Xã hội học và phát triển nông thôn Việt Nam: Thách thức và triển vọng - Tô Duy Hợp

4 X· héi häc sè 3 (83), 2003<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> X· héi häc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n viÖt nam -<br /> th¸ch thøc vµ triÓn väng<br /> <br /> T« Duy Hîp<br /> <br /> <br /> Ngay tõ thËp kû 60 cña thÕ kû XX ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu x· héi<br /> häc vÒ chñ ®Ò ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt nam. Tiªu biÓu lµ “Kh¶o cøu x· héi häc vµ<br /> c¸c vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng th«n ë §«ng Nam ¸” cña tËp thÓ t¸c gi¶ ngoµi n−íc vµ<br /> trong n−íc: K. F. Walker, Vò Quèc Thóc v.v… (BØ, Unesco, 1963). Mét khung lý<br /> thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n ®· ®−îc x¸c lËp<br /> vµ ®−îc vËn dông vµo tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt nam. VÒ mÆt lý thuyÕt, c¸c t¸c gi¶<br /> ®· dùa ch¾c trªn lý thuyÕt hiÖn ®¹i hãa, song ®· cè g¾ng v−ît qua h¹n chÕ cña quan<br /> ®iÓm vÞ téc (coi T©y ¢u lµ trung t©m vµ x· héi c«ng nghiÖp - ®« thÞ ¢u - Mü lµ mÉu<br /> h×nh duy nhÊt cña x· héi hiÖn ®¹i), thay thÕ vµo ®ã b»ng quan ®iÓm t−¬ng ®èi v¨n<br /> hãa, t«n träng b¶n s¾c v¨n hãa truyÒn thèng cña c¸c d©n téc ph−¬ng §«ng nãi chung,<br /> d©n téc ViÖt nam nãi riªng. Tõ ®ã suy ra, m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt nam<br /> ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng nÐt ®Æc thï kh¸c xa so víi m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n T©y<br /> ¢u vµ B¾c Mü. C¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt biÖn chøng nµy ®−îc triÓn khai nhÊt qu¸n víi<br /> c¸ch tiÕp cËn kÕt hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p vµ kü thuËt nghiªn cøu x· héi häc n«ng<br /> th«n, trong ®ã râ nhÊt lµ sù kÕt hîp gi÷a ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng (®iÒu tra x· héi<br /> häc) vµ ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh (®iÒn d· d©n téc häc).<br /> Khung ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc kÕt hîp ®Þnh l−îng vµ ®Þnh tÝnh<br /> ®· ®−îc thao t¸c kh¸ thµnh c«ng trong c«ng tr×nh cña F. Houtart vµ G. Lemercinier<br /> “H¶i V©n - Mét x· ë ViÖt Nam. §ãng gãp cña x· héi häc vµo viÖc nghiªn cøu nh÷ng sù<br /> qu¸ ®é” (§¹i häc Louvain, BØ, 1980). Tuy nhiªn, vÒ mÆt lý thuyÕt, c¸c t¸c gi¶ Houtart<br /> vµ Lemercinier ®· dùa ch¾c trªn c¬ së lý thuyÕt t©n m¸c-xÝt vµ cè g¾ng vËn dông vµo<br /> tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt nam, khi nªu ra vµ nghiªn cøu gi¶i quyÕt nan ®Ò1 biÖn<br /> chøng: xo¸ bá - xuÊt hiÖn trong tiÕn tr×nh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng chñ<br /> nghÜa x· héi ë n«ng th«n qu¸ ®é bá qua h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi t− b¶n chñ nghÜa<br /> tiÕn th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam tr−íc thêi kú §æi míi.<br /> Khung lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc n«ng th«n ViÖt Nam<br /> ®· ®−îc x¸c lËp vµ b−íc ®Çu triÓn khai thµnh c«ng qua hai c«ng tr×nh c¬ b¶n nªu<br /> trªn ®· cho ta bµi häc ban ®Çu rÊt quan träng. §ã lµ: 1/ Cã thÓ vËn dông thµnh c«ng<br /> c¸c lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc ph−¬ng T©y vµo tr−êng hîp x·<br /> <br /> <br /> 1<br /> Nan ®Ò tøc lµ vÊn ®Ò nan gi¶i.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  T« Duy Hîp 5<br /> <br /> héi ViÖt Nam nãi chung vµ n«ng th«n ViÖt Nam nãi riªng; 2/ Kh«ng cã mét lý thuyÕt,<br /> mét ph−¬ng ph¸p x· héi häc ph−¬ng T©y cæ ®iÓn nµo duy nhÊt thÝch hîp cho tr−êng<br /> hîp n«ng th«n ViÖt Nam, bëi v× n«ng th«n ViÖt Nam qu¸ phøc t¹p so víi c¸c chñ<br /> thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p luËn ®¬n gi¶n hãa trong x· héi häc ¢u - Mü cæ ®iÓn (kiÓu nh−<br /> chñ nghÜa cÊu tróc, chñ nghÜa chøc n¨ng, chñ nghÜa hµnh vi, chñ nghÜa lÞch sö<br /> v.v…); 3/ Ngay c¶ c¸c lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc ph−¬ng T©y<br /> phi cæ ®iÓn kiÓu nh− lý thuyÕt hiÖn ®¹i hãa c¶i tiÕn, lý thuyÕt t©n m¸c-xÝt v.v… còng<br /> chØ thÝch hîp phÇn nµo cho tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam.<br /> Mét th¸ch thøc to lín ®èi víi giíi x· héi häc ViÖt Nam h·y cßn non trÎ lµ<br /> kh«ng nh÷ng ph¶i biÕt c¸ch vËn dông s¸ng t¹o c¸c lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn<br /> cøu x· héi häc ¢u - Mü vµo tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam mµ h¬n thÕ n÷a cßn lµ<br /> ph¶i nç lùc x©y dùng lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc thÝch hîp cho<br /> tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam.<br /> §· h¬n 20 n¨m qua, thÕ hÖ tiÕp nèi thÕ hÖ (bao gåm c¶ ba thÕ hÖ: thÕ hÖ ®Çu<br /> tiªn lµ nh÷ng ng−êi lµm x· héi häc nh−ng kh«ng ®−îc ®µo t¹o ®¹i häc x· héi häc; thÕ<br /> hÖ tiÕp theo lµ nh÷ng cö nh©n khoa häc kh¸c x· héi häc ®−îc ®µo t¹o trë thµnh th¹c<br /> sü, tiÕn sü x· héi häc; vµ thÕ hÖ thø ba lµ thÕ hÖ th¹c sü, tiÕn sü x· héi häc chÝnh<br /> ng¹ch tõ cö nh©n x· héi häc) ®· triÓn khai nhiÒu ®Ò tµi, dù ¸n nghiªn cøu x· héi häc<br /> n«ng th«n nh»m mét mÆt x©y dùng, hoµn thiÖn kho d÷ liÖu x· héi häc n«ng th«n<br /> ViÖt Nam vµ mÆt kh¸c ®ãng gãp vµo khung lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x·<br /> héi häc thÝch hîp víi n«ng th«n ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh §æi míi.<br /> Mét sè c«ng tr×nh quan träng ®· ®−îc c«ng bè. C«ng tr×nh luËn ¸n tiÕn sü khoa<br /> häc cña Bïi Quang Dòng “Sù ph¸t triÓn x· héi cña n«ng th«n ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn<br /> chuyÓn ®æi kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng” (1996) lµ cét mèc quan träng, gãp phÇn<br /> x©y dùng khung lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc thÝch hîp cho tr−êng<br /> hîp n«ng th«n ViÖt Nam. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu X· héi häc d©n sè (Ph¹m BÝch San,<br /> §Æng Nguyªn Anh, Ph¹m §×nh Huúnh…), X· héi häc gia ®×nh (§ç Th¸i §ång, T−¬ng<br /> Lai, Ph¹m V¨n BÝch, Vò TuÊn Huy, Vò M¹nh Lîi, KhuÊt Thu Hång…), X· héi häc v¨n<br /> hãa (Mai V¨n Hai, NguyÔn §øc TruyÕn…), X· héi häc phóc lîi x· héi (Bïi ThÕ<br /> C−êng…), X· héi häc truyÒn th«ng ®¹i chóng (Mai Quúnh Nam, Tr−¬ng Xu©n<br /> Tr−êng…), X· héi häc c«ng t¸c x· héi (Bïi ThÕ C−êng, NguyÔn An LÞch…), X· héi häc<br /> qu¶n lý x· héi (NguyÔn §×nh TÊn, Vò Hµo Quang…), X· héi häc y tÕ vµ ch¨m sãc søc<br /> khoÎ (Vò Ph¹m Nguyªn Thanh, TrÞnh Hoµ B×nh…), X· héi häc thanh niªn (§Æng C¶nh<br /> Khanh…), X· héi häc lao ®éng (T«n ThiÖn ChiÕu…) v.v… ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tiÕn<br /> tr×nh hoµn thiÖn khung lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc thÝch hîp<br /> tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i<br /> hãa. Phßng X· héi häc n«ng th«n (T« Duy Hîp, §ç Thiªn KÝnh vµ c¸c céng sù) h¬n 10<br /> n¨m qua ®· triÓn khai ®ång thêi hai h−íng nghiªn cøu: mét mÆt lµ tiÕp cËn vÜ m«, kÕt<br /> qu¶ tiªu biÓu lµ c«ng tr×nh “LuËn cø khoa häc cho viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch x· héi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 6 X· héi häc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam - th¸ch thøc vµ triÓn väng<br /> <br /> nh»m ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n ngµy nay” (NhiÖm vô cÊp Bé 2001), vµ mÆt<br /> kh¸c lµ nh÷ng nghiªn cøu tr−êng hîp, tiªu biÓu lµ “Tam s¬n - truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i”<br /> (1993), “Ninh hiÖp - truyÒn thèng vµ ph¸t triÓn” (1997) v.v… Chñ ®Ò ph¸t triÓn céng<br /> ®ång lµng - x· lµ tiªu ®iÓm cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu x· héi häc gÇn ®©y. Tiªu biÓu<br /> lµ “Sù biÕn ®æi lµng - x· ViÖt Nam ngµy nay ë ®ång b»ng s«ng Hång” (T« Duy Hîp vµ<br /> céng sù, 2000), “Quan hÖ dßng hä ë ch©u thæ ®ång b»ng s«ng Hång” (Mai V¨n Hai vµ<br /> Phan §¹i Do·n, 2000) vµ “§Þnh h−íng ph¸t triÓn lµng - x· ®ång b»ng s«ng Hång ngµy<br /> nay” (T« Duy Hîp vµ céng sù, 2003) v.v… Chñ ®Ò ®« thÞ hãa g¾n víi c«ng nghiÖp hãa vµ<br /> hiÖn ®¹i hãa ®· ®−îc phßng X· héi häc ®« thÞ triÓn khai m¹nh mÏ. Nh÷ng kÕt qu¶<br /> nghiªn cøu quan träng cña c¸c chuyªn gia x· héi häc ®« thÞ (TrÞnh Duy Lu©n, NguyÔn<br /> H÷u Minh, NguyÔn Xu©n Mai, NguyÔn Quang Vinh…) ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù ®Þnh<br /> h−íng m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam trong chiÕn l−îc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam ngµy nay.<br /> Nh÷ng nç lùc c¸ nh©n vµ tËp thÓ nghiªn cøu x· héi häc n−íc ta liªn tôc trong<br /> nh÷ng thËp kû võa qua ®· gîi më con ®−êng tiÕn lªn phÝa tr−íc. Mét khung lý thuyÕt<br /> vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc thÝch hîp tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam<br /> ®ang ph¸t triÓn dÇn dÇn ®−îc kiÕn t¹o theo nguyªn t¾c võa thiÕt kÕ võa thi c«ng. T−<br /> t−ëng chØ ®¹o xuyªn suèt khung lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc<br /> n«ng th«n nãi chung, x· héi häc ph¸t triÓn n«ng th«n nãi riªng lµ tiÕp cËn tæng - tÝch<br /> hîp h¹t nh©n hîp lý cña tÊt c¶ c¸c lý thuyÕt, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc<br /> thÝch hîp cho tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam. C¸ch tiÕp cËn nµy phï hîp víi trµo<br /> l−u hiÖn ®¹i nhÊt (phi cæ ®iÓn) cña x· héi häc ph−¬ng T©y (¢u - Mü). §ã lµ nh÷ng kÕt<br /> qu¶ tÝch hîp t¸c nh©n - cÊu tróc (agency - structure), vi m« - vÜ m« (micro - macro),<br /> chøc n¨ng - xung ®ét (function - conflict) vµ tæng hîp thùc chøng luËn - ph¶n thùc<br /> chøng luËn (positivism - antipositivism) trong lý luËn còng nh− ph−¬ng ph¸p luËn<br /> nghiªn cøu x· héi häc ®−¬ng ®¹i. C¸ch tiÕp cËn nµy còng phï hîp víi sù chuyÓn ®æi<br /> khung mÉu2 lý thuyÕt vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn n«ng th«n mµ c«ng tr×nh tiªu biÓu<br /> nhÊt lµ cña Andrew Shepherd “Ph¸t triÓn n«ng th«n bÒn v÷ng”3. Theo ®ã th×, thùc<br /> chÊt cña sù chuyÓn ®æi khung mÉu ph¸t triÓn n«ng th«n ®ã lµ tõ quan ®iÓm ph¸t<br /> triÓn c«ng nghÖ b»ng kü thuËt c«ng nghiÖp tíi quan ®iÓm ph¸t triÓn h÷u c¬ (organic)<br /> hay toµn thÓ (holistic), hoµn thiÖn bÒn v÷ng h¬n lµ ch¹y theo lîi nhuËn nh− môc ®Ých<br /> cøu c¸nh; tõ quan ®iÓm kü trÞ vµ kh«ng tham gia tíi quan ®iÓm tham gia qu¶n lý sù<br /> ph¸t triÓn; tõ kiÓm so¸t nguån lùc b»ng c¸c tæ chøc réng lín tíi qu¶n lý nguån lùc<br /> b»ng c¸c tæ chøc ®Þa ph−¬ng, céng ®ång b¶n ®Þa. Nh− vËy lµ cÇn cã sù tæng - tÝch hîp<br /> c¸c lý thuyÕt ph¸t triÓn x· héi ®−¬ng ®¹i (lý thuyÕt hiÖn ®¹i hãa: W.W. Rostow<br /> (1960), S.N. Eisenstadt (1966); lý thuyÕt vÒ sù phô thuéc: A.G. Frank (1969); lý<br /> thuyÕt vÒ sù kÐm ph¸t triÓn trong hÖ thèng thÕ giíi: I. Wallerstein (1974)), c¸c lý<br /> <br /> <br /> 2<br /> Paradigm = khung mÉu<br /> 3<br /> Andrew Shepherd. Sustainable rural development. Macmillan Press Ltd. London, 1998.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  T« Duy Hîp 7<br /> <br /> thuyÕt ph¸t triÓn n«ng th«n ®−¬ng ®¹i (lý thuyÕt ®Ò cao vai trß cña n«ng nghiÖp<br /> trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa: B. Johnston, J. Mellor; lý<br /> thuyÕt bá qua khu vùc n«ng nghiÖp nh¶y th¼ng vµo c«ng nghiÖp, dÞch vô: W.W.<br /> Rostow; lý thuyÕt kÕt hîp hµi hoµ gi÷a n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp, n«ng th«n - ®«<br /> thÞ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi; E. Schumacher). VÒ mÆt ph−¬ng ph¸p<br /> luËn nghiªn cøu x· héi häc, sù chuyÓn ®æi tõ khung mÉu ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn<br /> cøu kh«ng tham gia sang khung mÉu ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu tham gia lµ mét<br /> cuéc c¸ch m¹ng trong x· héi häc ®−¬ng ®¹i vµ qua thö nghiÖm b−íc ®Çu ph−¬ng<br /> ph¸p luËn nghiªn cøu tham gia rÊt thÝch hîp víi tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam.<br /> Th¸ch thøc rÊt to lín, bëi v× giíi x· héi häc n−íc ta ph¶i ch¹y ®ua trªn ®−êng<br /> ®ua ®i vµo hiÖn ®¹i hãa víi khung mÉu hiÖn ®¹i nhÊt (x· héi häc phi cæ ®iÓn) vµ h¬n<br /> thÕ n÷a cßn ph¶i nç lùc n©ng cao n¨ng lùc nghiªn cøu lý thuyÕt vµ thùc nghiÖm x·<br /> héi häc nh»m hoµn thiÖn khung mÉu tæng - tÝch hîp lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p<br /> nghiªn cøu x· héi häc thÝch hîp tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn, ®ãng<br /> gãp thiÕt thùc vµo chiÕn l−îc ph¸t triÓn tæng hîp kinh tÕ - x· héi n«ng th«n ViÖt Nam.<br /> §Þnh ®Ò tæng qu¸t nhÊt cña khung mÉu lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> x· héi häc thÝch hîp tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn, theo t«i, lµ n«ng<br /> th«n ViÖt Nam cã b¶n chÊt hçn hîp, víi biÓu hiÖn tËp trung nhÊt lµ l−ìng tÝnh m©u<br /> thuÉn thèng nhÊt gi÷a n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp, víi hai m« h×nh tiªu biÓu lµ<br /> n«ng th«n träng n«ng vµ n«ng th«n träng phi n«ng; sù ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam<br /> thùc chÊt lµ sù thay ®æi b¶n chÊt hçn hîp träng n«ng vµ träng phi n«ng nµy. §ã thùc<br /> chÊt lµ sù chuyÓn ®æi kÐp: mét mÆt tõ n«ng th«n hçn hîp cò sang n«ng th«n hçn hîp<br /> míi, cã thÓ vÉn duy tr× träng n«ng nh−ng thay ®æi tr×nh ®é n«ng nghiÖp, tõ n«ng<br /> nghiÖp tù cung tù cÊp sang n«ng nghiÖp hµng hãa, tõ n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn<br /> sang n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, nh−ng còng cã thÓ thay ®æi khinh - träng, nh− tõ träng<br /> n«ng sang träng phi n«ng hoÆc ng−îc l¹i; mÆt kh¸c, tõ h×nh th¸i x· héi n«ng th«n -<br /> n«ng nghiÖp chuyÓn h¼n sang h×nh th¸i x· héi ®« thÞ - c«ng nghiÖp, nghÜa lµ thay thÕ<br /> n«ng th«n - n«ng nghiÖp b»ng ®« thÞ - c«ng nghiÖp. Nãi kh¸c ®i, ph¸t triÓn n«ng th«n<br /> lµ sù phñ ®Þnh n«ng th«n. Nh−ng sù phñ ®Þnh ®ã cã hai lo¹i: lo¹i phñ ®Þnh cã kÕ thõa<br /> b¶n chÊt cò, v−ît gép = tha hãa kh«ng hoµn toµn (n«ng th«n cò sang n«ng th«n míi) vµ<br /> lo¹i phñ ®Þnh thay thÕ b¶n chÊt cò b»ng b¶n chÊt míi, v−ît bá = tha hãa hoµn toµn<br /> (n«ng th«n-n«ng nghiÖp sang ®« thÞ-c«ng nghiÖp). Ph−¬ng thøc ph¸t triÓn chÝnh lµ c¸c<br /> qu¸ tr×nh thÞ tr−êng hãa, ®« thÞ hãa, c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, quèc tÕ hãa, toµn<br /> cÇu hãa,... C¸c qu¸ tr×nh nµy cã hai møc ®é: cao ®é vµ cùc ®é. Cao ®é th× n«ng th«n vÉn<br /> lµ n«ng th«n, nh−ng cùc ®é th× n«ng th«n - n«ng nghiÖp chuyÓn hãa thµnh phi n«ng<br /> th«n - n«ng nghiÖp = ®« thÞ - c«ng nghiÖp.<br /> C¬ së lý luËn cña khung mÉu lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc<br /> thÝch hîp tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn lµ lý thuyÕt toµn thÓ biÖn<br /> chøng hÖ thèng cã ph©n biÖt, ®iÒu chØnh hoÆc thay ®æi khinh - träng. Mét c¸ch t−¬ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  8 X· héi häc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam - th¸ch thøc vµ triÓn väng<br /> <br /> øng, c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn cña khung mÉu lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x·<br /> héi häc thÝch hîp tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn lµ toµn ®å biÖn chøng<br /> hÖ thèng x· héi cã ph©n biÖt, thay ®æi hoÆc ®iÒu chØnh khinh-träng. L−îc ®å t−¬ng quan<br /> gi÷a c¸c biÕn (biÕn ®éc lËp - biÕn phô thuéc - biÕn can thiÖp) lµ mét khung kh¸i niÖm mµ<br /> qua ®ã nhµ x· héi häc thùc hiÖn thao t¸c toµn ®å biÖn chøng hÖ thèng ph¸t triÓn x· héi<br /> nãi chung, toµn ®å biÖn chøng hÖ thèng ph¸t triÓn x· héi n«ng th«n nãi riªng.<br /> L−îc ®å t−¬ng quan gi÷a c¸c biÕn trong nghiªn cøu x· héi häc thÝch hîp<br /> tr−êng hîp n«ng th«n ViÖt Nam cã d¹ng sau ®©y:<br /> <br /> <br /> BiÕn phô thuéc<br /> <br /> <br /> <br /> Sù ph¸t triÓn n«ng th«n VN lµ<br /> BiÕn ®éc lËp mét qu¸ tr×nh kÐp<br /> HÖ qu¶ cña biÕn<br /> phô thuéc<br /> 1. ChuyÓn ®æi tõ NT cò sang<br /> NT míi:(tõ TT ®Õn H§, tõ HÖ qu¶ tÝch cùc/<br /> Nh÷ng nh©n tè kinh tÕ-x·<br /> bao cÊp ®Õn thÞ tr−êng<br /> héi tiªu cùc<br /> XHCN), bao gåm:<br /> 1. Sù l·nh ®¹o cña §¶ng - ChuyÓn ®æi kinh tÕ NT 1. TÝch cùc:<br /> CSVN vµ qu¶n lý cña Nhµ - ChuyÓn ®æi chÝnh trÞ NT<br /> n−íc ®Þnh h−íng XHCN - Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo<br /> - ChuyÓn ®æi x· héi NT<br /> 2. TruyÒn thèng lÞch sö ViÖt - N©ng cao chÊt l−îng<br /> - ChuyÓn ®æi v¨n hãa NT cuéc sèng NT-NN<br /> Nam T¸c ®éng T¸c ®éng<br /> - ChuyÓn ®æi con ng−êi NT 2. Tiªu cùc:<br /> 3. ThÞ tr−êng<br /> 4. Th«ng tin, khoa häc,c«ng 2. ChuyÓn hãa tõ x· héi NN-NT Ph¶n håi - MÊt æn ®Þnh KT-XH<br /> Ph¶n håi<br /> nghÖ sang x· héi CN-§T: (tõ TT - MÊt c©n b»ng sinh th¸i,<br /> ®Õn H§, tõ bao cÊp ®Õn thÞ tù nhiªn<br /> 5. §« thÞ, c«ng nghiÖp<br /> tr−êng XHCN), bao gåm:<br /> - ChuyÓn hãa kinh tÕ NT<br /> - ChuyÓn hãa chÝnh trÞ NT<br /> - ChuyÓn hãa x· héi NT<br /> - ChuyÓn hãa v¨n hãa NT<br /> - ChuyÓn hãa con ng−êi NT<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Bèi c¶nh KT-XH VN,<br /> Ph¶n håi khu vùc vµ toµn cÇu Ph¶n håi<br /> 2. §iÒu kiÖn sinh th¸i,<br /> tù nhiªn VN vµ thÕ<br /> giíi<br /> Can thiÖp Can thiÖp<br /> <br /> BiÕn can thiÖp<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />