Bài giảng Kỹ thuật vệ sinh chi phí thấp: Vệ sinh sinh thái - PGS.TS. Nguyễn Việt Anh

1/4/2011<br /> <br /> Kü thuËt vÖ sinh chi phÝ thÊp<br /> <br /> VÖ sinh sinh th¸i<br /> (Ecosan)<br /> <br /> 1. C¸c môc tiªu c¬ b¶n cÇn ®¹t ®−îc<br /> cña VÖ sinh sinh th¸i (EcoSan)<br /> Tiªu diÖt ®−îc mÇm bÖnh, tr¸nh ®−îc bÖnh tËt<br /> Thu gi÷ vµ xö lý ®−îc chÊt th¶i, kh«ng lµm « nhiÔm<br /> m«i tr−êng<br /> KhÐp kÝn chu tr×nh dinh d−ìng<br /> KhÐp kÝn chu tr×nh n−íc<br /> §−îc céng ®ång chÊp nhËn (V¨n minh, kÝn ®¸o,<br /> thuËn tiÖn, an toµn)<br /> <br /> PGS. TS. NguyÔn ViÖt Anh, Tr−êng §HXD<br /> <br /> Nguyªn t¾c nh»m ®¹t c¸c môc tiªu<br /> cña vÖ sinh sinh th¸i<br /> T¸ch c¸c dßng vËt chÊt (Vµng N©u, X¸m, Xanh)<br /> Vµng,<br /> + Thu gi÷ vµ xö lý c¸c dßng th¶i<br /> + Tiªu diÖt mÇm bÖnh trong chÊt th¶i<br /> + T¸i sö dông c¸c chÊt dinh d−ìng, kÓ c¶ c¸c<br /> nguyªn tè vi l−îng<br /> + T¸i sö dông n−íc th¶i sau xö lý<br /> §−îc céng ®ång chÊp nhËn<br /> (V¨n minh, kÝn ®¸o, thuËn tiÖn, an toµn) !<br /> <br /> 2. C¸c néi dung kü thuËt:<br /> <br /> 3 h−íng thu gom ®Ó xö lý<br /> <br /> T¸ch n−íc tiÓu kh i ph©n<br /> Xö lý n−íc vµng<br /> Xö lý n−íc n©u<br /> <br /> Xö lý n−íc x¸m<br /> N−íc m−a (“N−íc tr¾ng“ hay ‘’N−íc xanh’’)<br /> T¸i sö dông kinh tÕ vµ an toµn<br /> <br /> PGS. TS. NguyÔn ViÖt Anh, Bm CTN, IESE, Tr−êng §HXD<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1/4/2011<br /> <br /> 2.1. S¬ ®å A:<br /> T¸ch riªng chu tr×nh dinh d−ìng vµ chu tr×nh n−íc:<br /> Hé gia ®×nh<br /> N−íc x¸m<br /> <br /> Toilet(s)<br /> <br /> Xö lý n−íc x¸m<br /> b·i läc ngÇm trång c©y, ...<br /> Xö lý n−íc ®en<br /> Thu gom, l−u gi÷<br /> Ph©n huû kþ khÝ<br /> <br /> 2.1.1. Xö lý n−íc ®en (c¸c ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n)<br /> a. Hè xÝ ®µo<br /> <br /> XL<br /> n−íc ®en<br /> <br /> Nguy c¬: ThÊm vµo ®Êt!!<br /> <br /> Xö lý n−íc<br /> x¸m riªng<br /> <br /> C¸c vÊn ®Ò tån t¹i víi xÝ ®µo:<br /> ¤ nhiÔm ®Êt vµ n−íc ngÇm<br /> Kh«ng ¸p dông ®−îc n¬i ®«ng ®óc, ®Êt ®¸, mùc<br /> nuíc ngÇm cao, n¬i hay bÞ ngËp lôt (nguy hiÓm bÞ sËp)<br /> TiÖn nghi thÊp: mïi, ruåi, vv.<br /> <br /> Xem thªm: C¸c c«ng tr×nh vÖ sinh t¹i chç –<br /> VÖ sinh kh« vµ −ít !<br /> <br /> PGS. TS. NguyÔn ViÖt Anh, Bm CTN, IESE, Tr−êng §HXD<br /> <br /> b. Hè xÝ thïng c¶i tiÕn<br /> cã th«ng h¬i – VIP<br /> (ventilated improved<br /> pit latrine)<br /> <br /> Kh«ng cÇn n−íc déi<br /> Ng¨n ®−îc mïi vµ ruåi<br /> muçi<br /> Chi phÝ x©y dùng thÊp,<br /> dÔ x©y dùng<br /> Khi hè ph©n ®Çy: ñ lÊy<br /> ph©n vµ dêi hè xÝ ®i chç<br /> kh¸c<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1/4/2011<br /> <br /> Hè xÝ thïng c¶i tiÕn hai ng¨n<br /> <br /> Hè xÝ thïng c¶i tiÕn hai ng¨n<br /> <br /> hai hè n«ng ®−îc sö<br /> dông lu©n phiªn: mét<br /> ng¨n sö dông, ng¨n kia ñ<br /> <br /> líp ®Êt máng phñ lªn trªn<br /> ng¨n ñ, cho phÐp trång cµ<br /> chua, ít rÊt tèt<br /> khi ng¨n thø 2 ®Çy, lÊy<br /> ph©n tõ ng¨n thø 1 ra dïng<br /> lµm ph©n, c¶i t¹o ®Êt cho<br /> v−ên hay trang tr¹i<br /> <br /> (Source: P.Morgan)<br /> <br /> VIP thÝch hîp cho c¸c khu vùc :<br /> ThiÕu n−íc<br /> Thu nhËp thÊp<br /> §Êt kh«ng thÊm, mùc n−íc ngÇm thÊp<br /> Cã diÖn tÝch (v−ên, ...)<br /> VÊn ®Ò tån t¹i:<br /> (Mïi, ruåi,...)<br /> <br /> (Source: P.Morgan<br /> <br /> b. Xö lý n−íc ®en b»ng ph−¬ng ph¸p Kþ khÝ<br /> Lªn men / Ph©n huû: C¸c hîp chÊt h÷u c¬ ®−îc chuyÓn<br /> thµnh CH4 vµ CO2 nhê vi sinh vËt trong ®iÒu kiÖn kh«ng<br /> cã O2<br /> <br /> KhÝ sinh häc t¹o thµnh cã thÓ ®−îc sö dông lµm<br /> nguyªn liÖu: ®èt, th¾p s¸ng, s−ëi, ph¸t ®iÖn ch¹y<br /> m¸y, ...<br /> <br /> ¤ nhiÔm ®Êt, n−íc ngÇm<br /> Kh«ng tiÖn lîi khi sö dông<br /> Kh«ng tiÖn lîi khi t¸i sö dông chÊt dinh d−ìng<br /> <br /> ChÊt th¶i tõ 1 ®Õn 2 ®Çu lîn<br /> + n−íc déi tõ hè xÝ t¹o l−îng<br /> khÝ sinh häc ®ñ cho 1 hé gia<br /> ®×nh nÊu ¨n hµng ngµy<br /> Bïn cã thÓ ®−îc sö dông lµm<br /> ph©n bãn (4-5 lîn, hoÆc 3 lîn<br /> + 1 tr©u sinh ra hµng tÊn<br /> ph©n bãn mçi n¨m) hoÆc<br /> nguyªn liÖu ñ composst<br /> <br /> X©y dùng<br /> bÓ ph©n huû kþ khÝ<br /> <br /> XL n−íc ®en<br /> vµ t¹o khÝ sinh häc<br /> <br /> N−íc ®en ®· qua xö lý kþ<br /> khÝ:<br /> lµ nguån nu«i c¸ vµ t−íi v−ên<br /> ?<br /> XLNT tõ WC c«ng céng<br /> <br /> PGS. TS. NguyÔn ViÖt Anh, Bm CTN, IESE, Tr−êng §HXD<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1/4/2011<br /> <br /> §Çu ra: n−íc ®en<br /> ®· ph©n huû<br /> <br /> biogas<br /> <br /> biogas<br /> <br /> BÓ ph©n huû kþ khÝ<br /> 5 lîn + toiliet cña 1 hé gia<br /> ®×nh<br /> -bio-gas<br /> - ®Çu ra: ph©n bãn<br /> - phÇn lín mÇm bÖnh ®−îc<br /> lo¹i bá<br /> (Tan Lap village, 2004)<br /> <br /> ®Çu<br /> vµo<br /> <br /> bÓ ph©n huû<br /> kþ khÝ<br /> <br /> 2.2. S¬ ®å B: T¸ch chu tr×nh n−íc vµ chu tr×nh<br /> dinh d−ìng, t¸ch chÊt r¾n vµ láng trong n−íc ®en<br /> <br /> Sö dông Biogas<br /> <br /> Hé gia ®×nh<br /> <br /> dÉn khÝ b»ng èng<br /> PVC-dµi tíi 100 m<br /> ®−êng èng vµ van<br /> dÉn khÝ tíi bÕp ga<br /> hay ®Ìn ga trong bÕp<br /> <br /> N−íc x¸m<br /> <br /> Toilet(s)<br /> <br /> XL n−íc x¸m:<br /> - b·i läc ngÇm trång c©y<br /> XL pha r¾n trong n−íc ®en:<br /> - t¸ch n−íc<br /> – ñ /XL b»ng giun ®Êt<br /> <br /> T¸ch<br /> r¾n/láng<br /> <br /> XL n−íc x¸m<br /> riªng<br /> <br /> XL chÊt r¾n<br /> <br /> T¸ch pha r¾n – láng: Rottebehaelter<br /> <br /> SENEGAL:<br /> <br /> Líp läc hay tói läc<br /> (lµm tõ l−íi nilon)<br /> <br /> l−íi t¸ch n−íc<br /> <br /> T.Lohmann<br /> <br /> sîi cotton<br /> t¨ng c−êng<br /> sù bay h¬i<br /> <br /> (Otterpohl 2001)<br /> <br /> PGS. TS. NguyÔn ViÖt Anh, Bm CTN, IESE, Tr−êng §HXD<br /> <br /> (D.R. Gajurel)<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1/4/2011<br /> <br /> T¸ch pha r¾n/láng: Rottebehaelter<br /> <br /> T¸ch pha r¾n/láng: Aquatron<br /> (kÕt hîp ``hiÖu øng xo¸y``, träng lùc vµ søc c¨ng bÒ mÆt)<br /> <br /> Tói ®Çy ph©n sau 4 - 6 th¸ng<br /> chÊt r¾n cßn l−u l¹i trong tói<br /> chÊt láng tho¸t xuèng d−íi<br /> <br /> T¸ch n−íc ®en tõ Toilet déi<br /> n−íc:<br /> <br /> chÊt r¾n b¾t ®Çu ph©n huû<br /> n−íc thÊm cÇn tiÕp tôc ®−îc xö<br /> lý, VD nh− b»ng b·i läc ngÇm<br /> trång c©y<br /> <br /> - chÊt láng ch¶y theo thµnh phÝa<br /> trong cña ``aquatron``<br /> - cÇn tiÕp tôc xö lý<br /> - chÊt r¾n r¬i qua lç ë t©m vµo<br /> <br /> thïng ñ<br /> (Aquatron)<br /> (D.R. Gajurel)<br /> <br /> T¸ch pha r¾n/láng: Aquatron<br /> <br /> T¸ch pha r¾n – láng tõ n−íc ®en<br /> “T¸ch hÕt n−íc”<br /> §é Èm < 25%<br /> diÖt khuÈn nhanh<br /> kh«ng mïi<br /> kh«ng ruåi<br /> B»ng c¸ch:<br /> sÊy<br /> th«ng giã<br /> thªm chÊt ®én kh«<br /> <br /> (Aquatron)<br /> <br /> TÊm ®ãn n¾ng s¬n ®en<br /> <br /> T¸ch n−íc b»ng sÊy kh«<br /> nhê n¨ng l−îng mÆt trêi<br /> Hè xÝ mét ng¨n<br /> Ng¨n ñ ®−îc che b»ng<br /> tÊm s¬n mµu ®en.<br /> Vµi lÇn mét th¸ng, ®èng<br /> ph©n vµ tro d−íi toilet ®−îc<br /> dån vÒ phÝa ng¨n ñ ®−îc<br /> sÊy nhê ¸nh n¾ng MT.<br /> <br /> Lµm viÖc tèt nhÊt víi<br /> WC t¸ch n−íc tiÓu<br /> <br /> T¸ch n−íc b»ng sÊy kh«<br /> nhê n¨ng l−îng mÆt trêi<br /> Kho¶ng 2 - 6 th¸ng phÇn<br /> ph©n kh«, kh«ng cßn mïi phÝa<br /> tr−íc ®èng ñ ®−îc xóc vµo<br /> bao vµ l−u gi÷ ë ngoµi cho<br /> ®Õn khi ®em ®i sö dông<br /> <br /> (Esrey, 1998)<br /> (Esrey, 1998)<br /> <br /> PGS. TS. NguyÔn ViÖt Anh, Bm CTN, IESE, Tr−êng §HXD<br /> <br /> 5<br /> <br />