viêm xoang những điều cần biết: phần 2 - gs.ts. ngô ngọc liễn

PHẪU THUẬT XOANG<br /> Trong viêm m ũi xoang, p h ẫu th u ậ t xoang là biện pháp<br /> cần được đề cập tối, đặc b iệt tro n g quá trìn h hiện nay ở<br /> nưóc ta p h ần lốn các viêm m ũi xoang đều đến muộn,<br /> không được theo dõi điều trị nội khoa tô"t, n h iều trường<br /> hỢp có pôlip m ũi - xoang đã ỏ độ to, rõ.<br /> Trong m ấy năm qua, các cơ sỏ ta i m ũi họng ở nhiều<br /> th à n h phô", tỉn h đã tiến h à n h p h ẫu th u ậ t nội soi xoang<br /> vói ưu điểm ít san g chấn, ít chảy m áu, m ang đến hiệu<br /> quả cao nếu được thự c h iện đúng, tổt.<br /> Tuy nhiên, không nên coi p h ẫu th u ậ t xoang là biện<br /> p háp giải quyết cơ bản, tr iệ t để và m ang lại hiệu quả cho<br /> tấ t cả các viêm m ũi xoang, c ầ n nhó p h ẫu th u ậ t xoang kể<br /> cả p h ẫu th u ậ t nội soi xoang chỉ là lấy p h ần bệnh tích cần<br /> loại bỏ, làm cho các xoang được thông thoáng, dẫn lưu dễ<br /> để tạo điều kiện th u ậ n lợi cho điều trị tạ i chỗ m ũi xoang.<br /> Đe đảm bảo p h ẫu th u ậ t xoang đ ạ t kết quả tô"t, không<br /> chỉ đơn th u ầ n ph ụ thuộc vào điểu kiện kỹ th u ậ t, th ầy<br /> thuôc phẫu th u ậ t m à cơ b ản cần có:<br /> -<br /> <br /> Chỉ định phẫu th u ậ t đúng, hỢp lý.<br /> <br /> - Tìm hiểu đầy đủ các nguyên nhân, yếu tô" gây viêm<br /> m ũi xoang<br /> -<br /> <br /> C huẩn bị trưốc phẫu th u ậ t tô"t.<br /> <br /> - Theo dõi, điều trị, thực hiện tự điều trị, phòng trá n h<br /> tái phát.<br /> <br /> 47<br /> <br /> 1. Khi nào nên phẫu thuật xoang<br /> <br /> Không phải cứ viêm mũi xoang là tiến h àn h p h ẫu<br /> th u ậ t xoang, m à cần có chỉ định đúng, hỢp lý. Do đó<br /> người bệnh cũng cần biết khi nào nên p h ẫu th u ậ t xoang<br /> để đảm bảo có hiệu quả n h ất, v ề cơ bản, lưu ý tói:<br /> - Các viêm mũi xoang khi đã đưỢc điều trị nội khoa<br /> đúng, đầy đủ (toàn th ân , tại chỗ và nguyên nhân) vẫn<br /> không m ang lại hiệu quả, các triệu chứng chính như: chảy<br /> hoặc k h ịt khạc mũi mủ, n g ạt tắc m ũi và nhức đầu không<br /> h ết hoặc trở lại n h an h khi ngừng điều trị. P h ẫu th u ậ t<br /> xoang để tạo th u ậ n lợi cho điều trị nội khoa đ ạt kết quả.<br /> - Niêm mạc xoang đã bị thoái hóa n ặn g (thể hiện qua<br /> phim cắt lớp vi tính), có pôlip mũi xoang to không th ể phục<br /> hồi qua điều trị nội.<br /> - Lỗ thông xoang vói m ũi bị b ít tắc, không thực hiện<br /> được dẫn lưu, có dị hình ở khe giữa gây ản h hưởng rõ (xem<br /> thêm phần nguyên n h ân viêm xoang).<br /> 2. Phương pháp phẫu thuật xoang<br /> <br /> H iện nay ở nước ta các cơ sở tai m ũi họng cũng thực<br /> hiện hai phương pháp p h ẫu th u ậ t xoang;<br /> - P hẫu th u ậ t xoang theo đường mở xoang hàm hay<br /> còn gọi là phương pháp kinh điển vì đã có từ lâu. Trong<br /> chuyên môn gọi là p h át triển tiệ t căn xoang vì qua mở<br /> xoang hàm (bằng đục hoặc khoan th à n h xương m ặt trưốc<br /> xoang cho phép quan sá t được đầy đủ, trực tiếp và dễ dàng<br /> lấy hết được bệnh tích trong xoang. Tuy nhiên, phương<br /> pháp này có nhược điểm :<br /> <br /> 48<br /> <br /> + Do phải đục, khoan xương, cần rạch lợi để kéo<br /> môi, má lên nên đưa tới sưng, nê một bên má vài ngày.<br /> + Ngoài đục mở m ặt trước xoang còn đục để mở một<br /> lỗ thông xoang - mũi mối ở th ấ p gần ngang sau mũi. P hẫu<br /> th u ậ t gây sang chấn nên cũng dễ gây chảy m áu hơn.<br /> + Q ua các khoảng mất xương và việc lây hết niêm<br /> mạc bị tổn thương trong xoang làm chức năng sinh lý của<br /> xoang không như bình thường nên khó thực hiện đưỢc việc<br /> hồi phục hoàn toàn xoang.<br /> P h ẫu th u ậ t chức nàng nội soi xoang thường được<br /> viết tắ t là FESS (Punctional Endoocoy Sinus Surgery). ở<br /> nước ta được gọi tắ t là p h ẫu th u ậ t nội soi xoang - đúng ra<br /> phải là phẫu th u ậ t chức năng xoang vì nhò có ô"ng nội soi,<br /> với đường kính nhỏ 4mm, có độ phóng đại lốn, có m ặt kính<br /> vối các độ nghiêng 0°, 30“, 37“...các dụng cụ vi phẫu nhỏ<br /> nên có ưu điểm.<br /> + P h ẫu th u ậ t hoàn toàn trong lỗ mũi, ít gây sang<br /> chấn, ít chảy m áu, không sưng nề, hồi phục sau 2, 3 ngày.<br /> + Cơ bản do không phải đục xương mở lỗ thông mói<br /> mà chỉ mở rộng lỗ thông mũi xoang tự nhiên nên đảm bảo<br /> được sự dẫn tru y ền sinh lý của xoang.<br /> + Hơn nữa, nhờ có độ phóng đại lớn nên người mô có<br /> th ể chọn lọc được chỉ lấy đi phần bệnh tích, giữ lại phần<br /> bình thường, đảm bảo p h ẫu th u ậ t xoang hồi phục lại chức<br /> n àng sinh lý, làm sạch, làm ấm, làm ẩm, dẫn lưu của<br /> đường hô hấp trên.<br /> Tuy nhiên, phẫu th u ậ t nội soi chức n ăn g xoang cũng<br /> có nhữ ng h ạ n chế:<br /> <br /> 49<br /> <br /> + Do vậy mô hẹp, vào xoang qua lỗ tự nhiên, dù có<br /> được mở rộng thêm nhưng cũng h ạ n chế quan sá t và thao<br /> tác lấy bỏ bệnh tích, n h ấ t là với bệnh tích nhiều, lớn ở góc<br /> khuất.<br /> + Do không quan sá t được trực tiếp, đường vào nhỏ<br /> nên nếu không được nghiên cứu trước các b ất thường trê n<br /> phim cắt lốp vi tín h có th ể gây ta i biến trong p h ẫu th u ậ t,<br /> m ặt khác khi bệnh tích đã ra ngoài xoang thường không<br /> xử lý được.<br /> 3. Chỉ định phẫu thuật xoang<br /> <br /> Với các th u ậ n lợi và các h ạ n ch ế của từ n g phương p h áp<br /> đã nêu nên không p h ải p h ẫu th u ậ t nội soi chức n ă n g là<br /> tu y ệ t đốì tố t cho mọi trư ờ ng hỢp viêm m ũi xoang, cũng<br /> như p h ẫu th u ậ t mở xoang hàm là chỉ thự c h iện k h i không<br /> có điều kiện p h ẫu th u ậ t chức năng. Mặc dù m ặ t tiế n bộ,<br /> ưu th ế của p h ẫu th u ậ t chức n àn g n h ư ng vẫn cần tôn<br /> trọng các chỉ định p h ẫu th u ậ t, không nên ham , n h ấ t th iế t<br /> xin “mổ nội soi”.<br /> -<br /> <br /> P h ẫu th u ậ t mỏ xoang hàm được chỉ định khi:<br /> <br /> + Bệnh tích trong xoang quá lốn; pôlip, u quá to, từ<br /> lâu, khó xác định chân bám , vị trí xuâ't phát.<br /> + Với các trường hỢp nghi ngại có thể là ác tính, u dễ<br /> chảy máu, làm phẫu thuật mở xoang hàm thuận lợi và đạt<br /> hiệu quả hơn.<br /> + Các trường hỢp viêm xoang do nấm, khi nấm đã<br /> lan tràn; viêm xoang do răng có lỗ rò dưối xoang cần bít<br /> lấp, mổ nội soi khó lấy đưỢc hết mà dễ tái phát.<br /> <br /> 50<br /> <br /> - P h ẫu th u ậ t nội soi chức năng được chỉ định với hai<br /> loại chính:<br /> + Mở rộng lỗ thông mũi xoang đơn th u ầ n nhằm giải<br /> phóng các b ít tắc, lấy các dị hình làm hẹp lỗ thông để đảm<br /> bảo được dẫn lưu tô"t xoang ra mũi, đưa được thuốc vào<br /> xoang nhằm làm h ết dần viêm xoang, phục hồi lại chức<br /> năng của xoang.<br /> + Mở rộng lỗ thông và lây bỏ bệnh tích trong xoang<br /> như pôlip (chưa quá to), phần niêm mạc đã bị thoái hóa<br /> chủ yếu ở xoang sàng (trước và sau) và xoang hàm .<br /> Vì là p h ẫu th u ậ t chức n ăn g nén mục đích không phải<br /> là lấy h ế t bệnh tích m à chỉ lấy p h ần nào không còn khả<br /> n ăn g khôi phục m à chủ yếu là mở rộng lỗ thông mũi<br /> xoang tự nhiên, tạo cơ sở th u ậ n lợi cho điều trị nội khoa.<br /> 4. Cẩn chuẩn bị tốt cho phẫu thuật xoang<br /> <br /> Đe đảm bảo hiệu quả phẫu thuật xoang cần chuẩn bị<br /> chu đáo, tránh tình trạng khi phát hiện đưỢc bệnh vội<br /> vàng xin mô ngay. Cơ bản cần:<br /> - Điều trị nội<br /> không có tìn h trạ n g<br /> nể vùng xoang ...),<br /> xoang, đảm bảo cho<br /> tô"t sau mổ.<br /> <br /> khoa đầy đủ trước mổ để đảm bảo<br /> viêm cấp ở xoang (sốt, đau nhức, sưng<br /> làm hết, giảm phù nề, x u ất tiết mũi<br /> p h ẫu th u ậ t được th u ậ n lợi và hồi phục<br /> <br /> - Cần được khám cẩn th ậ n bằng nội soi mũi xoang:<br /> chụp cắt lớp vi tín h mũi xoang (nhất là các trường hỢp<br /> p hẫu th u ậ t nội soi xoang) để thấy được đầy đủ tìn h trạn g<br /> xoang, trá n h tai biến, sót bệnh tích khi mổ.<br /> - P h á t hiện đầy đủ các bệnh toàn th â n là nguyên<br /> n h ân hay ảnh hưởng tới viêm mũi xoang như dị ứng, hen,<br /> <br /> 51<br /> <br />