Bài giảng Bài 2: Chủ nghĩa duy vật Mác - Xít (Chương trình Trung cấp chính trị) - TS. Nguyễn Văn Long

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

344
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Bài 2: Chủ nghĩa duy vật Mác-Xít (Chương trình Trung cấp chính trị) do TS. Nguyễn Văn Long biên soạn cung cấp cho các bạn những kiến thức về quan điểm duy vật Mác-Xít về vật chất; quan điểm duy vật Mác-Xít về ý thức; chủ nghĩa duy vật Mác-Xít, cơ sở khoa học cho nhận thức, cải tạo hiện thực.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Bài 2: Chủ nghĩa duy vật Mác - Xít (Chương trình Trung cấp chính trị) - TS. Nguyễn Văn Long

Bài thứ hai (Chương trình Trung cấp chính trị) TS. Nguyễn Văn Long
I./ Quan điểm duy vật mácxít về vật chất 1./ Vật chất là gì? Phạm trù cơ bản, nền tảng của chủ nghĩa duy vật, ra đời cách đây 2500 năm, nội dung phát triển qua nhiều giai đọan Duy vật cổ đại tìm một nguyên thể ban đầu như nước (Talét ), khí ( Anaximen), lửa (Hêra clít ), nguyên tử (Lơsíp, Đêmôcrít )… Thế kỷ XVII, XVIII đồng nhất vật chất với khối lượng của vật thể Mác, Ăngghen kế thừa, phát triển quan niệm vật chất nhưng chưa có điều kiện đưa ra định nghĩa đầy đủ
Đầu thế kỷ XX, cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên: phát minh tia Rơnghen, phát hiện hiện tượng phóng xạ, tìm ra điện tử (electron), đề ra thuyết tương đối… đối lập với những quan điểm máy móc, siêu hình về vật chất, các nhà duy tâm phủ nhận duy vật Lênin định nghĩa vật chất là mộột ph là m t phạạm trù tri m trù triếết h t họọc dùng đ c dùng đểể ch chỉỉ th thựực c ttạại i khách quan đđượ khách quan đem llạại i cho ược c đem cho con con ngườ ng i trong cảảm giác, đ ười trong c m giác, đượ ược cc cảảm giác c m giác củủa a chúng chúng ta chép llạại, ta chép chụụp i, ch p llạại, phảản i, ph n ánh ánh và và ttồồn t n tạại không l i không lệệ thu thuộộc vào c c vào cảảm giác m giác
Thuộộc c tính Thu tính ttồồn n ttạại i khách quan, đđộộc c llậập khách quan, p vvớới ý th i ý thứức con ng c con ngườ i, là tiêu chuẩẩn c ười, là tiêu chu n cơơ b bảản n đđểể phân bi phân biệệt cái v t cái vậật ch t chấất vt vớới cái gì không i cái gì không phảải v ph i vậật ch t chấất, là c t, là cơơ s sởở khoa h khoa họọc đc đểể ch chốống ng llạại ch i chủủ nghĩa duy tâm nghĩa duy tâm Khảả năng c Kh năng củủa con ng a con ngườ i trong việệc nh ười trong vi c nhậận n thứức th th c thếế gi giớới v i vậật ch t chấất, c t, cổổ vũ các nhà khoa vũ các nhà khoa hhọọc làm sâu s c làm sâu sắắc tri th c tri thứức con ng c con ngườ i vềề th ười v thếế giớới v gi i vậật ch t chấất t
2./ Các hình thức tồn tại của vật chất A. Vận động Hiểu bao quát, là mọi sự biến đổi, không chỉ là vận động cơ học Ăngghen: Vận động, hiểu theo nghĩa chung nhất tức được hiểu là một phương thức tồn tại của vật chất, là một thuộc tính cố hữu của vật chất thì bao gồm tất cả mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra trong vũ trụ, kể từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy
Muốốn nh Mu n nhậận th n thứức đc đượ ược s c sựự v vậật ph t phảải nhi nhậận th n thứức c nó trong quá trình vậận đ nó trong quá trình v n độộng, trong tr ng, trong trạạng thái v ng thái vậận n đđộộng ng Vậận đ V n độộng c ng củủa v a vậật cht chấất là t t là tựự thân v thân vậận đ n độộng ng Nguyên Nguyên nhân nhân và và ngu nguồồn n ggốốc c ccủủa a ssựự vvậận n đđộộng ng nnằằm trong b m trong bảản thân th n thân thếế gi giớới v i vậật ch t chấất, ch t, chứứ không không phảải nh ph i nhờờ có cái hích đ có cái hích đầầu tiên c u tiên củủa tha thượ ng đếế ượng đ Tồồn t T n tạại vĩnh vi i vĩnh viễễn, không th n, không thểể t tạạo ra, không b o ra, không bịị tiêu tiêu didiệệt, t, vvậận n đđộộng ng luôn luôn đđượ ược c bbảảo toàn, vvậận o toàn, n đđộộng ng ccủủa a m mộột t vvậật t ccụụ th thểể có thểể tăng có th tăng gigiảảm, m, nhưưng c nh ng củủa toàn th a toàn thếế gi giớới vi vậật ch t chấất bao gi t bao giờờ cũng là cũng là mmộột s t sốố không đ không đốối i
Các hình thức vận động cơ bản của vật chất Ăngghen nêu 5 hình thức cơ bản của vận động vật chất: cơ, lý, hóa, sinh, xã hội. Nay vẫn nguyên giá trị, nhưng có nhiều nhận thức mới về từng hình thức và mối liên hệ giữa chúng Các hình thức ấy khác nhau về chất, có quy luật riêng, không được quy hình thức này về hình thức khác, nhưng có liên hệ hữu cơ, một hình thức xuất hiện là do tác động qua lại của nhiều hình thức vận động khác Hình thức vận động cao ra đời trên cơ sở hình thức vận động thấp, bao hàm hình thức vận động thấp
Một sự vật bao giờ cũng được đặc trưng bởi hình thức vận động cao nhất Vận động và đứng im Đứng im là trạng thái đối lập với vận động. Không có đứng im không thể hình thành bất kỳ sự vật xác định nào. Vận động là tuyệt đối, đứng im là tương đối. B. Không gian và thời gian Là cái khách quan vốn có của sự vật, là hình thức tồn tại của vật chất, nó cũng vô tận, không có điểm khởi đầu, điểm kết thúc
3./ Sự thống nhất của thế giới Trong lịch sử có nhiều quan điểm khác nhau về thế giới, lý thuyết tôn giáo tìm sự thống nhất ở lực lượng siêu nhiên, duy tâm cho rằng thế giới tinh thần sinh ra mọi vật. CNDVBC khẳng định, tính thống nhất thật sự của thế giới là ở tính vật chất của nó, thể hiện: + Tồn tại khách quan, độc lập với ý thức con người. + Đều có những quy luật chung, khách quan và nhờ vậy chúng đều có thể chuyển hóa lẫn nhau + Có ý nghĩa nhận thức và khám phá thế giới
II./ Quan điểm duy vật mácxít về ý thức Nguồn gốc tự nhiên 1./ Nguồn gốc của ý thức Nguồn gốc xã hội A./ Nguồn gốc tự nhiên Duy coi ý thứức là th coi ý th c là thựực th c thểể t tồồn t n tạại ngoài v i ngoài vậật ch t chấất, sinh t, sinh tâm ra vậật ch ra v t chấất, không bao gi t, không bao giờờ m mấất đi t đi DV cho rrằằng cho thứức c không ng ý ý th không th thểể ttồồn n ttạại i ngoài ngoài vvậật t trước chấất, nh ch t, nhưưng m ng mộột s t sốố l lạại cho r i cho rằằng ý th ng ý thứức là 1d c là 1dạạng ng Mác vvậật ch t chấấtt nguồồn g ngu n gốốc tc tựự nhiên đ nhiên đầầu tiên ph u tiên phảải k i kểể đ đếến b n bộộ óc óc ngườ ng ười, i, kkếế đđếến n là thuộộc c tính là thu tính phphảản ánh ccủủa a vvậật t n ánh DVBC chấất. Não ng ch t. Não ngườ i có từừ 1415 t ười có t 1415 tỷỷ t tếế bào th bào thầần kinh, n kinh, chỉỉ có não ng ch có não ngườ ười mi mớới có th i có thểể s sảản sinh ra n sinh ra ý thý thứức. c. Não Não ng ngườười i sinh sinh ra thứức c vì ra ý ý th mọọi i ddạạng vì m ng vvậật t ch chấất t đđềều u có thuộộc c tính có thu tính chung, chung, ph phổổ bi biếến n là thuộộc c tính là thu tính phảản ánh. ph n ánh.
B./ Nguồn gốc xã hội Yếu tố tự nhiên là cần nhưng chưa đủ, nguồn gốc XH mới là trực tiếp sản sinh ra ý thức, trước hết đó chính là lao động, sau lao động, cùng với lao động là ngôn ngữ, là các quan hệ xã hội, làm cho ý thức con người hình thành và phát triển 2./ Bản chất của ý thức: Ý Ý ththứức c là là ssựự ph phảản n ánh hiệện n th ánh hi thựực c khách khách quan quan ccủủa a bbộộ não não con con ngngườười. i. Não Não ng ngườười i là là cái phảản n cái ph ánh, còn hiệện th ánh, còn hi n thựực khách quan là cái đ c khách quan là cái đượ c phảản n ược ph ánh. Ý thứức không sao chép máy móc mà ph ánh. Ý th c không sao chép máy móc mà phảản n ánh năng độộng, sáng t ánh năng đ ng, sáng tạạo.o.
Sự sáng tạo của ý thức thể hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau Thứứ nh Th nhấất:t: ph phảản ánh có ch n ánh có chọọn l n lọọc, ph c, phảản ánh cái c n ánh cái cơơ b bảản, n, ccốốt y t yếếu nh u nhấất mà con ng t mà con ngườ ười quan tâm i quan tâm Thứứ hai: Th không phảản ánh nguyên xi, có s hai: không ph n ánh nguyên xi, có sựự c cảải t i tạạo, c o, cảải i biên hiệện th biên hi n thựực, t c, tạạo ra “ thiên nhiên thứứ hai o ra “thiên nhiên th hai” cho mình ” cho mình Thứứ ba: Th có sựự ph ba: có s phảản ánh v n ánh vượ t trướ ượt tr c,dựự báo t ước,d báo tươ ương lai ng lai Nhờ vậy, ý thức có sức mạnh là kim chỉ nam cho hành động. Bản chất xã hội của ý thức: bao giờ cũng là ý thức của con người, trong những điều kiện xã hội nhất định, nên thời đại khác nhau ý thức khác nhau, thậm chí cùng thời đại, ý thức của tập đòan người này lại khác với tập đoàn khác.
III./ Chủ nghĩa duy vật mácxít, cơ sở khoa học cho nhận thức, cải tạo hiện thực • Mối quan hệ: Vật chất là cái có trước, quyết định, ý thức là cái có sau, bị quyết định, là phản ánh của vật chất. Vật chất quyết định ý thức là nguyên tắc cơ bản của CNDV mác xít • Sự tác động trở lại của ý thức có vai trò to lớn, nếu không thấy rõ điều này sẽ rơi vào duy vật tầm thường
Nguyên tắc phương pháp luận Trong Trong nh nhậận n th thứức c và và hohoạạt t đđộộng thựực c titiễễn ng th n phảải xu ph i xuấất phát t t phát từừ th thựực ti c tiễễn khách quan, căn n khách quan, căn Một là ccứứ ccủủa a m mọọi i ho hoạạt t đđộộng, ng, tránh tránh nh nhữững ng hành hành đđộộng phiêu l ng phiêu lưưu, b u, bấất ch t chấấp quy lu p quy luậật.t. Phảải phát huy tính năng đ Ph i phát huy tính năng độộng, sáng t ng, sáng tạạo co củủa a Hai là ý thứức đ ý th c đểể tác đ tác độộng c ng cảải t i tạạo th o thếế gi giớới khách i khách quan, đó là vai trò củủa tinh th quan, đó là vai trò c a tinh thầần cách m n cách mạạng, ng, tri thứức khoa h tri th c khoa họọc, lý lu c, lý luậận cách m n cách mạạng. ng.