Ảnh hưởng của độ mặn đến tỷ lệ sống và sinh trưởng của ấu trùng sá sùng (Sipunculus nudus) giai đoạn pelagosphera

Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 2/2012<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> ẢNH HƯỞNG CỦA ĐỘ MẶN ĐẾN TỶ LỆ SỐNG VÀ SINH TRƯỞNG CỦA<br /> ẤU TRÙNG SÁ SÙNG (Sipunculus nudus) GIAI ĐOẠN PELAGOSPHERA<br /> EFFECT OF SALINITY ON SURVIVAL AND GROWTH RATE OF PEANUT WORM (Sipunculus nudus) LARVAE AT PELAGOSPHERA STAGE<br /> Nguyễn Minh Châu1, Phạm Đức Hùng2, Nguyễn Khánh Nam3, Nguyễn Văn Cảnh4<br /> Ngày nhận bài: 21/10/2011; Ngày phản biện thông qua: 22/03/2012; Ngày duyệt đăng: 10/06/2012<br /> TÓM TẮT<br /> Thí nghiệm được thực hiện trong các bể nhựa (10L/bể) nhằm xác định ảnh hưởng của độ mặn đến tỉ lệ sống và sinh<br /> trưởng của ấu trùng pelagosphera của loài sá sùng Sipunculus nudus. Thí nghiệm được bố trí với 4 mức độ mặn 20‰,<br /> 25‰, 30‰ và 35‰. Ấu trùng trôi nổi pelagosphera được bố trí ngẫu nhiên vào các xô thí nghiệm (10L) với số lượng<br /> 300 con/l. Mỗi nghiệm thức được lặp lại 4 lần. Kết quả thí nghiệm cho thấy có sự sai khác ý nghĩa về tỉ lệ sống của ấu trùng<br /> pelagosphera khi ương nuôi ở các độ mặn khác nhau (P < 0,05). Độ mặn 30‰ là thích hợp nhất cho sinh trưởng của ấu<br /> trùng sá sùng giai đoạn này. Kết quả thí nghiệm cũng cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về chiều dài và<br /> thời gian biến thái của ấu trùng pelagosphera (P > 0,05) khi nuôi ở độ mặn khác nhau, thời gian biến thái của ấu trùng<br /> pelagosphera dao động từ 10 - 12 ngày.<br /> Từ khóa: Sá sùng, Sipunculus nudus, độ mặn<br /> <br /> ABSTRACT<br /> An experiment was carried out in plastic tanks (10 L per tank) to evaluate the effect of different salinity levels:<br /> 20‰, 25‰, 30‰, and 35‰ on survival and metamorphosis of peanut worm (Sipunculus nudus) larvae at pelagosphera<br /> stage. Peanut worm larvae were distributed randomly into 16 tanks with 300 larvae per tank and four replicates per<br /> treatment. Results showed that salinity had significantly affected on survival of peanut worm larvae (P < 0.05). The optimum<br /> salinity for peanut worm larvae at pelagosphera stage was 30‰. There was no significant difference on body length and<br /> metamorphosis of peanut worm larvae among treatments (P > 0.05). The metamorphosis of peanut worm at pelagosphera<br /> stage lasted for 10 - 11 days.<br /> Keywords: Peanut worm, larvae, Sipunculus nudus, salinity<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sá sùng Sipunculus nudus là loài có giá kinh<br /> tế cao, với giá thị trường dao động từ 150.000<br /> đến 200.000 đồng/kg tươi. Đây cũng là đối tượng<br /> có giá trị dinh dưỡng cao, trong cơ thể sá sùng<br /> có chứa 17 nguyên tố khoáng, 8 acid amin không<br /> thay thế và 10 acid amin thay thế cần thiết cho cơ<br /> thể con người (Thảo và ctv, 2004). Thời gian gần<br /> đây, sá sùng được thu mua và chế biến xuất khẩu<br /> sang một số nước. Nhờ có thị trường xuất khẩu<br /> nên việc khai thác sá sùng đã mang lại nhiều lợi<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> ích thiết thực cho người dân ven biển Việt Nam.<br /> Bên cạnh đó, về mặt sinh thái, sá sùng đóng vai<br /> trò là một mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn<br /> của hệ sinh thái vùng triều. Chúng là nguồn thức<br /> ăn của nhiều loài sinh vật biển di cư kiếm mồi<br /> theo thủy triều như cá, tôm, cua... (Hùng và ctv,<br /> 2005). Tuy nhiên, việc khai thác quá mức đã làm<br /> giảm đáng kể nguồn lợi sá sùng tự nhiên của vùng<br /> biển Việt Nam. Do đó, nghiên cứu xây dựng quy<br /> trình sản xuất giống nhân tạo sá sùng Sipunculus<br /> nudus là cần thiết nhằm bảo vệ và phục hồi nguồn<br /> <br /> KS. Nguyễn Minh Châu, 3KS. Nguyễn Khánh Nam, 4 KS. Nguyễn Văn Cảnh: Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III<br /> ThS. Phạm Đức Hùng: Khoa Nuôi trồng Thủy sản - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 9<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> lợi tự nhiên, từng bước đưa sá sùng từ một loài<br /> hoang dã tự nhiên thành đối tượng nuôi có giá kinh<br /> tế cao, góp phần đa dạng đối tượng nuôi. Mặc dù<br /> vậy, hiện nay có rất ít những thông tin nghiên cứu<br /> về đặc điểm sinh sản cũng như kỹ thuật sản xuất<br /> giống sá sùng tại Việt Nam. Nghiên cứu này được<br /> tiến hành nhằm xác định ảnh hưởng của độ mặn<br /> đến tỉ lệ sống và sinh trưởng của ấu trùng sá sùng<br /> Sipunculus nudus giai đoạn pelagosphera, đây là<br /> giai đoạn rất nhạy cảm với độ mặn. Qua đó làm cơ<br /> sở khoa học cho việc hoàn thiện quy trình sản xuất<br /> giống nhân tạo sá sùng.<br /> II. ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu là ấu trùng sá sùng (Sipunculus nudus) giai đoạn pelagosphera. Sá sùng<br /> bố mẹ sau khi nuôi vỗ thành thục được kích thích<br /> cho đẻ trong trại thực nghiệm sản xuất giống của<br /> Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III. Trứng đẻ<br /> ra ấp trong thời gian 35 - 38h nở thành ấu trùng<br /> Pelagosphera.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Ấu trùng Pelagosphera 1 ngày tuổi được bố trí<br /> ngẫu nhiên vào trong các bể thí nghiệm (10L) với<br /> mật độ 300 con/L. 4 nghiệm thức tương ứng với 4<br /> mức độ mặn 20‰, 25‰, 30‰ và 35‰ được bố<br /> trí ngẫu nhiên hoàn toàn, mỗi nghiệm thức được<br /> lặp lại 4 lần. Ấu trùng được cho ăn 4 lần/ngày<br /> vào 6h, 12h, 18h và 24h với thức ăn là tảo<br /> Nannochloropsis oculata, Isochrysis sp và<br /> Chaetoceras sp. Các yếu tố môi trường: nhiệt độ,<br /> pH, NH3 được đo 2 lần/ngày. Nhiệt độ 26 - 28oC;<br /> pH 8 - 8,5; NH3 < 1 mg/L. Chế độ ánh sáng theo tự<br /> nhiên. Hàng ngày thay 20% nước và vệ sinh bể nuôi.<br /> 3. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Tỷ lệ sống được tính từ ngày bắt đầu thí<br /> nghiệm đến ngày thứ 8. Thời gian biến thái<br /> được tính từ ngày bắt đầu thí nghiệm (ấu trùng<br /> pelagosphera 1 ngày tuổi) đến khi có 50% ấu trùng<br /> pelagosphera xuống đáy chuyển sang giai đoạn ấu<br /> trùng sống đáy. Định kỳ 2 ngày /1 lần tiến hành đo<br /> chiều dài của ấu trùng trên kính hiển vi với vật kính<br /> 10x, mỗi bể đo 30 con.<br /> Tỷ lệ sống:<br /> <br /> N<br /> S% =  t × 100%<br /> N0<br /> <br /> Trong đó:<br /> Nt: số ấu trùng sau 8 ngày ương nuôi<br /> N0: số ấu trùng thả ban đầu<br /> <br /> 10 ❖ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG<br /> <br /> Soá 2/2012<br /> Số liệu trình bày ở dạng trung bình + độ lệch<br /> chuẩn (SD). Số liệu được phân tích bằng phương<br /> pháp ANOVA một nhân tố. Sự sai khác giữa các<br /> nghiệm thức được so sánh theo phương pháp Duncan’s multiple range test trên phần mềm SPSS Version 17.0. Sự sai khác có ý nghĩa được xem xét khi<br /> P < 0,05.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Ảnh hưởng của độ mặn đến tỷ lệ sống của ấu<br /> rùng sá sùng giai đoạn pelagosphera<br /> Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của độ mặn<br /> đến tỷ lệ sống của ấu trùng sá sùng giai đoạn<br /> pelagosphera được trình bày trong bảng 1. Ấu<br /> trùng pelagosphera đạt tỉ lệ sống cao, trên 65% ở<br /> cả 4 nghiệm thức. Tỉ lệ sống của ấu trùng trôi nổi<br /> nuôi ở độ mặn 30‰ đạt cao nhất (90,28 + 1,88%)<br /> và có sai khác ý nghĩa so với ấu trùng nuôi ở 3<br /> độ mặn còn lại (P < 0,05). Trong khi đó, ấu trùng<br /> trôi nổi nuôi ở độ mặn 35‰ đạt tỉ lệ sống thấp<br /> nhất (65,63 + 3,42%) và có sai khác ý nghĩa<br /> so với ấu trùng nuôi ở độ mặn 25‰ và 30‰<br /> (P < 0,05) nhưng không có sai khác với ấu trùng<br /> nuôi ở độ mặn 20‰ (P > 0,05). Ấu trùng sá sùng<br /> trôi nổi nuôi ở độ mặn 20‰; 25‰ đạt tương ứng là<br /> 74,65%; 78,13% và không có sự sai khác ý nghĩa<br /> thống kê giữa 2 nghiệm thức này (P > 0,05). Nhìn<br /> chung tỷ lệ sống của ấu trùng sá sùng giai đoạn<br /> pelagosphera có xu hướng tăng lên khi độ mặn tăng<br /> từ 20‰ đến 30‰, sau đó tỷ lệ sống giảm dần khi độ<br /> mặn môi trường nuôi tăng lên 35‰.<br /> <br /> Hình 1. Tỉ lệ sống ấu trùng sá sùng trôi nổi ương nuôi ở các<br /> độ mặn khác nhau<br /> <br /> Ấu trùng của các loài thủy sản ở biển rất nhạy<br /> cảm với sự thay đổi của độ mặn. Sự thay đổi của độ<br /> mặn có thể gây ra hiện tượng dị dạng ở ấu trùng,<br /> giảm tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của ấu trùng<br /> (Lein và ctv, 1997; Kucera và ctv, 2002). Theo Murina (1984), độ mặn phù hợp cho các loài trong<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 2/2012<br /> 2. Ảnh hưởng của độ mặn đến sinh trưởng chiều<br /> dài và thời gian biến thái của ấu trùng sá sùng<br /> giai đoạn pelagosphera<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy không có sự ảnh<br /> hưởng của độ mặn 20‰, 25‰, 30‰ và 35‰ đến<br /> thời gian biến thái của ấu trùng sá sùng trôi nổi<br /> (P > 0,05). Thời gian biến thái dao động từ 10<br /> - 12 ngày. Kết quả tương tự cũng được ghi nhận<br /> ở sinh trưởng chiều dài của ấu trùng sá sùng giai<br /> đoạn pelagosphera (P > 0,05). Sau 11 ngày ương,<br /> chiều dài của ấu trùng sá sùng đạt trung bình<br /> 810 - 840µm.<br /> <br /> ngành Sipuncula sống và sinh sản là 27 - 44‰. Độ<br /> mặn thấp giới hạn vùng phân bố địa lý của các loài<br /> trong ngành Sipuncula. Trong khi đó, khi nghiên cứu<br /> về sức chịu đựng nhiệt độ và độ mặn của ấu trùng<br /> pelagosphera của sá sùng Sipunculus nudus, Zeng<br /> và ctv (2010) cho rằng ở nhiệt độ 26 - 270C, ấu trùng<br /> trôi nổi có thể sống trong khoảng độ mặn từ 17 47‰ trong 48h. Tuy nhiên phạm vi độ mặn tối ưu<br /> nhất cho ấu trùng trôi nổi là 24 - 36‰, ở khoảng<br /> độ mặn này ấu trùng sá sùng sinh trưởng nhanh<br /> hơn so với ở các mức độ mặn khác. Nghiên cứu<br /> cũng cho thấy điểm giới hạn độ mặn trên của ấu<br /> trùng pelagosphera là 50‰ và giới hạn dưới là 14‰<br /> (Zeng và ctv, 2010). Cũng theo Zeng và ctv (2010),<br /> ấu trùng sá sùng giai đoạn pelagosphera nhạy cảm<br /> ở môi trường có độ mặn thấp, trong khi có thể chịu<br /> đựng được độ mặn cao. Thí nghiệm của chúng tôi<br /> cho thấy ấu trùng pelagosphera của sá sùng Sipunculus nudus có khả năng sống trong môi trường có<br /> độ mặn 20 - 35‰ trong suốt giai đoạn trôi nổi với tỷ<br /> lệ sống trên 65%, trong đó tỷ lệ sống của ấu trùng<br /> đạt cao nhất ở độ mặn 30‰ (P < 0,05).<br /> <br /> Hình 2. Thời gian biến thái của ấu trùng pelagosphera ở các<br /> độ mặn khác nhau<br /> <br /> Bảng 1. Sinh trưởng chiều dài của ấu trùng pelagosphera ở các độ mặn khác nhau<br /> Ngày<br /> <br /> Chiều dài của ấu trùng pelagosphera ương ở các độ mặn khác nhau (mm)<br /> 20‰<br /> <br /> 25‰<br /> <br /> 30‰<br /> <br /> 35‰<br /> <br /> 1<br /> <br /> 252,20 + 1,02<br /> <br /> 252,20 + 1,02<br /> <br /> 252,20 + 1,02<br /> <br /> 252,20 + 1,02<br /> <br /> 3<br /> <br /> 310,00 + 5,70<br /> <br /> 320,00 + 2,74<br /> <br /> 320,00 + 3,16<br /> <br /> 329,00 + 4,01<br /> <br /> 5<br /> <br /> 420,20 + 3,26<br /> <br /> 420,00 + 3,16<br /> <br /> 430,00 + 6,12<br /> <br /> 420,00 + 3,54<br /> <br /> 7<br /> <br /> 540,00 + 8,22<br /> <br /> 540,40 + 4,55<br /> <br /> 540,00 + 7,91<br /> <br /> 545,20 + 5,17<br /> <br /> 9<br /> <br /> 650,00 + 5,19<br /> <br /> 655,00 + 4,18<br /> <br /> 650,00 + 5,48<br /> <br /> 670,00 + 10,37<br /> <br /> 11<br /> <br /> 810,00 + 10,49<br /> <br /> 820,00 + 7,75<br /> <br /> 840,20 + 13,42<br /> <br /> 830,00 + 5,70<br /> <br /> Kết quả quan sát sự phát triển của đường ruột ấu trùng sá sùng (bảng 2) cho thấy ở ngày thứ 1, đường ruột<br /> của ấu trùng sá sùng giai đoạn pelagosphera không có xoắn ốc, sau mỗi 2 ngày ương, đường ruột xoắn thêm<br /> được 0,5 vòng và đạt 3 vòng vào ngày thứ 11.<br /> Bảng 2. Phát triển của đường ruột ấu trùng sá sùng giai đoạn pelagosphera<br /> ở các độ mặn khác nhau<br /> Ngày<br /> <br /> Phát triển đường ruột của ấu trùng pelagosphera<br /> 20‰<br /> <br /> 25‰<br /> <br /> 30‰<br /> <br /> 35‰<br /> <br /> 1<br /> <br /> Không xoắn ốc<br /> <br /> không xoắn ốc<br /> <br /> không xoắn ốc<br /> <br /> không xoắn ốc<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1 xoắn ốc<br /> <br /> 1 xoắn ốc<br /> <br /> 1 xoắn ốc<br /> <br /> 1 xoắn ốc<br /> <br /> 5<br /> <br /> 1,5 xoắn ốc<br /> <br /> 1,5 xoắn ốc<br /> <br /> 1,5 xoắn ốc<br /> <br /> 1,5 xoắn ốc<br /> <br /> 7<br /> <br /> 2 xoắn ốc<br /> <br /> 2 xoắn ốc<br /> <br /> 2 xoắn ốc<br /> <br /> 2 xoắn ốc<br /> <br /> 9<br /> <br /> 2,5 xoắn ốc<br /> <br /> 2,5 xoắn ốc<br /> <br /> 2,5 xoắn ốc<br /> <br /> 2,5 xoắn ốc<br /> <br /> 11<br /> <br /> 3 xoắn ốc<br /> <br /> 3 xoắn ốc<br /> <br /> 3 xoắn ốc<br /> <br /> 3 xoắn ốc<br /> <br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 11<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> Cho đến nay chưa có nghiên cứu nào công<br /> bố về ảnh hưởng của độ mặn đến sinh trưởng và<br /> thời gian biến thái của ấu trùng pelagosphera của<br /> sá sùng Sipunculus nudus. Các nghiên cứu chỉ cho<br /> biết mối quan hệ giữa nhiệt độ và thời gian biến thái<br /> của giai đoạn này. Ở nhiệt độ 28 - 290C, ấu trùng<br /> pelagosphera trải qua 13 - 15 ngày với chiều dài<br /> 900µm trước khi xuống đáy (Lan và ctv, 2003). Thí<br /> nghiệm của chúng tôi cho thấy ở nhiệt độ 27 - 280C,<br /> ấu trùng pelagosphera ương nuôi ở 4 mức độ mặn<br /> 20‰, 25‰, 30‰ và 35‰ đều trải qua thời gian phát<br /> triển 10 - 12 ngày với chiều dài trung bình từ 810 840µm trước khi xuống đáy. Sự khác nhau này có<br /> thể do sự khác nhau về các yếu tố môi trường khác<br /> và cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn.<br /> <br /> Soá 2/2012<br /> IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ<br /> - Có sự ảnh hưởng của độ mặn đến tỷ lệ sống<br /> của ấu trùng sá sùng giai đoạn pelagosphera. Tỷ lệ<br /> sống của sá sùng đạt cao nhất ở độ mặn 30‰.<br /> - Không có sự ảnh hưởng của độ mặn khác<br /> nhau đến sinh trưởng chiều dài và thời gian biến<br /> thái của ấu trùng sá sùng giai đoạn pelagosphera.<br /> Thời gian biến thái của ấu trùng sá sùng giai đoạn<br /> này trong khoảng 10 - 12 ngày với chiều dài trung<br /> bình từ 810 - 840µm.<br /> - Cần tiếp tục nghiên cứu ảnh hưởng của các<br /> yếu tố sinh thái khác đến tỷ lệ sống, sinh trưởng và<br /> thời gian biến thái của ấu trùng sá sùng giai đoạn<br /> pelagosphera, qua đó góp phần hoàn thiện quy trình<br /> sản xuất giống nhân tạo sá sùng.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> Nguyễn Quang Hùng, Phạm Đình Trọng, Lưu Xuân Hòa, Đặng Thị Minh Thu, Hoàng Đình Chiều, Lê Thanh Tùng, 2005. Kết<br /> quả nghiên cứu đặc điểm sinh học của Sá sùng và Bông thùa và đề xuất các giải pháp sử dụng bền vững nguồn lợi tại khu vực<br /> ven biển tỉnh Quảng Ninh. Báo cáo tổng kết dự án. Viện Nghiên cứu Hải sản.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Nguyễn Thụy Dạ Thảo, Nguyễn Kim Trinh, Võ Huy Dâng, 2004. Đánh giá thành phần các acid amin và hàm lượng các<br /> nguyên tố khoáng từ trùn biển (Sipunculus nudus). Hội thảo khoa học trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia<br /> thành phố Hồ Chí Minh, lần thứ IV-10/2004.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Kucera, C.J., Faulk, C.K., Holt, G.J., 2002. The effect of parental acclimation to spawning salinity on the survival of larval<br /> Cynoscion nebulosus. Journal of Fish Biology. 61, 726-738.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Lan, G.B., Yan, B., Liao, S.M., 2003. A study on embryonic and larval developments of Sipunculus nudus. Journal of<br /> Tropical Oceanography, 2003-06.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Lan, G.B., Yan, B., Liao, S.M., 2007. Effect of water temperature on larval development and metamorphosis of Sipunculus<br /> nudus. Journal of Fisheries of China, 2007 - 05.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> Lein, I., Tveite, S., Gjerde, B., Holmefjord, I., 1997. Effect of salinity of yolk sac larvae of Atlantic halibut (Hippoglossus<br /> hippoglossus L.). Aquaculture 156, 291-303.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Murina .G.V.V., 1984. Ecology of Sipuncula. Marine ecology - Progress series, Vol 17: 1-7, 1984.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Zeng, Z.N., Liu, W.B, Lin, X.Y., Ning, Y., Liu, B., Ye, Y.C., 2010. Study on both Temperature and Salinity Tolerances of the<br /> earliest pelagospheric larvae of Sipunculus nudus. Journal of Fujian Fisheries, 2010 - 01.<br /> <br /> 12 ❖ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG<br /> <br />