Bài giảng Chuyên đề 5: Nhà nước tư sản của ThS. Phạm Thị Phương Thảo sau đây trình bày về chủ nghĩa tư bản (CNTB) trải qua các thời kỳ (CNTB thời kỳ tự do cạnh tranh từ 1640- 1870, CNTB thời kỳ lũng đoạn (CNTB độc quyền) từ 1870- 1945, CNTB hiện đại (CNTB độc quyền nhà nước) từ 1946 đến nay)
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Chuyên đề 5: Nhà nước tư sản - ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- Chủ nghĩa tư bản (CNTB) trãi qua các thời kỳ:
CNTB thời kỳ tự do cạnh tranh: từ 1640 1870
CNTB thời kỳ lũng đoạn (CNTB độc quyền): từ
1870 1945
CNTB hiện đại (CNTB độc quyền nhà nước):
từ 1946 đến nay
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1. Thời kỳ CNTB tự do cạnh tranh
1.1 Các tiền đề ra đời của CNTB
Kinh tế
Chính trị
Tư tưởng
1.2 Các cuộc cách mạng tiêu biểu
CMTS Anh
CMTS Hoa Kỳ
CMTS Pháp
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1.1.1 Về kinh tế
Từ TK XV XVII, chế độ phong kiến khủng hoảng.
Quan hệ kinh tế TBCN đã hình thành và phát triển.
Thành tựu KHKT được ứng dụng vào sản xuất
Quá trình tích lũy nguyên thủy tư bản.
• Công nghiệp: xuất hiện những công trường thủ công
• Nông nghiệp: bóc lột tư bản (bóc lột giá trị thặng dư).
• Lãnh chúa cung cấp nguyên vật liệu cho sản xuất tư
bản. Các nhà tư bản sử dụng nhân công tiến hành sản
xuất.
TK thứ XVI nền SXTB ra đời và có ưu thế phát triển.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1.1.2 Về mặt xã hội
Giai cấp tư sản ra đời.
Trong xã hội xuất hiện 2 mâu thuẫn:
Giai cấp tư sản > mâu thuẫn thời đại, mâu thuẫn chủ đạo
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1.1.3 Về mặt tư tưởng
Giai cấp tư sản phát động phong trào văn hóa phục
hưng và cải cách tôn giáo.
Các nhà văn hóa phục hưng, các nhà tư tưởng, các nhà
cải cách tôn giáo bắt đầu đưa ra những tư tưởng mới,
những học thuyết dân chủ tư sản.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- Nhận xét
Các tiền đề về kinh tế, chính trị và tư tưởng đạt đến
điểm cao trào thì các cuộc cách mạng tư sản bùng nổ,
đầu tiên là ở Hà Lan, sau đó lan ra các nước như Anh,
Pháp, Mỹ…
Kết quả là hàng loạt các nước tư sản ra đời, là kết quả
tất yếu của sự phát triển các phương thức sản xuất.
Thể hiện bản chất của nhà nước
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1.2 Các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu
Cách mạng tư sản Anh
Cách mạng tư sản Mỹ
Cách mạng tư sản Pháp
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1.2 Đặc điểm chung về nhà nước tư sản
trong thời kỳ CNTB tự do cạnh tranh
Nhà nước tư sản ra đời là kết quả cơ bản và trực
tiếp của cuộc cách mạng tư sản, là hệ quả của
phương thức sản xuất mới phương thức sản xuất
tư bản chủ nghĩa.
Giai cấp tư sản lãnh đạo quần chúng nhân dân thực
hiện cuộc cách mạng tư sản.
Xét về bản chất, sự hình thành nhà nước tư sản là
sự thay thế của nhà nước bóc lột này bằng kiểu nhà
nước bóc lột khác. Nó vẫn là công cụ thống trị, bảo
vệ địa vị quyền lợi của giai cấp tư sản.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1.2 Đặc điểm chung về nhà nước tư sản
trong thời kỳ CNTB tự do cạnh tranh
Chức năng của NNTS
Bảo vệ chế độ tư hữu tư bản
Trấn áp các phong trào đấu tranh của giai cấp công
nhân và nhân dân lao động
Chống lại các cuộc chiến tranh xâm lược của nước
ngoài, tiến hành chiến tranh xâm lược để biến các
nước thành thuộc địa hoặc phụ thuộc.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 1.2 Đặc điểm chung về nhà nước tư sản
trong thời kỳ CNTB tự do cạnh tranh
Sự ra đời của nhà nước tư sản là một bước tiến lớn lao trong
lịch sử.
Nhà nước không can thiệp vào quá trình sản xuất.
Chính thể của nhà nước tư sản là khác nhau: quân chủ tư
sản, cộng hòa tư sản… nhưng chính thể phổ biến là quân
chủ lập hiến. Một số quốc gia theo chính thể cộng hòa như
Thụy Sỹ, Pháp, Mỹ.
Bộ máy nhà nước tư sản có sự kế thừa của nhà nước phong
kiến. Nghị viện có vai trò rất to lớn được ghi nhận trong
hiến pháp và có thực quyền.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 2. Nhà nước tư sản trong thời kỳ CNTB
lũng đoạn, CNTB hiện đại.
Từ cuối thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản tự do cạnh
tranh phát triển thành chủ nghĩa tư bản lũng đoạn
hay còn gọi là chủ nghĩa tư bản độc quyền, chủ
nghĩa đế quốc.
Từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay, nó
là chủ nghĩa tư bản lũng đoạn nhà nước hay còn gọi
là chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Bản chất giai cấp của chủ nghĩa tư bản của nhà
nước tư sản cũng không thay đổi.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- Kết luận
Nhà nước tư bản tham gia điều tiết sâu vào nền
kinh tế
Giai cấp tư sản cũng muốn nắm lấy quyền lực về
mặt chính trị để giữ vững địa vị thống trị của mình.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 2.2 Những đặc điểm của NNTS trong thời kỳ
CNTB lũng đoạn và CNTB hiện đại.
Nhà nước tư bản độc quyền trực tiếp giữ các chức vụ
quan trọng của bộ máy nhà nước
Các nhà tư bản độc quyền trực tiếp giữ các chức vụ quan
trọng của nhà nước.
Vai trò và thực quyền của tổng thống, thủ tướng của cơ
quan hành pháp ngày càng được tăng cường.
Nhà nước trở thành công cụ của các tập đoàn tư bản độc
quyền tranh giành thị trường xuất khẩu, thực hiện chính sách
thực dân kiểu mới.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 2.2 Những đặc điểm của NNTS trong thời kỳ
CNTB lũng đoạn và CNTB hiện đại.
Nhà nước tư sản thực hiện chức năng quản lý kinh tế
đề ra kế hoạch phát triển kinh tế.
ban hành ra các văn bản pháp luật, điều chỉnh các chính sách
kinh tế, thành lập các tổ chức để quản lý kinh tế.
trực tiếp đầu tư và quản lý các công trình công cộng, công trình
cơ sở…,
quản lý giá cả của một số mặt hàng quan trọng
can thiệp vào các quan hệ lao động như quy định giờ làm việc,
tuổi lao động, sa thải lao động…
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 2.2 Những đặc điểm của NNTS trong thời kỳ
CNTB lũng đoạn và CNTB hiện đại.
Chức năng đối ngoại của nhà nước tư sản độc quyền
cũng khác thời kỳ trước về đối tượng và phương pháp.
Nhà nước tư sản chĩa mũi nhọc trấn áp vào phong trào đấu
tranh do Đảng cộng sản lãnh đạo, phát triển nền dân chủ tư
sản.
ThS. Phạm Thị Phương Thảo
- 3. Tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà
nước điển hình trong bộ máy nhà nước tư sản
• Nước Anh
• Hoa Kỳ
• Nước Pháp
ThS. Phạm Thị Phương Thảo