Bài giảng Kỹ thuật vệ sinh chi phí thấp 1 - PGS.TS. Nguyễn Việt Anh

12/2010<br /> <br /> K thu t V sinh chi phí th p<br /> <br /> tr−êng §¹i häc X©y dùng<br /> <br /> Néi dung<br /> 1. CN&VSMT ®« thÞ vµ n«ng th«n ViÖt Nam –<br /> tæng quan<br /> <br /> Kü thuËt vÖ sinh chi phÝ thÊp<br /> I<br /> <br /> 2. CÊp n−íc – vÖ sinh vµ søc kháe céng ®ång<br /> 3. Ph−¬ng thøc tiÕp cËn vÖ sinh ph©n t¸n, chi<br /> phÝ thÊp vµ bÒn v÷ng<br /> <br /> PGS. TS. NguyÔn ViÖt Anh<br /> ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt M«i tr−êng, §HXD<br /> Tel. 04-3628 45 09, Fax 04-3869 3714, MP. 091320.9689, Email. vietanhctn@gmail.com; www.vietdesa.net 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> CÊp n−íc ®« thÞ ViÖt Nam<br /> Sè ®« thÞ vµ d©n sè ë ViÖt nam ®· t¨ng nhanh trong c¸c<br /> n¨m gÇn ®©y.<br /> 2008: 28% d©n sè ë c¸c ®« thÞ.<br /> >760 ®« thÞ trªn toµn quèc.<br /> 2010: 30% d©n sè ë c¸c ®« thÞ; 2020: 45% (trªn tæng sè<br /> 103 triÖu d©n)<br /> ~500 NMN tËp trung, tæng c«ng suÊt thiÕt kÕ ~5 triÖu<br /> m3/ng®, c«ng suÊt khai th¸c: 3,7 triÖu m3/ng®.<br /> • §« thÞ lín: HN, TP HCM, HP, HuÕ, ViÖt Tr×, ... ®¹t c«ng<br /> suÊt 90 – 105 %.<br /> • HÇu hÕt c¸c TP lín vµ võa ®· cã DA cÊp n−íc.<br /> ~250/700 ®« thÞ nhá ®· cã HTCN tËp trung, quy m« 500 3000 m3/ng®.<br /> NhiÒu h×nh thøc qu¶n lý kh¸c nhau.<br /> <br /> 1. CÊp n−íc vµ vÖ sinh m«i tr−êng<br /> ®« thÞ vµ n«ng th«n ViÖt Nam<br /> <br /> 3<br /> <br /> 67.5 ®« thÞ cã n−íc cÊp tËp trung (2008)<br /> 64% d©n sè ®« thÞ ®−îc cÊp n−íc (2008)<br /> B×nh qu©n l−îng n−íc sö dông cho sinh ho¹t: 96 l/ng.ng®<br /> • §« thÞ nhá: 80 - 100 l/ng.ng®.<br /> • §« thÞ lín: 80%, 100 - 150 l/ng.ng®.<br /> B×nh qu©n l−îng n−íc s¶n xuÊt: 214 l/ng.ng®) (kÓ c¶ SH,<br /> HCSN, DV, SXCN)<br /> ThÊt tho¸t, thÊt thu:<br /> • B×nh qu©n: 2003: 35%, 2007: 33%. Cã n¬i 42% (2008).<br /> • ThÊp nhÊt: 14 - 20% (HuÕ, Vòng Tµu, §µ L¹t, H¶i<br /> Phßng, B×nh D−¬ng, Qu¶ng Ng·i...).<br /> ChÊt l−îng n−íc sau xö lý ë nhiÒu n¬i ch−a ®¹t tiªu chuÈn<br /> vÖ sinh.<br /> 5<br /> <br /> PGS. TS. Nguy n Vi t Anh, IESE, ĐHXD Hà N i<br /> <br /> 4<br /> <br /> VÖ sinh ®« thÞ ViÖt Nam<br /> HTTN cò, l¹c hËu.<br /> Trung binh:<br /> • 0.1 - 0.2 m cèng/®Çu ng−êi ë ®« thÞ lín,<br /> • 0.04 - 0.06 m/ng−êi ë ®« thÞ nhá.<br /> Bé X©y dùng phÊn ®Êu 2020: > 1 m cèng/®Çu ng−êi.<br /> 2007: Kho¶ng >92% d©n ®« thÞ tiÕp cËn víi nhµ vÖ sinh.<br /> Sè hé ®Êu nèi víi HTTN TP: 40 - 70%.<br /> ChØ 6% n−íc th¶i ®« thÞ ®−îc xö lý.<br /> ChØ 1/3 trong sè h¬n 180 KCN cã Tr¹m XLNT ho¹t ®éng.<br /> ~ 90% xÝ nghiÖp cò kh«ng cã HT XLNT.<br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 12/2010<br /> <br /> K thu t V sinh chi phí th p<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> Môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt nam<br /> vÒ cÊp n−íc vµ vÖ sinh ®« thÞ<br /> <br /> ChÊt th¶i r¾n ®« thÞ<br /> >20,000 m3/ngµy<br /> Tû lÖ thu gom:<br /> <br /> §Þnh h−íng ChiÕn l−îc<br /> cÊp n−íc ®« thÞ ®Õn<br /> 2020 (1998): 100% d©n<br /> sè ®« thÞ ®−îc cÊp n−íc<br /> 120 – 150 l/ng.ng®<br /> VDGs: 2005: 80% d©n<br /> sè ®« thÞ ®−îc sö dung<br /> n−íc s¹ch, hîp vÖ sinh<br /> ChiÕn l−îc BVMT quèc<br /> gia ®Õn 2010: 95% d©n<br /> ®« thÞ ®−îc cÊp n−íc<br /> s¹ch<br /> <br /> 1994: 45 - 50%<br /> 1995: 50 - 55%<br /> 1996: 55 - 60%<br /> Nay: >70%<br /> Xö lý rÊt h¹n chÕ<br /> B·i ch«n lÊp, ñ ph©n,<br /> (®èt, SX vËt liÖu XD, ...)<br /> <br /> 9<br /> <br /> §Þnh h−íng ph¸t triÓn tho¸t<br /> n−íc ®« thÞ (1999): §Õn<br /> 2020: tÊt c¶ c¸c ®« thÞ cã<br /> HTTN vµ XLNT ®¹t yªu cÇu<br /> VDGs: 2010: TÊt c¶ n−íc<br /> th¶i ®« thÞ ®−îc xö lý (?)<br /> ChiÕn l−îc BVMT quèc gia<br /> ®Õn 2010: 40% n−íc th¶i<br /> ®« thÞ vµ 60% chÊt th¶i<br /> nguy h¹i CN, bÖnh viÖn<br /> ®−îc xö lý<br /> <br /> RÊt khã kh¨n ®Ó thùc hiÖn ®−îc c¸c môc tiªu !10<br /> <br /> Thành ph Hà N i<br /> •DATN giai đo n 1:<br /> 180 tri u USD<br /> •DATN giai đo n 2:<br /> 370 tri u USD<br /> •Chi phí VH&BD MLTN:<br /> 100 t đ ng/năm<br /> •Phí thoát nư c thu đư c:<br /> 1/4<br /> •V n hành tr m bơm Yên S : max 120 tri u đ ng/ngđ<br /> •Riêng 2 Tr m XLNT KL+TB (6000 m3/ngđ):<br /> XD:<br /> 10 tri u USD (150 t đ ng)<br /> VH:<br /> 4 t đ ng/năm<br /> <br /> VÊn ®Ò VÖ sinh ®« thÞ sÏ cßn lµ träng t©m ph¸t triÓn cña<br /> ngµnh trong vßng Ýt nhÊt 15 - 20 n¨m tíi<br /> Cho ®Õn nay, vèn vay ®· chiÕm tû lÖ tíi 30% so víi tæng<br /> GDP cña quèc gia.<br /> Nhµ n−íc míi chØ ®¸p øng kho¶ng 1/10 yªu cÇu kinh phÝ<br /> cho cÊp n−íc vµ vÖ sinh, vµ míi tËp trung ®−îc sù −u tiªn<br /> cho c¸c ®« thÞ lín.<br /> DÞch vô cÊp n−íc, vµ nhÊt lµ vÖ sinh, cßn hÇu nh− bá ngá<br /> ®èi víi c¸c vïng thu nhËp thÊp: c¸c ®« thÞ nhá, thÞ trÊn,<br /> thÞ tø, vïng ven ®«, c¸c khu vùc n«ng th«n...<br /> <br /> 11<br /> <br /> PGS. TS. Nguy n Vi t Anh, IESE, ĐHXD Hà N i<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2<br /> <br /> 12/2010<br /> <br /> K thu t V sinh chi phí th p<br /> <br /> HTTN tËp trung vµ c¸c c«ng nghÖ ––truyÒn thèng–– vÉn<br /> cßn lµ gi¶i ph¸p th−êng ®−îc nghÜ ®Õn tr−íc tiªn<br /> Lý do:<br /> – Cho r»ng c¸c n−íc ®· lµm th× cã thÓ copy.<br /> – Muèn cã ®−îc dù ¸n lín, ––hiÖn ®¹i––<br /> – Th«ng tin vÒ nh÷ng sai lÇm tõ c¸c n−íc còng cßn h¹n<br /> chÕ.<br /> – Cßn rÊt thiÕu th«ng tin vÒ c¸c ph−¬ng thøc hiÖu qu¶<br /> kh¸c.<br /> <br /> Gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ph¶i ®−îc lùa chän dùa trªn ®iÒu<br /> kiÖn cô thÓ: ®Æc tÝnh nguån th¶i, nguån tiÕp nhËn, ®iÒu<br /> kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi, nhu cÇu vµ tËp<br /> qu¸n t¸i sö dông n−íc th¶i t¹i ®Þa ph−¬ng, kh«ng thÓ copy<br /> c«ng nghÖ tõ n−íc nµy sang n−íc kia, tõ ®« thÞ lín cho thÞ<br /> trÊn, thÞ tø, ven ®«, ...<br /> <br /> 13<br /> <br /> T×nh h×nh cÊp n−íc vµ vÖ sinh<br /> n«ng th«n ViÖt Nam<br /> <br /> Môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt nam<br /> vÒ cÊp n−íc vµ vÖ sinh n«ng th«n<br /> <br /> TÝnh ®Õn cuèi 2007: 1.800 hÖ thèng cÊp n−íc tËp trung vµ<br /> 260.000 hÖ thèng cÊp n−íc quy m« nhá lÎ ë vïng n«ng<br /> th«n trªn c¶ n−íc.<br /> – 1.000 hÖ thèng kh«ng ho¹t ®éng hoÆc ho¹t ®éng kÐm<br /> (NCERWASS, 2007).<br /> L−îng n−íc sö dông b×nh qu©n 60 l/ng−êi.ngµy.<br /> C¸c m« h×nh tµi chÝnh:<br /> C¸c m« h×nh qu¶n lý:<br /> – UBND huyÖn, UBND x·, HTX, Trung t©m NSVSMTNT<br /> tØnh, céng ®ång ng−êi sö dông, t− nh©n, ....<br /> <br /> 15<br /> <br /> * NC c a UNICEF – B Y t , 2007: 75% h gia đình nông<br /> thôn có các lo i công trình v sinh khác nhau, h p và chưa<br /> h p v sinh !<br /> <br /> %<br /> 76.1<br /> <br /> 80<br /> 60<br /> <br /> 49.6<br /> <br /> 55.4<br /> <br /> 80.9<br /> <br /> 81<br /> <br /> 88.8<br /> <br /> ChiÕn l−îc cÊp n−íc vµ vÖ sinh<br /> n«ng th«n ®Õn 2020 (2000):<br /> – 2005: 80% d©n NT ®−îc dïng<br /> n−íc s¹ch.<br /> – 2010: 85%, 60 l/ng.ng®.<br /> – 2020: 100%, 60 l/ng.ng®.<br /> VDG:<br /> – 2005: 60% d©n NT®−îc sd<br /> n−íc s¹ch, hîp vÖ sinh<br /> – 2010: 85%.<br /> ChiÕn l−îc BVMT quèc gia ®Õn<br /> 2010: 85% d©n n«ng th«n cã<br /> n−íc s¹ch<br /> <br /> ChiÕn l−îc cÊp n−íc vµ vÖ<br /> sinh n«ng th«n ®Õn 2020:<br /> – 2005: 50% d©n NT cã<br /> hè xÝ hîp VS.<br /> – 2010: 70%.<br /> – 2020: 100%.<br /> Kh«ng cã trong môc tiªu<br /> VDG<br /> <br /> 16<br /> <br /> H xí h p v sinh<br /> .<br /> .<br /> .<br /> (.)<br /> <br /> T l s h nông thôn có nhà v by ecological regions<br /> Figure 2.1. Percentage of HHs having latrine, sinh theo các vùng<br /> 100<br /> <br /> 14<br /> <br /> 96.7<br /> <br /> 64.2<br /> <br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> Mekong<br /> Central<br /> river delta highlands<br /> <br /> South<br /> central<br /> coast<br /> <br /> North east South East<br /> <br /> North<br /> central<br /> coast<br /> <br /> (UNICEF – MOH national survey 2007)<br /> <br /> PGS. TS. Nguy n Vi t Anh, IESE, ĐHXD Hà N i<br /> <br /> North west Red river<br /> delta<br /> <br /> 17<br /> <br /> 18<br /> <br /> 3<br /> <br /> 12/2010<br /> <br /> K thu t V sinh chi phí th p<br /> <br /> ThiÖt h¹i kinh tÕ do vÖ sinh kÐm<br /> ë ViÖt Nam<br /> <br /> 80<br /> 60<br /> <br /> H»ng n¨m:<br /> US$ 780 triÖu<br /> <br /> %<br /> <br /> 50.0<br /> <br /> 40<br /> <br /> Trªn ®Çu ng−êi:<br /> US$ 9.38<br /> <br /> 50.8<br /> 25.0<br /> <br /> 350<br /> <br /> 33.0<br /> 22.5<br /> <br /> 20<br /> <br /> 18.0<br /> <br /> 1.3% GDP<br /> <br /> Economic loss (US$ million)<br /> <br /> Comparison with the prevalence rates of hygienic latrines<br /> T l nhà tiêu đáp ng tiêu chí h p v sinh<br /> reported in other data sources, in terms of hygienic latrines,<br /> v m t xây d ng, v n hành, b o dư ng<br /> attaining std. on construction, and attaining std. on construction,<br /> theo các ngu and maintenance nhau<br /> operation n s li u khác<br /> <br /> 300<br /> 250<br /> 200<br /> 150<br /> 100<br /> 50<br /> <br /> 0<br /> Natl. targeted pro. Survey on living Natl. health survey Sanitary latrines<br /> (2004)<br /> std. (2004)<br /> (2002)<br /> <br /> Attain std. on<br /> construction<br /> <br /> 0<br /> <br /> Attain std. on C, O<br /> and M<br /> <br /> Health<br /> <br /> Water<br /> <br /> Environment Other welfare<br /> <br /> Tourism<br /> <br /> Source: Evaluation of the Economic Impacts of Sanitation in Vietnam (WSP, 2007)<br /> 19<br /> <br /> (UNICEF – MOH national survey 2007)<br /> <br /> 20<br /> <br /> Đ u tư cho CN&VS đô th , Tri u US$<br /> <br /> L i ích / Chi phí<br /> 83%<br /> Đ u tư cho CNVS nông thôn 2003, T VND<br /> <br /> 17%<br /> <br /> C ng ñ ng<br /> NSNN<br /> <br /> Vay, tài tr<br /> qu c t<br /> <br /> Khác<br /> <br /> 39%<br /> 9%<br /> 24%<br /> <br /> N. ngoài<br /> NS t nh<br /> NS qu c gia<br /> <br /> 21<br /> <br /> Nhu cÇu tµi chÝnh cho tho¸t n−íc vµ xö lý<br /> n−íc th¶i ë ViÖt nam (®« thÞ + n«ng th«n),<br /> tuú theo lo¹i c«ng nghÖ ¸p dông<br /> <br /> 2010:<br /> 2020:<br /> <br /> 13%<br /> 15%<br /> <br /> (WB)<br /> <br /> 22<br /> <br /> 2. C p nư c – v sinh và s c kh e<br /> c ng đ ng<br /> <br /> 2,9 ... 10,7 tû USD<br /> 4,3 ... 16,2 tû USD<br /> <br /> 23<br /> <br /> PGS. TS. Nguy n Vi t Anh, IESE, ĐHXD Hà N i<br /> <br /> 24<br /> <br /> 4<br /> <br /> 12/2010<br /> <br /> K thu t V sinh chi phí th p<br /> <br /> C¸c lo¹i bªnh liªn quan ®Õn n−íc<br /> a) BÖnh do thµnh phÇn ho¸ häc cña n−íc g©y ra<br /> b) BÖnh do c¸c vi sinh vËt trong n−íc g©y ra<br /> <br /> Virus Rota g©y bÖnh tiªu ch¶y<br /> <br /> Vi khuÈnT¶ Vibrio cholerae<br /> <br /> 25<br /> <br /> §éng vËt nguyªn sinh Entamoeba<br /> histolytica g©y bÖnh lþ amÝp<br /> <br /> Vi khuÈn Leptospira interrogans g©y bÖnh Weil<br /> <br /> Giun ®òa Ascaris<br /> <br /> S¸n thÞt bß vµ s¸n thÞt lîn<br /> <br /> 26<br /> <br /> Taenia saginata & T. solium<br /> <br /> Các chỉ thị sinh học<br /> <br /> ViÖt Nam<br /> Giun ®òa Ascaris : 60 triÖu<br /> Giun tãc Trichuris: 40 triÖu<br /> <br /> Đ m trên đĩa (HPC)<br /> đĩ<br /> <br /> Giun mãc (hook worm): 20 triÖu<br /> T ng cô-li-form<br /> cô-li-<br /> <br /> (nguån: ViÖn SR-KST TW)<br /> <br /> Cô-li-form ch u nhi t<br /> Cô-li(coliforms phân)<br /> phân)<br /> <br /> 7 – 8 ng−êi/10 ng−êi !<br /> <br /> E. coli<br /> <br /> E. Coli ch th<br /> 27<br /> <br /> Deere 2004<br /> <br /> 28<br /> <br /> Qu n lý ch t th i và ki m soát ô nhi m<br /> <br /> ViÖt Nam<br /> S¸n phæ biÕn ë c¸c tØnh miÒn trung vµ miÒn b¾c:<br /> ~0.2 ... 7.2%!<br /> S¸n l¸ gan nhá<br /> S¸n l¸ gan lín<br /> S¸n l¸ phæi<br /> S¸n d©y, Êu trïng s¸n lîn<br /> ...<br /> <br /> 29<br /> <br /> PGS. TS. Nguy n Vi t Anh, IESE, ĐHXD Hà N i<br /> <br /> 30<br /> <br /> 5<br /> <br />