Bài giảng học về SINH THÁI HỌC

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:245

Thêm vào BST

Báo xấu

127
lượt xem 29
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sinh thái học (Ecology) Ecology = Oikos (nơi ở) + Logos (khoa học) Haeckel E., 1869: “Chúng ta đang hiểu về tổng giá trị kinh tế của tự nhiên: nghiên cứu tổ hợp các mối tương tác của con vật với môi trường của nó và trước tiên là mối quan hệ “bạn bè” và thù địch với một nhóm động thực vật mà con vật đó tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp”.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng học về SINH THÁI HỌC

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC BÀI GIẢNG SINH THÁI HỌC BIÊN SOẠN: ThS. Đường Văn Hiếu PGS.TS. Tôn Thất Pháp
Mở đầu Sinh thái học (Ecology) Ecology = Oikos (nơi ở) + Logos (khoa học) Haeckel E., 1869: “Chúng ta đang hiểu về tổng giá trị kinh tế của tự nhiên: nghiên cứu tổ hợp các mối tương tác của con vật với môi trường của nó và trước tiên là mối quan hệ “bạn bè” và thù địch với một nhóm động thực vật mà con vật đó tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp”. Adrewatha (1961): KH nghiên cứu về sự phân bố và đa dạng của sinh vật. Odum (1963): KH Nghiên cứu về cấu trúc và chức năng của tư nhiên Krebs, 1972:“Sinh thái học là khoa học nghiên cứu về quy luật các quá trình phân bố, sự đa dạng của sinh vật và sự tương tác của chúng, nghiên cứu sự di chuyển và chuyển hóa vật chất và năng lượng qua các sinh vật trong sinh quyển.
L- î c  Tr-íc thÕ kû XIX: +Aristote (384-322 BC): ®· m« t¶ 500 loµi §V cïng víi c¸c ®Æc tÝnh vÒ di c-, sù ngñ ®«ng cña chim, tù vÖ cña mùc,... + Theophrate (371 - 286 BC): ®· chó ý ®Õn ¶nh h-ëng cña thêi tiÕt, mµu ®Êt ®Õn sù sinh tr-ëng, tuæi thä,...®Æc biÖt, «ng ®· sö dông c¸c ®Æc ®iÓm sinh th¸i lµm c¬ së ph©n lo¹i TV. + G.Tournefort (1626-1708)vµ mét sè ng-êi kh¸c ®· ®Ò cËp ®Õn sù phô thuéc cña TV víi ®iÒu kiÖn n¬i sèng cña chóng. + Lamark (1744-1829): ¤ng cho r»ng ¶nh h-ëng cña c¸c yÕu tè m«i tr-êng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng ®èi víi sù thÝch nghi vµ tiÕn hãa cña sinh vËt.  ThÕ kû XIX: §©y lµ thêi kú ph¸t triÓn m¹nh cña STH, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®-îc ®-a ra nh-: Hurmboldt (1769 - 1859), Faber (1826), Glogher (1833),... + Bergmann (1848): ®-a ra quy luËt vÒ thay ®æi kÝch th-íc cña c¸c ®éng vËt m¸u nãng theo vïng ®Þa lý
L- î c + Decandole (1806-1891): ®· m« t¶ rÊt chi tiÕt ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè m«i tr-êng ®èi víi TV vµ sù mÒm dÎo vÒ sinh th¸i cña TV so víi §V trong cuèn §Þa lý thùc vËt xuÊt b¶n n¨m 1855.  Tõ thÕ kû XX ®Õn nay: ®©y lµ thêi kú sinh th¸i häc ngµy cµng ®-îc nghiªn cøu s©u vµ réng h¬n. + Héi nghÞ quèc tÕ vÒ TV lÇn thø 3 t¹i Bruxelle n¨m 1910 ®· t¸ch STH thùc vËt thµnh 2 bé m«n riªng: sinh th¸i häc c¸ thÓ (Autoecology) vµ STH quÇn x·(Synecology) + Tõ nh÷ng n¨m 20, STH ®· ®-îc ®-a vµo gi¶ng d¹y + Nh÷ng n¨m 30, khuynh h-íng nghiªn cøu quÇn x·, ®Æc biÖt lµ quÇn x· TV + N¨m 1935, Tansley (Anh) ®· ®-a h-íng nghiªn cøu míi lµ HÖ sinh th¸i, nh-ng ®Õn nöa sau TK XX míi ®-îc quan t©m ®Èy m¹nh
Mục đích nghiên cứu vÒ sinh thái học  T×m hiÓu c¸c ho¹t ®éng cña thÕ giíi sinh vËt vµ m«i tr-êng xung quanh,  Nh÷ng ho¹t ®éng cña chóng ta cã ¶nh h-ëng ®Õn m«i tr-êng nh- thÕ nµo?  Chóng ta sÏ ¨n g× vµ sÏ sèng ë ®©u khi d©n sè gia t¨ng?  Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña x· héi loµi ng-êi trong hÖ sinh th¸i
§èi t-îng nghiªn cøu  Mèi quan hÖ cña sinh vËt víi m«i tr-êng  LÜnh vùc nghiªn cøu cña STH hiÖn ®¹i lµ nghiªn cøu vÒ cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña thiªn nhiªn: + QuÇn thÓ (Population) + QuÇn x· (Comunity) + HÖ sinh th¸i (Ecosystem)
Sinh th¸i häc vµ c¸c khoa häc kh¸c Thủy văn Di truyền Khoa học Vật lý khì quyển SINH THÁI HỌC Địa Sinh chất hóa Tập tình
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu  Nghiªn cøu thùc ®Þa: Quan s¸t, ®o ®¹t, thu mÉu, ghi chÐp,...  Nghiªn cøu trong PTN: møc ®é vi m« nh- t×m hiÓu t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn v« sinh, yÕu tè giíi h¹n,...  M« h×nh to¸n häc: m« h×nh hãa c¸c qu¸ tr×nh tù nhiªn, tÝnh tãan dßng vËt chÊt vµ n¨ng l-îng,...
Nh÷ng thµnh tùu trong nghiªn cøu Sinh th¸i häc ®· ®ãng gãp g× cho con ng-êi?  N©ng cao n¨ng suÊt vËt nu«i vµ c©y trång trªn c¬ së c¶i t¹o ®iÒu kiÖn sèng cña chóng  H¹n chÕ vµ tiªu diÖt c¸c ®Þch h¹i, b¶o vÖ ®êi sèng cho vËt nu«i, c©y trång vµ ®êi sèng cña con ng-êi.  ThuÇn hãa vµ di gièng c¸c loµi sinh vËt.  Khai t¸c hîp lý tai8f nguyªn thiªn nhiªn, duy tr× ®a d¹ng sinh häc vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng  B¶o vÖ vµ c¶i t¹o m«i tr-êng sèng cho con ng-êi vµ c¸c loµi sinh vËt
Chương I Môi trường và các nhân tố sinh thái Môi trường ? Nhân tố sinh thái ?
Khái niệm và chức năng của môi trường 1. Khái niệm - Môi trường bao gồm các vật chất hữu cơ và vô cơ quanh sinh vật. (không xác định được môi trường một cách cụ thể, vì mỗi cá thể, mỗi loài, có một môi trường và một quần thể, một quần xã có một môi trường rộng lớn hơn). - Môi trường là những gì cần thiết cho điều kiện sinh tồn của sinh vật. Theo định nghĩa này thì rất hẹp. - Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên (Điều 1, Luật Bảo Vệ Môi Trường của Việt Nam, 1993). - Môi trường là một phần của ngoại cảnh, bao gồm các hiện tượng và các thực thể của tự nhiên...mà ở đó, cá thể, quần thể, loài...có quan hệ trực tiếp hoặc gián tiếp bằng các phản ứng thích nghi của mình (Vũ Trung Tạng, 2000).
Khái niệm và chức năng của môi trường • Theo định nghĩa của UNESCO (1981): môi trường của con người bao gồm toàn bộ các hệ thống tự nhiên và nhân tạo, những cái hữu hình và vô hình, trong đó con người sống bằng lao động của mình, khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo nhằm thoả mãn những nhu cầu của mình. • Môi trường nhân văn (Human environment - môi trường sống của con người) bao gồm các yếu tố vật lý, hóa học của đất, nước, không khí, các yếu tố sinh học và điều kiện kinh tế - xã hội tác động hàng ngày đến sự sống của con người. • Cấu trúc môi trường tự nhiên gồm 4 thành phần cơ bản : - Thạch quyển hoặc địa quyển hoặc môi trường đất (Lithosphere): bao gồm lớp vỏ trái đất có độ dày 60 - 70km trên phần lục địa và từ 2-8km dưới đáy đại dương và trên đó có các quần xã sinh vật. - Thủy quyển (Hydrosphere). - Khí quyển (Atmosphere). - Sinh quyển (Biosphere).
Chức năng của môi trường Không gian sống Cung cấp các của con người loại tài nguyên Bảo vệ đời và sinh vật sống MÔI TRƯỜNG Cung cấp và lưu Chứa đựng chất trữ thông tin thải
II. Các yếu tố môi trường và nhân tố sinh thái. • 1. Tổng quát về các yếu tố môi trường và nhân tố sinh thái • Các yếu tố môi trường bao gồm các yếu tố vô sinh (đất, nước, nhiệt độ, ánh sáng,…) và hữu sinh (sinh vật). Những yếu tố môi trường khi chúng tác động lên đời sống sinh vật mà sinh vật phản ứng lại một cách thích nghi thì chúng được gọi là các nhân tố sinh thái. • Các nhân tố sinh thái khi tác động lên đời sống của sinh vật, chúng sẽ phản ứng lại phụ thuộc vào các đặc trưnbg sau: • + Bản chất của nhân tố tác động • + Cường độ tác động • + Tần số tác động • + Thời gian tác động
• 2. Phân loại các yếu tố sinh thái • Theo nguồn gốc và đặc trưng tác động của các yếu tố môi trường, người ta chia các nhân tố sinh thái thành 3 nhóm: • * Nhóm các yếu tố sinh thái vô sinh: ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, không khí, địa hình và đất. • * Nhóm các yếu tố sinh thái hữu sinh: gồm các sinh vật. • * Yếu tố con người: • Ngoài ra theo ảnh hưởng của tác động thì các yếu tố sinh thái được chia thành các yếu tố phụ thuộc và không phụ thuộc mật độ. • - Yếu tố không phụ thuộc mật độ là yếu tố khi tác động lên sinh vật, ảnh hưởng của nó không phụ thuộc vào mật độ của quần thể bị tác động. Hầu hết các yếu tố vô sinh là những yếu tố không phụ thuộc mật độ. • - Yếu tố phụ thuộc mật độ là yếu tố khi tác động lên sinh vật thì ảnh hưởng tác động của nó phụ thuộc vào mật độ quần thể chịu tác động, chẳng hạn bệnh dịch đối với nơi thưa dân ảnh hưởng kém hơn so với nơi đông dân. Hiệu suất bắt mồi của vật dữ kém hiệu quả khi mật độ con mồi quá thấp...Phần lớn các yếu tố hữu sinh thường là những yếu tố phụ thuộc mật độ.
III. Một số qui luật cơ bản của sinh thái học • 1. Quy luật tác động tổng hợp. • Môi trường bao gồm nhiều yếu tố có tác động qua lại, sự biến đổi các nhân tố này có thể dẫn đến sự thay đổi về lượng, có khi về chất của các yếu tố khác và sinh vật chịu ảnh hưởng sự biến đổi đó. Tất cả các yếu tố đều gắn bó chặt chẽ với nhau tạo thành một tổ hợp sinh thái. • Ví dụ như chế độ chiếu sáng trong rừng thay đổi thì nhiệt độ, độ ẩm không khí và đất sẽ thay đổi và sẽ ảnh hưởng đến hệ động vật không xương sống và vi sinh vật đất, từ đó ảnh hưởng đến chế độ dinh dưỡng khoáng của thực vật. • 2. Qui luật giới hạn sinh thái Shelford (1911, 1972) • Đối với mỗi yếu tố, sinh vật chỉ thích ứng với một giới hạn tác động nhất định, đặc biệt là các yếu tố sinh thái vô sinh. Sự tăng hay giảm cường độ tác động của yếu tố ra ngoài giới hạn thích hợp của cơ thể sẽ tác động đến khả năng sống của sinh vật. Khi cường độ tác động tới ngưỡng cao nhất hoặc thấp nhất so với khả năng chịu đựng của cơ thể thì sinh vật không tồn tại được.