tiÕng Ph¸p.<br />
th¸ng häc ë ®¹i häc sinh viªn cha ®îc - §Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é sinh viªn,<br />
lµm quen nhiÒu víi CTC§ díi gãc ®é lý chóng t«i sö dông 10 thµnh ng÷ ®Ó cho<br />
thuyÕt. Do vËy nh÷ng th«ng tin thu ®îc sinh viªn nhËn biÕt víi hai kh¶ n¨ng:<br />
nÕu tiÕn hµnh ®iÒu tra kh«ng cã hµm biÕt nghÜa/kh«ng biÕt nghÜa. Sau ®ã yªu<br />
lîng khoa häc, dÔ dÉn ®Õn nh÷ng kÕt cÇu sinh viªn ®èi chiÕu víi nghÜa cña<br />
luËn thiÕu kh¸ch quan. VÒ néi dung ®iÒu thµnh ng÷ ®Ó kiÓm tra xem nghÜa mµ<br />
tra, chóng t«i muèn thu thËp tÊt c¶ c¸c sinh viªn dµnh cho thµnh ng÷ cã ®óng<br />
th«ng tin liªn quan ®Õn viÖc gi¶ng d¹y víi nghÜa thùc: biÕt ®óng nghÜa/biÕt<br />
CTC§: tõ c¸ch quan niÖm tíi c¸c ph¬ng kh«ng ®óng nghÜa. KÕt qu¶ kh«ng l¹c<br />
ph¸p tiÕp cËn. VÒ h×nh thøc, c©u hái quan: sè “kh«ng biÕt nghÜa” kh¸ cao vµ<br />
trong phiÕu ®iÒu tra lµ c©u hái ®ãng (tr¶ trong sè cho lµ “biÕt nghÜa” th× tû lÖ “biÕt<br />
lêi cã/kh«ng) kÕt hîp víi c©u hái më. VÒ kh«ng ®óng nghÜa” còng rÊt cao. KÕt qu¶<br />
ng«n ng÷ sö dông, c©u hái ®îc so¹n nµy phï hîp víi ®¸nh gi¸ cña gi¸o viªn<br />
b»ng tiÕng Ph¸p, nhng sinh viªn cã thÓ vÒ tr×nh ®é cña sinh viªn.<br />
tr¶ lêi b»ng tiÕng ViÖt.<br />
- VÒ c¸c ph¬ng tiÖn ng÷ nghÜa hãa<br />
§èi víi gi¸o viªn, phiÕu c©u hái còng<br />
CTC§, gi¸o viªn vµ sinh viªn ®Òu coi<br />
®Ò cËp tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi<br />
träng ng÷ c¶nh. §©y lµ mét ®iÒu phÊn<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />
50 NguyÔn H÷u Thä<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
khëi bëi v× tõ vùng nãi chung vµ thµnh ng÷ ®îc d¹y ë n¨m thø ba. Chóng t«i ®Ò<br />
ng÷ nãi riªng ®Òu ph¶i ®îc ®Æt trong nghÞ d¹y CTC§ díi hai h×nh thøc: d¹y<br />
mét t×nh huèng cô thÓ ®Ó gi¶i nghÜa vµ nh mét häc phÇn ®éc lËp ë giai ®o¹n ®Ò<br />
t¸i sö dông chóng trong c¸c giê luyÖn cao vµ d¹y lång ghÐp ngay tõ n¨m thø<br />
tËp trªn líp. nhÊt trong tÊt c¶ c¸c m«n häc.<br />
- VÒ mèi quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ vµ NÕu chØ dµnh mét ch¬ng cho CTC§<br />
v¨n hãa, tÊt c¶ sinh viªn vµ gi¸o viªn ë n¨m thø ba nh hiÖn nay lµ kh«ng ®ñ<br />
®îc hái ®Òu kh¼ng ®Þnh mèi quan hÖ ®èi víi m¶ng tõ vùng lín nµy, cÇn x©y<br />
chÆt chÏ gi÷a ng«n ng÷ vµ v¨n hãa. RÊt dùng mét gi¸o tr×nh riªng. Gi¸o tr×nh<br />
nhiÒu ngêi kh¼ng ®Þnh nh÷ng khã kh¨n míi nµy cã hai môc ®Ých: gióp ngêi häc<br />
vÒ v¨n hãa còng g©y c¶n trë kh«ng kÐm hÖ thèng hãa nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµ<br />
nh÷ng khã kh¨n vÒ ng«n ng÷. NhiÒu ph¸t triÓn ë hä mét n¨ng lùc nhËn biÕt<br />
sinh viªn ®· ®Ò nghÞ t¨ng giê d¹y v¨n c¸c CTC§ trong c¸c v¨n b¶n cña Ph¸p.<br />
hãa. §©y lµ mét ®Ò nghÞ hÕt søc ®óng VËy néi dung cña m«n häc míi nµy sÏ<br />
®¾n, cÇn ®îc ghi nhËn. gåm mét phÇn lý thuyÕt chung vÒ côm tõ<br />
vµ phÇn bµn vÒ tõng lo¹i côm tõ cô thÓ.<br />
- VÒ viÖc gi¶ng d¹y CTC§ mét c¸ch PhÇn hai cã thÓ gåm c¸c lo¹i sau:<br />
hÖ thèng, tÊt c¶ c¸c phiÕu ®iÒu tra ®Òu<br />
a) C¸c chuçi gåm Ýt nhÊt hai tõ<br />
kh¼ng ®Þnh viÖc ®a côm tõ vµo ch¬ng<br />
tr×nh gi¶ng d¹y lµ cÇn thiÕt. NhiÒu gi¸o - Locutions: tourner autour du pot<br />
viªn ®· ®Ò nghÞ nªn b¾t ®Çu d¹y CTC§ - Dictons, proverbes: PauvretÐ n’est<br />
tõ n¨m thø nhÊt. Nh vËy song song víi pas vice, A bon entendeur, salut!<br />
viÖc d¹y trong m«n Tõ vùng häc ë n¨m b) C¸c c©u v¨n ho¸<br />
thø ba, chóng ta nªn d¹y CTC§ tõ n¨m<br />
- Paroles de personnalitÐ: Je dis tout<br />
thø nhÊt díi d¹ng lång ghÐp<br />
haut ce que les autres pensent tout bas.<br />
4. Mét sè ®Ò nghÞ s ph¹m - Slogans: Touche pas à mon pote!, La<br />
propriÐtÐ, c’est le vol.<br />
4.1. Gi¶ng d¹y mét c¸ch hÖ thèng<br />
- Titres de livres: Fort comme la<br />
côm tõ cè ®Þnh<br />
mort, En attendant Godot.<br />
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o hiÖn nay ë c) C¸c cÆp ph¸t ng«n-c¶nh huèng :<br />
khoa Ph¸p cã thÓ ®îc chia lµm hai giai Pardon, Excusez-moi! (pour s’excuser) Je<br />
®o¹n. Giai ®o¹n mét cung cÊp cho sinh vous en prie, De rien (en rÐponse à un<br />
viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ tiÕng remerciement).<br />
Ph¸p. N¨m thø ba vµ n¨m thø t lµ giai<br />
Ngoµi phÇn miªu t¶ truyÒn thèng<br />
®o¹n ®Ò cao vÒ lý thuyÕt vµ thùc hµnh. (®Æc tÝnh có ph¸p-ng÷ nghÜa, mèi quan<br />
Sinh viªn cßn ®îc lµm quen víi v¨n ho¸ hÖ ng«n ng÷-v¨n ho¸), cÇn giíi thiÖu sù<br />
Ph¸p vµ cña c¸c níc kh¸c trong céng phi cè ®Þnh ho¸ (dÐfigement). §©y lµ mét<br />
®ång Ph¸p ng÷ th«ng qua c¸c m«n §Êt hiÖn tîng rÊt phæ biÕn hiÖn nay kh«ng<br />
níc häc, V¨n häc. M«n Tõ vùng häc nh÷ng chØ trong tiÕng Ph¸p mµ c¶ trong<br />
trong ®ã cã mét ch¬ng dµnh cho thµnh tiÕng ViÖt.<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />
VÒ viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y - häc… 51<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
VÒ viÖc d¹y tÝch hîp, «§a viÖc häc v÷ng ®Æc tÝnh cña c¸c ®¬n vÞ tõ vùng ®Æc<br />
thµnh ng÷ vµo ngay ®Çu ch¬ng tr×nh biÖt nµy.<br />
häc ®Ó häc sinh cã ®iÒu kiÖn lµm quen<br />
4.2. Ph©n tÝch tiÒn s ph¹m<br />
dÇn». "Il faut apprendre les locutions<br />
francaises aux ÐlÌves dÌs le Mét vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m ®ã lµ<br />
commencement et surtout les locutions c¸c ph¬ng tiÖn ng÷ nghÜa CTC§. Xu<br />
qu’on utilise souvent dans la vie híng chung cña sinh viªn lµ dùa vµo<br />
quotidienne". §ã chÝnh lµ lêi ®Ò nghÞ cña nghÜa cña c¸c tõ cÊu thµnh ®Ó ®o¸n<br />
hai sinh viªn n¨m thø t ë thêi ®iÓm s¾p nghÜa. Theo chóng t«i, kh«ng nªn lo¹i<br />
kÕt thóc kho¸ häc. Nh vËy viÖc gi¶ng trõ ph¬ng ph¸p nµy bëi lÏ mét thµnh<br />
d¹y côm tõ cÇn ®îc tÝch hîp trong c¸c ng÷ bao giê còng cã hai nghÜa: nghÜa<br />
m«n kh¸c ngay tõ n¨m thø nhÊt, ®Æc ph©n tÝch vµ nghÜa tæng hîp. NghÜa ph©n<br />
biÖt lµ trong m«n Thùc hµnh tiÕng. §iÒu tÝch t¹o nªn h×nh ¶nh, trªn c¬ së ®ã h×nh<br />
nµy hoµn toµn cã thÓ lµm ®îc v× tµi liÖu thµnh nghÜa tæng hîp. Khi dÞch mét<br />
sö dông ë Khoa Ph¸p hiÖn nay hÇu hÕt thµnh ng÷ ra tiÕng níc ngoµi thêng<br />
lµ tµi liÖu thùc. Chóng cã néi dung v¨n ngêi ta dÞch nghÜa ph©n tÝch ®Ó thÓ<br />
hiÖn h×nh ¶nh ®îc sö dông tríc khi<br />
hãa rÊt lín vµ chøa nhiÒu CTC§. Ngoµi<br />
dÞch nghÜa cña thµnh ng÷. C¸ch lµm nµy<br />
ra, c¸c m«n häc kh¸c nh V¨n häc, §Êt<br />
cho thÊy sù kh¸c biÖt, sù ®éc ®¸o cña<br />
níc häc... còng rÊt “®¾c ®Þa” ®Ó d¹y<br />
tõng ng«n ng÷. H¬n n÷a, nhiÒu thµnh<br />
CTC§. ThÝ dô:<br />
ng÷ cã thÓ ®o¸n biÕt ®îc tõ nghÜa cña<br />
Khi nãi vÒ lÞch sö níc Ph¸p, chóng c¸c tõ cÊu thµnh. Do vËy chóng t«i ®Ò<br />
ta hoµn toµn cã thÓ d¹y c¸c thµnh ng÷ cã nghÞ chia c¸c thµnh ng÷ lµm ba lo¹i : lo¹i<br />
nguån gèc tõ c¸c sù kiÖn lÞch sö nh: cã kho¶ng c¸ch lín, lo¹i cã kho¶ng c¸ch<br />
- Etre plus royaliste que le roi nhá, lo¹i cã sù gÇn kÒ gi÷a nghÜa ph©n<br />
(opposition entre royalistes et rÐpublicains) tÝch vµ nghÜa tæng hîp ®Ó cã thÓ chän<br />
mét ph¬ng tiÖn ng÷ nghÜa hãa phï hîp.<br />
- Paris vaut bien une messe (phrase<br />
attribuÐe µ Henri IV au moment de sa 4.2.1. Lo¹i cã kho¶ng c¸ch lín<br />
conversion au catholicisme).<br />
a) Gåm nh÷ng thµnh ng÷ mang ®Æc<br />
Còng nh khi d¹y vÒ th¬ cña La<br />
trng Ph¸p nhÊt. Chóng kh«ng thÓ nhËn<br />
Fontaine: Faire la mouche du coche, Le<br />
biÕt tõ nghÜa cña c¸c tõ cÊu thµnh.<br />
coup de pied de l’©ne.<br />
Chóng gåm c¸c thµnh ng÷ cã nguån gèc<br />
Trong d¹y tÝch hîp còng cÇn híng v¨n hãa b¸c häc.<br />
dÉn cho sinh viªn sù phi cè ®Þnh hãa,<br />
V¨n häc: Souffler le chaud et le froid;<br />
nhng ë møc ®é ®¬n gi¶n. Mét vÊn ®Ò<br />
Se battre contre des moulins à vent.<br />
n÷a ®Æt ra lµ cã nªn ®Þnh s½n mét khèi<br />
lîng côm tõ cÇn d¹y cho sinh viªn tõng ThÇn tho¹i cæ: Nettoyer les Ðcuries<br />
n¨m. Chóng t«i nghÜ lµ kh«ng cÇn thiÕt; d’Augias; Tomber de Charybde en Scylla.<br />
®iÒu quan träng lµ ph¶i gióp sinh viªn cã T«n gi¸o: Ne connaître qqn ni d’Eve,<br />
mét c¸ch tiÕp cËn phï hîp sau khi n¾m ni d’Adam; Passer au dÐluge.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />
52 NguyÔn H÷u Thä<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Muèn hiÓu ®îc c¸c thµnh ng÷ nµy t¹o víi “comme”: Pousser comme un<br />
cÇn hiÓu râ xuÊt xø cña chóng; ®ã lµ c¸c champignon, Trembler comme une<br />
®iÓn cè v¨n häc, t«n gi¸o. feuille. C¸c thµnh ng÷ trªn ®Òu dùa trªn<br />
b) Nh÷ng thµnh ng÷ ®îc cÊu t¹o víi sù so s¸nh h×nh ¶nh. Dï ngêi häc cã<br />
c¸c tõ cæ, víi nghÜa kh«ng cßn th«ng biÕt hoÆc kh«ng biÕt tõ ®i sau comme, hä<br />
dông (archaique) còng thuéc lo¹i cã vÉn cã nhiÒu c¬ héi ®o¸n ®îc nghÜa cña<br />
kho¶ng c¸ch lín; nÕu ngêi häc chØ dùa thµnh ng÷. Trêng hîp ªtre pauvre<br />
vµo nghÜa cña c¸c tõ thµnh tè ®Ó ®o¸n comme Job cã thÓ g©y khã kh¨n v× Job lµ<br />
nghÜa sÏ Ýt cã kh¶ n¨ng thµnh c«ng: mét nh©n vËt trong kinh th¸nh, nhng<br />
Mesurer les autres à son aune, Avoir néi dung ng÷ nghÜa chÝnh cña thµnh ng÷<br />
maille à partir avec qqn. ®· ®îc thÓ hiÖn qua côm ªtre pauvre.<br />
c) Ngoµi hai lo¹i trªn, c¸c thµnh ng÷ b) C¸c thµnh ng÷ kh«ng cã comme<br />
cã nguån gèc d©n téc häc liªn quan tíi C¸c thµnh ng÷ lo¹i nµy còng cã thÓ<br />
c¸ch nh×n sù vËt cña tõng céng ®ång cho ta ®o¸n nghÜa Ýt nhiÒu tõ nghÜa cña<br />
còng g©y khã kh¨n cho ngêi häc. Xin c¸c tõ cÊu thµnh: lu«n lu«n cã mét yÕu tè<br />
nªu mét sè lÜnh vùc: ®Þnh híng cho viÖc ®o¸n nghÜa. Tríc<br />
C¬ thÓ ngêi: Se faire de la bile, hÕt ph¶i kÓ ®Õn c¸c ®éng ng÷, chóng ta<br />
Prendre son pied cã thÓ dùa vµo ®éng tõ ®Ó ph¸t hiÖn<br />
nghÜa cña chóng. ThÝ dô:<br />
QuÇn ¸o: Porter le chapeau, Prendre<br />
une veste 1. DÐcouvrir le pot aux roses<br />
§å ¨n: Traiter qqn aux petits oignons, 2. Discuter sur le sexe des anges<br />
Faire le poireau Ta thÊy néi dung ng÷ nghÜa cña c¸c<br />
§éng vËt: Avoir une araignÐe au thµnh ng÷ nµy n»m kh«ng ph¶i ë ®éng<br />
plafond, Prendre la mouche. tõ mµ lµ ë trong c¸c “bæ ng÷” cña ®éng<br />
tõ. Thµnh ng÷ (1), (2) cã thÓ coi lµ khã<br />
Qua thÝ dô ®Çu ta thÊy ngêi Ph¸p<br />
hiÓu, nhng kho¶ng c¸ch gi÷a nghÜa<br />
coi “mËt” lµ n¬i chøa ®ùng sù lo ©u,<br />
ph©n tÝch vµ nghÜa tæng hîp cã thÓ ®îc<br />
“ch©n” lµ biÓu tîng cña sù ngu dèt,<br />
rót ng¾n bëi sù ®ãng gãp vÒ mÆt ng÷<br />
®ång thêi dïng ®Ó chØ mét phÇn chiÕn lîi<br />
nghÜa cña hai ®éng tõ dÐcouvrir vµ<br />
phÈm ®îc chia. Nh÷ng “c¸ch nh×n sù<br />
discuter.<br />
vËt” nh trªn ch¾c ch¾n sÏ g©y khã kh¨n<br />
cho ngêi níc ngoµi. CÇn lu ý lµ hiÖn tîng nµy chØ x¶y<br />
ra víi c¸c ®éng tõ “®Çy” trong mét sè<br />
4.2.2. Lo¹i cã kho¶ng c¸ch nhá thµnh ng÷. Nh÷ng ®éng tõ avoir, ªtre,<br />
a) C¸c thµnh ng÷ ®îc cÊu t¹o víi faire, xuÊt hiÖn trong rÊt nhiÒu thµnh<br />
cÊu tróc comme + danh tõ ng÷, thêng ®îc coi lµ “rçng” vÒ mÆt<br />
ng÷ nghÜa. NghÜa cña mét ®éng tõ tû<br />
§©y lµ c¸c thµnh ng÷ Ýt nhiÒu cã thÓ<br />
nghÞch víi tÇn sè xuÊt hiÖn cña nã trong<br />
®o¸n ®îc nghÜa tõ c¸c thµnh tè. Tríc<br />
c¸c thµnh ng÷, chóng chØ cã thÓ híng<br />
hÕt ph¶i kÓ ®Õn c¸c thµnh ng÷ ®îc cÊu<br />
sù ®o¸n nhËn cña ngêi häc vÒ mét lÜnh<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />
VÒ viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y - häc… 53<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
vùc kh¸i niÖm nµo ®ã: ªtre vÒ mét tr¹ng ViÖt b»ng: laver son linge sale en famille<br />
th¸i sù vËt, faire vÒ mét hµnh ®éng. vµ ®ãng cöa b¶o nhau. Chóng kh«ng g©y<br />
khã kh¨n cho ngêi häc. Tuy nhiªn ph¶i<br />
4.2.3. Lo¹i cã sù gÇn kÒ lu ý lµ nÕu h×nh ¶nh ®îc sö dông n»m<br />
Cã sù gÇn kÒ gi÷a nghÜa ph©n tÝch vµ trong thùc tÕ níc ngoµi hoµn toµn xa l¹<br />
nghÜa tæng hîp cña thµnh ng÷ khi chóng víi sinh viªn th× chóng vÉn g©y khã<br />
®îc x©y dùng trªn mét h×nh ¶nh Èn dô kh¨n. ThÝ dô, mettre du beurre dans les<br />
kh¸ch quan. Tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn c¸c Ðpinards thËt dÔ hiÓu ®èi víi ngêi<br />
Ph¸p, nhng l¹i khã víi ngêi ViÖt Nam<br />
ng¹n ng÷:<br />
v× hä kh«ng biÕt c«ng thøc nÊu bÕp nµy<br />
Qui sÌme le vent rÐcolte la tempªte cña ngêi Ph¸p.<br />
(gieo giã gÆp b·o). Sau ®ã lµ c¸c thµnh<br />
Trªn ®©y ta ®· xÐt sù gÇn gòi gi÷a<br />
ng÷ nh: Mettre des b©tons dans les<br />
nghÜa ph©n thÝch vµ nghÜa tæng hîp díi<br />
roues, Tirer à qqn une Ðpine du pied.<br />
gãc ®é ý nghÜa, nay xÐt díi gãc ®é h×nh<br />
H×nh ¶nh ®îc sö dông ë ®©y lµ h×nh thøc. Sù gÇn gòi gi÷a nghÜa ph©n thÝch vµ<br />
¶nh kh¸ch quan, nã t¹o ra cho ngêi häc nghÜa tæng hîp ®ã cã thÓ ®îc t¹o ra bëi:<br />
nh÷ng “mèc” ®Ó ghi nhí. Nh÷ng côm tõ . Mèi liªn hÖ logic gi÷a hai yÕu tè cña<br />
dÔ hiÓu nhÊt lµ nh÷ng côm lÊy ng÷ liÖu thµnh ng÷: Parler clair et net, Demander<br />
tõ trong logic cña sù viÖc vµ trong c¸c à cor et à cri<br />
chøc n¨ng phæ qu¸t cña c¸c vËt. ThÝ dô,<br />
. Sù cã mÆt cña c¸c tõ tr¸i nghÜa:<br />
ngêi ta ph¶i h¹ thñ con gÊu råi míi b¸n<br />
Passer du blanc au noir, Peser le pour et<br />
®îc da cña nã; chã víi mÌo thêng thï le contre<br />
ghÐt nhau; löa ®ang ®èt mµ cã thªm dÇu<br />
. Mèi liªn hÖ kh¸ch quan gi÷a hai<br />
th× ch¸y to h¬n. Tríc hÕt h·y kÓ mét sè<br />
yÕu tè (rapport rÐel et objectif): Se<br />
thµnh ng÷ ®îc cÊu t¹o víi c¸c c«ng cô<br />
donner corps et ©me à qqch., Gagner des<br />
lao ®éng: Tenir (ªtre à) la barre, Mettre<br />
mille et des cent.<br />
la charrue avant les bœufs.<br />
Trªn ®©y ta thÊy mèi quan hÖ gi÷a<br />
C¸c thµnh ng÷ nµy vËn hµnh dùa nghÜa ph©n tÝch vµ nghÜa tæng hîp cña<br />
trªn mèi quan hÖ chøc n¨ng gi÷a c¸c thµnh ng÷ kh«ng ®ång nhÊt: cã lóc gÇn<br />
dông cô ®îc dïng. ë ®©u th× con bß kÒ, cã lóc xa c¸ch. Nghiªn cøu mèi quan<br />
còng ®i tríc cµy ®Ó kÐo, nÕu ta ®Æt cµy hÖ nµy kh«ng ph¶i víi môc ®Ých khuyÕn<br />
tríc bß lµ lµm mét viÖc tr¸i kho¸y, còng khÝch ngêi häc ph¸t hiÖn nghÜa cña<br />
nh vËy víi con dao: nÕu dÝ dao vµo cæ ai thµnh ng÷ tõ c¸c tõ cÊu thµnh, mµ chÝnh<br />
tøc lµ ®e do¹ tÝnh m¹ng ngêi ®ã. lµ lêng tríc nh÷ng khã kh¨n hä sÏ gÆp<br />
ph¶i trong qu¸ tr×nh tiÕp xóc víi thµnh<br />
Cã thÓ cïng mét kh¸i niÖm ®îc diÔn<br />
ng÷ tiÕng Ph¸p ®Ó cã gi¶i ph¸p phï hîp.<br />
®¹t b»ng hai h×nh ¶nh kh¸c nhau gi÷a<br />
hai thø tiÕng, nhng kh«ng g©y khã 4.3. C¶nh huèng vµ c¸c ph¬ng tiÖn<br />
kh¨n cho ngêi häc. ThÝ dô, c¸ch nãi ng÷ nghÜa hãa<br />
“gi¶i quyÕt viÖc néi bé trong gia ®×nh”<br />
Trong sè sinh viªn ®îc hái ý kiÕn,<br />
®îc thÓ hiÖn trong tiÕng Ph¸p vµ tiÕng<br />
5.82% sö dông nghÜa cña c¸c tõ cÊu<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />
54 NguyÔn H÷u Thä<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
thµnh ®Ó ®o¸n nghÜa cña thµnh ng÷, hîp víi tõng trêng hîp cña ®¬n vÞ tõ<br />
14.56% sö dông ng÷ c¶nh, 79.61% sö vùng nµy. §iÒu cÇn lu ý lµ gi¸o viªn<br />
dông c¶ hai c¸ch. Nh vËy yÕu tè ng÷ nªn b¾t ®Çu b»ng híng dÉn häc sinh<br />
c¶nh ®· ®îc chó ý. Con sè nµy phï hîp kh¸m ph¸ nghÜa, nhng dï b»ng ph¬ng<br />
víi ý kiÕn cña gi¸o viªn. tiÖn nµo ®Òu ph¶i ®Æt côm tõ trong mét<br />
Ng«n ng÷ kh«ng ph¶i lµ mét tËp hîp t×nh huèng cô thÓ.<br />
tõ mµ lµ mét cÊu tróc víi c¸c mèi liªn hÖ<br />
4.4. Sinh viªn vµ nghiªn cøu khoa häc<br />
chÆt chÏ gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh. Khi<br />
®a vµo sö dông, c¸c yÕu tè ng«n ng÷ C¸c phiÕu ®iÒu tra cho thÊy sinh viªn<br />
g¾n kÕt chÆt chÏ víi ng÷ c¶nh ®Ó h×nh rÊt cã ý thøc vÒ tÇm quan träng cña c«ng<br />
thµnh th«ng ®iÖp thÓ hiÖn ý ®å giao tiÕp t¸c nghiªn cøu khoa häc. Sau ®©y lµ mét<br />
cña ngêi nãi. Ngêi ta thêng ph©n ý kiÕn: Les professeurs donnent des<br />
biÖt: ng÷ c¶nh gåm toµn bé c¸c yÕu tè exercices de recherches. Avec leurs<br />
ng«n ng÷ ®øng tríc vµ sau mét tõ; t×nh indications et aides, les Ðtudiants font<br />
huèng lµ toµn bé c¸c yÕu tè phi ng«n ng÷ eux-mªmes leur travail. NhiÖm vô cña<br />
cïng tham gia vµo viÖc tiÕp nhËn vµ s¶n sinh viªn lµ (tù) häc vµ bíc ®Çu lµm<br />
sinh th«ng ®iÖp ng«n ng÷; ®ã cã thÓ quen víi nghiªn cøu khoa häc. Tù häc<br />
lµ c¸c yÕu tè kh«ng gian vµ thêi gian, c¸c tøc lµ tù vËn ®éng ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p.<br />
mèi quan hÖ t©m lý, x· héi gi÷a c¸c ®èi Chóng t«i thÊy cã thÓ gióp c¸c em theo<br />
t¸c giao tiÕp. Chóng t«i gép hai tõ ®ã c¸c híng nghiªn cøu sau:<br />
thµnh mét tõ chung: c¶nh huèng. 1. Nghiªn cøu ng÷ nghÜa víi hai<br />
Sö dông c¸c thµnh tè cña ng÷ c¶nh h×nh thøc: tõ kh¸i niÖm tíi d¹ng thøc vµ<br />
vµ t×nh huèng ®Ó nhËn biÕt nghÜa cña tõ d¹ng thøc tíi kh¸i niÖm<br />
mét thµnh ng÷ lµ hoµn toµn phï hîp víi 2. DÞch thµnh ng÷ Ph¸p-ViÖt vµ ViÖt-Ph¸p<br />
gi¸o häc ph¸p hiÖn ®¹i, ®iÒu nµy l¹i cµng 2. T×m hiÓu nguån gèc<br />
cÇn thiÕt víi thµnh ng÷, mét lo¹i ®¬n vÞ<br />
3. So s¸nh thµnh ng÷ Ph¸p-ViÖt<br />
tõ vùng ®Æc biÖt lu«n g¾n kÕt víi mét<br />
trong mét sè lÜnh vùc<br />
c¶nh huèng cô thÓ ®Ó hiÖn thùc néi dung<br />
ng÷ nghÜa vµ néi dung dông häc cña m×nh. 4. Nghiªn cøu thµnh ng÷ cña mét<br />
t¸c gi¶.<br />
VÊn ®Ò n÷a ®Æt ra lµ c¸c ph¬ng<br />
ph¸p d¹y-häc víi nghÜa hÑp ®îc nªu ë Nghiªn cøu dùa trªn mèi quan hÖ<br />
môc (2) cã vai trß nh thÕ nµo trong viÖc gi÷a nghÜa vµ h×nh thøc lµ c¸ch lµm dÔ<br />
gi¶ng d¹y CTC§? Cã thÓ gép chóng cã thÓ ®îc ¸p dông nhÊt, ta cã hai<br />
thµnh ba nhãm: Nhãm c¸c ph¬ng ph¸p híng chÝnh:<br />
d¹y-häc sö dông ng«n ng÷, Nhãm c¸c a) Tõ d¹ng thøc tíi kh¸i niÖm<br />
ph¬ng ph¸p d¹y-häc trùc quan, Nhãm (dÐmarche sÐmasiologique)<br />
c¸c ph¬ng ph¸p thùc hµnh. Chóng t«i Cho sinh viªn mét tõ trong tiÕng<br />
cho r»ng tÊt c¶ c¸c nhãm trªn ®Òu cã gi¸ Ph¸p, råi yªu cÇu c¸c em t×m c¸c thµnh<br />
trÞ. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn sö dông cho phï ng÷ ®· häc. §©y lµ mét d¹ng bµi tËp «n<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />
VÒ viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y - häc… 55<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
rÊt tèt c¸c thµnh ng÷ ®· häc. TiÕp ®Õn cã s¸ch, tõ ®iÓn, s¸ch bµi tËp vÒ thµnh ng÷.<br />
thÓ t×m, víi sù trî gióp cña tõ ®iÓn, cña HiÖn nay m¹ng internet ®· trë thµnh tµi<br />
gi¸o viªn, c¸c thµnh ng÷ ®îc cÊu t¹o víi s¶n chung cña nh©n lo¹i, ë ®ã ngêi ta cã<br />
tõ ®ã. Vµ ë møc ®é cao h¬n, cã thÓ yªu thÓ t×m ®îc th«ng tin cña hÇu hÕt c¸c<br />
cÇu c¸c em ph¸t hiÖn ra c¸ch nh×n lÜnh vùc. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ<br />
(vision) cña ngêi Ph¸p ®èi víi sù vËt ®ã: CTC§, nhiÒu s¸ch c«ng cô vÒ thµnh ng÷<br />
mçi vËt thÓ quanh ta cã mét h×nh ¶nh bao gåm gi¶i thÝch nghÜa, giíi thiÖu<br />
v¨n ho¸ trong t©m thøc cña ngêi mçi nguån gèc kÌm theo bµi tËp thùc hµnh<br />
d©n téc. cho phÐp sinh viªn tù ®¸nh gi¸ c«ng viÖc<br />
b) Tõ kh¸i niÖm tíi d¹ng thøc cña m×nh ®· ®îc c«ng bè trªn m¹ng.<br />
(dÐmarche onomasiologique)<br />
5. KÕt luËn<br />
Lµ c¸ch lµm ngîc l¹i, thÝ dô chóng<br />
ta cã thÓ ®a ra kh¸i niÖm “¨n” vµ yªu X¸c ®Þnh ®óng tÇm quan träng cña<br />
cÇu sinh viªn t×m tÊt c¶ c¸c thµnh ng÷ CTC§ trong ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y,<br />
diÔn t¶ hµnh ®éng nµy. HoÆc mét kh¸i biªn so¹n mét gi¸o tr×nh (cã thÓ d¹y nh<br />
niÖm réng h¬n lµ “tuæi trΔ, ë môc tõ nµy mét m«n tù chän), ®a viÖc d¹y-häc<br />
tõ ®iÓn cña Claude Duneton cho c¸c c¸ch CTC§ vµo ngay tõ n¨m thø nhÊt díi<br />
diÔn ®¹t sau: Une fontaine de jouvence, h×nh thøc tÝch hîp, híng dÉn sinh viªn<br />
Jeune chair et vieux poisson, Jeune bois, nghiªn cøu khoa häc trong lÜnh vùc nµy<br />
Il n’a pas encore la coquille hors du cul, Si theo híng ®¬n ng÷ vµ ®èi chiÕu, cung<br />
on lui tordait le nez, il en sortirait du lait... cÊp cho sinh viªn c¸c tµi liÖu cÇn thiÕt<br />
(tõ ®iÓn chuyªn dông, tµi liÖu nghiªn<br />
4.5. T¨ng cêng c¸c ph¬ng tiÖn hç trî<br />
cøu, ®Þa chØ internet) v.v..., ®ã lµ nh÷ng<br />
Qua c¸c phiÕu ®iÒu tra chóng t«i ®Ò xuÊt chÝnh cña nghiªn cøu nµy.<br />
thÊy sinh viªn rÊt thiÕu c¸c nguån häc Côm tõ cè ®Þnh lµ mét lÜnh vùc phøc<br />
liÖu liªn quan tíi m¶ng tõ vùng nµy. §Ó t¹p, gi¶ng d¹y chóng cho sinh viªn ViÖt<br />
lµm ®îc c¸c ®iÒu nãi trªn, cÇn cung cÊp<br />
Nam lµ mét vÊn ®Ò khã. Bµi to¸n kh«ng<br />
cho ngêi häc nh÷ng ph¬ng tiÖn cÇn<br />
chØ cã mét ®¸p sè. Vµ theo chóng t«i, ®¸p<br />
thiÕt. Trong nhiÒu phiÕu ®iÒu tra, sinh<br />
¸n tèi u ph¶i lµ cña nh÷ng ngêi trong<br />
viªn ®Òu coi ®©y lµ mét khiÕm khuyÕt<br />
cña nhµ trêng: tríc hÕt ph¶i cung cÊp cuéc (ngêi d¹y vµ ngêi häc), do vËy<br />
cho hä c¸c tµi liÖu truyÒn thèng nh ph¶i tiÕp tôc l¾ng nghe tiÕng nãi cña hä.<br />
<br />
Tµi liÖu tham kh¶o<br />
<br />
1. Bally Ch., TraitÐ de stylistique franaise, Klincksieck, Paris, 1951, 331p.<br />
2. Fonagy I., Figement et changement sÐmantiques, in La locution entre langue et usages,<br />
Textes rÐunis par Martins-Baltar M., ENS Fontenay Saint-Cloud, Diff. Ophrys, Paris, 1997,<br />
pp.131-164.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />
56 NguyÔn H÷u Thä<br />
<br />
<br />
<br />
3. Galisson R., Les palimpsestes verbaux: des rÐvÐlateurs culturels remarquables mais peu<br />
remarquÐs, in La locution en discours, Textes rÐunis par Martins-Baltar M., ENS Fontenay<br />
Saint-Cloud, Diff. Ophrys, Paris, 1995, pp.41-64.<br />
4. Galisson R., Vers une didactique du français?, Langue française, n° 82, 5/1989, 129p.<br />
5. Galisson R., Des mots pour communiquer, CLE International, Paris, 1983, 159p.<br />
6. Gross G., Les expressions figÐes en français-noms composÐs et autres locutions, Ophrys,<br />
1996, 161p.<br />
7. Gross M., Sur les dÐterminants dans les expressions figÐes, Langages 79, septembre,1985,<br />
pp.89-126.<br />
8. Grunig B.-N., La locution comme dÐfi aux thÐories linguistiques: une solution d’ordre<br />
mÐmoriel? in La locution entre langue et usages, Textes rÐunis par Martins-Baltar M., ENS<br />
Fontenay Saint-Cloud, Diff. Ophrys, Paris, 1997,pp.225-240.<br />
9. Grunig B.-N., Signifiants reçus, processus de saturation et paramÌtres, in Lieux communs-Topoi,<br />
stÐrÐotypes, clichÐs, sous la direction de Ch. Plantin, Ðd. KimÐ, Paris, 1993, pp.103-110.<br />
10. Guiraud P., Les locutions françaises, Que sais-je?, Presses Universitaires de France, 1993, 125p.<br />
11. TrÇn ThÞ TuyÕt Oanh (chñ biªn), Gi¸o tr×nh Gi¸o dôc häc, NXB §¹i häc S ph¹m Hµ Néi, 2005.<br />
12. TrÇn Ngäc Thªm, C¬ së v¨n ho¸ ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc, 1997.<br />
13. Ph¹m ViÕt Vîng, Gi¸o dôc häc, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2002.<br />
<br />
<br />
VNU. JOURNAL OF SCIENCE, Foreign Languages, T.xXII, n04, 2006<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
On the renovation of teaching method<br />
fixed phrases in French Department<br />
<br />
Dr. Nguyen Huu Tho<br />
Centre for Distance Education<br />
College of Foreign Languages - VNU<br />
<br />
The reality of teaching French reveals that students have still met with many<br />
difficulties in accepting fixed phrases. Hence, It’s an urgent problem to do research on<br />
teaching method. This article presents the result of study carried out on the students of<br />
French Department-CFL-VNU in April 2006.<br />
To compile a textbook of fixed phrases ( may be taught as an optional subject ), to<br />
teach phenomena of these fixed phrases right from the beginning of the first year in the<br />
form of integration, to carry out analyzing pre-pedagogy in order to determine suitable<br />
means of semantics, to instruct students to do scientific research in this field of<br />
monolingual language and contrast, to provide students with necessary sources of<br />
learning materials, these are main pedagogical proposals dealt with by the author.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXII, Sè 4, 2006<br />