CH VI T T T TRONG Đ TÀIỮ Ế Ắ Ề
BTVL
BTĐT
CHTT
Bài t p v t líậ ậ
Bài t p đnh tínhậ ị
Câu h i th c tỏ ự ế
DHVL D y h c v t líạ ọ ậ
ĐCĐi ch ngố ứ
ĐHĐi h cạ ọ
ĐHQG Đi h c qu c giaạ ọ ố
ĐHSP Đi h c s ph mạ ọ ư ạ
GV Giáo viên
HS H c sinhọ
KHGD Khoa h c giáo d cọ ụ
KHTN Khoa h c kĩ thu t ọ ậ
LL Lí lu nậ
NXB Nhà xu t b nấ ả
NXBGD Nhà xu t b n giáo d cấ ả ụ
NXBKHKT Nhà xu t b n khoa h c kĩ thu t ấ ả ọ ậ
PGS Phó giáo sư
PP Ph ng pháp ươ
SGV Sách giáo viên
SGK Sách giáo khoa
THPT Trung h c ph thôngọ ổ
M C L CỤ Ụ
Trang
CH VI T T T TRONG Đ TÀIỮ Ế Ắ Ề ....................................................................................... 1
M C L C Ụ Ụ .................................................................................................................................... 2
1
M ĐUỞ Ầ .................................................................................................................................... 4
1. Lý do ch n đ tài ọ ề ........................................................................................................ 4
2. Đi t ng và ph m vi nghiên c u ố ượ ạ ứ ......................................................................... 5
3. M c đích nghiên c u ụ ứ ................................................................................................. 5
4. Gi thuy t khoa h c ả ế ọ .................................................................................................. 6
5. Nhi m v nghiên c u ệ ụ ứ ................................................................................................ 6
6. Ph ng pháp nghiên c u ươ ứ .......................................................................................... 6
7. Đóng góp c a đ tài ủ ề .................................................................................................... 6
N I DUNGỘ ................................................................................................................................. 7
A. C S LÝ LU N VÀ C S TH C TI N Ơ Ở Ậ Ơ Ở Ự Ễ ........................................................ 7
I. C s lí lu n ơ ở ậ ........................................................................................................................... 7
1. Bài t p v t lí ậ ậ ................................................................................................................. 7
2. Tác d ng c a bài t p v t lí ụ ủ ậ ậ ...................................................................................... 7
3. Phân lo i bài t p v t lýạ ậ ậ ............................................................................................. 8
II. C s th c ti n ơ ở ự ễ ..................................................................................................................... 8
B. CÁC D NG BÀI T P Ạ Ậ S D NG PH I H P PH NG TRÌNH TR NGỬ Ụ Ố Ợ ƯƠ Ạ
THÁI C A KHÍ LÝ T NG VÀ CÁC L C C H CỦ ƯỞ Ự Ơ Ọ TRONG CH NGƯƠ
TRÌNH V T LÍ L P 10 THPTẬ Ớ
.....................................................................................................................................................
9
I. Ch đ 1: Ph ng trình tr ng thái c a khí lý t ng và các l c c h c ủ ề ươ ạ ủ ưở ự ơ ọ ................ 9
1. Bài toán 1: Có l c tác d ng làm thay đi các thông s tr ng thái c a khí ự ụ ổ ố ạ ủ ............ 9
1. 1. Cách s d ng ph i h p các l c c h c vào bài toán ph ng trình tr ng ử ụ ố ợ ự ơ ọ ươ ạ
thái c a khí lý t ngủ ưở
9
D ng 1: Ph ng trình tr ng thái và l c đàn h i ạ ươ ạ ự ồ ..................................................... 9
D ng 2: Ph ng trình tr ng thái và tr ng l c ạ ươ ạ ọ ự ......................................................... 9
D ng 3: Ph ng trình tr ng thái và l c Acsimet ạ ươ ạ ự ................................................... 9
D ng 4: Ph ng trình tr ng thái và l c ma sát ạ ươ ạ ự .......................................................10
1.2. Ph ng pháp gi i chung ươ ả .................................................................................................10
2
1.3. M t s ví d ộ ố ụ ........................................................................................................................10
D ng 1: Ph ng trình tr ng thái và l c đàn h i ạ ươ ạ ự ồ ...................................................10
D ng 2: Ph ng trình tr ng thái và tr ng l c ạ ươ ạ ọ ự .........................................................10
D ng 3: Ph ng trình tr ng thái và l c Acsimet ạ ươ ạ ự ...................................................11
D ng 4: Ph ng trình tr ng thái và l c ma sát ạ ươ ạ ự .......................................................13
2. Bài toán 2: Bi n đi n i năng làm thay đi thông s tr ng thái c a khí và ế ổ ộ ổ ố ạ ủ
gây ra l c tác d ng ự ụ
.......................................................................................................................................................
14
2.1. Cách làm bi n đi thông s c a khí đ t o ra l c tác d ng và s d ng ph i h p ế ổ ố ủ ể ạ ự ụ ử ụ ố ợ
các l c c h c vào bài toán ph ng trình tr ng thái c a khí lý t ng ự ơ ọ ươ ạ ủ ưở ......................14
2.2. Ph ng pháp gi i chung ươ ả .................................................................................................14
2.3. M t s ví d ộ ố ụ ......................................................................................................................15
D ng 1: Ph ng trình tr ng thái và l c đàn h i ạ ươ ạ ự ồ .....................................................15
D ng 2: Ph ng trình tr ng thái và tr ng l c ạ ươ ạ ọ ự .........................................................15
D ng 3: Ph ng trình tr ng thái và l c Acsimet ạ ươ ạ ự ..................................................16
3. Các bài t p t ng h p ậ ổ ợ ............................................................................................................16
3.1. Cách s d ng ph i h p nhi u l c c h c vào bài toán ph ng trình tr ng thái ử ụ ố ợ ề ự ơ ọ ươ ạ
c a khí lý t ng ủ ưở .........................................................................................................................16
3.2. Ph ng pháp gi i chung ươ ả ...........................................................................................17
3.3 . M t s ví d ộ ố ụ .....................................................................................................................17
II. Ch đ 2: Các bài t p đnh tính và câu h i th c t v tr ng thái khí lý t ng vàủ ề ậ ị ỏ ự ế ề ạ ưở
các l c c h c ng d ng trong th c ti n ự ơ ọ ứ ụ ự ễ ...........................................................................19
D ng 1: Các bài t p đnh tính và câu h i th c t ạ ậ ị ỏ ự ế ...................................................19
D ng 2: ng d ng c a các d ng toán đã đ c p trong th c ti n ạ Ứ ụ ủ ạ ề ậ ự ễ .....................20
D ng 3: M t s m u chuy n vui ạ ộ ố ẫ ệ ...............................................................................20
K T LU NẾ Ậ VÀ KI N NGHẾ Ị ..............................................................................................23
PH L C 1: BÀI T P T NGHIÊN C U Ụ Ụ Ậ Ự Ứ .......................................................................24
PH L C II: H NG PHÁT TRI N Đ TÀI Ụ Ụ ƯỚ Ể Ề ...............................................................27
TÀI LI U THAM KH O Ệ Ả ........................................................................................................33
3
M ĐUỞ Ầ
1. Lý do ch n đ tàiọ ề
D y h c nói chung và d y v t lý nói riêng ngoài vi c cung c p ki n th c, ph iạ ọ ạ ậ ệ ấ ế ứ ả
làm sao phát tri n đc năng l c sáng t o h c sinh, hình thành năng l c làm vi cể ượ ự ạ ở ọ ự ệ
t l c h .ự ự ở ọ
M c tiêu giáo d c trong th i đi m i là không ch d ng l i vi c truy n thụ ụ ờ ạ ớ ỉ ừ ạ ở ệ ề ụ
nh ng ki n th c, k năng có s n cho h c sinh mà đi u đc bi t quan tr ng là ph iữ ế ứ ỹ ẵ ọ ề ặ ệ ọ ả
b i d ng cho h năng l c sáng t o, năng l c gi i quy t v n đ, đ t đó có thồ ưỡ ọ ự ạ ự ả ế ấ ề ể ừ ể
tìm ra và chi m lĩnh nh ng tri th c m i, ph ng pháp m i, cách gi i quy t v n đế ữ ứ ớ ươ ớ ả ế ấ ề
m i, góp ph n làm giàu thêm n n ki n th c c a nhân lo i.ớ ầ ề ế ứ ủ ạ
T o h ng thú h c t p cho h c sinh các môn h c nói chung và môn v t lí nóiạ ứ ọ ậ ọ ở ọ ậ
riêng là h t s c quan tr ng. N u làm đc đi u này trong quá trình gi ng d y làế ứ ọ ế ượ ề ả ạ
đi u ki n thu n l i nh t đ h c sinh t l c chi m lĩnh ki n th c, đó cũng chính làề ệ ậ ợ ấ ể ọ ự ự ế ế ứ
đích mà ph ng pháp d y h c m i h ng đn. ươ ạ ọ ớ ướ ế
Bài t p v t lý là m t ph ng ti n có t m quan tr ng đc bi t trong rèn luy nậ ậ ộ ươ ệ ầ ọ ặ ệ ệ
t duy, b i d ng ph ng pháp nghiên c u khoa h c cho h c sinh. B i vì, gi i bàiư ồ ưỡ ươ ứ ọ ọ ở ả
t p v t lý là hình th c làm vi c t l c căn b n c a h c sinh, trong khi gi i bài t p,ậ ậ ứ ệ ự ự ả ủ ọ ả ậ
h c sinh ph i phân tích đi u ki n đ bài, l p lu n logic, th c hi n các phép toán đọ ả ề ệ ề ậ ậ ự ệ ể
ki m tra các k t lu n c a mình. Trong nh ng đi u ki n nh v y t duy sáng t oể ế ậ ủ ữ ề ệ ư ậ ư ạ
c a h c sinh s đc phát tri n, năng l c làm vi c c a h c sinh s đc nâng cao. ủ ọ ẽ ượ ể ự ệ ủ ọ ẽ ượ
Nh m giúp cho h c sinh có cách nhìn t ng quát v các d ng ằ ọ ổ ề ạ bài t p s d ngậ ử ụ
ph i h p ph ng trình tr ng thái c a khí lý t ng và các l c c h c trong ch ngố ợ ươ ạ ủ ưở ự ơ ọ ươ
trình v t lý l p 10 THPTậ ớ cũng nh có ph ng pháp l a ch n, đnh h ng ph ngư ươ ự ọ ị ướ ươ
pháp gi i, các b c gi i c th phù h p. Bài t p đnh tính và câu h i th c t gópả ướ ả ụ ể ợ ậ ị ỏ ự ế
ph n quan tr ng trong vi c hình thành cho h c sinh k năng quan sát, đt câu h i,ầ ọ ệ ọ ỹ ặ ỏ
tìm tòi, sáng t o đ tìm hi u nh ng v n đ trong th c ti n liên quan đn các ki nạ ể ể ữ ấ ề ự ễ ế ế
th c, đng th i bài t p đnh tính và câu h i th c t là đnh h ng t t giúp h c sinhứ ồ ờ ậ ị ỏ ự ế ị ướ ố ọ
4
nh n d ng các bài t p trong khi h c V t lý nói chung và ph n Nhi t h c nói riêng.ậ ạ ậ ọ ậ ầ ệ ọ
Trong ch ng trình v t lí THPT h th ngươ ậ ệ ố bài t p và câu h i th c t s d ng ph iậ ỏ ự ế ử ụ ố
h pợ ph ng trình tr ng tháiươ ạ c a khí lý t ng và các l c c h c trong ch ng trìnhủ ưở ự ơ ọ ươ
v t lý l p 10 THPT ậ ớ khá quan tr ng đc s d ng nhi u trong quá trình d y h cọ ượ ử ụ ề ạ ọ
ch ng Ch t khí thu c ph n Nhi t h c; nó xu t hi n nhi u trong các đ thi h cươ ấ ộ ầ ệ ọ ấ ệ ề ề ọ
sinh gi i các c p và có th s là m t ph n trong k thi THPT Qu c gia nh ng nămỏ ấ ể ẽ ộ ầ ỳ ố ữ
t i. Lo i bài t p này có r t nhi u bài t p khó, h c sinh th ng r t lúng túng khôngớ ạ ậ ấ ề ậ ọ ườ ấ
có đnh h ng gi i; các bài t p đnh tính và câu h i th c t không đc đa vàoị ướ ả ậ ị ỏ ự ế ượ ư
nhi u trong h th ng bài t p SGK cũng là m t v n đ khi n h c sinh ít quan tâm vàề ệ ố ậ ộ ấ ề ế ọ
ch a có đ kinh nghi m nh n di n v n đ tìm ra câu tr l i. Vì nh ng lí do đó tôiư ủ ệ ậ ệ ấ ề ả ờ ữ
đã th c hi n đ tài: ự ệ ề “Xây d ng h th ngự ệ ố bài t p và câu h i th c t s d ngậ ỏ ự ế ử ụ
ph i h p ph ng trình tr ng thái c a khí lý t ng và các l c c h c góp ph nố ợ ươ ạ ủ ưở ự ơ ọ ầ
nâng cao hi u qu d y h c v t lý l p 10 THPT”ệ ả ạ ọ ậ ớ .
2. Đi t ng và ph m vi nghiên c uố ượ ạ ứ
a. Đi t ng nghiên c uố ượ ứ
- H c sinh THPT, h c sinh d thi h c sinh gi i và h c sinh ôn thi THPT Qu cọ ọ ự ọ ỏ ọ ố
gia.
- Bài t p ậvà câu h i th c t s d ng ph i h pỏ ự ế ử ụ ố ợ ph ng trình tr ng thái c a khíươ ạ ủ
lý t ng và các l c c h c trong ch ng trình v t lý l p 10 THPT”ưở ự ơ ọ ươ ậ ớ .
b. Ph m vi nghiên c uạ ứ
- Đ tài là tài li u cho h c sinh các tr ng THPT, h c sinh tham d các kì thiề ệ ọ ườ ọ ự
h c sinh gi i, h c sinh ôn thi THPT Qu c gia ti p c n v i ki n th c v bài t p ọ ỏ ọ ố ế ậ ớ ế ứ ề ậ và
câu h i th c t s d ng ph i h p gi a ph ng trình tr ng thái c a khí lý t ng vàỏ ự ế ử ụ ố ợ ữ ươ ạ ủ ưở
các l c c h c trong ch ng trình v t lý l p 10 THPTự ơ ọ ươ ậ ớ .
3. M c đích nghiên c uụ ứ
- H ng d n h c sinh gi i các d ng bài t p ướ ẫ ọ ả ạ ậ s d ng ph i h p ph ng trìnhử ụ ố ợ ươ
tr ng thái c a khí lý t ng các l c c h c trong ch ng trình v t lý l p 10 THPTạ ủ ưở ự ơ ọ ươ ậ ớ ;
hình thành cho h c sinh k năng quan sát, đt câu h i tìm hi u v n đ liên quan đnọ ỹ ặ ỏ ể ấ ề ế
các ki n th c, bài t p trong khi h c V t lý nói chung và ph n Nhi t h c nói riêngế ứ ậ ọ ậ ầ ệ ọ ;
5
