Xây dựng hệ thống chính trị theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng

Chia sẻ: Tưởng Trì Hoài | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Xây dựng hệ thống chính trị theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng" hướng tới mục tiêu đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ phát triển mới, đòi hỏi tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước và chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội; phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Xây dựng hệ thống chính trị theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG XÂY DỰNG HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ THEO TINH THẦN NGHỊ QUYẾT ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU TOÀN QUỐC LẦN THỨ XIII CỦA ĐẢNG Lê Văn Đính Học viện Chính trị khu vực III Tác giả liên hệ: Lê Văn Đính, email: levandinhhvkv3@gmail.com Tóm tắt: Trong những năm qua, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành và lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện nhiều chủ trương, nghị quyết, kết luận về xây dựng tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế của hệ thống chính trị và đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần vào thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của 30 năm đổi mới; nhưng nghiêm túc nhìn lại vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu đề ra; tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, chồng chéo, nhiều tầng nấc, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả. Do đó, việc tiếp tục đổi mới, kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức; nghiên cứu việc hợp nhất một số cơ quan, tổ chức có chức năng, nhiệm vụ tương đồng và thực hiện kiêm nhiệm một số chức danh, gắn với tinh giản biên chế trong hệ thống chính trị, vừa là đòi hỏi tất yếu khách quan, vừa là yêu cầu, nhiệm vụ cấp thiết trong tình hình hiện nay, vừa góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ khóa: hệ thống chính trị; xây dựng hệ thống chính trị; hệ thống chính trị Việt Nam. 1. MỞ ĐẦU Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta đã luôn căn cứ vào quy luật khách quan và xuất phát từ tình hình thực tế của đất nước để kịp thời điều chỉnh, chuyển đổi mô hình tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị cho thích nghi, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể của từng giai đoạn cách mạng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Ban Chấp hành Trung ương cũng thẳng thắn chỉ rõ rằng: Thứ nhất, mặc dù đã qua nhiều lần kiện toàn, sắp xếp, nhưng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn nhiều hạn chế, khuyết điểm, chưa đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu đề ra. Thứ hai, công cuộc đổi mới đất nước và sự phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ trên thế giới, nhất là công nghệ 90
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA “XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN” thông tin và cuộc cách mạng 4.0, đòi hỏi chúng ta phải đổi mới tổ chức bộ máy để thích ứng với điều kiện mới và tinh giản biên chế của hệ thống chính trị, góp phần thúc đẩy hội nhập. Trong bối cảnh đó, nếu chúng ta không đổi mới, ứng dụng mạnh mẽ những thành tựu khoa học của nhân loại để góp phần xây dựng tổ chức bộ máy tinh gọn và tinh giản biên chế của hệ thống chính trị thì đất nước ta sẽ ngày càng bị tụt hậu xa hơn so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Thứ ba, tình hình thế giới đang có những diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó lường với những thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen: sự cạnh tranh gay gắt và mặt trái của kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tác động mạnh mẽ, nhiều chiều đến đội ngũ cán bộ, đảng viên. Bên cạnh đó, sự chống phá điên cuồng, quyết liệt của các thế lực thù địch, tổ chức phản động đối với Đảng, Nhà nước ta với những âm mưu, hoạt động "diễn biến hòa bình” ngày càng tinh vi, nguy hiểm hơn. Chúng đã và đang lợi dụng triệt để những hạn chế, khuyết điểm, yếu kém của Đảng và Nhà nước, trong đó những hạn chế, yếu kém, bất cập về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị ngày càng phình to ra, biên chế ngày càng tăng lên để tuyên truyền xuyên tạc, chống phá ta. Thứ tư, việc tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế của hệ thống chính trị nhằm cụ thể hóa và thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XII, XIII của Đảng, đưa chủ trương, Nghị quyết của Đảng vào cuộc sống. Để đáp ứng yêu cầu, nhịêm vụ của thời kỳ phát triển mới, đòi hỏi tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước và chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội; phát huy quyền làm chủ của nhân dân. 2. TÍNH TẤT YẾU CỦA VIỆC ĐỔI MỚI TIẾP TỤC ĐỔI MỚI, SẮP XẾP TỔ CHỨC BỘ MÁY CỦA HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ TINH GỌN, HOẠT ĐỘNG HIỆU LỰC, HIỆU QUẢ Hệ thống chính trị Việt Nam về mặt thiết chế bao gồm Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động 91
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Từ Đại hội khóa VIII đến Đại hội khóa XII, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành các Nghị quyết liên quan đến đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị như: Nghị quyết Trung ương 7 (khóa VIII): “Một số vấn đề về tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị và tiền lương, trợ cấp xã hội thuộc ngân sách Nhà nước”; Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về “Đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở xã, phường, thị trấn”; Nghị quyết Trung ương 4 (khóa X) về “Đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan đảng, định hướng đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội”; Kết luận số 64-KL/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở”. Ngoài ra, Bộ Chính trị (khóa XI) đã ban hành Nghị quyết số 39-NQ/TW về tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các ban đảng Trung ương cũng đã ban hành nhiều văn bản để cụ thể hóa các chủ trương, nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương. Đặc biệt gần đây có các Nghị quyết: Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khoá XII về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khoá XII “Về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”; Kết luận Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”… 92
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA “XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN” Hoạt động xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị thời gian qua đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần vào thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của đất nước sau 35 năm đổi mới: “Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị được đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ, quyết liệt, có hiệu quả rõ rệt. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có nhiều tiến bộ, tổ chức bộ máy nhà nước tiếp tục được hoàn thiện, hoạt động hiệu lực và hiệu quả hơn; bảo đảm thực hiện đồng bộ các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, vận động đông đảo nhân dân tham gia các phong trào thi đua yêu nước, phát huy ngày càng tốt hơn vai trò chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân; chủ động tham gia giám sát và phản biện xã hội, làm tốt vai trò cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị, góp phần tích cực vào những thành tựu chung của đất nước… Sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố; dân chủ xã hội chủ nghĩa tiếp tục được phát huy” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 70-73). Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, việc đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu đề ra; tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, chồng chéo, nhiều tầng nấc, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả: “Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng còn một số hạn chế. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có mặt chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và quản lý đất nước trong tình hình mới. Việc đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội chưa theo kịp yêu cầu của tình hình mới, chưa thật sâu sát các tầng lớp nhân dân và cơ sở; chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát, phản biện xã hội chưa đều. Một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu, chưa thực sự tôn trọng ý kiến, kiến nghị của nhân dân và giải quyết kịp thời những quyền, lợi ích hợp pháp, nguyện vọng chính đáng của người dân. Quyền làm chủ của nhân dân có lúc, có nơi còn bị vi phạm; vẫn còn biểu hiện dân chủ hình thức, tách rời dân chủ với kỷ cương, pháp luật…” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 88-90). Hiện nay, công cuộc đổi mới đất nước và sự phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ trên thế giới, nhất là công nghệ thông tin và cuộc cách mạng 4.0, đòi hỏi chúng ta phải đổi mới tổ chức bộ máy để thích ứng với điều 93
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG kiện mới và tinh giản biên chế của hệ thống chính trị, góp phần thúc đẩy hội nhập. Có thể nói rằng, việc tiếp tục đổi mới, kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức; nghiên cứu việc hợp nhất một số cơ quan, tổ chức có chức năng, nhiệm vụ tương đồng và thực hiện kiêm nhiệm một số chức danh, gắn với tinh giản biên chế trong hệ thống chính trị, vừa là đòi hỏi tất yếu khách quan; vừa là yêu cầu, nhiệm vụ cấp thiết trong tình hình hiện nay, vừa góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đưa nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 3. NHỮNG ĐIỂM MỚI TRONG VĂN KIỆN ĐẠI HỘI XIII CỦA ĐẢNG VỀ ĐỔI MỚI, HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ Cơ chế vận hành của hệ thống chính trị nước ta được nhấn mạnh trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng là “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). Mọi hoạt động của hệ thống chính trị, của cán bộ, đảng viên, công chức xét đến cùng “phải phục vụ lợi ích của nhân dân, giải quyết hài hoà các quan hệ lợi ích trong xã hội; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 165-166). Đồng thời, “Đề cao vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân trong chiến lược phát triển đất nước, trong toàn bộ quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). Chủ đề của Đại hội XIII là “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy ý chí, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại; tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hoà bình, ổn định; phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 57). Các thành tố trong chủ đề Đại hội XIII so với Đại hội XII có một số điểm mới, bao gồm: Bổ sung “xây dựng hệ thống chính trị” vào nội dung xây dựng Đảng thành “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh”. Mục tiêu tổng quát được nêu trong Văn kiện Đại hội XIII là: “Nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng; xây dựng Đảng và 94
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA “XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN” hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện; củng cố, tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại; đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa; xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 111-112). Mục tiêu tổng quát trong Báo cáo chính trị tại Ðại hội XIII xác định mục tiêu tổng quát có những điểm mới là: Một là, bổ sung "năng lực cầm quyền" vào nội dung "nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Ðảng" thành "Nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Ðảng". Sau khi Ðảng giành được chính quyền, Ðảng ta trở thành Ðảng cầm quyền. Trong 5 năm tới và những năm tiếp theo, tình hình thế giới có nhiều diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo. Ðất nước ta bên cạnh những thời cơ thuận lợi phải đương đầu với những khó khăn, thách thức. Ðiều đó, đòi hỏi Ðảng ta không chỉ nâng cao năng lực lãnh đạo, mà cần phải nâng cao năng lực cầm quyền. Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng là những yêu cầu đối với Đảng để Đảng làm tốt vai trò lãnh đạo của Đảng đối với mọi mặt hoạt động… Cầm quyền là lãnh đạo nhưng thông qua Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội. Nội dung và phương thức cầm quyền có điểm chung, nhưng cũng có điểm khác với phương thức lãnh đạo: Chủ yếu đề cập đến việc Đảng nắm, định hướng, kiểm soát hoạt động của Nhà nước trong thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng; khắc phục tình trạng tình trạng Đảng làm thay hoặc buông lỏng Nhà nước. Đảng phải chịu trách nhiệm chính về hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội. Đảng định hướng cơ chế vận hành của hệ thống chính trị sao cho đảm bảo tính hoàn thiện, đồng bộ trong cơ cấu; tính khoa học và hợp lý trong cấu trúc; tính hiệu quả trong việc kiểm soát quyền lực; tính kỷ luật, kỷ cương nghiêm minh nhằm đảm bảo đẩy lùi mọi hiện tượng tha hóa quyền lực (tham nhũng, lãng phí, quan liêu) ra khỏi hệ thống chính trị để củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và chế độ. Cơ chế vận hành của hệ thống chính trị nước ta được nêu trong Văn kiện Đại hội XIII là “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ”. Cùng 95
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG với sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, thành tố Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội được xác định rõ chức năng “làm nòng cốt để nhân dân làm chủ” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). Hai là, bổ sung "hệ thống chính trị" vào nội dung "xây dựng Ðảng" thành "xây dựng Ðảng và hệ thống chính trị" và nêu yêu cầu xây dựng Ðảng và hệ thống chính trị "trong sạch, vững mạnh toàn diện". Yêu cầu xây dựng Đảng gắn liền với “xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh” chính là đặt thành tố (thiết chế) Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền trong cơ cấu thống nhất của hệ thống chính trị, đòi hỏi đảm bảo tính đồng bộ của các thành tố (thiết chế) cấu thành hệ thống chính trị, tất nhiên trong đó Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền đóng vai trò hạt nhân lãnh đạo, cầm quyền. Ba là, đề cao vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân trong chiến lược phát triển đất nước, trong toàn bộ quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). Cơ chế vận hành của hệ thống chính trị ở nước ta hiện là “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). Một điểm mới trong định hướng, nhiệm vụ, giải pháp trên lĩnh vực xây dựng Đảng và hệ thống chính trị là “Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, dân chủ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân dân. Thực hiện tốt, có hiệu quả phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). So với Văn kiện các Đại hội trước, Văn kiện Đại hội lần này bổ sung nội dung, phương châm thực hiện dân chủ “dân giám sát, dân thụ hưởng” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). Bởi vì “Mọi hoạt động của hệ thống chính trị, của cán bộ, đảng viên, công chức xét đến cùng phải phục vụ lợi ích của nhân dân. Giải quyết hài hoà các quan hệ lợi ích trong xã hội; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). Nhấn mạnh “quyền làm chủ và vai trò tự quản của nhân dân” là nhấn mạnh việc phát huy hiệu quả tích cực, thực tế vai trò là chủ và làm chủ của người dân trong đời sống xã hội, thể hiện đúng và đầy đủ hơn bản chất tốt đẹp của chế độ ta là chế độ của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Ngoài việc “Phát huy tính tích cực chính 96
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA “XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN” trị - xã hội, trí tuệ, quyền và trách nhiệm của nhân dân tham gia xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội…” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173-174); Văn kiện Đại hội XIII cũng yêu cầu trách nhiệm của “Cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị, đội ngũ đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức nêu gương thực hành dân chủ, tuân thủ pháp luật, đề cao đạo đức xã hội” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 173). 4. ĐỊNH HƯỚNG GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI, HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ Một trong 06 nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện trong nhiệm kỳ Đại hội XIII là “Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, "lợi ích nhóm", những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá". Xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Củng cố lòng tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 199-200); đây là những nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc. Để xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả cần tập trung vào các nhiệm vụ, giải pháp sau: Thứ nhất, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, mô hình tổ chức của các bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị: Cụ thể hóa cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ”. Trong đó trọng tâm là tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện mới. Đảm bảo sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Đảng, đồng thời phát huy mạnh mẽ vai trò, tính tự chủ, năng động, sáng tạo của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị: “Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền” đi đôi với việc “kiểm tra, giám sát, kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện phân cấp, phân quyền, chống tha hóa quyền lực”; “có cơ chế để các địa phương phát huy quyền chủ động, sáng tạo” gắn với “đề cao trách nhiệm” và “đảm bảo sự lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý thống nhất của trung ương” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 198). Đồng thời, tiếp tục tổng kết 97
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG thực tiễn, nghiên cứu lý luận về đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới. Thứ hai, xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng; phát huy sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng. Văn kiện Đại hội XIII chỉ rõ trong những năm đến, tình hình thế giới và trong nước sẽ tác động mạnh, nhiều chiều đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và đội ngũ, cán bộ, đảng viên, đặc biệt là các nguy cơ: “Các thế lực thù địch tiếp tục tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta… Tham nhũng, lãng phí, quan liêu, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ cũng như mâu thuẫn xã hội còn diễn biến phức tạp” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 108); do vậy cần đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh. Xây dựng Đảng là công việc cơ bản, thường xuyên của một đảng cầm quyền; chỉnh đốn Đảng được đặt ra cấp bách khi xuất hiện tình hình đặc biệt cần có giải pháp đặc biệt - chỉnh đốn Đảng là nhằm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh (khi gặp thuận lợi không chủ quan, tự mãn, ngủ quên trên vòng nguyệt quế; khi gặp khó khăn không được dao động, ngả nghiêng…). Cụ thể cần tập trung thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp: Tăng cường xây dựng Đảng về chính trị, về tư tưởng, về đạo đức, về tổ chức. Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị. Củng cố, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên. Tăng cường xây dựng Đảng về cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu. Tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng. Thắt chặt hơn nữa mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện mới (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2021, 180-198). Đặc biệt là phát huy trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, theo phương châm chức vụ càng cao càng phải gương mẫu. Thứ ba, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước. Trên cơ sở tổng kết thực tiễn sau 35 năm đổi mới, đặc biệt là sau 10 năm thực hiện Cương lĩnh (bổ sung, phát triển năm 2011), Văn kiện Đại hội XIII của Đảng 98
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA “XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN” nhấn mạnh việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị. Những nội dung cơ bản của việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là: (1) “xác định rõ hơn vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp trên cơ sở các nguyên tắc pháp quyền, bảo đảm quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước. Xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững”. (2) Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội, bảo đảm Quốc hội thực sự là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất. (3) Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính phủ theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. (4) Tiếp tục xây dựng nền tư pháp Việt Nam chuyên nghiệp, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. (5) Tiếp tục hoàn thiện tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm ở nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính, kinh tế đặc biệt theo luật định. (6) Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước. Thứ tư, tiếp tục đổi mới tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong bối cảnh mới. (1) Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; củng cố, nâng cao niềm tin của nhân dân, tăng cường đồng thuận xã hội; nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền, cán bộ, đảng viên về vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. (2) Làm tốt hơn nữa vai trò giám sát và phản biện xã hội theo tinh thần Hiến pháp năm 2013, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015 và các quy định của Bộ Chính trị. (3) Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. (4) Tăng cường kiểm tra, giám sát đối với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. (5) Xây dựng kiện toàn tổ chức bộ máy Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách có phẩm chất, năng lực, uy tín. (6) Tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, 99
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG hướng mạnh về cơ sở, địa bàn dân cư; thực hiện tốt và có hiệu quả phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Giải pháp tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, hướng mạnh về cơ sở, địa bàn dân cư được xem như một trong những nhiệm vụ trọng tâm: Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội với nhiệm vụ bao trùm là tập hợp, tuyên truyền, vận động, thuyết phục nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Do đó, phải bám sát nhiệm vụ chính trị, công tác xây dựng Đảng, những bức xúc, kiến nghị của nhân dân để lựa chọn nội dung cho phù hợp. Cần hướng vào các nội dung, như chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, xây dựng cơ sở hạ tầng điện, đường, trường, trạm, chợ... để tập hợp, vận động đoàn viên, hội viên. Nhận diện chính xác những bức xúc trong nhân dân, như: quy hoạch, đất đai, giải tỏa, đền bù, tái định cư… để có phương thức giải thích, tuyên truyền, vận động hiệu quả. Thường xuyên quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần của đoàn viên, hội viên, tạo sự phấn khởi đồng thuận, động lực khát vọng trong nhân dân. Đổi mới phương thức, phương pháp hoạt động theo hướng sát với thực tiễn, mềm dẻo, linh hoạt, “đối tượng nào phương pháp đó” để vận động, thuyết phục nhân dân có hiệu quả. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội phải bám sát thực tiễn, hóa thân vào các phong trào, thực hiện “ba cùng” với nhân dân để vận động, thuyết phục nhân dân tham gia tích cực, hiệu quả các phong trào. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đề cao tính tự quản, dám chịu trách nhiệm trước Đảng, trước dân về các phong trào hoạt động của mình. Để hoạt động có hiệu quả, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội phải tiếp tục rà soát, bổ sung điều chỉnh quy chế phối hợp cho phù hợp với thực tiễn mới, nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn hiện nay. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay đòi hỏi hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội phải thay đổi sao cho phù hợp với những yêu cầu mới. Lợi ích kinh tế là cơ sở để người lao động có thể bảo đảm và cải thiện dần điều kiện sinh hoạt, học tập, bảo vệ sức khoẻ, vui chơi, giải trí, nâng cao dần chất lượng cuộc sống… Quần chúng chỉ gắn bó với đoàn thể, khi họ tìm thấy ở đó những lợi ích chính đáng và được đoàn thể bảo vệ những lợi ích đó. Lâu nay, hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội dựa vào nguồn kinh phí của Nhà nước là chủ yếu. Trong thời gian tới, các tổ chức chính trị - xã hội phải có 100
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA “XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN” phương án tự chủ kinh phí một phần, giảm tải gánh nặng nguồn lực tài chính của Nhà nước. Đây là vấn đề khá nhạy cảm, khó khăn nhưng không thể không làm. Kinh nghiệm của Singapore đã cho thấy: Liên đoàn Lao động Quốc gia Singapore (NTUC) đóng vai trò to lớn trong việc thực hiện sự đồng thuận xã hội trong cộng đồng - lấy đối thoại thay cho đối đầu, lấy hòa giải thay cho tranh chấp - để giữ vững ổn định chính trị - xã hội và phát triển bền vững. Các loại doanh nghiệp xã hội và các tổ chức liên quan của NTUC có vai trò rất lớn trong việc tạo công ăn việc làm, giải quyết vấn đề nhà ở thu nhập thấp, dịch vụ vay ưu đãi và cung cấp các mặt hàng thiết yếu giá rẻ cho người lao động; thực hiện các dịch vụ chăm sóc bệnh nhân hậu phẫu, chăm sóc người già, ký túc xá và dạy nghề cho sinh viên. Với các hoạt động này họ đã phần nào đáp ứng các nhu cầu, lợi ích thiết thực cho đoàn viên, hội viên; đồng thời, thông qua cán bộ của Đảng Hành động Nhân dân PAP có môi trường để trải nghiệm thực tiễn. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội bên cạnh việc tìm mô thức phát triển kinh tế, tổ chức các phong trào gây quỹ, cần chủ động huy động nguồn lực tài chính từ các doanh nghiệp, nhà hảo tâm trong và ngoài nước để hỗ trợ nguồn lực tài chính phục vụ cho các hoạt động an sinh xã hội có hiệu quả. Thứ năm, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược có phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII chỉ rõ công tác cán bộ thực sự là “then chốt của then chốt”, do vậy tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược có phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Cụ thể là cần nâng cao nhận thức, tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên. Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cán bộ. Xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp có phẩm chất, năng lực, uy tín, đáp ứng yêu cầu trong thời kỳ mới. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ngang tầm nhiệm vụ. Kiểm soát chặt chẽ quyền lực trong công tác cán bộ; chống chạy chức, chạy quyền. Phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ. Nâng cao chất lượng công tác tham mưu, coi trọng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về công tác tổ chức, cán bộ. Đặc biệt, chú trọng việc khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung theo tinh thần Kết luận số 14- KL/TW ngày 22/9/2021 của Bộ Chính trị. 101
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG 5. KẾT LUẬN Thực hiện tốt những điểm mới về đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị theo Văn kiện Đại hội XIII của Đảng sẽ đem lại một số kết quả cụ thể như sau: (1) Góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng; hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của Nhà nước; chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. (2) Tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị được tinh gọn, nhất là việc tinh gọn đầu mối bên trong của từng cơ quan, tổ chức; khắc phục được sự chồng chéo, trùng lắp về nhiệm vụ giữa các tổ chức; giảm được một số đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã và thôn, tổ dân phố quá nhỏ. (3) Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức được cơ cấu lại, sắp xếp, bố trí hợp lý hơn và hiệu quả sử dụng đội ngũ cán bộ sẽ cao hơn. (4) Tạo lập cơ chế vận hành đồng bộ của các thiết chế trong hệ thống chính trị. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Đảng Cộng sản Việt Nam. (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (Vol. 1). Chính trị quốc gia Sự thật. [2]. Đảng Cộng sản Việt Nam. (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (Vol. 2). Chính trị quốc gia Sự thật. [3]. Hội đồng lý luận Trung ương. (2021). Những điểm mới trong các Văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Chính trị quốc gia Sự thật. [4] Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Học viện Chính trị khu vực III (30th September 2022). Kỷ yếu Hội thảo khoa học: Vận dụng quan điểm, đường lối Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng vào giảng dạy, nghiên cứu khoa học ở Học viện Chính trị khu vực III. 102