Ảnh hưởng của các lý thuyết hiện đại đến nghiên cứu ngữ pháp tiếng Việt

¶nh h−ëng cña c¸c lý thuyÕt hiÖn ®¹i<br /> ®Õn nghiªn cøu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt<br /> NguyÔn Huy CÈn(*)<br /> <br /> <br /> ViÖt ng÷ häc ra ®êi tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945,<br /> nh−ng mét dÊu mèc quan träng lµ tõ sau n¨m 1954, khi nhµ<br /> n−íc ta thµnh lËp c¸c tr−êng ®¹i häc ë miÒn B¾c vµ Ban<br /> V¨n-Sö-§Þa, tiÒn th©n cña ViÖn Khoa häc x· héi ngµy nay<br /> víi c¸c chuyªn ngµnh ng«n ng÷ häc ë c¸c tr−êng ®¹i häc vµ<br /> t¹i ViÖn Ng«n ng÷ häc, th× ViÖt ng÷ häc b−íc vµo mét giai<br /> ®o¹n ph¸t triÓn míi. ViÖc t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña nh÷ng<br /> khuynh h−íng vµ trµo l−u ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i ®Õn ViÖt<br /> ng÷ häc lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt ®Ó chóng ta cã thÓ cã<br /> nh÷ng tæng kÕt vµ t×m ra nh÷ng h−íng ph¸t triÓn thÝch hîp<br /> cho ViÖt ng÷ häc trong thêi kú ®æi míi. ë bµi viÕt nµy chóng<br /> t«i b−íc ®Çu nªu lªn mét bøc tranh chung nhÊt vÒ sù ¶nh<br /> h−ëng cña c¸c lý thuyÕt ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i ®Õn ViÖt ng÷<br /> häc ë ph¹m vi nghiªn cøu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt.<br /> <br /> <br /> yÕu lµ tiÕng Ph¸p), th× vµo thêi kú<br /> V iÖc nghiªn cøu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt<br /> cã thÓ chia lµm 2 thêi kú, ®óng<br /> h¬n lµ 2 khuynh h−íng (v× nãi ®Õn thêi<br /> nh÷ng n¨m 1960-1980, c¸c häc gi¶ ë<br /> miÒn B¾c nh−: NguyÔn Kim Th¶n (23,<br /> kú th−êng ®−îc hiÓu lµ dùa vµo yÕu tè 24), Hoµng TuÖ (10, 11), L−u V©n L¨ng<br /> thêi gian), ngoµi ra cßn cã mét thêi kú (17), NguyÔn Tµi CÈn (26)… vµ c¸c häc<br /> chóng t«i t¹m gäi lµ thêi kú “giao thêi” gi¶ ë miÒn Nam nh−: Lª V¨n Lý (14),<br /> khi giíi nghiªn cøu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt Tr−¬ng V¨n Ch×nh, NguyÔn HiÕn Lª<br /> chó träng nghiªn cøu b×nh diÖn có ph¸p (30), Bïi §øc TÞnh (1), TrÇn Ngäc Ninh<br /> - ng÷ nghÜa cña c©u vµ c¸c ®¬n vÞ trªn (28)…, trong c¸c c«ng tr×nh cña hä, chñ<br /> c©u. yÕu theo xu h−íng cña chñ nghÜa cÊu<br /> tróc ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Cã thÓ<br /> 1. Thêi kú chñ nghÜa cÊu tróc - nghiªn cøu ph−¬ng ph©n ra thµnh nhãm c¸c t¸c gi¶ sau<br /> diÖn “tÜnh” cña ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt (kho¶ng tõ ®©y:(*)<br /> n¨m 1954 ®Õn nh÷ng n¨m 1980)<br /> - Nh÷ng ng−êi chñ yÕu theo chñ<br /> NÕu kh«ng kÓ nh÷ng c«ng tr×nh nghÜa h×nh thøc Nga vµ truyÒn thèng<br /> nghiªn cøu tr−íc ®ã vÒ tiÕng ViÖt, ng÷ §«ng ph−¬ng häc vµ c¸c tr−êng ph¸i cña<br /> ph¸p tiÕng ViÖt chñ yÕu m« pháng ng÷<br /> ph¸p cña c¸c ng«n ng÷ ch©u ¢u (chñ (*)<br /> TS. ng«n ng÷, ViÖn Th«ng tin KHXH<br /> ¶nh h−ëng cña c¸c lý thuyÕt... 19<br /> <br /> chñ nghÜa cÊu tróc ch©u ¢u nãi chung cÊu ViÖt ng÷. ¤ng tuyªn bè lµ m×nh chñ<br /> nh−: NguyÔn Kim Th¶n, L−u V©n L¨ng, yÕu dùa vµo c¸c t− t−ëng ng÷ vÞ häc cña<br /> Hoµng TuÖ, NguyÔn Tµi CÈn, Lª V¨n L. Hemslef, tr−êng ph¸i §an M¹ch vµ<br /> Lý, Hå Lª (13), TrÇn Ngäc Thªm (29), dïng ph−¬ng ph¸p thµnh tè trùc tiÕp ®Ó<br /> DiÖp Quang Ban (3, 4), §¸i Xu©n Ninh x¸c ®Þnh vµ nhËn diÖn c¸i gäi lµ ®¬n vÞ<br /> (6), NguyÔn Minh ThuyÕt (25), §inh tõ trong tiÕng ViÖt. Nh−ng trong phÇn<br /> V¨n §øc (7), Hoµng Träng PhiÕn (9), Lý dÉn luËn c«ng tr×nh trªn, vµ khi bµn<br /> Toµn Th¾ng (21), Lª Xu©n Th¹i (15),… ®Õn sù ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ trÎ em<br /> th× «ng tiÕp thu quan ®iÓm cña N.<br /> - Nh÷ng ng−êi chÞu ¶nh h−ëng cña<br /> Chomsky vÒ sù thô ®¾c ng«n ng÷, m«<br /> chñ nghÜa miªu t¶ (cÊu tróc) Mü vµ<br /> pháng sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ trÎ em<br /> tr−êng ph¸i t¹o sinh nh−: TrÇn Ngäc<br /> theo c¸ch tr×nh bµy cña N. Chomsky vµ<br /> Ninh, Tr−¬ng V¨n Ch×nh, NguyÔn HiÕn<br /> nghiªng vÒ tr−êng ph¸i t¹o sinh ë thêi<br /> Lª…<br /> kú ®Çu, víi c¸c ph−¬ng ph¸p vµ thñ<br /> Chóng t«i nhËn thÊy r»ng, hÇu nh− ph¸p h×nh thøc ho¸ ng«n ng÷.<br /> kh«ng cã mét t¸c gi¶ nµo tu©n theo mét C¸c nhµ nghiªn cøu ng÷ ph¸p ë<br /> c¸ch triÖt ®Ó quan ®iÓm vµ c¸c ph−¬ng miÒn B¾c chñ yÕu sö dông ph−¬ng ph¸p<br /> ph¸p cña mét tr−êng ph¸i, giíi ViÖt ng÷<br /> ph©n tÝch th«ng qua viÖc miªu t¶ tiÕng<br /> häc ®· nhËn thøc viÖc miªu t¶ ng÷ ph¸p<br /> ViÖt, tuy kh¸c nhau vÒ c¸ch tiÕp cËn vµ<br /> tiÕng ViÖt kh«ng thÓ theo khu«n mÉu<br /> c¸c thñ ph¸p ph©n tÝch, nh−ng cã ®Æc<br /> thuéc c¸c con ®−êng ®· ®i cña c¸c ng«n<br /> ®iÓm chung lµ:<br /> ng÷ ch©u ¢u, bëi ®Æc ®iÓm ®¬n lËp ®iÓn<br /> h×nh cña tiÕng ViÖt. Tuy vËy cã t¸c gi¶ - LÊy ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt<br /> thiªn vÒ quan ®iÓm cña mét tr−êng ph¸i biÖn chøng lµm c¬ së, nh− khi bµn vÒ<br /> nµo ®ã. Ch¼ng h¹n nh− Lª V¨n Lý (14), c¸c tÝnh ®èi lËp cña c¸c ®¬n vÞ ng«n ng÷;<br /> chñ yÕu chÞu ¶nh h−ëng chñ nghÜa chøc coi ý nghÜa vµ h×nh thøc cã quan hÖ chÆt<br /> n¨ng cña tr−êng ph¸i Praha khi «ng chÏ víi nhau…<br /> dùa vµo c¸c “tõ chøng” lµm c¸c thao t¸c - TiÕp thu truyÒn thèng nghiªn cøu<br /> ph©n lo¹i tõ trong tiÕng ViÖt thµnh 3 §«ng ph−¬ng häc, nh− NguyÔn Kim<br /> lo¹i chÝnh: A, B, C. Th¶n trong “Nghiªn cøu vÒ ng÷ ph¸p<br /> NhËn ®Þnh vÒ Bïi §øc TÞnh, tiÕng ViÖt” (23) tiÕp thu quan ®iÓm vÒ<br /> NguyÔn Kim Th¶n cho r»ng: Tuy Bïi tõ tæ (côm tõ) (quan ®iÓm cña V. V.<br /> §øc TÞnh “kh«ng theo mét ph−¬ng ph¸p Vinogradov). M« h×nh cÊu tróc ®o¶n ng÷<br /> nµo nh−ng chñ yÕu ¶nh h−ëng cña F. de danh tõ trong tiÕng ViÖt cña NguyÔn<br /> Saussure vµ lý thuyÕt ©m vËn häc cña Tµi CÈn ®−îc x©y dùng trªn c¬ së tõ chñ<br /> Trung Quèc”,… nh÷ng nghiªn cøu cña nghÜa cÊu tróc (chñ nghÜa h×nh thøc<br /> «ng “mang môc ®Ých thùc dông” (22, Nga, V. X. Panfilov) (26). Hoµng TuÖ<br /> tr.324). Chóng t«i nhËn thÊy TrÇn Ngäc trong “Gi¸o tr×nh ViÖt ng÷” (10) vµ §¸i<br /> Ninh kh«ng thuÇn nhÊt chÞu ¶nh h−ëng Xu©n Ninh trong “Ho¹t ®éng cña tõ<br /> cña chñ nghÜa cÊu tróc ch©u ¢u vµ Mü. tiÕng ViÖt” (6) th× cã xu h−íng tiÕp thu<br /> Trong bé c«ng tr×nh “C¬ cÊu ViÖt ng÷ chñ nghÜa chøc n¨ng cña A. Martinet,<br /> häc” (28), TrÇn Ngäc Ninh ®· sö dông A. Meillet vµ cña c¸c nhµ §«ng ph−¬ng<br /> ph−¬ng ph¸p néi quan ®Ó nghiªn cøu c¬ häc,…<br /> 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8, 2008<br /> <br /> - Mét sè nhµ khoa häc kh¸c cã xu diÖn cÊu tróc lÉn chøc n¨ng. Nh−ng<br /> h−íng tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu chung kh¸i niÖm chøc n¨ng ë ®©y ®−îc hiÓu<br /> cña ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i ®Ó x©y dùng kh¸c víi kh¸i niÖm chøc n¨ng ë thêi kú<br /> cho m×nh mét lý thuyÕt riªng. Ch¼ng sau cña ViÖt ng÷ häc (thêi kú hËu cÊu<br /> h¹n nh− L−u V©n L¨ng trong “Nghiªn tróc, nh− quan niÖm cña M. A. K.<br /> cøu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt trªn quan ®iÓm Halliday), ®ã lµ xem xÐt chøc n¨ng cña<br /> tÇng bËc cã h¹t nh©n” (19) x©y dùng mét c¸c ®¬n vÞ (yÕu tè) cña hÖ thèng ng÷<br /> lý thuyÕt ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt “tÇng bËc ph¸p tiÕng ViÖt khi tham gia vµo c¸c<br /> cã h¹t nh©n”. Trong lý thuyÕt nµy cña tiÓu hÖ thèng víi c¸c tÇng bËc kh¸c<br /> «ng ng−êi ta thÊy bãng d¸ng cña lý nhau cña c¬ cÊu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt.<br /> thuyÕt ng÷ ph¸p thµnh tè trùc tiÕp còng Tøc lµ kh¸i niÖm chøc n¨ng chñ yÕu bao<br /> nh− lý thuyÕt ph©n ®o¹n thùc t¹i, hµm néi dung mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¬n<br /> nh÷ng lý thuyÕt kh¸ phæ biÕn thêi bÊy vÞ (yÕu tè) trong hÖ thèng ng÷ ph¸p<br /> giê. HoÆc Cao Xu©n H¹o chñ yÕu tiÕp tiÕng ViÖt. D−íi gãc ®é nµy c¸c t¸c gi¶<br /> thu c¸c quan ®iÓm sau nµy cña tr−êng ®· chó ý trong m« t¶ cÊu tróc - hÖ thèng<br /> ph¸i chøc n¨ng cña S. C. Dik, M. A. K. ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt. Cßn ph−¬ng diÖn<br /> Halliday … ®Ó x©y dùng mét lý thuyÕt chøc n¨ng (hiÓu theo c¸c nÐt nghÜa liªn<br /> ng÷ ph¸p chøc n¨ng tiÕng ViÖt. quan ®Õn giao tiÕp) th× Ýt chó ý, ch¼ng<br /> Theo L−u V©n L¨ng, trong nghiªn h¹n nh− c¸c c«ng tr×nh cña Lª Xu©n<br /> cøu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt còng nh− nhiÒu Th¹i “C©u chñ - vÞ tiÕng ViÖt”) (15);<br /> ng«n ng÷ kh¸c trªn thÕ giíi, c¸c nhµ Hoµng Träng PhiÕn: “Ng÷ ph¸p tiÕng<br /> ng«n ng÷ häc ®· x©y dùng nhiÒu hÖ ViÖt: C©u” (9); DiÖp Quang Ban: “CÊu<br /> thèng ng÷ ph¸p kh¸c nhau, nh−ng ®Òu t¹o c©u ®¬n trong tiÕng ViÖt” (3). §iÓn<br /> dùa vµo nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n sau: h×nh cña viÖc nghiªn cøu theo ®−êng<br /> h−íng cña chñ nghÜa cÊu tróc trong ng÷<br /> - Cã t¸ch rêi vµ ®èi lËp kÕt cÊu víi<br /> ph¸p tiÕng ViÖt ph¶i kÓ ®Õn c«ng tr×nh:<br /> chøc n¨ng, ®èi lËp ng÷ ng«n víi lêi nãi,<br /> “Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt: TiÕng - tõ ghÐp -<br /> ®Ó ph©n chia døt kho¸t c¸c ®¬n vÞ ng÷<br /> ®o¶n ng÷” (26) cña NguyÔn Tµi CÈn. ë<br /> ph¸p ra lµm 2 lo¹i thuéc nh÷ng b×nh<br /> c«ng tr×nh nµy, «ng ®· sö dông mét hÖ<br /> diÖn kh¸c nhau nh− thÕ hay kh«ng?<br /> thèng c¸c ph−¬ng ph¸p vµ thñ ph¸p nh−<br /> - Chän ®¬n vÞ nµo, h×nh vÞ (trong “c¶i biÕn”, “chªm xen” theo ®−êng h−íng<br /> ng«n ng÷ ®¬n lËp lµ tiÕng) hay tõ, lµm cÊu tróc luËn ®Ó ®−a ra m« h×nh h×nh<br /> ®¬n vÞ gèc ®Ó tËp hîp l¹i thµnh nh÷ng thøc vµ “sè ho¸” vÞ trÝ c¸c tõ lo¹i cña<br /> ®¬n vÞ lín vµ ph©n tÝch thµnh cÊp bËc ®o¶n ng÷; nh−ng l¹i viÖn dÉn ®Õn mét<br /> lín, bÐ, cao, thÊp. kiÓu ®¬n vÞ ng÷ ph¸p “nöa cÊu tróc, nöa<br /> - Nh×n nhËn vµ gi¶i quyÕt c¸c mèi chøc n¨ng” - mÖnh ®Ò trong tiÕng ViÖt.<br /> quan hÖ có ph¸p nh− thÕ nµo? §¸nh C«ng tr×nh nµy cña «ng cã thÓ xem nh−<br /> ®ång c¸c mèi quan hÖ hoÆc ®èi lËp quan lµ mét trong nh÷ng dÊu mèc cña viÖc<br /> hÖ liªn hîp víi nh÷ng quan hÖ kh¸c hay nghiªn cøu ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt. ViÖc<br /> ph©n biÖt tr−íc tiªn quan hÖ ®Ò thuyÕt x¸c ®Þnh c¸c kiÓu tõ lo¹i trong tiÕng<br /> víi nh÷ng quan hÖ kh¸c” (18, tr.187). ViÖt sau nµy ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ tiÕp tôc<br /> Nh×n chung c¸c nhµ nghiªn cøu ng÷ ph¸t triÓn. ë c«ng tr×nh “Ng÷ ph¸p<br /> ph¸p tiÕng ViÖt nghiªn cøu c¶ ph−¬ng tiÕng ViÖt - Tõ lo¹i” (7), §inh V¨n §øc<br /> ¶nh h−ëng cña c¸c lý thuyÕt... 21<br /> <br /> ®· ph©n tõ lo¹i trong tiÕng ViÖt trªn cña ph¸t ng«n, tiÒn gi¶ ®Þnh cña c©u<br /> quan ®iÓm cÊu tróc ng÷ nghÜa-ng÷ ph¸p trong tiÕng ViÖt.<br /> vµ ®−a ra mét hÖ thèng tõ lo¹i tiÕng NhËn ®Þnh chung giai ®o¹n nµy,<br /> ViÖt: thùc tõ (gåm danh tõ, ®éng tõ, sè<br /> NguyÔn Kim Th¶n cho r»ng: “KÓ tõ F.<br /> tõ, tÝnh tõ, ®¹i tõ); h− tõ (tõ phô, tõ<br /> X«txuya, ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i ph©n<br /> nèi); t×nh th¸i tõ (tiÓu tõ, trî tõ). Xu<br /> biÖt rµnh m¹ch c¸ch miªu t¶ ®ång ®¹i<br /> h−íng h×nh thøc ho¸ trong nghiªn cøu<br /> vµ c¸ch miªu t¶ lÞch ®¹i, vµ nhÊn m¹nh<br /> có ph¸p tiÕng ViÖt cßn ®−îc thÓ hiÖn<br /> tÝnh hÖ thèng (víi nh÷ng møc ®é chÆt<br /> trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ côm<br /> chÏ kh«ng ®ång ®Òu nh− nhau), ®èi lËp<br /> tõ cña NguyÔn Kim Th¶n (23, T.1).<br /> tÜnh th¸i víi ®éng th¸i. Kh«ng miªu t¶<br /> Trong c«ng tr×nh “Chñ ng÷ trong tiÕng<br /> kü hÖ thèng tÜnh, ®ång ®¹i th× kh«ng thÓ<br /> ViÖt” cña NguyÔn Minh ThuyÕt vµ<br /> hiÓu s©u ®èi t−îng. Nh−ng nÕu kh«ng<br /> “Thµnh phÇn c©u trong tiÕng ViÖt” cña<br /> miªu t¶ ho¹t ®éng cña ®èi t−îng th×<br /> t¸c gi¶ vµ NguyÔn V¨n HiÖp, ®· ®i theo<br /> ch¾c ch¾n lµ kh«ng hiÓu ®Çy ®ñ ®èi<br /> xu h−íng h×nh thøc ho¸ cña chñ nghÜa<br /> t−îng. Gi¶i phÉu ®Ó t×m hiÓu c¬ chÕ sinh<br /> h×nh thøc Nga vµ truyÒn thèng ph−¬ng<br /> lý cña qu¶ tim lµ rÊt cÇn thiÕt. Nh−ng<br /> §«ng. C¸c t¸c gi¶ ®· thùc hiÖn mét c¸ch<br /> nÕu kh«ng biÕt tr¸i tim ®Ëp nh− thÕ nµo<br /> triÖt ®Ó h−íng nghiªn cøu nµy trong<br /> th× kiÕn thøc vÒ tr¹ng th¸i tÜnh kia<br /> viÖc kh¶o s¸t thµnh phÇn c©u. Mét lo¹t<br /> ch¼ng cã Ých bao nhiªu cho ®êi” (22,<br /> c¸c thñ ph¸p h×nh thøc ®−îc sö dông<br /> nh− phÐp l−îc, phÐp thÕ, phÐp bæ sung, tr.264). Theo NguyÔn V¨n HiÖp, “Trong<br /> phÐp c¶i biÕn, phÐp nguyªn nh©n ho¸ giai ®o¹n nh÷ng n¨m 1970-1980 cÇn ghi<br /> nh»m béc lé nh÷ng kh¸c biÖt h×nh thøc nhËn nh÷ng ph¸t hiÖn kh¸c vÒ c¬ cÊu<br /> cña cÊu tróc c©u trong tiÕng ViÖt so víi c©u tiÕng ViÖt cïng nh÷ng ®Æc tr−ng<br /> c¸c ng«n ng÷ kh¸c (25). ng÷ nghÜa - chøc n¨ng cña chóng”. DiÖp<br /> Quang Ban (5) vµ TrÇn Ngäc Thªm (29)<br /> ë thêi kú nµy c¸c nhµ ViÖt ng÷ häc ®· thÊy ®−îc vai trß kh«ng thÓ thiÕu<br /> chñ yÕu c¨n cø vµo h×nh thøc có ph¸p ®−îc cña thµnh phÇn vÉn ®−îc gäi lµ<br /> h¬n lµ mÆt néi dung, ng÷ nghÜa. Nh−ng tr¹ng ng÷ trong c©u tån t¹i. §©y lµ luËn<br /> nh÷ng t¸c gi¶ nh− NguyÔn Kim Th¶n cø quan träng ®Ó ®i ®Õn sù thõa nhËn<br /> (22), L−u V©n L¨ng (17), Hoµng TuÖ r»ng tr¹ng ng÷ trong c©u tån t¹i thùc<br /> (11), Lý Toµn Th¾ng ... trong c¸c c«ng chÊt lµ mét lo¹i bæ ng÷ b¾t buéc cña<br /> tr×nh nghiªn cøu cña m×nh ®· thÊy ®−îc c©u, lµ diÔn tè thø hai cña vÞ tõ tån t¹i<br /> mét vÊn ®Ò lµ kh«ng chØ nghiªn cøu trung t©m (diÔn tè thø nhÊt lµ danh ng÷<br /> ph−¬ng diÖn h×nh thøc - cÊu tróc cña ®øng sau vÞ tõ tån t¹i). Nh÷ng nghiªn<br /> ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, mµ cßn cÇn ph¶i cøu theo lý thuyÕt kÕt trÞ cña TesniÌre<br /> chó ý ®Õn ph−¬ng diÖn có ph¸p - ng÷<br /> vµ c¸c kiÓu sù t×nh sau nµy ®Òu kh¼ng<br /> nghÜa. VÒ ph−¬ng diÖn nghiªn cøu nµy<br /> ®Þnh nhËn ®Þnh nµy (27, T.1, tr.241).<br /> c¸c t¸c gi¶ nh− DiÖp Quang Ban trong<br /> “Mét sè vÊn ®Ò vÒ c©u tån t¹i trong Cã thÓ thÊy, nh÷ng n¨m 1980, xu<br /> tiÕng ViÖt” (5), TrÇn Ngäc Thªm trong h−íng nghiªn cøu vÒ mÆt ng÷ nghÜa có<br /> “HÖ thèng liªn kÕt v¨n b¶n tiÕng ViÖt” ph¸p, ®óng h¬n lµ vÒ ®Æc tr−ng ng÷<br /> (29) vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c ®· ph©n tÝch nghÜa - chøc n¨ng cña cÊu tróc ng÷<br /> néi dung th«ng b¸o cña c©u, cÊu tróc ph¸p b¾t ®Çu ®−îc ®Èy m¹nh. Trong ®ã,<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8, 2008<br /> <br /> nh÷ng nghiªn cøu cña NguyÔn Kim Cao Xu©n H¹o th× khuynh h−íng<br /> Th¶n, Hoµng TuÖ, L−u V©n L¨ng, Lý nghiªn cøu chøc n¨ng trong ng÷ ph¸p<br /> Toµn Th¾ng ë thêi kú nµy cã thÓ xem lµ tiÕng ViÖt míi ®−îc thÓ hiÖn mét c¸ch râ<br /> nh÷ng xuÊt ph¸t ®iÓm cho h−íng rÖt nhÊt.<br /> nghiªn cøu míi ®ã. C¸c nhµ ViÖt ng÷<br /> Khuynh h−íng chøc n¨ng ®−îc chó<br /> häc nµy nhËn thÊy cÇn thiÕt ph¶i kh¶o<br /> ý vµ ®Èy m¹nh trong viÖc nghiªn cøu<br /> s¸t ph−¬ng diÖn ng÷ nghÜa - chøc n¨ng<br /> ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt chñ yÕu lµ do c¸c<br /> trong có ph¸p tiÕng ViÖt. H−íng nµy cã<br /> nhµ ViÖt ng÷ häc ®· tiÕp thu nh÷ng<br /> thÓ ®−îc b¾t ®Çu tõ viÖc giíi thiÖu vµ<br /> quan ®iÓm ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i khi<br /> nghiªn cøu vÒ c¸c lý thuyÕt míi nh− c¸c<br /> xÐt thÊy r»ng mét trong nh÷ng nguyªn<br /> nghiªn cøu cña Hoµng TuÖ, L−u V©n lý c¬ b¶n cña F. de Saussure lµ ph©n<br /> L¨ng, NguyÔn Kim Th¶n, Lý Toµn biÖt ng«n ng÷ víi lêi nãi ®· kh«ng cßn<br /> Th¾ng, v.v… §ã lµ c¸c lý thuyÕt míi thÝch hîp. Ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i, trong<br /> nh−: Lý thuyÕt ph©n ®o¹n thùc t¹i c©u, ®ã cã giíi ViÖt ng÷ häc, ®· nhËn thøc<br /> Lý thuyÕt ng÷ ph¸p liªn thuéc cña I. r»ng m« h×nh trõu t−îng cña hÖ thèng<br /> TesniÌre, Ph©n tÝch diÔn ng«n... Nh÷ng ng«n ng÷ kh«ng ®ñ søc ®Ó miªu t¶ vµ<br /> lý thuyÕt nµy ®· t¸c ®éng ®Õn nh÷ng gi¶i thÝch c¸c quy luËt ho¹t ®éng cña<br /> nghiªn cøu míi vÒ ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt. ng«n ng÷. Thêi kú hoµng kim cña chñ<br /> C¸c t¸c gi¶ chó ý miªu t¶ c©u tiÕng ViÖt nghÜa cÊu tróc ch©u ¢u ®· vµ ®ang ®i<br /> trong khung lý thuyÕt chøc n¨ng hiÖn qua nh−êng chç cho mét thêi kú míi,<br /> ®¹i, nh− tiÕp thu c¸c kh¸i niÖm ®Ò - thêi kú mµ c¸c nhµ nghiªn cøu khi x©y<br /> thuyÕt vµ ph©n lo¹i c©u tiÕng ViÖt theo dùng vµ gi¶i thÝch c¸c m« h×nh c©u,<br /> chøc n¨ng th«ng b¸o vµ ®· “cè g¾ng nèi ph¸t ng«n, v¨n b¶n kh«ng thÓ kh«ng<br /> kÕt có häc víi nghÜa häc (theo nghÜa chó ý ®Õn nh÷ng yÕu tè thuéc ngoµi b¶n<br /> réng)” (27, T1, tr.243). Chóng t«i gäi th©n ng«n ng÷. Cã thÓ cho r»ng khuynh<br /> thêi kú nghiªn cøu có ph¸p tiÕng ViÖt h−íng chøc n¨ng vµo thêi kú nµy lµ mét<br /> chó ý ®Õn néi dung th«ng b¸o cña c©u lµ sù ph¶n øng l¹i chñ nghÜa cÊu tróc - hÖ<br /> mét thêi kú cã “tÝnh giao thêi” tr−íc khi thèng. §©y còng lµ thêi kú khuynh<br /> chuyÓn sang thêi kú nghiªn cøu míi h−íng nghiªn cøu ng÷ nghÜa có ph¸p<br /> theo nh÷ng ®−êng h−íng cña chñ nghÜa trong tiÕng ViÖt ®−îc ®Èy m¹nh.<br /> chøc n¨ng trong viÖc nghiªn cøu ng÷ NguyÔn ThiÖn Gi¸p ®· nhËn xÐt r»ng:<br /> ph¸p tiÕng ViÖt. “Ph¶i tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX<br /> trë ®i, có ph¸p tiÕng ViÖt míi ®−îc quan<br /> 2. Thêi kú hËu cÊu tróc - nghiªn cøu ph−¬ng diÖn<br /> t©m thÝch ®¸ng, vµ ®Æc biÖt lµ c©u tiÕng<br /> “®éng” cña ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt (kho¶ng tõ n¨m<br /> ViÖt kh«ng chØ ®−îc nghiªn cøu vÒ kÕt<br /> 1990 ®Õn nay)<br /> cÊu có ph¸p h×nh thøc mµ ®−îc nghiªn<br /> §Æc ®iÓm cña thêi kú nµy lµ ®· chó cøu c¶ vÒ kÕt cÊu ng÷ nghÜa n÷a” (27,<br /> ý ®Õn ph−¬ng diÖn nghiªn cøu c©u vµ T1, tr.253). NhiÒu c«ng tr×nh theo<br /> ph¸t ng«n (lêi nãi), nghiªn cøu tæ chøc h−íng nµy ®· ra ®êi, nh− c¸c c«ng tr×nh:<br /> v¨n b¶n cña tiÕng ViÖt theo nh÷ng “VÞ tõ hµnh ®éng tiÕng ViÖt vµ c¸c tham<br /> ®−êng h−íng cña chñ nghÜa chøc n¨ng. tè cña nã so víi tiÕng Nga vµ tiÕng Anh”<br /> Nh−ng cho ®Õn c«ng tr×nh “TiÕng ViÖt - cña NguyÔn ThÞ Quy; “Ph©n tÝch c©u<br /> s¬ th¶o ng÷ ph¸p chøc n¨ng” (2) cña ®¬n tiÕng ViÖt theo cÊu tróc ®Ò - thuyÕt”<br /> ¶nh h−ëng cña c¸c lý thuyÕt... 23<br /> <br /> cña §µo Thanh Lan; “Ng÷ ph¸p chøc häc hiÖn ®¹i thêi kú hËu cÊu tróc. Nh−<br /> n¨ng tiÕng ViÖt T1: C©u trong tiÕng vËy, thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn néi t¹i<br /> ViÖt - CÊu tróc - nghÜa c«ng dông” cña cña ng«n ng÷ häc vµo thêi kú nµy lµ ë<br /> Hoµng Xu©n T©m, NguyÔn V¨n B»ng, chç ®· chó ý ®Õn mét ph−¬ng diÖn kh¸c<br /> Bïi TÊt T−¬m; “Ng÷ ph¸p kinh nghiÖm cña ®èi t−îng vµ nghiªn cøu ®èi t−îng<br /> cña có tiÕng ViÖt m« t¶ theo quan ®iÓm mét c¸ch “tæng thÓ”, ë nhiÒu ph−¬ng<br /> chøc n¨ng hÖ thèng” cña Hoµng V¨n diÖn h¬n. §©y còng lµ mét trong nh÷ng<br /> V©n; “HÖ thèng liªn kÕt lêi nãi tiÕng nguyªn do cña hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh<br /> ViÖt” cña NguyÔn ThÞ ViÖt Thanh vµ vÒ ng«n ng÷ häc cã tÝnh liªn ngµnh ra<br /> hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh kh¸c cña Hå ®êi nh−: ng«n ng÷ häc t©m lý, ng«n ng÷<br /> Lª, Lª §«ng, Hoµng Phª, Hoµng TuÖ, häc x· héi, ng«n ng÷ häc tri nhËn, ng÷<br /> NguyÔn §øc D©n, NguyÔn ThiÖn Gi¸p, dông häc,…<br /> §ç H÷u Ch©u, NguyÔn ThÞ Quy, DiÖp<br /> Khuynh h−íng nghiªn cøu chøc<br /> Quang Ban. Trong ®ã, c¸c t¸c gi¶ ®·<br /> n¨ng kh¸ phæ biÕn trªn thÕ giíi tõ<br /> nghiªn cøu vÒ nghÜa biÓu hiÖn, nghÜa<br /> nh÷ng n¨m 70-80 cña thÕ kû tr−íc, nh−<br /> logic - ng«n tõ vµ nghÜa t×nh th¸i cña<br /> c¸c c«ng tr×nh cña M. A. K. Halliday, S.<br /> c©u chÞu ¶nh h−ëng cña chñ nghÜa chøc<br /> C. Dik, … Khuynh h−íng nµy kÕ thõa<br /> n¨ng vµ c¸c quan ®iÓm cña ng÷ dông<br /> quan ®iÓm chøc n¨ng cña tr−êng ph¸i<br /> häc hiÖn ®¹i thêi kú hËu cÊu tróc.<br /> Praha, nh−ng nã ®· x©y dùng cho m×nh<br /> §Õn c«ng tr×nh trªn cña Cao Xu©n nh÷ng hÖ vÊn ®Ò nghiªn cøu vµ kh¸i<br /> H¹o th× viÖc nghiªn cøu ng÷ ph¸p tiÕng niÖm chøc n¨ng hµm chøa nhiÒu néi<br /> ViÖt ®· b−íc vµo mét thêi kú míi. Trong dung vµ x¸c ®Þnh h¬n ë ph−¬ng diÖn<br /> c«ng tr×nh nµy t¸c gi¶ cho r»ng c¸ch chøc n¨ng-ng÷ nghÜa. Trong ViÖt ng÷<br /> tiÕp cËn chøc n¨ng lµ c¸ch tiÕp cËn häc, khuynh h−íng nµy ®−îc xuÊt hiÖn<br /> thÝch hîp nhÊt ®Ó miªu t¶ ng÷ ph¸p kho¶ng mét thËp kû sau, nÕu lÊy c«ng<br /> tiÕng ViÖt, bëi c¸ch tiÕp cËn nµy cho tr×nh nªu trªn cña Cao Xu©n H¹o lµm<br /> thÊy mét “sù thèng hîp cña ba b×nh mèc. Khuynh h−íng chøc n¨ng ë thêi kú<br /> diÖn nghiªn cøu c©u lµ kÕt häc, nghÜa nµy chuyÓn h−íng quan t©m sang ph¹m<br /> häc vµ dông häc, tuy nhiªn ®ßi hái ng−êi vi ho¹t ®éng lêi nãi vµ giao tiÕp. Theo ®ã<br /> nghiªn cøu ph¶i biÕt ph©n biÖt ba b×nh th× viÖc t×m kiÕm c¸c quy luËt cña ho¹t<br /> diÖn nghiªn cøu nµy mét c¸ch t¸ch ®éng ng«n ng÷ th«ng qua viÖc m« t¶ nã<br /> b¹ch, kh«ng ®−îc lÉn lén nh÷ng sù kiÖn<br /> chØ lµ mét ph−¬ng diÖn quan t©m cña<br /> cña b×nh diÖn nµy sang b×nh diÖn kh¸c”<br /> c¸c nhµ ng«n ng÷ häc, vµ quan träng<br /> (2, tr.245).<br /> h¬n lµ cÇn ph¶i gi¶i thÝch vÒ c¬ chÕ ho¹t<br /> Cã thÓ cho r»ng sau chñ nghÜa cÊu ®éng cña ng«n ng÷, tæ chøc cña nã trong<br /> tróc trong ng«n ng÷ häc F.de Saussure, ho¹t ®éng giao tiÕp, vÒ mèi liªn quan<br /> ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i ®· ph¸t triÓn gi÷a cÊu tróc - hÖ thèng ng«n ng÷ víi<br /> theo mét xu h−íng míi, ®ã lµ xu h−íng chñ thÓ - ng−êi sö dông còng nh− víi x·<br /> nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng lêi nãi, vµ lêi héi… Nãi mét c¸ch kh¸c, ng«n ng÷ häc<br /> nãi cÇn ph¶i ®−îc xem lµ ®èi t−îng vµo thêi kú nµy träng t©m chó ý kh«ng<br /> nghiªn cøu cña ng«n ng÷ häc. §©y lµ ph¶i lµ b¶n th©n c¬ cÊu néi t¹i cña m«<br /> mét trong c¸c ®Æc tr−ng cña ng«n ng÷ h×nh cÊu tróc trõu t−îng cña ng«n ng÷,<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8, 2008<br /> <br /> mµ lµ c¸c yÕu tè cÊu tróc - hÖ thèng cña giao tiÕp, nghÜa tham chiÕu, dung l−îng<br /> ho¹t ®éng ng«n ng÷, ho¹t ®éng lêi nãi th«ng tin ngoµi nghÜa cña c©u… T¸c gi¶<br /> (theo quan ®iÓm cña A. A. Leontev) ®−îc ®−a ra m« h×nh t¹o kÕt nèi lêi gåm: ng÷<br /> quy chiÕu víi hoµn c¶nh (giao tiÕp) vµ ph¸p lêi (hiÖn thùc lêi nãi vµ giao tiÕp),<br /> nhËn thøc (tri nhËn) cña con ng−êi. ViÖc líp bÒ mÆt (h×nh thøc cô thÓ ng«n b¶n),<br /> chuyÓn träng t©m víi nh÷ng c¸ch tiÕp líp trung gian (biÖn ph¸p c¸ nh©n t¹o<br /> cËn míi ®ã ®· khiÕn cho ng÷ ph¸p häc ra ng«n b¶n) vµ líp tÇng nÒn (chñ ®Ých<br /> tiÕng ViÖt vµo thêi kú nµy tho¸t khái cña ng−êi nãi …) (8).<br /> ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu truyÒn thèng Theo c¸ch tiÕp cËn cña ng÷ ph¸p<br /> lµ miªu t¶ cÊu tróc logic - mÖnh ®Ò cña chøc n¨ng (cßn ®−îc gäi lµ ng«n ng÷ häc<br /> c©u, nã còng ®ång thêi tho¸t khái c¸i s¬ chøc n¨ng, hoÆc ng«n ng÷ häc chøc<br /> ®å - m« h×nh cøng nh¾c cña chñ nghÜa n¨ng - hÖ thèng - nh− quan niÖm cña M.<br /> cÊu tróc thêi kú tr−íc ®ã; mÆc dï nh÷ng A. K. Halliday), ph−¬ng diÖn ho¹t ®éng<br /> m« h×nh ng«n ng÷ häc mµ chñ nghÜa ng«n ng÷ víi c¸c yÕu tè thuéc vÒ x· héi<br /> cÊu tróc ®em l¹i rÊt cã Ých, ®Æc biÖt lµ vµ nhËn thøc cña chñ thÓ sö dông ng«n<br /> ®èi víi viÖc miªu t¶ c¸c ng«n ng÷ cßn Ýt ng÷ sÏ ®−îc ph¸t hiÖn mµ nÕu chØ b»ng<br /> biÕt ®Õn nh− tiÕng ViÖt, còng nh− trong c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu truyÒn<br /> viÖc h×nh thøc ho¸ ng«n ng÷ nãi chung. thèng vµ thuÇn tóy cÊu tróc th× sÏ<br /> Nh÷ng sù thËt hiÓn nhiªn mµ tr−íc ®©y kh«ng s¸ng tá. C¸c nhµ ViÖt ng÷ häc<br /> gÇn nh− kh«ng ph¶i chøng minh nh−: kh«ng chØ xem xÐt hÖ thèng ng÷ ph¸p<br /> “ng«n ng÷ lµ mét ph−¬ng tiÖn giao tiÕp cña tiÕng ViÖt mét c¸ch “tÜnh” mµ xem<br /> quan träng”, “ng«n ng÷ lµ ph−¬ng tiÖn xÐt nã ë mét tr¹ng th¸i “®éng”. Nh− vËy<br /> cña t− duy”… giê ®©y ®−îc xem xÐt d−íi tõ môc ®Ých “miªu t¶ luËn” cña ng÷<br /> nh÷ng b×nh diÖn míi, tøc lµ nhµ ng«n ph¸p tiÕng ViÖt ë thêi kú chñ nghÜa cÊu<br /> ng÷ häc cÇn ph¶i t×m kiÕm mèi liªn hÖ tróc chuyÓn sang môc ®Ých “gi¶i thÝch<br /> gi÷a ng«n ng÷ víi x· héi vµ víi chñ thÓ luËn” (Interpretationizm) ®· ®em l¹i<br /> t©m lý cña viÖc sö dông ng«n ng÷. Bëi mét luång sinh khÝ míi ë thêi kú hËu<br /> vËy sÏ kh«ng ng¹c nhiªn, khi thÊy vµo cÊu tróc. Hµng lo¹t c¸c kh¸i niÖm míi<br /> ®−îc lµm s¸ng tá. Ch¼ng h¹n nh− trong<br /> thêi kú nµy ®èi t−îng nghiªn cøu lµ<br /> c¸c ®Þnh nghÜa vÒ c©u tr−íc ®ã chØ nªu<br /> “c©u” vµ ph¸t ng«n (lêi nãi) ®−îc nhiÒu<br /> nh÷ng néi dung th«ng b¸o cña c©u mét<br /> nhµ ng÷ ph¸p chó ý. Cã thÓ thÊy, vµo<br /> c¸ch chung chung, nh−: “c©u lµ mét<br /> nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû tr−íc cho<br /> th«ng b¸o hoµn chØnh”, “c©u cã mét ng÷<br /> ®Õn nay b×nh diÖn giao tiÕp, th«ng b¸o<br /> ®iÖu kÕt thóc” vµ trong v¨n b¶n tiÕng<br /> cña c©u vµ ph©n tÝch diÔn ng«n ®−îc<br /> ViÖt cã thÓ “dïng dÊu chÊm”…, (nh÷ng<br /> ®Èy m¹nh, tuy cã c«ng tr×nh nghiªng vÒ<br /> miªu t¶ vÒ c©u kiÓu nh− thÕ cã thÓ t×m<br /> gãc ®é thùc hµnh h¬n lµ lý thuyÕt. GÇn thÊy trong hÇu hÕt c¸c s¸ch ng÷ ph¸p<br /> ®©y Hoµng Cao C−¬ng (T/c Ng«n ng÷, sè tiÕng ViÖt vµo thêi kú thÞnh hµnh cña<br /> 8/2007) cho r»ng, nÕu theo c¸ch tiÕp cËn chñ nghÜa cÊu tróc). Nh−ng nghiªn cøu<br /> có ph¸p truyÒn thèng th× nh÷ng vÊn ®Ò vÒ c©u trong tiÕng ViÖt theo chñ nghÜa<br /> sau ®©y ch−a ®−îc lµm s¸ng tá: tÝnh m¬ chøc n¨ng l¹i chó ý ®Õn vai trß diÔn t¶<br /> hå cña c©u, c¸c ý ®Þnh tham chiÕu cña nh÷ng “sù t×nh” cña c©u. Ph©n lo¹i c©u<br /> ng−êi nãi, chñ ®Ých cña ng−êi tham gia theo ®−êng h−íng chøc n¨ng thùc chÊt<br /> ¶nh h−ëng cña c¸c lý thuyÕt... 25<br /> <br /> lµ sù ph©n lo¹i c¸c “sù t×nh”. Trong c«ng quan ®iÓm cña TesniÌre vÒ cÊu tróc<br /> tr×nh cña Cao Xu©n H¹o nªu trªn, «ng diÔn tè (actants) cña vÞ ng÷, tiÕp thu lý<br /> ®· tiÕp thu c¸ch ph©n lo¹i cña W. thuyÕt vai (roles) cña danh tõ trong c©u<br /> Chafe, J. Lyons, HagÌge, S. C. Dik, M. cña Ch. Fillimore, tiÕp thu lý thuyÕt<br /> A. K. Halliday ®Ó ph©n lo¹i c¸c sù t×nh quan hÖ c¸ch (case) h÷u h¹n vµ phæ<br /> cña c¸c kiÓu c©u tiÕng ViÖt (hµnh ®éng, qu¸t gi÷a vÞ ng÷ vµ tham tè trong<br /> qu¸ tr×nh, tr¹ng th¸i, quan hÖ). khung (frame) ®éng tõ cña J. Lyons, C.<br /> HagÌge, vµ lý thuyÕt cña S. C. Dik, M.<br /> GÇn ®©y c«ng tr×nh “Ng÷ ph¸p kinh<br /> A. K. Halliday vÒ ph©n lo¹i c©u trªn<br /> nghiÖm cña có tiÕng ViÖt m« t¶ theo<br /> b×nh diÖn biÓu hiÖn.<br /> quan ®iÓm chøc n¨ng hÖ thèng” (12) cña<br /> Hoµng V¨n V©n ®· dùa trªn quan ®iÓm Tuy nhiªn, tr−íc bèi c¶nh ph¸t<br /> cña M. A. K. Halliday. Chóng ta thÊy sù triÓn ®a d¹ng cña ng«n ng÷ häc chøc<br /> ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ häc chøc n¨ng n¨ng hiÖn nay, nh− nh÷ng lý thuyÕt<br /> hiÖn ®¹i cã xu h−íng v−¬n tíi mét thø ng÷ ph¸p chøc n¨ng cña M. A. K.<br /> siªu lý thuyÕt khi nã cã tham väng miªu Halliday, S. C. Dik…, th× viÖc vËn dông<br /> t¶ ng«n ng÷ trªn c¸c ph−¬ng diÖn: hÖ nh÷ng lý thuyÕt cña ng«n ng÷ häc chøc<br /> thèng-chøc n¨ng-hiÖn thùc vµ c¸c yÕu tè n¨ng hiÖn ®¹i vµo nghiªn cøu ng÷ ph¸p<br /> siªu ng«n ng÷ kh¸c. Qua nh÷ng ph©n tiÕng ViÖt, theo chóng t«i, cÇn ph¶i lùa<br /> tÝch cô thÓ theo ®−êng h−íng trªn trong chän mét khung lý thuyÕt thÝch hîp<br /> nghiªn cøu có (clause) cña tiÕng ViÖt, nhÊt. DiÖp Quang Ban (T/c Ng«n ng÷,<br /> c«ng tr×nh nµy cho thÊy ng«n ng÷ häc sè 10/2006) cho r»ng viÖc t¸ch ra “miÒn<br /> chøc n¨ng - hÖ thèng cã khuynh h−íng qu¸ tr×nh c¸c quan hÖ” lµ thÝch hîp víi<br /> bao qu¸t nhiÒu ph¹m vi ho¹t ®éng ng«n tiÕng ViÖt nÕu kÕt hîp c¸ch ph©n lo¹i<br /> ng÷ vµ cè g¾ng tr×nh bµy mét bøc tranh c¸c kiÓu “sù thÓ” cña M. A. K. Halliday<br /> ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn h¬n vÒ ho¹t ®éng vµ c¸ch ph©n lo¹i “sù thÓ tr¹ng th¸i”<br /> ng«n ng÷ mµ tr−íc ®ã ng«n ng÷ häc cña S. D. Dik. Nh− vËy ng÷ ph¸p chøc<br /> truyÒn thèng Ýt chó ý hoÆc bá qua. n¨ng tiÕng ViÖt sím hoµ nhËp vµo viÖc<br /> nghiªn cøu bé m«n nµy trªn thÕ giíi.<br /> Nghiªn cøu ng÷ ph¸p chøc n¨ng<br /> trong tiÕng ViÖt cßn gãp phÇn quan Tãm l¹i, viÖc nghiªn cøu ng÷ ph¸p<br /> träng vµo viÖc x¸c ®Þnh l¹i nh÷ng kh¸i tiÕng ViÖt, mét trong nh÷ng bé m«n cã<br /> niÖm mµ thêi kú tr−íc ®ã ViÖt ng÷ häc sù tham gia cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu<br /> ch−a ®−îc luËn gi¶i mét c¸ch t−êng vµ ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu, nhÊt lµ<br /> minh, nh− c¸c kh¸i niÖm ®Ò-thuyÕt trong nghiªn cøu c¸c cÊp ®é cña tiÕng<br /> (tr−íc ®ã th−êng sö dông víi nÐt nghÜa ViÖt vµ lÞch sö tiÕng ViÖt (chóng t«i<br /> th«ng tin cò - th«ng tin míi). Cao Xu©n ch−a thÓ kÓ hÕt tªn vµ c«ng tr×nh), th×<br /> H¹o ®· h×nh thøc ho¸ ranh giíi cña hai “ë khuynh h−íng nµo chóng ta còng ghi<br /> lo¹i ®¬n vÞ ng÷ ph¸p nµy cña tiÕng ViÖt nhËn sù nç lùc kh«ng mÖt mái cña c¸c<br /> khi «ng cho r»ng ranh giíi ®Ò-thuyÕt nhµ nghiªn cøu, võa tiÕp thu nh÷ng<br /> trong tiÕng ViÖt cã c¸c yÕu tè h×nh thøc: thµnh tùu cña ng«n ng÷ häc thÕ giíi,<br /> “th×, lµ, mµ”. Lý Toµn Th¾ng (20) cho võa suy nghÜ trªn m¶nh ®Êt ViÖt ng÷<br /> r»ng Cao Xu©n H¹o ®· tiÕp thu nh÷ng ®Çy mµu s¾c” (27, tr. 248).<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8, 2008<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o 16. Lª §«ng. Ng÷ nghÜa-ng÷ dông c¸c h−<br /> tõ tiÕng ViÖt. T/c Ng«n ng÷, sè 2/1991.<br /> 1. Bïi §øc TÞnh. V¨n ph¹m ViÖt Nam.<br /> 17. L−u V©n L¨ng (chñ biªn). Nh÷ng vÊn<br /> H.: V¨n ho¸, 1996.<br /> ®Ò ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt. H.: Khoa häc<br /> 2. Cao Xu©n H¹o. TiÕng ViÖt - S¬ th¶o x· héi, 1988.<br /> ng÷ ph¸p chøc n¨ng. T.I, H.: Khoa häc<br /> 18. L−u V©n L¨ng. Ng«n ng÷ häc vµ tiÕng<br /> x· héi, 1991.<br /> ViÖt. H.: Khoa häc x· héi, 1998.<br /> 3. DiÖp Quang Ban. CÊu t¹o c©u ®¬n<br /> trong tiÕng ViÖt. H.: §¹i häc S− ph¹m 19. L−u V©n L¨ng. Nghiªn cøu ng÷ ph¸p<br /> tiÕng ViÖt trªn quan ®iÓm tÇng bËc cã<br /> Hµ Néi I, 1984.<br /> h¹t nh©n. T/c Ng«n ng÷, sè 3/1970.<br /> 4. DiÖp Quang Ban. Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt.<br /> T.II, H.: Gi¸o dôc, 1992. 20. Lý Toµn Th¾ng. MÊy vÊn ®Ò ViÖt ng÷<br /> häc vµ ng«n ng÷ häc ®¹i c−¬ng. H.:<br /> 5. DiÖp Quang Ban. Mét sè vÊn ®Ò vÒ c©u<br /> Khoa häc x· héi, 2002.<br /> tån t¹i trong tiÕng ViÖt. H.: Gi¸o dôc,<br /> 1988. 21. Lý Toµn Th¾ng. Lý thuyÕt trËt tù tõ<br /> trong có ph¸p. H.: §¹i häc Quèc gia Hµ<br /> 6. §¸i Xu©n Ninh. Ho¹t ®éng cña tõ<br /> Néi, 2004.<br /> tiÕng ViÖt. H.: Khoa häc x· héi, 1982.<br /> 22. NguyÔn Kim Th¶n. TuyÓn tËp NguyÔn<br /> 7. §inh V¨n §øc. Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt -<br /> Kim Th¶n. H.: Khoa häc x· héi, 2003.<br /> Tõ lo¹i. H.: §¹i häc vµ Trung häc<br /> chuyªn nghiÖp, 1987. 23. NguyÔn Kim Th¶n. Nghiªn cøu vÒ ng÷<br /> 8. Hoµng Cao C−¬ng. Ng÷ ph¸p lêi tiÕng ph¸p tiÕng ViÖt. H.: Khoa häc x· héi,<br /> ViÖt. T/c Ng«n ng÷, sè 8/2007. T.I (1963); T.II (1964).<br /> <br /> 9. Hoµng Träng PhiÕn. Ng÷ ph¸p tiÕng 24. NguyÔn Kim Th¶n. Ng÷ ph¸p tiÕng<br /> ViÖt: C©u. H.: §¹i häc vµ Trung häc ViÖt phæ th«ng. Tp. Hå ChÝ Minh, 1985.<br /> chuyªn nghiÖp,1980. 25. NguyÔn Minh ThuyÕt (chñ biªn, ®ång<br /> 10. Hoµng TuÖ (®ång t¸c gi¶). Gi¸o tr×nh t¸c gi¶). Thµnh phÇn c©u tiÕng ViÖt.<br /> ViÖt ng÷. H.: Gi¸o dôc, 1962. H.: §¹i häc Quèc gia, 1998.<br /> 11. Hoµng TuÖ (®ång t¸c gi¶). Ng÷ ph¸p 26. NguyÔn Tµi CÈn. Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt:<br /> tiÕng ViÖt. H.: Khoa häc x· héi, 1983 tiÕng-tõ ghÐp-®o¶n ng÷. T1. H.: §¹i<br /> 12. Hoµng V¨n V©n. Ng÷ ph¸p kinh häc &Trung häc chuyªn nghiÖp, 1975.<br /> nghiÖm cña có tiÕng ViÖt m« t¶ theo 27. NguyÔn ThiÖn Gi¸p (Chñ biªn). L−îc<br /> quan ®iÓm chøc n¨ng hÖ thèng. H.: sö ViÖt ng÷ häc. H.: Gi¸o dôc, T1<br /> Khoa häc x· héi, 2002. (2005), T2 (2006).<br /> 13. Hå Lª. Quy luËt ng«n ng÷. H.: Khoa 28. TrÇn Ngäc Ninh. C¬ cÊu ViÖt ng÷ häc.<br /> häc x· héi, QuyÓn I (1995); QuyÓn II QuyÓn 1, 2, 3. Sµi Gßn, 1974.<br /> (1996); QuyÓn III (1999); QuyÓn IV<br /> 29. TrÇn Ngäc Thªm. HÖ thèng liªn kÕt<br /> (2001).<br /> v¨n b¶n tiÕng ViÖt. H.: §¹i häc&Trung<br /> 14. Lª V¨n Lý. S¬ th¶o ng÷ ph¸p ViÖt häc chuyªn nghiÖp, 1985.<br /> Nam. S.: Sµi Gßn, 1968.<br /> 30. Tr−¬ng V¨n Ch×nh, NguyÔn HiÕn Lª.<br /> 15. Lª Xu©n Th¹i. C©u chñ - vÞ tiÕng ViÖt. Kh¶o luËn vÒ ng÷ ph¸p ViÖt Nam. Sµi<br /> H.: Khoa häc x· héi, 1994. Gßn, 1963.<br />