Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : Bệnh hại cây lúa part 9

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

60
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vi khuẩn có 4-6 chiên mao phát triển theo chu vi của tế bào. Trên môi trường Yeast Extract Pepton Agar, khuẩn lạc có màu trắng xám, có hình tròn, hình amip hay dạng rễ. Trên môi trường Potato Sucrose Agar, vi khuẩn tạo sắc tố nâu khuếch tán vào môi trường sau một tuần nuôi cấy.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : Bệnh hại cây lúa part 9

Vi khuaån coù 4-6 chieân mao phaùt trieån theo chu vi cuûa teá baøo. Treân moâi tröôøng Yeast Extract Pepton Agar, khuaån laïc coù maøu traéng xaùm, coù hình troøn, hình amip hay daïng reã. Treân moâi tröôøng Potato Sucrose Agar, vi khuaån taïo saéc toá naâu khueách taùn vaøo moâi tröôøng sau moät tuaàn nuoâi caáy. Vi khuaån laây lan chuû yeáu theo nöôùc ruoäng. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: Chöa ñöôïc nghieân cöùu nhieàu. Tuy nhieân traéc nghieäm treân moät soá gioáng cho thaáy coù nhöõng gioáng khaùng vôùi vi khuaån naøy. CAÙC BEÄNH VI KHUAÅN TREÂN HAÏT LUÙA BEÄNH THOÁI ÑEN HAÏT (Black Rot) Beänh ñöôïc Iwadara moâ taû laàn ñaàu ôû Nhaät vaøo naêm 1931. Beänh cuõng ñaõ ñöôïc baùo caùo ôû Trieàu tieân, Maûng chaâu (Trung quoác) vaø Ñaøi loan. Beänh laøm cho haït gaïo bò ñen moät phaàn hay coù ñoám ñen, thöôøng bò ñen ôû ñuoâi haït hay ôû giöõa haït. Vi khuaån xaâm nhaäp qua voû luïa vaø phaàn treân cuûa phoâi nhuû, laøm hoaïi vaø ñen moâ haït. Taùc nhaân do vi khuaån Pseudomonas itoana [Xanthomonas itoana (Tochinai) Dowson, Erwinia hebicola Tanii et al.]. Vi khuaån coù hình que ngaén, 2 ñaàu troøn, coù 1 hay 2 chieân mao ôû cöïc, 1,2 - 3,5 x 0,5 - 0,8 micron, khoâng coù noäi baøo töû vaø capsule, haùo khí, Gram aâm. Phaùt trieån thích hôïp nhaát ôû 29oC, cheát ôû 50-51oC. BEÄNH THOÁI KHOÂ HAÏT (Bacterial Grain Rot) Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 79
Beänh ñöôïc K. Goto vaø Ohata baùo caùo ôû Nhaät vaøo naêm 1956. Treân moät gieù, raõi raùc coù moät soá haït bò nhieãm beänh. Neáu nhieãm naëng coù theå coù hôn phaân nöõa soá haït cuûa moät gíe bò nhieãm. Haït nhieãm beänh luùc ñaàu coù maøu traéng xanh, sau ñoù bieán maøu xaùm toái, bieán daàn sang maøu naâu vaøng toái vaø khoâ ñi. Beänh do vi khuaån Pseudomonas glumae Kurita vaø Tabei. Vi khuaån coù hình que, 1,5-2,5 x 0,5-0,7 micron, coù 2-4 chieân mao ôû cöïc, Gram aâm, coù capsule nhöng khoâng coù noäi baøo töû. Treân moâi tröôøng khoai taây, khuaån laïc coù maøu traéng söõa hôi vaøng. Phaùt trieån toát nhaát ôû 30-35oC. C. BEÄNH DO TUYEÁN TRUØNG BEÄNH TIEÂM ÑOÏT SAÀN (Tuyeán truøng thaân, Stem Nematode, Ufra disease) I. LÒCH SÖÛ, PHAÂN BOÁ, THIEÄT HAÏI: Beänh ñöôïc Butler phaùt hieän ñaàu tieân ôû Ñoâng Bengal (nay laø Bangladesh), ôû ñaây beänh ñöôïc goïi laø Ufra hay Dak Pora. Beänh cuõng coù ôû Malaysia (Jack, 1923), Burma (Seth, 1939), Uttar Pradesh, AÁn ñoä (Singh, 1953), Philippines (Reyes vaø Palo, 1956), Egypt (Sasser & Jenkins, 1960), Thaùi lan (Hashioka, 1963) vaø Madagasca. Beänh thöôøng gaây haïi naëng ôû caùc vuøng truûng hay luùa nöôùc saâu. Beänh coù theå gaây thieät haïi töø 20-90% naêng suaát, nhieàu khi bò thaát traéng. ÔÛ Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, tröôùc ñaây beänh cuõng khaù phoå bieán, gaây haïi naëng cho caùc vuøng saâu, uùng thuûy, nhieàu ruoäng bò thaát traéng, phaûi phaùt boû. Hieän nay, beänh coøn gaây haïi ôû moät soá khu vöïc cuûa Cöûu Long, Ñoàng Thaùp, Soùc Traêng, Caàn Thô, Beán Tre vaø moät soá huyeän thuoäc ngoaïi thaønh thaønh phoá Hoà Chí Minh nhö Thuû Ñöùc, Nhaø Beø, Duyeân Haûi. II. TRIEÄU CHÖÙNG: Beänh coù theå nhieåm ôû giai ñoaïn maï. Caây beänh coù theå bò luøn, phieán laù ñoït coù nhöõng veát traéng do laù maát dieäp luïc, roõ neùt nhaát laø ôû phaàn chaân phieán laù. Laù ñoït caøng non trieäu chöùng Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 80
caøng roõ, coù khi caû phieán laù hay phaàn lôùn phieán laù bò traéng hoaøn toaøn, laù yeáu ôùt, ngoïn laù bò ruõ xuoáng, neân noâng daân coøn goïi laø beänh Tieâm ñoït nhieãu. ÔÛ giai ñoaïn troå, beänh raát deã phaùt hieän. Laù bò bieán daïng. xoaén, nhaát laø laù côø. Gieù beân trong cuõng bò bieán daïng, roõ nhaát ôû phaàn chaân cuûa gieù. Choài beänh coù theå nhaûy nhaùnh thaân. Beï laù vaø caùc loùng treân cuûa thaân coù theå coù maøu naâu toái. Tuy nhieân, vieäc bieán maøu naøy coù theå laø do söï xaâm nhieåm cuûa caùc naám khaùc, nhaát laø naám Sarocladium oryzae. III. TAÙC NHAÂN: Do tuyeán truøng Ditylenchus angutus (Butler) Filipjev, 1936. _____________________________________________________________ Kích thöôùc(mm) Ñaëc ñieåm ________________________________ Con ñöïc Con caùi _____________________________________________________________ Chieàu daøi 0,6-1,1 0,7-1,23 Chieàu roäng 0,014-0,019 0,015-0,022 Chieåu daøi thöïc quaûn 0,13-0,14 0,14-0,15 Chieàu daøi ñuoâi 0,034-0,048 0,045-0,052 Chieàu daøi kim 0,01 0,01 Tyû soá chieàu daøi/chieàu roäng 47-36 58-36 Tyû soá chieàu daøi thaân /chieàu daøi thöïc quaûn 7-6 8-7 Tyû soá chieàu daøi thaân /chieàu daøi ñuoâi 23-18 20-17 Tyû leä chieàu daøi ñeán loå sinh duïc/chieàu daøi thaân 80% Chieàu daøi gai sinh duïc ñöïc 0,02 Chieàu daøi maûnh ñònh höôùng gai sinh duïc ñöïc 0,008 _____________________________________________________________ H. 31: Gieù vaø laù luùa bò nhieãm tuyeán truøng thaân. Tuyeán truøng coù hình sôïi, hôi maûnh daàn veà phía ñaàu vaø ñuoâi. Chaân kim coù 3 voøng cô. Tröùng coù kích thöôùc 0,08-0,084 x 0,016-0,02 mm. Tuyeán truøng con khi môùi nôû daøi khoaûng 0,17mm, sau ñoù qua nhieàu laàn thay da vaø lôùn daàn leân. IV. CHU TRÌNH BEÄNH: Ñaây laø loaïi tuyeán truøng ngoaïi kyù sinh baét buoäc. Maï vaøi ngaøy tuoåi coù theå bò nhieåm beänh, neáu coù ñuû aåm tuyeán truøng seõ leo daàn leân moâ taêng tröôûng. Tuyeán truøng xaâm nhaäp vaøo trong Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 81
qua keû hôû giöõa beï vaø caùc laù chöa nôû. Tuyeán truøng khoâng bao giôø chui xuyeân qua moâ, chæ baùm beân ngoaøi vaø duøng kim chích huùt dòch caây ôû teá baøo bieåu bì. Khi caây luùa lôùn, tuyeán truøng cuõng boø daàn leân caùc moâ non beân treân. Trong caây luùa, tuyeán truøng chuû yeáu taäp trung ôû cuoáng gieù, loùng vaø trong haït. Maät soá cao nhaát trong caùc khoaûng troáng giöõa beï vaø caùc laù non chöa nôû. Maät soá cao coù theå taïo lôùp troâng nhö lôùp tô traéng hay xaùm phuû treân beà maët moâ. Tuyeán truøng khoâng coù taäp tính soáng thaønh coäng ñoàng. Tuyeán truøng chæ sinh saûn beân trong caây luùa, soá löùa vaø soá tröùng ñeû cuûa moät con caùi thì chöa ñöôïc roõ. Khi caây luùa giaø, tuyeán truøng trôû neân baát hoaït, moãi con seõ cuoän chaëc troâng nhö moät cuoän troøn, ñaàu tuyeán truøng naèm giöõa. Khi coù nöôùc, tuyeán truøng seõ môû cuoän vaø hoaït ñoäng, di chuyeån maïnh meõ vaø khi di chuyeån seõ uoán löôïn nhö hình con raén. ÔÛ 31oC, tuyeán truøng hoaït ñoäng maïnh vaø soáng laâu hôn so vôùi ôû nhieät ñoä laïnh (16-19oC). Khi aåm ñoä khoâng khí töø 85% trôû leân, tuyeán truøng coù theå boø treân maët moâ cöùng. Khaû naêng soáng cuûa tuyeán truøng naøy khaù cao, noù coù theå hoaït ñoäng laïi sau 6 thaùng trong ñieàu kieän khoâ cuûa chaäu huùt aåm, neáu ôû daïng cuoän thì sau 15 thaùng vaãn coøn khaû naêng môû cuoän ñeå hoaït ñoäng. Tuy nhieân, neáu bò ngaäp trong nöôùc, khaû naêng soáng cuûa tuyeán truøng seõ bò giaûm raát nhanh, khoù maø löu toàn qua vuï sau. Haït gioáng ñang naåy maàm, neáu cho ngaäp trong dòch tuyeán truøng môùi, thì sau 2-3 ngaøy sau maï seõ bò nhieåm beänh. Nhoû huyeàn phuø tuyeán truøng hay tieâm vaøo naùch laù cuõng laø hình thöùc chuûng beänh treân luùa lôùn. Laây lan tuyeán truøng chuû yeáu laø do nöôùc möa baén toùe hay do nöôùc töôùi. Trong ñieàu kieän aåm, tuyeán truøng cuõng coù theå boø lan do caùc taøn laù tieáp xuùc nhau. Luùa raøi, luùa cheùt, coû daïi (Leersia hexandra) laø nguoàn löu toàn quan troïng. Löu toàn qua haït hay qua ñaát khoâng quan troïng. V. CAÙC YEÁU TOÁ MOÂI TRÖÔØNG AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA BEÄNH: - Ñaát truûng, traàm thuûy quanh naêm, khoâng coù bôø bao, möïc nöôùc leân xuoáng theo thuûy trieàu. - Möa nhieàu, aåm ñoä khoâng khí cao. - Troàng lieân tuïc nhieàu vuï luùa trong naêm, khoâng coù thôøi gian phôi ñaát, khoâng veä sinh goác raï... giuùp tuyeán truøng coù ñieàu kieän löu toàn. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 82
- Troàng gioáng daøi ngaøy, tuyeán truøng coù thôøi gian sinh nhieàu theá heä, thieät haïi caøng cao vaø maät soá tuyeán truøng cuõng gia taêng. VI. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: 1. Ruoäng neân coù bôø bao ñeå xieát nöôùc, traùnh laây lan. 2. Tröôùc khi caáy, neân dieät saïch luùa raøi, luùa cheùt, goác raï vaø caøy aûi phôi ñaát 3 tuaàn hay cho ngaäp nöôùc 1 thaùng ñeå giaûm maät soá löu toàn. 3. Raûi Basudin, Furadan hay Mocap vaøo nöông maï 1 tuaàn tröôùc khi nhoå caáy, thuoác seõ löu daån vaø coù theå baûo veä luùa trong voøng moät thaùng sau khi caáy. Coù theå nhoå maï vaø ngaâm vaøo dung dòch thuoác qua ñeâm tröôùc khi caáy. 4. Sau khi caáy phaûi theo doûi thöôøng xuyeân ñeå phaùt hieän sôùm beänh vaø söû duïng caùc loaïi thuoác treân töø 15-30kg/ha. ÔÛ caùc vuøng nöôùc saâu, coù theå phun Benomyl hay Furadan hay Azodrin leân ñoït luùa. 5. Sau muøa vuï phaûi veä sinh ñoàng ruoäng. 6. Thay ñoåi cô caáu muøa vuï, troàng gioáng ngaén ngaøy. BEÄNH BÖÔÙU REÃ (Root Knot Nematode) I. LÒCH SÖÛ, PHAÂN BOÁ, THIEÄT HAÏI: Beänh ñöôïc Tullis chuù yù ñaàu tieân ôû Arkansas, Hoa Kyø vaøo naêm 1934. Beänh cuõng ñöôïc baùo caùo ôû Chiba, Nhaät (Ichinohe, 1955), Nam Phi (Treub, 1885), Baéc Thaùi Lan (Kanjanassoon, 1964), AÁn Ñoä, Laøo, Bangladesh, Brasil, Erypt, Ñoâng Chaâu Phi. ÔÛ Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, beänh cuõng coù ôû nhieàu nôi, thöôøng gaây haïi ôû ñaàu vuï do ruoäng thieáu nöôùc hay ñaát khoâng giöû nöôùc maø chòu aûnh höôøng cuûa thuûy trieàu leân xuoáng. Beänh laøm giaûm söùc taêng tröôûng cuûa caây luùa, giaûm chieàu cao, giaûm troïng löôïng haït, thaân, reå, neáu nhieãm naëng. II. TRIEÄU CHÖÙNG: Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 83
Treân ñoàng ruoäng, maï gieo khoaûng moät thaùng tuoåi thöôøng thaáy coù trieäu chöùng beänh. Caây bò luøn, laù hôi vaøng, taêng tröôûng chaäm. Nhoå reã leân, thaáy reã vaãn traéng toát nhöng bò ngaén laïi, choùp bò phuø to taïo böôùu 1-2 mm. III. TAÙC NHAÂN: Do tuyeán truøng Meloidogyne graminicola. Ñaây laø loaïi tuyeán truøng noäi kyù sinh, aáu truøng coù daïng con laõi kim, khi phaùt trieån giôùi tính, tuyeán truøng caùi ñoåi thaønh daïng hình quaû leâ, trong khi tuyeán truøng ñöïc vaãn giöû daïng laõi kim. Tuyeán truøng caùi ñeû tröùng beân trong böôùu. Tuyeán truøng caàn khoaûng 41 giôø ñeå ñaàu tuyeán truøng xaâm nhaäp ñöôïc vaøo moâ phaân sinh reã. Teá baøo voû reå baét ñaàu nôû to vaø sinh saûn nhanh ñeå thaønh laäp böôùu trong voøng 72 giôø. Sau khi xaâm nhieãm 4 ngaøy, caùc ñaïi teá baøo ñöôïc thaønh hình. ÔÛ maät soá cao, khoaûng 16 oå tröùng (770 tröùng) treân moät caây maï, sau khoaûng 72 ngaøy tieâm chuûng, laù baét ñaàu coù trieäu chöùng vaøng, sau ñoù laù bò chaùy khoâ töø choùp vaøo, laù non moïc ra coù bìa bò vaën veïo. Trieäu chöùng coù theå keùo daøi ñeán giai ñoaïn maï 50 ngaøy tuoåi vaø khoâng roõ daàn khi caây lôùn daàn leân. Choài cuûa luùa nhieãm bò luøn, gieù troå sôùm vaø coù raát ít haït. Trong moät böôùu coù theå coù ñeán 62 con tuyeán truøng, trong ñoù coù ñeán 45 con caùi ñang ñeû tröùng. Voøng ñôøi cuûa tuyeán truøng coù theå töø 26-51 ngaøy, tuøy ñieàu kieän vaø tuyeán truøng coù theå kích thích söï phaùt trieån ôû moâ phaân sinh, moâ voû, bieåu bì trong, chu luaân, moâ moäc. IV. CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA TUYEÁN TRUØNG: Nhieät ñoä ñaát seõ coù aûnh höôûng ñeán maät soá tuyeán truøng . Tröùng nôû toát nhaát ôû 25-30oC. ÔÛ nhieät ñoä khoaûng 21-23,5oC, maät soá tuyeán truøng vaø soá böôùu thaønh laäp seõ cao nhaát. AÅm ñoä ñaát cuõng quan troïng ñoái vôùi söï sinh saûn vaø phaùt trieån cuûa tuyeán truøng. ÔÛ ñaát coù aåm ñoä 30-32% seõ raát thuaän lôïi cho tröùng vaø söï xaâm nhieãm cuûa tuyeán truøng. Boùn nhieàu phaân ñaïm vaø phaân laân, boùn rieâng reõ hay keát hôïp seõ gia taêng söï sinh saûn cuûa tuyeán truøng. Sa caáu ñaát cuõng coù aûnh höôûng, ñaát nheï giuùp tuyeán truøng deã di chuyeån ñeå laây lan vaø cuõng thích hôïp cho vieäc ñeû tröùng. ÔÛ ñaát caïn tuyeán truøng taäp trung ôû khoaûng 4-12cm maët, trong khi ôû ñaát coù daån thuûy, tuyeán truøng taäp trung ôû khoaûng 2-6cm maët. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 84
V. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: 1. Choïn vaø söû duïng gioáng khaùng: Caùc traéc nghieäm cho thaáy phaûn öùng cuûa caùc gioáng coù theå töø raát nhieãm ñeán raát khaùng. ÔÛ gioáng khaùng thöôøng thaáy coù ít reã nhöng reã thöôøng daøy ñaëc loâng huùt, coù vuøng voû, loûi vaø libe heïp, coù haøm löôïng protein vaø ñaïm thaáp, nhieàu lignin, aspartic acid vaø alanine. Do ñoù, ôû vuøng nhieãm naëng coù theå choïn taïo gioáng khaùng ñeå söû duïng. 2. Tröôùc khi gieo saï, neân cho ñaát ngaäp nöôùc ñeå dieät tuyeán truøng löu toàn, trong quaù trình gieo caáy luoân giöû ruoäng ngaäp nöôùc ñeå kieàm haõm söï phaùt trieån cuûa tuyeán truøng. 3. Dieät coû daïi, luùa raøi, nhaát laø coû Nöôùc Maën (Echinochloa colonum). 4. Raõi Furadan, Basudin, Mocap, lieàu löôïng 15-30 kg/ha. BEÄNH THOÁI REÃ DO TUYEÁN TRUØNG I. LÒCH SÖÛ, PHAÂN BOÁ, THIEÄT HAÏI: Beänh ñaõ ñöôïc baùo caùo ôû Indonesia (Van Breda de Haan,1902), ôû Nhaät (Imamura, 1931), Hoa Kyø (Atkins et al., 1955), Thaùi Lan, Philippines (Thorne, 1961). Beänh cuõng ñaõ ñöôïc baùo caùo ôû nhieàu nôi khaùc nhö Bangladesh, AÁn Ñoä, Madagascar, Malaysia, Nigeria, Sierra Leone, Sri Lanka, Venezuella vaø nhieàu nôi khaùc treân theá giôùi. Khaûo saùt sô boä cuõng cho thaáy tuyeán truøng naày khaù phoå bieán, gaàn nhö hieän dieän trong taát caû caùc maåu ñaát vaø reã luùa ñöôïc thu thaäp ôû Haäu Giang vaø Minh Haûi. II. TRIEÄU CHÖÙNG VAØ THIEÄT HAÏI: Treân caây luùa khoâng thaáy bieåu hieän trieäu chöùng gì ñaët bieät, chæ thaáy luùa coù theå sinh tröôûng chaäm, nhaûy choài ít, caây luøn, ít reã. Reã coù nhöõng veát thoái naâu ñen vaø qua caùc veát chích huùt naøy, vi sinh vaät coù theå laøm reã bò thoái traàm troïng hôn. Naêng suaát coù theå bò giaûm khi luùa bò nhieãm sôùm vôùi maät soá raát cao. III. TAÙC NHAÂN: Do tuyeán truøng Hirschmanniella spp. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 85
Tuyeán truøng coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: _______________________________________________________________ Ñaëc ñieåm Con caùi Con ñöïc _______________________________________________________________ Chieàu daøi thaân 1,14-1,63mm 1,01-1,40mm Tyû soá chieàu daøi/chieàu ngang thaân 50-67 52-61 Tyû soá chieàu daøi thaân / Chieàu daøi ñoaïn thöïc quaûn tính töø mieäng ñeán nôi tieáp giaùp ruoät 8,8-12,1 9,1-11,3 Tyû leä chieàu daøi thaân / Chieàu daøi thöïc quaûn 4,5-7,2 4,6-5,7 Tyû leä chieàu daøi thaân / Chieàu daøi ñuoâi 15-19 16-18 Tyû soá chieàu daøi ñuoâi / Chieàu roäng thaân ngay haäu moân 4,3-5,5 4,1-5,4 Chieàu daøi töø ñaàu ñeán loå sinh duïc caùi/ Chieàu daøi thaân (%) 50-55 Chieàu daøi kim 16-19 /u 16-18 /u Tyû leä chieàu daøi muõi kim/ chieàu daøi kim 47-50 % 47-50 % Tyû leä ñoaïn daøi töø ñeá kim ñeán loå tieáp ra tuyeán thöïc quaûn löng / Chieàu daøi kim 15-19 % 13-18 % Chieàu daøi gai sinh duïc ñöïc 18-26 /u Chieàu daøi maûnh ñònh höôùng gai sinh duïc ñöïc 7-9 /u _____________________________________________________________ Con caùi: Moâi daøy, bôø troøn, coù 3-4 ngaán. Ñeá kim troøn, ñoâi khi hôi baàu duïc ôû maët tröôùc. Ruoät khoâng che laáp tröïc traøng. Coù ít hay hoaøn toaøn khoâng coù ngaán ngang ôû vuøng hoâng. Ñuoâi taän cuøng baèng moät gai nhoïn. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 86
Con ñöïc: Gioáng nhö con caùi, chæ khaùc ôû boä phaän sinh duïc, vuøng hoâng coù theå coù ngaán ngang nhöng khoâng noåi roõ. Coù theå coù nhieàu loaøi trong gioáng naøy coù lieân quan ñeán reã luùa. Keát quaû xaùc ñònh cuûa Nguyeãn Vaên Taùm, 1991, cho thaáy trong ñaát vaø reã luùa cuûa tænh Minh haûi vaø Haäu giang coù hai loaøi, trong ñoù H. oryzae chieám öu theá veà phaân boá vaø maät ñoä hôn H. ucronata. IV. CHU TRÌNH BEÄNH: AÁu truøng ñöïc vaø caùi xaâm nhaäp qua bieåu bì ñeå vaøo reã non, töø ñoù lan ñi, do ñoù treân reã beänh cuõ, tuyeán truøng coù maët khaép nôi töø goác ñeán gaàn choùp reã. Töø tröùng nôû ñeán khi thaønh tuyeán truøng tröôûng thaønh maát ít nhaát moät thaùng vaø heä soá nhaân ôû moãi theá heä khoaûng 13 laàn. Trong ñaát, khoâng coù kyù chuû, sau 2,5 thaùng, tuyeán truøng vaãn coøn soáng. AÁu truøng vaø thaønh truøng cuõng coù theå löu toàn trong reã luùa cheát hay ôû daïng tröùng, neáu ñaát bò ngaäp uùng. Sau khi xaâm nhaäp vaøo reã, tuyeán truøng ñeû tröùng beân trong reã, aáu truøng nôû ra sinh soáng ôû vuøng voû reã, khi tuoåi lôùn, tuyeán truøng di chuyeån ra ñaát vaø trôû thaønh thaønh truøng. H. 32: Tuyeán truøng Hirschmaniella oryzae. A: Con caùi. B: Phaàn sau cuûa con ñöïc. C: Choùp ñuoâi cuûa con caùi. D, E: Phieán höôùng gai sinh duïc ñöïc. F: Ñaàu con ñöïc. G: Phaàn sau cuûa con ñöïc. V. CAÙC YEÁU TOÁ MOÂI TRÖÔØNG AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN SÖÏ PHAÙT TRIEÅN: Ñaát traàm thuûy laø ñieàu kieän thuaän hôïp cho tuyeán truøng löu toàn vaø phaùt trieån, ñaát thoaùt thuûy toát coù thôøi gian khoâ seõ laøm giaûm maät soá cuûa tuyeán truøng. Boùn nhieàu phaân ñaïm seõ gia taêng maät soá cuûa tuyeán truøng, trong khi boùn nhieàu phaân kali vaø calcium silicate seõ giaûm ñöôïc maät soá. Troàng luùa muøa daøi ngaøy cuõng laøm taêng maät soá tuyeán truøng trong ñaát so vôùi troàng gioáng cao saûn ngaén ngaøy. V. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: 1. Tuyeån choïn vaø söû duïng gioáng khaùng: Caùc traéc nghieäm cho thaáy coù gioáng toû ra khaùng vôùi tuyeán truøng naøy, maät soá tuyeán truøng treân reã caùc gioáng khaùng naøy raát thaáp so vôùi caùc gioáng thuaän hôïp cho tuyeán truøng, maëc duø ñöôïc chuûng ôû cuøng maät soá ban ñaàu. Ñieàu naøy cho thaáy khaû naêng tuyeån choïn vaø söû duïng gioáng khaùng ñoái vôùi tuyeán truøng naøy. 2. Thoaùt thuûy, caøy aûi, phôi ñaát ñeå laøm giaûm maät soá tuyeán truøng. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 87
3. Söû duïng thuoác nhö ñoái vôùi beänh Tieâm ñoït saàn vaø Böôùu reã. Baùnh daàu haït Neem (Azadirachta indica) hay baùnh daàu haït muø taïc (Mustard) cuõng laøm giaûm maät soá tuyeán truøng vaø giuùp luùa taêng tröôûng toát. D. BEÄNH DO SIEÂU VI TRUØNG BEÄNH LUØN XOAÉN LAÙ (Rice Ragged Stunt) I. LÒCH SÖÛ, PHAÂN BOÁ, THIEÄT HAÏI: Beänh ñöôïc phaùt hieän ñaàu tieân vaøo naêm 1976 ôû caû hai nöôùc Indonesia vaø Philippines. Beänh cuõng ñaõ ñöôïc baùo caùo ôû Thaùi lan vaøo naêm 1978. Taïi Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, beänh ñöôïc phaùt hieän ñaàu tieân vaøo naêm 1978 taïi huyeän Chôï Gaïo (Tieàn Giang). Beänh ñaõ cuøng vôùi dòch raày naâu gaây neân naïn ñoùi nghieâm troïng cho 3 tænh Tieàn Giang, Beán Tre, Long An trong nhöõng naêm 1978-1979. Hieän nay beänh khaù phoå bieán ôû nhieàu tænh trong vuøng vaø thöôøng ñi theo sau caùc dòch raày naâu. II. TRIEÄU CHÖÙNG VAØ THIEÄT HAÏI: Beänh theå hieän nhieàu trieäu chöùng khaùc nhau, nhö : caây bò luøn, laù bò raùch, nhaûy nhaùnh ôû caùc ñoát thaân beân treân, ngheïn troå, haït bò löõng, gaân bò söng phoàng. Neáu bò nhieãm tröôùc khi troå, caây bò luøn raát roõ, chieàu cao caây coù theå bò giaûm 40-50%, tuøy gioáng. Bìa phieán laù bò raùch laø do bìa phaùt trieån khoâng thaúng ñeàu vaø do laù bò xoaén. Bìa laù coù theå bò khuyeát, loõm ôû nhieàu ñoä saâu khaùc nhau, coù khi khuyeát ñeán caû gaân chính. Treân laù coù theå coù nhieàu choå khuyeát nhö theá, thöôøng chæ ôû moät beân phieán laù, moâ vuøng khuyeát thöôøng coù maøu traéng. Trieäu chöùng xoaén thöôøng xaûy ra ôû choùp laù, laù bò xoaén vaën. Laù côø bò ngaén vaø cuõng xoaén, gieù chæ troå ñöôïc moät phaàn, troå treå vaø haàu heát caùc haït ñeàu bò leùp. Ñoát thaân beân treân coù hieän töôïng nhaûy nhaùnh, caùc nhaùnh naøy cuõng cho gieù nhoû mang caùc haït löõng hay leùp. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 88