BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT VIỆT NAM
TRỊNH HOÀI THU
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA ÂM NHẠC DÂN GIAN TRONG
TÁC PHẨM KHÍ NHẠC MỚI VIỆT NAM THẾ KỶ XX
Chuyªn ngμnh: VĂN HÓA HỌC
M∙ sè: 62 31 70 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC
hμ néi – 2010
c«ng tr×nh ®−îc hoμn thμnh t¹i
VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT VIỆT NAM
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc
Ph¶n biÖn 1:
Ph¶n biÖn 2:
Ph¶n biªn 3:
LuËn ¸n tiÕn sÜ sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp nhµ n−íc häp t¹i ViÖn Nghiªn cøu
v¨n ho¸ vµo håi giê ngµy th¸ng n¨m 2010
Cã thÓ t×m ®äc luËn ¸n t¹i:
- Viện văn hóa nghệ thuật Việt Nam
- Th− viÖn Quèc gia
Danh môc c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶
1. TrÞnh Hoμi Thu (2008), "T'r−ng vμ angklung víi nh¹c thÝnh phßng giao h−ëng",
T¹p chÝ V¨n ho¸ NghÖ thuËt (11), tr. 43-46.
2. TrÞnh Hoμi Thu (2009), "¢m nh¹c giao h−ëng ch©u ¢u vμi nÐt ph¸c", T¹p chÝ
V¨n ho¸ NghÖ thuËt (2), tr. 58-61.
3. TrÞnh Hoμi Thu (2009), "KhÝ nh¹c víi c«ng chóng thñ ®«", T¹p chÝ ¢m nh¹c (1),
tr.70-71.
1
Më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Vμo thÕ kû XX v¨n ho¸ nghÖ thuËt nãi chung, nghÖ thuËt ©m
nh¹c nãi riªng cña ViÖt Nam kh«ng ngõng ph¸t triÓn vμ ®· ®¹t
®−îc nh÷ng thμnh tùu lín. Trong lÜnh vùc nghÖ thuËt ©m nh¹c,
bªn c¹nh nÒn ©m nh¹c cæ truyÒn ViÖt Nam ®· h×nh thμnh vμ ph¸t
triÓn nÒn ©m nh¹c míi ViÖt Nam. ë thêi kú ®æi míi, héi nghÞ lÇn
thø 5 cña Ban chÊp hμnh Trung −¬ng §¶ng kho¸ VIII còng chØ râ
nhiÖm vô cña chóng ta lμ “x©y dùng vμ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸
ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®μ b¶n s¾c d©n téc”.
Trong ©m nh¹c míi ViÖt Nam, nghÖ thuËt thanh nh¹c ®·
xuÊt hiÖn “ca khóc míi” (t©n nh¹c ViÖt Nam) tõ nh÷ng n¨m 30
cña thÕ kû XX vμ trë thμnh phong trμo s¸ng t¸c nh¹c “c¶i c¸ch”
víi nhiÒu tªn tuæi næi danh vμ t¸c phÈm ®i cïng n¨m th¸ng; cßn
khÝ nh¹c (nhÊt lμ ©m nh¹c thÝnh phßng - giao h−ëng ViÖt Nam)
mÆc dï còng cã tiÒn ®Ò tõ nh÷ng n¨m 40 (thÕ kû XX), nh−ng ph¶i
®Õn cuèi nh÷ng n¨m 50 (thÕ kû XX) míi thùc sù h×nh thμnh. KhÝ
nh¹c míi ®· ph¸t triÓn trong mèi liªn quan víi c¸c lo¹i h×nh kh¸c
dùa trªn nÒn t¶ng cña dßng ©m nh¹c d©n gian truyÒn thèng. Mèi
quan hÖ g¾n bã gi÷a truyÒn thèng vμ hiÖn ®¹i, gi÷a quèc gia vμ
quèc tÕ lμ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n khi nghiªn cøu vÒ v¨n
ho¸ ViÖt Nam trong xu h−íng toμn cÇu ho¸ th«ng qua nghÖ thuËt
©m nh¹c.
Nghiªn cøu vÒ ¶nh h−ëng cña ©m nh¹c d©n gian trong t¸c
phÈm khÝ nh¹c míi ViÖt Nam, chÝnh lμ ®Ó thÊy ®−îc b¶n s¾c cña
v¨n ho¸ d©n téc ViÖt Nam ®−îc diÔn ®¹t qua nh¹c cô ph−¬ng T©y
còng nh− c¸c vÊn ®Ò vÒ thÓ lo¹i, h×nh thøc, c¸c ph−¬ng ph¸p diÔn
t¶ cña ©m nh¹c ph−¬ng T©y qua t¸c phÈm khÝ nh¹c ViÖt Nam. §ã
lμ lý do chóng t«i viÕt luËn ¸n TiÕn sÜ V¨n ho¸ häc víi ®Ò tμi
“Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña ©m nh¹c d©n gian trong t¸c
phÈm khÝ nh¹c míi ViÖt Nam thÕ kû XX”.
2
2. LÞch sö vÊn ®Ò
Tr−íc ®©y còng cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, c¸c luËn ¸n
tiÕn sÜ vμ th¹c sÜ nghÖ thuËt häc ®Ò cËp ®Õn t¸c phÈm khÝ nh¹c
ViÖt Nam thÕ kû XX. Ngoμi ra cßn cã nh÷ng nghiªn cøu b−íc ®Çu
t×m hiÓu vÒ mét sè vÊn ®Ò cña ©m nh¹c míi ViÖt Nam thÕ kû XX
trong c¸c luËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc, c¸c bμi nghiªn cøu lý luËn.
B¶n th©n t¸c gi¶ luËn ¸n còng ®· phÇn nμo ®Ò cËp ®Õn chÊt liÖu
©m nh¹c d©n gian trong t¸c phÈm khÝ nh¹c ViÖt Nam qua luËn v¨n
tèt nghiÖp ®¹i häc chuyªn ngμnh lý luËn ©m nh¹c vμ luËn v¨n th¹c
sÜ NghÖ thuËt häc chuyªn ngμnh lý luËn ©m nh¹c.
Qua t×m hiÓu nghiªn cøu t− liÖu chóng t«i thÊy r»ng ®a sè
c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, ®Ò tμi, bμi b¸o mang tÝnh khoa häc míi
chØ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò vÒ lÞch sö ©m nh¹c ViÖt Nam thÕ kû XX; vÒ
sù h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña t¸c phÈm - t¸c gi¶; giíi thiÖu ch©n
dung nh¹c sÜ; mét sè thñ ph¸p trong t¸c phÈm khÝ nh¹c ViÖt Nam;
®Æc ®iÓm vÒ ph−¬ng ph¸p biÓu hiÖn ©m nh¹c trong t¸c phÈm ViÖt
Nam cña mét lo¹i nh¹c cô nμo ®ã. Tuy nhiªn ch−a cã mét c«ng
tr×nh nghiªn cøu cô thÓ nμo vÒ ®Ò tμi ¶nh h−ëng cña ©m nh¹c d©n
gian trong t¸c phÈm khÝ nh¹c míi ViÖt Nam thÕ kû XX. Nãi c¸ch
kh¸c, ®ã lμ nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ d©n gian (®iÓn
h×nh lμ ©m nh¹c d©n gian ViÖt Nam) vμ v¨n ho¸ b¸c häc (t¸c
phÈm ©m nh¹c thÝnh phßng - giao h−ëng do c¸c nh¹c sÜ ViÖt Nam
trong giai ®o¹n tõ 1954 ®Õn 2000) nh− vÊn ®Ò chóng t«i ®−a ra.
3. Môc ®Ých nghiªn cøu vµ nhiÖm vô nghiªn cøu
3.1. Môc ®Ých nghiªn cøu
- LuËn ¸n nghiªn cøu vÒ ¶nh h−ëng cña ©m nh¹c d©n gian trong
c¸c t¸c phÈm khÝ nh¹c míi ViÖt Nam thÕ kû XX. T×m hiÓu vμ lμm
râ c¸c yÕu tè mang b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam th«ng qua mét sè
ph−¬ng tiÖn biÓu hiÖn cña ©m nh¹c.
- LuËn ¸n t×m hiÓu sù khai th¸c ©m nh¹c d©n gian ViÖt Nam trong
c¸c t¸c phÈm khÝ nh¹c míi viÕt cho nh¹c cô ph−¬ng T©y. Qua ®ã
luËn ¸n sÏ hÖ thèng nh÷ng kinh nghiÖm s¸ng t¸c khÝ nh¹c míi cña
c¸c nh¹c sÜ ViÖt Nam thÕ kû XX.