Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : BỆNH HẠI CÂY ĐẬU NÀNH part 1

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

VÀI NÉT VỀ TÌNH HÌNH BỆNH HẠI ĐẬU NÀNH Hiện nay, có ba nguyên nhân chính làm giảm năng suất của cây đậu nành là: sâu, bệnh và cỏ dại. Theo kết qủa tổng kết ở nhiều nước trồng đậu nành trên thế giới, H. H. Crame (1967) cho biết sản lượng đậu nành trên thế giới giảm 29,1% (tương đương 19,06 triệu tấn) do sâu (4,5%), bệnh(11,1%) và cỏ dại (13,5%). Thành phần bệnh hại đậu nành cũng khá phong phú, đa số là do nấm gây ra....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : BỆNH HẠI CÂY ĐẬU NÀNH part 1

® ¹i ®¹i häc cÇn th¬ - khoa n«ng nghiÖp gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y trùc tuyÕn §êng 3/2, Tp. CÇn Th¬. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814 Website: http://www.ctu.edu.vn/knn email: dminh@ctu.edu.vn, vtanh@ctu.edu.vn BÖnh BÖnh chuyªn khoa Ch−¬ng 4: BÖnh h¹i c©y ®Ëu nµnh
CHÖÔNG IV BEÄNH HAÏI CAÂY ÑAÄU NAØNH VAØI NEÙT VEÀ TÌNH HÌNH BEÄNH HAÏI ÑAÄU NAØNH Hieän nay, coù ba nguyeân nhaân chính laøm giaûm naêng suaát cuûa caây ñaäu naønh laø: saâu, beänh vaø coû daïi. Theo keát quûa toång keát ôû nhieàu nöôùc troàng ñaäu naønh treân theá giôùi, H. H. Crame (1967) cho bieát saûn löôïng ñaäu naønh treân theá giôùi giaûm 29,1% (töông ñöông 19,06 trieäu taán) do saâu (4,5%), beänh(11,1%) vaø coû daïi (13,5%). Thaønh phaàn beänh haïi ñaäu naønh cuõng khaù phong phuù, ña soá laø do naám gaây ra. Taïi Vieät Nam, keát quûa dieàu tra cô baûn beänh haïi caây troàng ôû mieàn Baéc trong hai naêm 1967 vaø 1968 cho bieát ñaõ xaùc ñònh döôïc 17 loaïi beänh haïi ñaäu naønh; Keát quûa ñieàu tra ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long trong boán vuï, töø Heø-Thu 1978 ñeán Heø-Thu 1980, cho bieát coù treân 20 loaïi beänh haïi ñaäu naønh; Hieän nay, toång keát treân caû nöôùc coù khoaûng 30 loaïi beänh. Trong ñoù, coù caùc beänh phoå bieán vaø thöôøng gaây haïi nhö: Ræ, Ñoám phaán, Heùo ruû, Heùo caây con, Chaám ñoû laù, Khaûm xanh vaø Böôùu reå. A. CAÙC BEÄNH DO NAÁM (Fungal diseases) BEÄNH TREÂN LAÙ BEÄNH RÆ (RUST) I. TÌNH HÌNH VAØ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA BEÄNH. Ñaây laø moät beänh raát phoå bieán ôû caùc vuøng troàng ñaäu naønh, gaây haïi vôùi caùc möùc ñoä khaùc nhau, treân haàu heát caùc gioáng ñang canh taùc. Beänh coù theå xuaát hieän trong taát caû muøa vuï taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long, nhöng beänh thöôøng phaùt trieån maïnh vaøo vuï Heø-Thu, khi coù möa nhieàu, lôùp khoâng khí ôû maët ñaát coù ñoä aåm cao. Beänh thöôøng naëng ôû caùc ruoäng ñaäu naønh xen canh vôùi baép. Beänh coù theå taán coâng töø khi caây môùi coù hai laù keùp cho ñeán luùc traùi chín. Beänh phaùt trieån chaäm vaøo giai ñoaïn töø caây con ñeán tröôùc khi ra hoa, nhöng sau ñoù, beänh seõ phaùt trieån nhanh Giaùo Trình Beänh Caây Chuyeân Khoa 129
vaø naëng hôn. Laù coøn non coù söùc choáng chòu beänh cao hôn caùc laù giaø. Ñieàu naày coù theå do ôû laù non coù chöùa nhieàu ñaïm toång hôïp vaø ñaïm protein hôn ôû laù giaø. II. TRIEÄU CHÖÙNG BEÄNH. Laù, thaân vaø traùi ñeàu bò nhieåm beänh, nhöng beänh xuaát hieän chuû yeáu treân caùc laù giaø (Hình 1). Treân laù, veát beänh môùi xuaát hieän laø nhöõng ñoám troøn nhoû, coù nhieàu maøu saéc khaùc nhau: xanh nhaït, vaøng nhaït, naâu vaøng hoaëc naâu xaùm, laám taám nhö ñaàu kim, raûi raùc ñeàu treân maët laù. Sau ñoù, veát beänh phaùt trieån roäng ra khoaûng 1mm, coù daïng troøn hoaëc daïng coù goùc caïnh hoaëc baát daïng, coù maøu naâu vaøng hoaëc naâu ñoû nhö maøu ræ saét hoaëc naâu ñen. Ñaëc tính veà maøu saéc vaø kích thöôùc veát beänh thöôøng thay ñoåi khaùc nhau, chuû yeáu laø do khaû naêng gaây beänh cuûa naám, gioáng ñaäu naønh vaø ñieàu kieän thôøi tieát. Trieäu chöùng ñaëc bieät laø veát beänh nhoâ leân ôû hai maët laù, thöôøng nhoâ cao ôû maët döôùi laù. Ñaây laø do ñaëc tính thích nghi moâi tröôøng cuûa naám beänh: ôû maët döôùi cuûa laù coù nhieät ñoä vaø aåm ñoä thích hôïp cho naám phaùt trieån, ngoaøi ra, möa vaø aùnh naéng gay gaét cuõng khoâng aûnh höôûng tröïc tieáp nhö ôû maët treân cuûa laù. Beänh naëng, caùc veát beänh lieân keát laïi vôùi nhau, laøm cho laù bò khoâ chaùy töøng maõng hoaëc caû laù, laù ruïng nhieàu, caây maát daàn khaû naêng quang hôïp. Beänh naëng vaøo giai ñoaïn caây chöa ra hoa, keát traùi, seõ laøm thaát thu hoaøn toaøn. III. TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH. Taùc nhaân: do naám: -Phakopsora pachyrhizi Sydow -Phakopsora sojae Sawada -Uromyces sojae Sydow Naám gaây beänh thuoäc lôùp Naám Ñaõm (Basidiomycetes). Treân ñoàng ruoäng, naám gaây beänh thöôøng ôû daïng sinh saûn voâ tính, thöôøng gaëp nhaát laø caùc haï-baøo-töû (uredospores) (Hình 2), chuùng taäp hôïp laïi thaønh caùc haï- baøo-quaàn (uredosores) nhoâ leân ôû hai maët laù. Haï-baøo-quaàn coù kích thöôùc: 197-258 x 97-108 micron, ñöôïc thaønh laäp döôùi lôùp bieåu bì laù, sau ñoù, nhoâ leân khoûi beà maët laù. Haï-baøo-töû coù kích thöôùc: 4,7-13 x 2,1-5,6 micron, goàm moät teá baøo khoâng maøu hoaëc vaøng nhaït, daïng baàu duïc khoâng ñeàu (coù ñaàu treân troøn, hôi phình to, ñaàu döôùi thu nhoû laïi), beân trong hieän roõ 1-2 haït daàu. Khi gaëp trôøi reùt, veát beänh coù maøu naâu ñen hoaëc ñen do oå naám ñöôïc thaønh laäp laø nhöõng ñoâng-baøo-quaàn (teleutosores, teliosori), chöùa caùc ñoâng-baøo-töû (teleutospores, teliospores). Ñoâng-baøo-töû coù kích thöôùc: 12-34 x 5-13 micron, goàm moät teá baøo maøu naâu, daïng baàu duïc deïp (ellip) hoaëc goùc caïnh. IV. CAÙCH PHOØNG TRÒ BEÄNH. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyeân Khoa 130
1. Phoøng beänh: * Gioáng: Neân troàng gioáng khaùng hoaëc ít nhieåm beänh. Gioáng Tainung 63 khaùng ñöôïc beänh naày. Keát quûa traéc nghieäm taïi Tröôøng Ñaïi Hoïc Caàn Thô qua hai vuï ÑX 82-83 vaø ÑX 83-84 cho thaáy caùc gioáng/doøng sau ñaây toû ra ít bò nhieåm beänh: Orba, Dun, DL, C 5-20, 1338 môùi, MTÑ 22, MTÑ 22-1, MTÑ 22-3, MTÑ 22-4 vaø MTÑ 120-2. Trong nhöõng naêm qua, ña soá caùc gioáng ñaäu naønh ñöôïc troàng taïi Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long ñeàu bò nhieåm beänh. Tuy nhieân, nhôø ñaëc tính nhieåm treå neân thaát thu naêng suaát khoâng ñaùng keå. Thöïc teá nhaát, neân choïn gioáng töø ruoäng khoâng bò beänh hoaëc chæ nhieåm nheï. Haït toát, ñaày ñaën cuõng laø yeáu toá giuùp caây phaùt trieån toát, choáng chòu ñöôïc beänh. * Thôøi vuï: Thôøi vuï giöõ vai troø quan troïng trong vieäc phoøng beänh. Taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long, khoâng rieâng beänh ræ maø ñoái vôùi ña soá caùc beänh do naám vaø vi khuaån, daäu naønh ñöôïc troàng ôû vuï Ñoâng-Xuaân thöôøng bò nhieåm beänh nheï hôn ôû vuï Heø-Thu. Neân gieo saï ñuùng thôøi vuï. * Kyõ thuaät canh taùc: - Maäc ñoä gieo saï: Caàn baûo ñaûm maät ñoä gieo saï ôû töøng vuøng canh taùc, gieo saï daøy seõ taïo ñieàu kieän vi khí haäu thích hôïp cho beänh phaùt trieån; ngöôïc laïi, gieo saï thöa thì coû daïi seõ phaùt trieån maïnh. - Nöôùc töôùi: AÙp duïng cheá ñoä nöôùc töôùi ñaày ñuû, khoâng ñeå ruoäng bò khoâ haïn hoaëc bò uùng nöôùc. Baûo ñaûm nguoàn nöôùc töôùi khoâng chöùa maàm beänh. - Phaân boùn: Boùn phaân ñaày ñuû vaø caân ñoái, khoâng boùn quùa nhieàu phaân N, taêng cöôøng phaân P vaø K cho nhöõng ruoäng thöôøng xuyeân bò nhieåm naëng. * Veä sinh ñoàng ruoäng: - Ñaát: Ñaát ñöôïc söûa soaïn kyõ, neân phôi ñaát ñeå dieät bôùt nguoàn beänh hoaëc khöû ñaát baèng thuoác tröø naám. - Sau vuï muøa vaø tröôùc khi canh taùc, neân gom caùc xaùc baû caây vaø coû daïi ñeå thieâu ñoát hoaëc choân saâu, nhaát laø ôû nhöõng ruoäng ñaõ nhieåm beänh naëng. * Khöû haït: Nguoàn laây lan quan troïng cuûa beänh naày laø caùc haï-baøo-töû cuûa naám beänh baùm treân haït gioáng, neân vieäc khöû haït laø raát caàn thieát ñeå baûo veä caây ôû giai ñoaïn caây coøn nhoû. Coù theå khöû haït baèng nöôùc noùng "ba soâi-hai laïnh" (khoaûng 52 ñoä C) trong 15 phuùt hoaëc baèng nöôùc muoái 5% hoaëc thuoác khöû haït gioáng 0,1%-0,2%, nhö Ceresan 0,1%, HgCl2 0,1%. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyeân Khoa 131
2. Trò beänh: - Caàn phaùt hieän beänh sôùm vaø söû duïng thuoác kòp thôøi. AÙp duïng thuoác xòt khi coù beänh xuaát hieän. - Loaïi thuoác: coù theå duøng moät trong caùc loaïi sau: Thanh phaøn voâi 0,8%-1% hoaëc Zineb 0,1%-0,2%, Kitazin 50ND 0,2% hoaëc Dithane M-45 (Mancozeb). - Ñònh kyø: Xòt 2-3 laàn caùch nhau 10-15 ngaøy, tröôøng hôïp beänh naëng thì xòt ñònh kyø 7 ngaøy moät laàn cho ñeán khi beänh ngöng phaùt trieån. BEÄNH ÑOÁM PHAÁN (Downy mildew) I. TÌNH HÌNH VAØ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA BEÄNH. Beänh coøn ñöôïc goïi laø beänh söông-mai, raát phoå bieán ôû caùc vuøng coù khí haäu aåm. ÔØ ñoàng baèng soâng Cöûu Long, beänh thöôøng naëng vaøo vuï heø-thu vaø coù theå thaønh dòch khi gaëp ñieàu kieän thuaän lôïi, ngay caû trong vuï ñoâng-xuaân. Ñieàu kieän khí haäu ôû nöôùc ta raát thích hôïp cho beänh naày phaùt trieån. II. TRIEÄU CHÖÙNG BEÄNH. Beänh taán coâng chuû yeáu treân laù, traùi vaø haït cuõng bò nhieåm khi beänh naëng. Ñaàu tieân, maët treân laù coù nhöõng ñoám nhoû maøu vaøng hoaëc xanh nhaït, maët döôùi laù coù nhöõng cuïm naám gioáng nhö phaán maøu traéng xaùm. Ñaây laø taäp hôïp caùc ñính-baøo-ñaøi (conidiophores) vaø caùc ñính-baøo-töû (conidia) cuûa naám gaây beänh (Hình 3). Ñoám beänh seõ chuyeån sang maøu xaùm saäm hoaëc naâu saäm, laù khoâ vaø ruïng sôùm. Naám beänh cuõng coù khaû naêng xaâm nhaäp vaøo lôùp voû traùi roài vaøo haït. Haït bò phuû bôûi moät lôùp buïi traéng (white crusts) vôùi nhieàu noaõn-baøo-töû (oospores). Beänh naëng, traùi vaø haït khoâng phaùt trieån. III.TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH. Taùc nhaân: do naám Peronospora manshurica (Naumov) Sydow Ñính baøo ñaøi khoâng maøu vaø khoâng vaùch ngaên. moïc thaønh chuøm ôû khí khaåu, coù kích thöôùc: 350-880 x 6-8 micron, phaân nhaùnh ñoâi ôû ñaàu (ñaëc ñieåm naày giuùp ta nhaän dieän naám ñöôïc deã daøng). Ñính-baøo-töû laø moät teá baøo khoâng maøu hoaëc coù maøu vaøng nhaït, hình caàu hoaëc hình tröùng. coù maøng moûng, kích thöôùc: 15-28 x 16-22 micron. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyeân Khoa 132