Y tế Công cộng trong kỉ nguyên mới: Nâng cao sức khỏe thông qua các hành động tập thể

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Y teá coâng coäng trong kyû nguyeân môùi:<br /> Naâng cao söùc khoûe thoâng qua<br /> caùc haønh ñoäng taäp theå<br /> Robert Beaglehole(*), Ruth Bonita(**),<br /> Richard Horton(***), Orvil Adams(****), Martin McKee(*****)<br /> Ngöôøi dòch: TS. NguyӉn<br /> Nguyeãn Huy<br /> HuyQuang<br /> Quang<br /> <br /> Theá giôùi ñang tieán vaøo kyû nguyeân môùi maø ôû ñoù toàn taïi ñoàng thôøi moät caùch traùi ngöôïc nhöõng chæ soá<br /> söùc khoeû ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän vaø nhöõng chæ soá söùc khoeû khaùc laïi coù ñaûo loän cô baûn. Nhöõng söï<br /> thay ñoåi nhanh choùng veà tình hình söùc khoûe treân toaøn caàu voán ñaõ phöùc taïp nay laïi ñang dieãn ra trong<br /> boái caûnh maø löïc löôïng caùn boä y teá coâng coäng chöa saün saøng ñeå ñöông ñaàu vôùi nhöõng thöû thaùch ñoù.<br /> Söï chöa saün saøng naøy phaàn naøo laø do caùc thöû thaùch ñoù lôùn vaø phöùc taïp, do löïc löôïng caùn boä vaø haï<br /> taàng cô sôû cuûa ngaønh y teá coâng coäng ñaõ bò laõng queân, vaø do coøn thieáu caùc chöông trình ñaøo taïo. Vaán<br /> ñeà caøng traàm troïng hôn bôûi vieäc taäp trung kinh phí cho caùc nghieân cöùu y sinh hoïc vaø söï khoâng thaønh<br /> coâng khi giaûi quyeát vaø laøm vieäc vôùi caùc vaán ñeà caàn quan taâm coù lieân quan ñeán söùc khoeû, vaø ñieàu naøy<br /> duy trì vaø thuùc ñaåy phaùt trieån nhöõng moâ hình haønh vi coù haïi cho söùc khoûe.<br /> Neáu nhöõng caùn boä y teá coâng coäng coù yù ñònh giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc ñoái vôùi vaán ñeà söùc khoûe<br /> caáp quoác gia vaø toaøn caàu moät caùch hieäu quaû thì caùch thöùc maø hoï tieán haønh caàn coù söï thay ñoåi quan<br /> ñieåm lôùn. Caàn phaûi coù caùi nhìn roõ raøng vôùi vaán ñeà y teá coâng coäng laø gì vaø noù coù theå ñem laïi nhöõng<br /> gì. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, taàm nhìn veà y teá coâng coäng khoâng chæ ñöôïc truyeàn baù ñeán nhöõng ngöôøi<br /> laøm coâng taùc y teá coâng coäng maø caàn phoå bieán cho coäng ñoàng nhöõng ngöôøi hoaïch ñònh chính saùch,<br /> ñoù laø nhöõng ngöôøi maø haønh ñoäng cuûa hoï laø yeáu toá thieát yeáu ñeå caûi thieän söùc khoûe cho coâng chuùng.<br /> Chuùng toâi ñeà nghò caàn xaây döïng laïi ñònh nghóa veà y teá coâng coäng vôùi mong muoán noù seõ phuø hôïp hôn<br /> tröôùc nhöõng thaùch thöùc veà söùc khoûe ôû caáp quoác gia vaø treân toaøn caàu trong kyû nguyeân môùi naøy.<br /> <br /> Public Health in the new era:<br /> Improving health through collective action<br /> The world is entering a new era in which, paradoxically, improvements in some health indicators<br /> and major reversals in other indicators are occurring simultaneously. Rapid changes in an already<br /> complex global health situation[1] and [2] are taking place in a context in which the global publichealth workforce is unprepared to confront these challenges. This lack of preparation is partly<br /> because the challenges are large and complex,[3] the public-health workforce and infrastructure<br /> have been neglected, and training programmes are inadequate. These problems are exacerbated by<br /> the concentration of funding on biomedical research and the failure to confront and work with vested interests, which promote and sustain unhealthy behaviour patterns.<br /> If public-health practitioners are to address national and global health challenges effectively, the<br /> way they work and make their work relevant to these challenges 4 will require a major reorientation.<br /> 4<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> A clear vision of what public health is, and what it can offer, is required. To be achievable, the vision<br /> must then be communicated not only to its practitioners, but also to the wider policy community,<br /> whose actions are necessary to improve the health of the public. Here, we propose a reformulation<br /> of public health appropriate for the global and national health challenges in this new era.<br /> Taùc giaû:<br /> GS Robert Beaglehole, Tröôøng Ñaïi hoïc Auckland, Newzealand.<br /> Ñòa chæ: 42 Albert Rd, Devonport, Auckland, 0624, Newzealand. Email: r.baaglehole@auckland.ac.nz.<br /> Ngöôøi dòch: TS. Nguyeãn Huy Quang - TS Ngoân ngöõ hoïc - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng - 138 Giaûng Voõ - Haø Noäi.<br /> Email: nhq@hsph.edu.vn<br /> <br /> Thöïc haønh y teá coâng coäng<br /> Caùc tieáp caän veà thöïc haønh y teá coâng coäng phuï<br /> thuoäc vaøo yeáu toá thôøi gian vaø ñòa ñieåm. Chuùng ñöôïc<br /> phaân bieät chuû yeáu laø bôûi löôïng quyeàn haïn nhaø nöôùc<br /> giao cho vaø cô sôû chuyeân ngaønh kieán thöùc. Xeùt veà<br /> söï tham gia vaø traùch nhieäm cuûa chính quyeàn, coù hai<br /> caùch tieáp caän chính: moâ hình y teá nhaø nöôùc vaø moâ<br /> hình y teá thò tröôøng. Thöïc haønh y teá coâng coäng ôû Myõ<br /> laø moät ví duï veà caùch tieáp caän y teá thò tröôøng. Muïc<br /> tieâu cuûa moâ hình naøy laø nhaèm giôùi haïn traùch nhieäm<br /> cuûa chính phuû ñoái vôùi y teá coâng coäng vaø khuyeán<br /> khích traùch nhieäm caù nhaân trong vieäc naâng cao söùc<br /> khoûe, vôùi giaû thuyeát raèng thò tröôøng seõ ñaùp öùng loaïi<br /> haøng hoaù ñaëc bieät naøy cho nhu caàu cuûa caù nhaân, do<br /> ñoù seõ giuùp naâng cao söùc khoeû. Ngöôïc laïi, moâ hình<br /> y teá coâng, coi troïng vai troø cuûa nhaø nöôùc, boû qua<br /> nhöõng lónh vöïc coù theå ñöôïc coi laø ñôøi soáng rieâng tö.<br /> Moät moâ hình ñaëc tröng nhö theá ñaõ ñöôïc du nhaäp sang<br /> Lieân bang Xoâ Vieát, nôi maø y teá coâng coäng ñaõ trôû<br /> thaønh trung taâm cuûa chính saùch nhaø nöôùc vaø ñöôïc<br /> khaùi quaùt trong lôøi nhaän xeùt cuûa Leânin: "Neáu chuû<br /> nghóa coäng saûn khoâng tieâu dieät nhöõng keû phaù hoaïi thì<br /> chính nhöõng keû phaù hoaïi seõ tieâu dieät chuû nghóa coäng<br /> saûn. Moät moâ hình khaùc ñöôïc thaáy ôû Trung Quoác<br /> trong vaøi thaäp kyû sau cuoäc caùch maïng 1949.<br /> Neàn taûng kieán thöùc chuyeân ngaønh y teá coâng<br /> coäng coù theå bò thu heïp chuû yeáu trong khoa hoïc y hoïc<br /> - hay ñöôïc môû roäng vaø bao goàm taát caû, taäp hôïp nhieàu<br /> chuyeân ngaønh keå caû khoa hoïc chính trò. Moâ hình y<br /> teá ñaõ ñöôïc xaùc nhaän theo truyeàn thoáng ôû nöôùc Anh<br /> maø ôû ñoù y teá coâng coäng cho ñeán taän gaàn ñaây vaãn<br /> ñöôïc xem nhö moät nhaùnh chuyeân bieät trong y hoïc<br /> laâm saøng. Caùch tieáp caän ña ngaønh roäng raõi ñoái vôùi<br /> <br /> y teá coâng coäng, ñoâi khi vaãn ñöôïc ñeà caäp laø moâ hình<br /> phaùp lyù xaõ hoäi coù töø laâu ôû moät soá nöôùc chaâu AÂu,<br /> ñöôïc Virchow khôûi xöôùng ôû nöôùc Phoå vaøo cuoái theá<br /> kyû 19 vôùi moät laàn xuaát hieän thoaùng choác ôû moät soá<br /> tröôøng ñaïi hoïc ôû Anh vaøo giöõa theá kyû tröôùc. Caùch<br /> tieáp caän y teá coâng coäng naøy trôû neân ñaëc bieät maïnh<br /> meõ ôû chaâu Myõ La tinh töø giöõa theá kæ tröôùc, vaø ñaõ<br /> ñöôïc laëp laïi trong caû moâ hình chaêm soùc söùc khoûe<br /> ban ñaàu Alma-Ata vaø y teá coâng coäng môùi vaøo nhöõng<br /> naêm 80 cuûa theá kyû 20. Thöïc haønh y hoïc xaõ hoäi thì<br /> laïi chuù troïng caùc yeáu toá quyeát ñònh mang tính xaõ hoäi<br /> vaø moâi tröôøng ñoái vôùi söùc khoûe vaø beänh taät cuøng vôùi<br /> aûnh höôûng cuûa caùc chính saùch xaõ hoäi vaø kinh teá tôùi<br /> tình traïng söùc khoûe. Caùch tieáp caän naøy hieám khi coù<br /> khaû naêng thu heïp ñöôïc khoaûng caùch giöõa nhöõng lôøi<br /> khoa tröông vaø vieäc ñöa ra chính saùch.<br /> <br /> Ñònh nghóa y teá coâng coäng<br /> Ñònh nghóa veà y teá coâng coäng ñaõ thay ñoåi khi y<br /> teá coâng coäng phaùt trieån. Thöôøng haàu heát caùc ñònh<br /> nghóa mang yù nghóa laø moái quan taâm chung cuûa coâng<br /> chuùng, taäp trung vaøo nhöõng yeáu toá quyeát ñònh ñeán<br /> söùc khoûe mang tính roäng lôùn hôn vaø mong muoán<br /> naâng cao söùc khoûe cho toaøn boä quaàn theå. Caùc ñònh<br /> nghóa tröôùc cuõng coù ñeà caäp roõ raøng ñeán vieäc quaûn lyù<br /> caùc dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe. Vieäc coù quaù nhieàu<br /> caùc ñònh nghóa cho thaáy moät ñònh nghóa ngaén goïn suùc<br /> tích veà y teá coâng coäng vöøa roäng raõi veà phaïm vi vaø<br /> vöøa thu huùt ñöôïc nhieàu söï chuù yù laø raát caàn thieát.<br /> Chuùng toâi ñeà xuaát raèng moät ñònh nghóa phuø hôïp<br /> veà y teá coâng coäng seõ laø:<br /> "Phoái hôïp haønh ñoäng ñeå lieân tuïc naâng cao söùc<br /> khoûe cuûa toaøn boä quaàn theå”.<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> 5<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Ñònh nghóa naøy nhaán maïnh vaøo nhöõng ñaëc thuø<br /> thöïc haønh y teá coâng coäng: taäp trung vaøo caùc haønh<br /> ñoäng vaø can thieäp caàn coù caùc haønh ñoäng taäp theå<br /> (coäng taùc hay coù toå chöùc); tính duy trì (ví duï: söï caàn<br /> thieát keát hôïp chính saùch trong caùc heä thoáng hoã trôï);<br /> vaø caùc muïc ñích cuûa y teá coâng coäng (naâng cao söùc<br /> khoûe toaøn boä quaàn theå vaø giaûm söï baát bình ñaúng<br /> trong söùc khoûe).<br /> Neàn taûng ñaïo ñöùc cuûa y teá coäng coäng coù vai troø<br /> quan troïng töông ñöông vôùi ñònh nghóa cuûa noù<br /> nhöng khung ñaïo ñöùc cuûa y teá coâng coäng laø vaán ñeà<br /> môùi meû. Quan ñieåm cuûa chuùng toâi veà neàn taûng ñaïo<br /> ñöùc cuûa y teá coâng coäng baét nguoàn töø kieán thöùc veà söï<br /> taùc ñoäng roäng lôùn cuûa ñieàu kieän moâi tröôøng vaø kinh<br /> teá xaõ hoäi laøm caûn trôû vieâc caùc caù nhaân ra quyeát ñònh<br /> veà söùc khoûe. Laäp luaän naøy ñaûm baûo cho nhöõng qui<br /> ñònh tích cöïc cuûa nhaø nöôùc vaø coäng ñoàng nhaèm baûo<br /> veä vaø naâng cao söùc khoûe cuûa ngöôøi daân. Noù döïa treân<br /> giaû thuyeát raèng taát caû caùc cuoäc soáng ñeàu coù giaù trò<br /> bình ñaúng.<br /> <br /> Y teá coâng coäng ñaùp öùng vôùi nhöõng thaùch<br /> thöùc veà söùc khoûe mang tính toaøn caàu.<br /> Muoán giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc veà söùc khoûe<br /> mang tính toaøn caàu moät caùch coù hieäu quaû thì vieäc<br /> thöïc haønh y teá coâng coäng caàn phaûi thay ñoåi. Chæ chuù<br /> troïng tôùi nhöõng öu tieân söùc khoûe khaån caáp nhö<br /> HIV/AIDS, lao vaø soát reùt ôû vuøng chaâu Phi - Caän<br /> Sahara hay giôùi haïn taäp trung vaøo caùc Muïc tieâu<br /> Thieân nieân kyû laø chöa ñuû. Caàn phaûi coù caùc chöông<br /> trình vaø chính saùch ñeå ñaùp öùng vôùi ñoùi ngheøo<br /> nguyeân nhaân cô baûn cuûa gaùnh naëng beänh taät toaøn<br /> caàu ñeå döï phoøng caùc dòch beänh khoâng truyeàn nhieãm<br /> ñang noåi leân; giaûi quyeát nhöõng thay ñoåi moâi tröôøng<br /> toaøn caàu, nhöõng thaûm hoïa töï nhieân hay do con ngöôøi<br /> gaây ra vaø nhu caàu phaùt trieån söùc khoûe beàn vöõng. Laäp<br /> luaän cho haønh ñoäng naøy laø söùc khoeû vöøa mang tính<br /> nhaân quyeàn vöøa laø ñieàu kieän tieân quyeát cho söï phaùt<br /> trieån cuûa loaøi ngöôøi.<br /> Y teá coâng coäng ñang ñöôïc thöïc haønh giôø ñaây<br /> khoâng coøn ôû vò trí ñeå ñaùp öùng hieäu quaû tröôùc nhöõng<br /> thaùch thöùc, chuû yeáu laø do naêng löïc cuûa löïc löôïng y<br /> teá coâng coäng khoâng theo kòp toác ñoä cuûa söï thay ñoåi<br /> nhu caàu. Vieäc khoâng chuù yù ñeán cô sôû haï taàng y teá<br /> coâng coäng vaø ñieåm yeáu cuûa caùc heä thoáng y teá ñaõ laøm<br /> vaán ñeà naøy trôû neân traàm troïng hôn. ÔÛ haàu heát caùc<br /> nöôùc phaùt trieån, y teá coâng coäng ñöôïc phaùt trieån theo<br /> troïng ñieåm vaø, ôû bình dieän lôùn hôn, höôùng theo caùc<br /> vaán ñeà nghieân cöùu cuûa caùc nhaø dòch teã hoïc vaø caùc<br /> 6<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> nhaø khoa hoïc y sinh. Nhöõng troïng ñieåm naøy thöôøng<br /> laø nhöõng gì ño löôøng deã daøng nhö löôïng cholesterol,<br /> huyeát aùp chöù khoâng ñôn thuaàn chæ neâu ra nhöõng vaán<br /> ñeà voâ cuøng phöùc taïp cuûa caùc taùc ñoäng xaõ hoäi maø<br /> cuõng gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe tröïc tieáp hoaëc<br /> giaùn tieáp; ví duï nhö vaán ñeà chuyeån dòch kinh teá. Caùc<br /> nghieân cöùu cuøng vôùi chính saùch y teá khoâng coù moái<br /> lieân quan vôùi nhau laøm cho chuùng coù khoaûng caùch<br /> ngaøy caøng xa vaø troïng taâm cuûa caûi caùch y teá laïi<br /> höôùng vaøo caùc dòch vuï ñieàu trò ñaõ taïo khoaûng caùch<br /> lôùn hôn cho y teá coâng coäng. Vieäc quan taâm ngaøy<br /> caøng nhieàu ñeán khuûng boá sinh hoïc vaø söï chaäm phaùt<br /> trieån kinh teá keát hôïp vôùi aùp löïc baét buoäc caùc nghieân<br /> cöùu y teá coâng coäng phaûi höôùng vaøo nghieân cöùu y<br /> sinh hoïc - ñaõ laøm suy yeáu naêng löïc y teá coâng coäng.<br /> Nhöõng thaùch thöùc cuûa söùc khoûe toaøn caàu ñoøi hoûi<br /> moät löïc löôïng caùn boä coù taàm nhìn roäng veà y teá coâng<br /> coäng, moät khaû naêng laøm vieäc hôïp taùc ña ngaønh, ña<br /> lónh vöïc vaø caùc kó naêng taùc ñoäng ñeán vieäc hoaïch<br /> ñònh chính saùch ôû caáp ñoä ñòa phöông, quoác gia vaø<br /> toaøn caàu. Treân quan ñieåm veà taàm quan troïng cuûa<br /> chính trò ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc chính saùch y<br /> teá coâng coäng, caùc nhaø thöïc haønh y teá coâng coäng neân<br /> lieân heä chaët cheõ vôùi coäng ñoàng maø hoï phuïc vuï ñeå<br /> taïo ñöôïc söï hoã trôï laâu daøi caàn coù ñeå ñaùp öùng vôùi caùc<br /> thaùch thöùc söùc khoûe toaøn caàu. Taàm côõ cuûa nhöõng<br /> thaùch thöùc naøy coù nghóa laø taát caû caùc thaønh vieân<br /> thuoäc löïc löôïng y teá caàn aùp duïng quan ñieåm veà y teá<br /> coâng coäng trong caùc hoaït ñoäng thöôøng ngaøy cuûa hoï.<br /> <br /> Caùc chuû ñeà chính trong lyù thuyeát vaø thöïc<br /> haønh y teá coâng coäng hieän ñaïi<br /> Y teá coâng coäng hieän ñaïi coù 5 chuû ñeà chính. Moãi<br /> chuû ñeà laø moät ñieåm ñaëc tröng cho thöïc haønh y teá<br /> coâng coäng hieän ñaïi. Ñaùng tieác laø caùc chuû ñeà naøy<br /> hieám khi ñöôïc phaûn aùnh trong thöïc teá cuûa thöïc haønh<br /> y teá coâng coäng hay trong caùc hoaït ñoäng giaùo duïc y<br /> teá coâng coäng.<br /> Laõnh ñaïo heä thoáng y teá<br /> Chöùc naêng giaùm saùt naøy laø yeáu toá trung taâm<br /> trong noã löïc caûi thieän hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng y<br /> teá. Noù ñoøi hoûi moät taàm nhìn daøi hôi vaø bao goàm moät<br /> soá haønh ñoäng cuï theå, trong ñoù quan troïng nhaát laø ñeà<br /> ra caùc ñònh höôùng chieán löôïc cho caùc heä thoáng y teá.<br /> Vieäc xaùc ñònh phöông höôùng laø traùch nhieäm trung<br /> taâm cuûa y teá coâng coäng, nhö giaùm saùt tieán ñoä ñaït tôùi<br /> caùc muïc ñích vaø chæ tieâu ñaõ ñöôïc ñeà ra cuûa heä thoáng.<br /> Chöùc naêng naøy yeâu caàu Chính phuû phaûi coù quyeát<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> taâm lôùn ñeå haønh ñoäng. Maëc duø nhieàu ngaønh khaùc<br /> cuõng coù ñoùng goùp moät phaàn, nhöng traùch nhieäm ñoái<br /> vôùi khung luaät phaùp vaø quaûn lyù cuûa y teá coäng coäng<br /> thuoäc veà chính phuû. Caùc maët cuûa vieäc laõnh ñaïo<br /> trong heä thoáng y teá khoâng ñöôïc chuù yù bao goàm vieäc<br /> khoâng thöïc hieän vaän ñoäng chính saùch hay traùch<br /> nhieäm giaûi trình cho vieäc naâng cao söùc khoûe cho<br /> toaøn boä quaàn theå, khi haàu heát caùc boä y teá vaãn tieáp<br /> tuïc taäp trung vaøo caùc vaán ñeà tröôùc maét gaén lieàn vôùi<br /> chaêm soùc söùc khoûe.<br /> <br /> Phoái hôïp haønh ñoäng<br /> Coäng taùc trong quan heä ñoái taùc roäng raõi vôùi<br /> nhieàu nhoùm cuûa nhieàu lónh vöïc laø ñaëc ñieåm trung<br /> taâm cuûa thöïc haønh y teá coâng coäng töø giöõa theá kyû 19.<br /> Ñaàu tieân, phoái hôïp haønh ñoäng ñöôïc xem nhö moät<br /> caùch ñeå giaûm thieåu toái ña aûnh höôûng cuûa ñoùi ngheøo<br /> vaø beänh taät lieân quan trong caùc heä thoáng phuùc lôïi<br /> ban ñaàu. Ngaøy nay, phoái hôïp haønh ñoäng giöõa caùc<br /> ngaønh thaäm chí coù vai troø quan troïng hôn nöõa. Khi<br /> chöa coù caùc haønh ñoäng phoái hôïp hieäu quaû, nhöõng lôïi<br /> ích maø khoa hoïc y teá coâng coäng ñem laïi seõ tieáp tuïc<br /> ñoùng goùp nhieàu cho caùc lónh vöïc xaõ hoäi ñaõ ñöôïc<br /> höôûng lôïi, nhö nhöõng lôïi ích ñem laïi töø vieäc phoøng<br /> choáng taùc haïi thuoác laù.<br /> Chính phuû laø yeáu toá then choát ñaûm baûo cho phoái<br /> hôïp haønh ñoäng nhaèm ñaåy maïnh ñöôïc vieäc naâng cao<br /> söùc khoûe cho quaàn theå roäng lôùn bôûi leõ hoï coù traùch<br /> nhieäm cuoái cuøng vôùi söùc khoûe cuûa quaàn theå. Khi<br /> chính phuû coi nheï vai troø cuûa phoái hôïp haønh ñoäng,<br /> thay vaøo ñoù coi troïng chuû nghóa caù nhaân vaø caùc söùc<br /> maïnh thò tröôøng thì thöïc haønh y teá coâng coäng seõ<br /> khoâng traùnh khoûi suy yeáu, raát laâu môùi tieán ñeán muïc<br /> tieâu söùc khoûe. Do löïc löôïng y teá coâng coäng ñöôïc<br /> phaân coâng traùch nhieäm lôùn vaø coù voán kó naêng cuûa<br /> hoï, neân hoï chæ coù traùch nhieäm naâng cao söùc khoûe<br /> thoâng qua vieäc xaây döïng caùc chieán löôïc theo chính<br /> saùch cho tröôùc vaø cung caáp can can thieäp gaén lieàn<br /> vôùi phoái hôïp haønh ñoäng.<br /> Tieáp caän ña ngaønh<br /> Treân neàn taûng cuûa phaùt trieån kyõ thuaät trong dòch<br /> teã hoïc töø giöõa theá kyû tröôùc, khoa hoïc ñònh löôïng ñaõ<br /> thoáng trò y teá coâng coäng trong khi caùc ngaønh khoa<br /> hoïc y teá coâng coäng khaùc laïi bò coi nheï. Ngöôøi ta<br /> nhaän thaáy raèng nhieàu chuyeân ngaønh caàn phaûi hieåu<br /> roõ nhöõng moái lieân heä giöõa caùc yeáu toá tieàm aån vaø caùc<br /> yeáu toá tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuõng nhö<br /> caàn cung caáp cô sôû baèng chöùng cho vieäc hoaïch ñònh<br /> <br /> chính saùch y teá baèng vieäc söû duïng caùc phöông phaùp<br /> phuø hôïp ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi nhaèm taùc ñoäng ñeán<br /> chính saùch. Caùc chöông trình ñaøo taïo y teá coâng coäng<br /> neân bao goàm nhöõng cô hoäi cho hoïc vieân ñöôïc hoïc<br /> veà caû khoa hoïc ñònh tính vaø ñònh löôïng cuõng nhö caùc<br /> khoa hoïc lieân quan nhö luaät y teá coâng coäng, nhaân<br /> khaåu hoïc, nhaân hoïc vaø daân toäc hoïc. Ñaùng tieác laø chæ<br /> moät vaøi vieän nghieân cöùu, haàu heát laø ôû caùc nöôùc phaùt<br /> trieån, coù caùc khoùa hoïc phuø hôïp nhö theá.<br /> Trong nghieân cöùu coù moät lónh vöïc chính ñaõ bò<br /> laõng queân ñoù chính laø vieäc chuyeån caùc baèng chöùng<br /> thöïc tieãn thaønh caùc chöông trình vaø caùc chính saùch<br /> hieäu quaû. Minh chöùng cho ñieàu naøy laø vieäc khoâng<br /> söû duïng baèng chöùng thuyeát phuïc raèng caùc beänh veà<br /> tim maïch haàu heát coù theå phoøng ngöøa ñöôïc. Nhöng<br /> noù hieám khi ñöôïc ñaùnh giaù cao tuy raèng haèng naêm<br /> coù khoaûng 6,3 trieäu ngöôøi lôùn döôùi 70 tuoåi cheát vì<br /> caùc beänh veà tim maïch so vôùi soá ngöôøi cheát vì caùc<br /> beänh AIDS, soát reùt vaø lao (thuoäc moïi löùa tuoåi) goäp<br /> laïi chæ laø 5,6 trieäu ngöôøi. Kieán thöùc khoa hoïc roõ<br /> raøng chæ laø moät trong soá caùc yeâu caàu caàn thieát trong<br /> thöïc haønh y teá coâng coäng moät caùch hieäu quaû; kieán<br /> thöùc phaûi gaén chaët vôùi söï tham gia cuûa xaõ hoäi daân<br /> söï vaø caùc phong traøo xaõ hoäi nhaèm thuùc ñaåy haønh<br /> ñoäng hieäu quaû cuûa taát caû moïi ngöôøi. Hoï coù theå taïo<br /> neân söï khaùc bieät neáu chuùng ta ñaït ñöôïc vieäc naâng<br /> cao söùc khoûe coäng ñoàng moät caùch beàn vöõng.<br /> <br /> Cam keát chính trò trong chính saùch y teá<br /> coâng coäng<br /> Caùc nhaø thöïc haønh y teá coâng coäng caàn phaûi hieåu<br /> baûn chaát chính trò cuûa quaù trình xaây döïng chính saùch<br /> y teá vaø caùc haønh ñoäng töông öùng. Maëc duø, töø naêm<br /> 1848 Virchow ñaõ keâu goïi raèng y hoïc caàn trôû thaønh<br /> moät ñoái töôïng cuûa chính trò, nhöng caùc nhaø thöïc<br /> haønh y teá coâng coäng töø laâu ñaõ thôø ô hoaëc phaûn ñoái<br /> moái lieân keát y teá - chính trò quan troïng naøy. Nguyeân<br /> nhaân cuûa söï thôø ô naøy bao goàm: tính thoáng trò cuûa<br /> thöïc haønh y hoïc ñieàu trò ñoái vôùi y teá coâng coäng, tö<br /> töôûng baûo thuû töø thôøi ñoà ñaù môùi vaø aûnh höôûng cuûa<br /> noù ñeán nhöõng caûi caùch veà y teá, chöa quan taâm ñeán<br /> tính chính saùch cuûa y teá coâng coäng trong caùc chöông<br /> trình ñaøo taïo vaø taäp huaán, thieáu caùc nghieân cöùu ñaày<br /> ñuû veà caùc yeáu toá quyeát ñònh cuûa caùc chính saùch vaø<br /> chöông trình hieäu quaû, söùc maïnh cuûa caùc lôïi ích<br /> thöông maïi vaø treân heát laø söï thieáu töï tin cuûa soá ñoâng<br /> caùc nhaø thöïc haønh y teá coâng coäng. Thöôøng thì, caùi<br /> gì coù tính khaû thi veà maët chính trò thì laïi thöôøng bò<br /> giôùi haïn. Do ñoù neàn khoa hoïc y teá coâng coäng vöõng<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br /> 7<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> chaéc, söï laõnh ñaïo vaø söï tham gia cuûa coäng ñoàng daân<br /> söï, giôùi truyeàn thoâng coù theå giuùp môû roäng nhöõng<br /> bieân giôùi cuûa taát caû nhöõng gì coù theå thöïc hieän ñöôïc.<br /> <br /> coâng taùc giaûng daïy vaø caùc dòch vuï coù aùp duïng nhieàu<br /> khoa hoïc y teá coâng coäng.<br /> <br /> Y teá coâng coäng trong kyû nguyeân môùi<br /> Taêng cöôøng thöïc haønh y teá coâng coäng ñoøi hoûi ta<br /> phaûi nhaän thöùc vaø haønh ñoäng theo caùc chuû ñeà vaø caùc<br /> chuû ñeà naøy phaûi truyeàn ñaït cho caû sinh vieân vaø caùn<br /> boä trong ngaønh. Moät cô caáu hoã trôï cho y teá coâng<br /> coäng caàn coù söï laõnh ñaïo chaët cheõ vaø phaûn öùng nhanh<br /> cuûa chính phuû. Nguoàn nhaân löïc vaø cô sôû haï taàng ñaày<br /> ñuû ñöôïc boå sung vôùi nghieân cöùu y teá coâng coäng, nhôø<br /> <br /> Cuûng coá löïc löôïng lao ñoäng trong ngaønh y teá<br /> coâng coäng caàn phaûi coù cam keát gaén lieàn vôùi neàn taûng<br /> trieát hoïc caên baûn vaø naêng löïc ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng<br /> cho töøng chuû ñeà. Söï cuûng coá luùc naøy ñöôïc ñaët ôû vò<br /> trí toát hôn ñeå taïo ra nhöõng nguoàn löïc môùi cho vieäc<br /> thöïc haønh y teá coâng coäng, trong ñoù coù vieäc thu huùt<br /> caùc nguoàn löïc theâm môùi ñeå phaùt trieån baûo hieåm y teá<br /> vaø töø caùc quyõ môùi ñaàu tö söùc khoûe toaøn caàu. Moät soá<br /> nguoàn löïc theâm naøy caàn ñaàu tö tröïc tieáp vaøo xaây<br /> döïng cô sôû haï taàng y teá coâng coäng caàn thieát. Kieåm<br /> ñònh caùc chöông trình ñaøo taïo vaø ñaûm baûo sinh vieân<br /> toát nghieäp ñöôïc trang bò caùc kieán thöùc caàn thieát cho<br /> taát caû caùc lónh vöïc chuyeân moân laø traùch nhieäm cuûa<br /> caùc cô côû ñaøo taïo veà y teá coâng coäng. Chæ coù moät löïc<br /> löôïng lao ñoäng y teá coâng coäng vöõng maïnh môùi coù<br /> theå phaûn öùng ñöôïc tröôùc nhöõng thaùch thöùc veà söùc<br /> khoûe cuûa quoác gia vaø toaøn caàu. Keát luaän laïi, taêng<br /> cöôøng y teá coâng coäng treân neàn taûng ñaïo ñöùc roõ raøng<br /> vaø cô sôû luaän chöùng ñuùng ñaén seõ phaùt huy vai troø<br /> cuûa nhaø nöôùc vaø ñoùng goùp vaøo vieäc xaây döïng neàn<br /> daân chuû treân toaøn theá giôùi. Baûo veä söùc khoûe cho<br /> ngöôøi lao ñoäng Lieân bang Xoâ-vieát, Moscow,<br /> Medgiz, 1947.<br /> <br /> Baøi baùo ñaêng treân Taïp chí Lancet soá 363 ngaøy 19.6.2004.<br /> Ñaêng döôùi söï chaáp thuaän cuûa Lancet.<br /> Licence No: 1796830738724.<br /> <br /> 5. FD Scutchfield and JM Last, Public health in North<br /> America. In: R Beaglehole, Editor, Global public health: a<br /> new era, Oxford University Press, Oxford (2003).<br /> <br /> Taøi lieäu tham khaûo:<br /> <br /> 6. NA Vinogradov and ID Strashun, Health protection of the<br /> workers of the Soviet Union, Medgiz, Moscow (1947).<br /> <br /> Hôïp taùc coäng ñoàng<br /> Ñoái vôùi caùc nhaø thöïc haønh thì laøm vieäc vaø phoái<br /> hôïp chaët cheõ vôùi caùc coäng ñoàng mình ñang phuïc vuï<br /> laø söï hôïp taùc quan troïng nhaát. Noù caàn thieát ñeå gaây<br /> döïng neân moái quan heä beàn laâu vaø söï uûng hoä chính trò<br /> cho caùc chính saùch y teá hieäu quaû. Ñoàng thôøi, vieäc hôïp<br /> taùc nhö theá taïo cô hoäi cho nhaân daân coù theå tham gia<br /> vaøo caùc heä thoáng y teá vaø yeâu caàu coù ñuû dòch vuï y teá<br /> coâng coäng vaø söùc khoeû. Quan heä ñoái taùc naøy töø laâu<br /> ñaõ bò laõng queân maëc duø noù ñaõ töøng raát phaùt trieån ít<br /> nhaát laø ñeå thuyeát phuïc daân chuùng döôùi khaåu hieäu<br /> Söùc khoûe cho moïi ngöôøi; söï hôïp taùc aáy laïi ñeå laïi daáu<br /> aán do aûnh höôûng cuûa Phong traøo Söùc khoûe Nhaân daân.<br /> <br /> 1. In: R Beaglehole, Editor, Global public health: a new era,<br /> Oxford University Press, Oxford (2003).<br /> 2. In: M McKee, P Garner and R Stott, Editors, International<br /> co-operation and health, Oxford University Press, Oxford<br /> (2001).<br /> <br /> 7. L Lee, V Lin, R Wang and H Zhao, Public health in China:<br /> history and contemporary challenges. In: R Beaglehole,<br /> Editor, Global public health: a new era, Oxford University<br /> Press, Oxford (2003).<br /> <br /> 3. WHO, World Health Report, 2002: reducing risks, promoting healthy life, World Health Organization, Geneva<br /> (2002).<br /> <br /> 8. The Lancet, Putting public health back into epidemiology, Lancet 350 (1997), p. 229. SummaryPlus | Full Text +<br /> Links | PDF (24 K)<br /> <br /> 4. The Lancet, The EU's answer to future public health challenges, Lancet 359 (2002), p. 2211. SummaryPlus | Full Text<br /> + Links | PDF (28 K)<br /> <br /> 9. D Porter, Changing disciplines: John Ryle and the making of social medicine in twentieth century Britain, Hist<br /> Science 30 (1992), pp. 119147.<br /> <br /> 8<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)<br /> <br />