Xoắn Thừng Tinh Hoàn
A- Đại Cương -
1- Bối cảnh :
Xoắn thừng tinh hoàn là một cấp cứu niệu khoa thực sự và cần được phân biệt với
các than phiền về đau tinh hoàn khác bởi vì sự chậm trễ trong chẩn đoán và xử trí
có thể dẫn đến mất tinh hoàn. Ở thiếu niên nam, xoắn tinh hoàn là nguyên nhân
gây mất tinh hoàn thường gặp nhất.
2- Sinh bệnh học
Tinh hoàn được bao bọc bởi màng bao tinh hoàn (tunica vaginalis), tạo một
khoảng trống lớn hơn ở 2/3 phía trước của tinh hoàn nơi các dịch từ nhiều nguồn
khác nhau có thể dồn đến. Màng bao tinh hoàn dính vào mặt sau ngoài của tinh
hoàn, khiến tinh hoàn ít khả năng di chuyển trong bìu.
Ở những bệnh nhân có màng bao tinh hoàn dính cao bất thường, tinh hoàn có thể
xoay tự do trên thừng tinh trong màng bao tinh hoàn (xoắn tinh hoàn trong màng
bao=intravaginal testicular torsion). Bất thường bẩm sinh này, gọi là dấu hiệu bất
thường của quả lắc chuông (the bell clapper deformity) dẫn đến trục dài của tinh
hoàn nằm ngang thay vì theo trục thẳng của cơ thể.
Bất thường bẩm sinh này hiện diện ở khoảng 12% đàn ông, 40% trong số đó có
luôn bất thường này ở tinh hoàn bên kia. Bất thường quả lắc chuông (the bell
clapper deformity) khiến tinh hoàn xoay trên thừng tinh, gây tắc tĩnh mạch và tụ
máu, với hệ quả là thiếu máu động mạch và hoại tử tinh hoàn. Các bằng chứng
thực nghiệm cho thấy cần xoắn 720° để gây rối loạn lưu lượng máu ở động mạch
tinh hoàn và dẫn đến thiếu máu.
Ở trẻ sơ sinh, tinh hoàn thường chưa xuống đến bìu, nơi nó sẽ dính với màng bao
tinh hoàn. Tính di động lúc này của tinh hoàn khiến nó dễ bị xoắn (xoắn tinh hoàn
ngoài màng bao=extravaginal testicular torsion). Ngoài ra, tinh hoàn không dính
đầy đủ với thành của bìu thường xảy ra ở 7-10 ngày đầu tiên của cuộc sống.
3- Tần Xuất
Ở Mỹ
Tần xuất xoắn thừng tinh hoàn ở người dưới 25 tuổi khoảng 1/4000. Tinh hoàn trái
thường bị xoắn nhiều hơn. Đối với trường hợp xoắn thừng tinh hoàn ở trẻ sơ sinh,
70% xảy ra trước khi sanh và 30% sau khi sanh.
4- Tử vong/Bệnh Tật
Cấp cứu niệu khoa này cần được chẩn đoán nhanh chóng, chuyển ngay đến khoa
niệu và khẩn trương điều trị để cứu sống tinh hoàn. Tỉ lệ cứu sống 100% gặp ở
những bệnh nhân được tháo xoắn trong vòng 6 giờ kể từ lúc đau; 20% nếu sau 12
giờ; và 0% sống sót nếu tháo xoắn tiến hành sau 24 giờ.
5- Giới Tính
Xoắn thừng tinh hoàn chỉ xảy ra ở đàn ông.
6- Tuổi Tác
Xoắn thừng tinh hoàn thường xảy ra ở người dưới 30 tuổi, cao nhất trong khoảng
12-18 tuổi. Đỉnh điểm ở 14 tuổi, mặc dù một đỉnh điểm phụ thấp hơn có thể xảy ra
trong năm đầu tiên của cuộc đời.
B- LÂM SÀNG
1- Bệnh Sử
Đau nghiêm trọng xảy ra cấp tính ở một bên bìu.
50% bịnh nhân có tiền sử những đợt đau tinh hoàn gián cách trước đây sau đó tự
khỏi (xoắn và tự tháo xoắn).
Đau có thể khởi phát chậm hơn, nhưng không điển hình cho cơn đau do xoắn tinh
hoàn.
Xoắn có thể xảy ra trong lúc đang làm việc, có liên quan đến chấn thương, hoặc
xảy ra trong khi ngủ và có những biểu hiện sau:
Sưng bìu
Buồn nôn và nôn (20-30%)
Đau bụng (20-30%)
Sốt (16%)
Tiểu lắt nhắt (4%)
2- Lâm Sàng
Đau tinh hoàn khi nắn; vị trí cao hơn tinh hoàn bên kia
Tinh hoàn nằm ngang
Sưng phù tinh hoàn; phù toàn bộ bìu
Bìu sung huyết đỏ
Mất phản xạ thừng tinh cùng bên
Thường không bớt đau khi nâng bìu, (nâng bìu có thể giảm đau khi viêm mào tinh
hoàn = dấu hiệu Prehn)
Sốt (không thường xuyên)
3- Nguyên Nhân
Bất thường bẩm sinh; bất thường quả lắc chuông (bell clapper deformity)
Tinh hoàn không xuống bìu đầy đủ
Hoạt động thường ngày, sinh hoạt tình dục
Chấn thương
Tập luyện thể lực
Phản xạ thừng tinh
Khí hậu lạnh
C- CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
- Viêm ruột thừa cấp
- Viêm mào tinh hoàn
- Hoại tử Fournier
- Thoát vị
- Tràn dịch màng tinh hoàn