Bài giảng Lý thuyết kiểm toán (Đinh Thế Hùng) - Chương 2: Đối tượng kiểm toán

Chia sẻ: Tran Kim Sa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

91
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đối tượng kiểm toán bao gồm: Thực trạng hoạt động tài chính, tài liệu kế toán, Thực trạng tài sản và hoạt động tài chính,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Lý thuyết kiểm toán (Đinh Thế Hùng) - Chương 2: Đối tượng kiểm toán

Please purchase a personal license. ĐINH TH HÙNG AAF - NEU K T C U CHƯƠNG II I I TƯ NG C A KI M TOÁN CÁC KHÁI NI M THU C II N I DUNG KI M TOÁN I - Đ I TƯ NG KI M TOÁN 1 – Khái quát v i tư ng ki m toán 2- Các y u t cơ b n c a i tư ng ki m toán 1
1. Kh¸i qu¸t chung vÒ ®èi t−îng kiÓm to¸n - Đèi t−îng cña kiÓm to¸n g m: + Th c tr ng ho t ® ng tài chính + T i liÖu kÕ to¸n + Thùc tr¹ng t i s¶n v ho¹t ®éng t i chÝnh + HiÖu qu sö dông nguån lùc, hiÖu năng cña c¸c ch−¬ng trình, môc tiªu, dù ¸n cô thÓ... - Kh¸ch thÓ kiÓm to¸n l c¸c ®¬n vÞ cô thÓ m ®èi t−îng cña kiÓm to¸n ®−îc thùc hiÖn trong ®¬n vÞ ®ã. • Kh¸ch thÓ kiÓm to¸n b¾t buéc • Kh¸ch thÓ tù nguyÖn Kh¸i qu¸t chung vÒ ®èi t−îng kiÓm to¸n Trong mét cuéc kiÓm to¸n th−êng bao gåm 4 yÕu tè x¸c ®Þnh sau: èi t−îng kiÓm to¸n cô thÓ. Chñ thÓ kiÓm to¸n x¸c ®Þnh. Kh¸ch thÓ kiÓm to¸n t−¬ng øng. Thêi h¹n kiÓm to¸n cô thÓ. C¬ së tiÕn hành kiÓm to¸n. 2 - C¸c yÕu tè cÊu thµnh ®èi t−îng kiÓm to¸n. A TH C TR NG HO T NG TÀI CHÍNH B TÀI LI U K TOÁN C TH C TR NG TÀI S N D HI U QU VÀ HI U NĂNG 2
A - Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tµi chÝnh - ®èi t−îng chung cña kiÓm to¸n. + Kh¸i niÖm: Ho¹t ®éng tt ii chÝnh ll gì? Ho¹t ®éng chÝnh gì? Ho¹t ®éng tt ii chÝnh ll dïng Ho¹t ®éng chÝnh dïng tiÒn ®Ó gi ii quyÕt c¸c mèi tiÒn ®Ó gi quyÕt c¸c mèi ? quan hÖ kinh tÕ trong ®Çu t−, quan hÖ kinh tÕ trong ®Çu t−, trong kinh doanh, trong ph©n trong kinh doanh, trong ph©n phèi v thanh to¸n nh»m ®¹t phèi v thanh to¸n nh»m ®¹t tíi lîi Ých kinh tÕ x¸c ®Þnh. tíi lîi Ých kinh tÕ x¸c ®Þnh. nguyªn t¾c Ho¹t ®éng tµi chÝnh Ho¹t ®éng t i chÝnh ph i cã kÕ ho¹ch, môc tiªu, ph−¬ng h−íng cô thÓ: Ho¹t ®éng t i chÝnh ph i ® m b o cã lîi ích v tiÕt kiÖm: Ho¹t ®éng t i chÝnh ph i ® m b o tu©n thñ ph¸p luËt v thÓ lÖ t i chÝnh. ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng tµi chÝnh: Thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng t i chÝnh ®−îc ph n ¸nh ë 2 phÇn râ rÖt: Mét phÇn ®−îc ph n ¸nh trong t i liÖu kÕ to¸n nh−: chøng tõ gèc, sæ c¸i, sæ chi tiÕt, b ng tæng hîp... Mét phÇn kh¸c ch−a ®−îc ph n ¸nh trong t i liÖu kÕ to¸n. Do ®ã trong kiÓm to¸n hình th nh 2 ph©n hÖ ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n ®Ó thÝch øng víi ®èi t−îng: - Ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ - Ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n ngo i chøng tõ 3
®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng tµi chÝnh: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng t i chÝnh l ®a d¹ng v phøc t¹p ®−îc cÊu th nh bëi h ng ng n c¸c nghiÖp vô kh¸c nhau v bao gåm nhiÒu lo¹i t i s n do ®ã, kiÓm to¸n hình thành phương pháp ch n ®iÓm. B - Tµi liÖu kÕ to¸n - ®èi t−îng cô thÓ cña kiÓm to¸n. + Kh¸i niÖm: T i liÖu kÕ to¸n l hÖ thèng c¸c chøng tõ, sæ s¸ch, c¸c b ng biÓu v b¸o c¸o t i chÝnh kÕ to¸n. Theo Lu t k toán Tài li u k toán là ch ng t k toán, s k toán, báo cáo tài chính, báo cáo k toán qu n tr , báo cáo ki m toán, báo cáo ki m tra k toán và các tài li u khác có liên quan n k toán. Nguyên nhân T i liÖu kÕ to¸n tr−íc hÕt l b ng khai t i chÝnh ®−îc nhiÒu ng−êi quan t©m nªn l ®èi t−îng trùc tiÕp v th−êng xuyªn cña mäi cuéc kiÓm to¸n vì: L c¬ së ®Ó tæng kÕt c¸c chØ tiªu tài chính trong DN L tài li u ®Ó kiÓm tra, l−u tr t i liÖu v b o vÖ t i s n L c¬ së cho mäi ng−êi quan t©m ra c¸c quyÕt ®Þnh qu n lý vÒ ®Çu t−, vÒ thanh to¸n, vÒ ph©n phèi... 4
Nguyên nhân Tuy nhiên trong qu¸ trình xö lý th«ng tin kÕ to¸n v kÕt cÊu cña c¸c b ng khai t i chÝnh rÊt phøc t¹p làm cho nh÷ng ng−êi l m kÕ to¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n. Kh«ng ph i ai trong sè nh÷ng ng−êi quan t©m còng ®Òu am hiÓu mét c¸ch t−êng tËn vÒ t i liÖu kÕ to¸n Thùc tÕ n y ® ®ßi hái cÇn cã kiÓm to¸n l m trung gian ®Ó ® m b o c¸c th«ng tin trªn b ng khai t i chÝnh ® ®−îc ph n ánh trung thùc v hîp lý. kiÓm to¸n tµi liÖu kÕ to¸n cÇn h−íng vµo c¸c vÊn ®Ò: TÝnh hiÖn thùc cña c¸c con sè, các th«ng tin ® ®−îc l−îng ho¸. TÝnh hîp ph¸p cña c¸c biÓu mÉu, cña trình tù lËp v lu©n chuyÓn c¸c t i liÖu kÕ to¸n. TÝnh hîp lý cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n phï hîp víi néi dung cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. TÝnh ph¸p lý trong viÖc thùc hiÖn c¸c luËt ph¸p, chuÈn mùc v chÕ ®é kÕ to¸n t i chÝnh. C - Thùc tr¹ng tµi s¶n vµ nghiÖp vô tµi chÝnh- ®èi t−îng cô thÓ cña kiÓm to¸n Nguyªn nh©n T i s n ®− c biÓu hiÖn d−íi nhiÒu hình th¸i vËt chÊt kh¸c nhau, iÒu kiÖn l−u tr kh¸c nhau và víi ng−êi qu n lý kh¸c nhau. Có sù c¸ch biÖt gi a ng−êi së h u t i s n víi ng−êi b o qu n v ng−êi sö dông t i s n ng y c ng lín. Nh ng ng−êi chñ së h u lu«n ®a nghi vÒ thùc tr¹ng t i s n cña mình. 5
T i s n ngày càng ®a d¹ng, phøc t¹p làm cho viÖc qu n lý và ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng t i s n g p nhi u khã khăn. ChÝnh ®iÒu n y ® dÉn tíi sù tån t¹i kho ng c¸ch gi a thùc tr¹ng t i s n víi viÖc ph n ¸nh chóng trªn c¸c t i liÖu kÕ to¸n Vì vËy thùc tr¹ng cña t i s n l ®èi t−îng cña kiÓm to¸n. c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n cô thÓ KiÓm to¸n c¸c nghiÖp vô vÒ tiÒn mÆt hoÆc quü: KiÓm to¸n c¸c nghiÖp vô vÒ giao dÞch v thanh to¸n: KiÓm to¸n c¸c nghiÖp vô v vËt t−: KiÓm to¸n c¸c nghiÖp vô v tài s n c nh KiÓm to¸n c¸c giai o n cña qu¸ trình kinh doanh: KiÓm to¸n c¸c nghiÖp vô t¹o vèn v ho n tr vèn; D - HiÖu qu¶ vµ hiÖu n¡ng - ®èi t−îng cô thÓ cña kiÓm to¸n. Theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i, ®èi t−îng kiÓm to¸n cßn bao gåm c hiÖu năng v hiÖu qu . ViÖc më réng ®èi t−îng kiÓm to¸n xuÊt ph¸t tõ nh ng ®ßi hái thùc tÕ cña qu n lý trong ®iÒu kiÖn quy m« kinh doanh ng y c ng më réng, trong khi nguån lùc ng y c ng bÞ giíi h¹n. Trong c¹nh tranh hiÖn nay, ®Ó thùc hiÖn tiÕt kiÖm v gi nh th¾ng thÕ trong c¹nh tranh thì vÊn ®Ò hiÖu qu , hiÖu năng cÇn ®−îc ®Æt ra cho tõng nghiÖp vô cô thÓ. 6
®Æc ®iÓm: ©y l ®èi t−îng míi ph¸t sinh cña kiÓm to¸n v nã b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ thËp kû 80 cña thÕ kû XX trë l¹i ®©y. HiÖu qu v hiÖu năng l mét bé phËn cña kiÓm to¸n nghiÖp vô v g¾n liÒn víi mét nghiÖp vô hay mét dù ¸n, mét ch−¬ng trình cô thÓ. Tr−íc khi tiÕn h nh cuéc kiÓm to¸n hiÖu năng, hiÖu qu thì cÇn ph i ®Æt ra c¸c chuÈn mùc cô thÓ v râ r ng. II – CÁC KHÁI NI M THU C N I DUNG KI M TOÁN 1 GIAN L N VÀ SAI SÓT 2 TR NG Y U VÀ R I RO CƠ S D N LI U, B NG CH NG 3 KI M TOÁN, H SƠ KI M TOÁN 4 H TH NG KI M SOÁT N I B 1. Gian lËn vµ sai sãt a. Gian lËn Kh¸i niÖm: Gian lËn là nh ng h nh vi cè ý lõa dèi, giÊu diÕm, xuyªn t¹c sù thùc víi môc ®Ých vô lîi. Theo VSA 240 Gian lËn l nh ng h nh vi cè ý l m sai lÖch th«ng tin kinh tÕ, t i chÝnh do mét hay nhiÒu ng−êi trong Héi ®ång qu n trÞ, Ban Gi¸m ®èc, c¸c nh©n viªn hoÆc bªn thø ba thùc hiÖn, l m nh h−ëng ®Õn BCTC. 7
biÓu hiÖn C A Gian lËn: Xuyªn t¹c, l m gi chøng tõ, t i liÖu liªn quan ®Õn BCTC; Söa ®æi chøng tõ, t i liÖu kÕ to¸n l m sai lÖch BCTC; BiÓn thñ t i s n; Che dÊu hoÆc cè ý bá sãt c¸c th«ng tin, t i liÖu hoÆc nghiÖp vô kinh tÕ l m sai lÖch BCTC; Ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ kh«ng ®óng sù thËt; Cè ý ¸p dông sai c¸c chuÈn mùc, nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p v chÕ ®é kÕ to¸n, chÝnh s¸ch t i chÝnh; Cè ý tÝnh to¸n sai vÒ sè häc. Gian lËn vµ sai sãt b – Sai sãt Kh¸i niÖm: Sai sãt l nh ng lçi kh«ng cè ý cã nh h−ëng ®Õn BCTC, nh−: - Lçi vÒ tÝnh to¸n sè häc hoÆc ghi chÐp sai; - Bá sãt hoÆc hiÓu sai, l m sai c¸c kho n môc, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ; - ¸p dông sai c¸c chuÈn mùc, nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p v chÕ ®é kÕ to¸n, chÝnh s¸ch t i chÝnh nh−ng kh«ng cè ý. c. C¸c yÕu tè t¹o ra v l m tăng h nh vi gian lËn hoÆc sai sãt Nh ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tÝnh chÝnh trùc hoÆc năng lùc cña Ban Gi¸m ®èc: - C«ng t¸c qu n lý bÞ mét ng−êi (hay mét nhãm ng−êi) ®éc quyÒn n¾m gi , thiÕu sù gi¸m s¸t cã hiÖu lùc cña Ban Gi¸m ®èc hoÆc Héi ®ång qu n trÞ; - C¬ cÊu tæ chøc cña ®¬n vÞ phøc t¹p mét c¸ch cè ý; - Thay ®æi th−êng xuyªn kÕ to¸n tr−ëng hoÆc ng−êi cã tr¸ch nhiÖm cña bé phËn kÕ to¸n v t i chÝnh; - Thay ®æi th−êng xuyªn chuyªn gia t− vÊn ph¸p luËt hoÆc kiÓm to¸n viªn. 8
C¸c yÕu tè t¹o ra v l m t¡ng h nh vi gian lËn hoÆc sai sãt C¸c søc Ðp bÊt th−êng trong hoÆc tõ bªn ngo i v o ®¬n vÞ - Ng nh nghÒ kinh doanh gÆp khã khăn v sè ®¬n vÞ ph¸ s n ng y c ng tăng; - ThiÕu vèn kinh doanh do lç, hoÆc do më réng quy m« doanh nghiÖp qu¸ nhanh; - Çu t− qu¸ nhanh v o ng nh nghÒ míi hoÆc lo¹i s n phÈm míi l m mÊt c©n ®èi t i chÝnh; - Søc Ðp ®èi víi nh©n viªn kÕ to¸n ph i ho n tÊt b¸o c¸o t i chÝnh trong thêi gian qu¸ ng¾n. C¸c yÕu tè t¹o ra v l m t¡ng h nh vi gian lËn hoÆc sai sãt C¸c nghiÖp vô v sù kiÖn kh«ng bình th−êng - C¸c nghiÖp vô ®ét xuÊt, ®Æc biÖt x y ra v o cuèi niªn ®é kÕ to¸n cã t¸c ®éng ®Õn doanh thu, chi phÝ v kÕt qu ; - C¸c nghiÖp vô hoÆc ph−¬ng ph¸p xö lý kÕ to¸n phøc t¹p; - C¸c nghiÖp vô víi c¸c bªn h u quan; - C¸c kho n chi phÝ qu¸ cao so víi nh ng dÞch vô ®−îc cung cÊp (VÝ dô: PhÝ luËt s−, t− vÊn, ®¹i lý,...). C¸c yÕu tè t¹o ra v l m t¡ng h nh vi gian lËn hoÆc sai sãt Nh ng khã khăn liªn quan ®Õn thu thËp ®Çy ®ñ b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp - T i liÖu kÕ to¸n kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc kh«ng ®−îc cung cÊp kÞp thêi - Cã chªnh lÖch lín gi a sæ kÕ to¸n cña ®¬n vÞ víi x¸c nhËn cña bªn thø ba; m©u thuÉn gi a c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n; kh«ng gi i thÝch ®−îc sù thay ®æi cña c¸c chØ sè ho¹t ®éng; - Ban Gi¸m ®èc tõ chèi cung cÊp gi i trình hoÆc gi i trình kh«ng tho m n yªu cÇu cña kiÓm to¸n viªn. 9
d- Mèi quan hÖ gi−a sai sãt v gian lËn. Gièng nhau: + Òu l nh ng h nh vi sai ph¹m dÉn ®Õn nh ng th«ng tin ph n ¸nh sai thùc tÕ. + Tr¸ch nhiÖm cã tÝnh liªn ®íi tíi nh ng nh qu n lý. Kh¸c nhau: + VÒ ý thøc: + VÒ møc tinh vi: + TÝnh nghiªm träng: E - Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn ®èi víi gian lËn v sai sãt: Tr¸ch nhiÖm cña Gi¸m ®èc (ng−êi ®øng ®Çu) - Gi¸m ®èc (hoÆc ng−êi ®øng ®Çu) ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp trong viÖc ngăn ngõa, ph¸t hiÖn v xö lý c¸c gian lËn v sai sãt trong ®¬n vÞ th«ng qua viÖc x©y dùng v duy trì thùc hiÖn th−êng xuyªn hÖ thèng kÕ to¸n v hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé thÝch hîp. - Do h¹n chÕ vèn cã cña hÖ thèng kÕ to¸n v hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé nªn khã cã thÓ lo¹i trõ ho n to n kh năng x y ra gian lËn hoÆc sai sãt. Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn ®èi víi gian lËn v sai sãt: Tr¸ch nhiÖm cña KTV v c«ng ty kiÓm to¸n - Trong qu¸ trình kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn v c«ng ty kiÓm to¸n cã tr¸ch nhiÖm gióp ®¬n vÞ ph¸t hiÖn, xö lý v ngăn ngõa gian lËn v sai sãt. - Nh−ng kiÓm to¸n viªn v c«ng ty kiÓm to¸n kh«ng ph i chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp trong viÖc ngăn ngõa c¸c gian lËn v sai sãt ë ®¬n vÞ m hä kiÓm to¸n. 10
2 - Träng yÕu v rñi ro. a. Träng yÕu. - Kh¸i niÖm: Träng yÕu l kh¸i niÖm vÒ tÇm cì và b n chÊt cña sai ph¹m kÓ c bá sãt các th«ng tin t i chÝnh hoÆc l ®¬n lÎ hoÆc l tõng nhãm, m trong bèi c nh cô thÓ nÕu dùa v o c¸c th«ng tin n y ®Ó xÐt ®o¸n thì sÏ kh«ng chÝnh x¸c hoÆc rót ra nh ng kÕt luËn sai lÇm. - Theo VSA 320 Träng yÕu l thuËt ng dïng ®Ó thÓ hiÖn tÇm quan träng cña mét th«ng tin (mét sè liÖu kÕ to¸n) trong BCTC. Th«ng tin ®−îc coi l träng yÕu cã nghÜa l nÕu thiÕu th«ng tin ®ã hoÆc thiÕu tÝnh chÝnh x¸c cña th«ng tin ®ã sÏ nh h−ëng ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh cña ng−êi sö dông BCTC. ®Æc ®iÓm - Møc träng yÕu tuú thuéc v o tÇm quan träng v tÝnh chÊt cña th«ng tin hay cña sai sãt ®−îc ®¸nh gi¸ trong ho n c nh cô thÓ. - Møc träng yÕu l mét ng−ìng, mét ®iÓm chia c¾t chø kh«ng ph i l néi dung cña th«ng tin cÇn ph i cã. - TÝnh träng yÕu cña th«ng tin ph i xem xÐt c trªn ph−¬ng diÖn ®Þnh l−îng v ®Þnh tÝnh. ®¸nh gi¸ vµ xem xÐt tÝnh träng yÕu: Theo quy m«: Quy m« cña ®èi t−îng kiÓm to¸n ®−îc chñ yÕu xem xÐt trong mèi quan hÖ víi møc ®é nh h−ëng cña c¸c kho n môc, nghiÖp vô ®Õn kÕt luËn kiÓm to¸n v ra quyÕt ®Þnh cña ng−êi sö dông th«ng tin ® ®−îc kiÓm to¸n. Cã 2 møc ®é vÒ quy m«: - Quy m« tuyÖt ®èi: - Quy m« t−¬ng ®èi: 11
®¸nh gi¸ vµ xem xÐt tÝnh träng yÕu: Quy m« tuyÖt ®èi: + B n th©n con sè sai sãt ® l quan träng ®èi víi ng−êi quyÕt ®Þnh m kh«ng cÇn tÝnh ®Õn bÊt kú sù c©n nh¾c n o. + Mét kho n môc lu«n cã quy m« nhá thì viÖc ph n ¸nh ®óng hay sai nghiÖp vô n y kh«ng nh h−ëng tíi nhËn thøc b n chÊt cña ®èi t−îng. + èi víi c¸c kho n môc cã quy m« lín ®−îc x¸c ®Þnh trong t−¬ng quan víi ®èi t−îng kiÓm to¸n v tuú theo tÝnh chÊt, vai trß cña kho n môc ®Ó xem xÐt tÝnh träng yÕu. ®¸nh gi¸ vµ xem xÐt tÝnh träng yÕu: Quy m« t−¬ng ®èi: + KTV xem xÐt sai sè ®ã chiÕm bao nhiªu so víi mét con sè c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ xem c¸c sai sãt x y ra nhiÒu hay Ýt v cã träng yÕu hay kh«ng. + Con sè c¬ së sÏ kh¸c nhau trong mçi tình huèng. - Víi B¸o c¸o kÕt qu kinh doanh, con sè c¬ së cã thÓ l Doanh thu thu n hoÆc L i thu n g p ho c L i nhu n trư c thu TNDN. - Víi B ng c©n ®èi kÕ to¸n, con sè c¬ së cã thÓ l T ng t i s n, tài s n ng n h n, V n ch s h u... ®¸nh gi¸ vµ xem xÐt tÝnh träng yÕu: Trong thùc tÕ, møc sai sãt cã thÓ chÊp nhËn ®−îc cã thÓ ®−îc quy ®Þnh nh− sau: 5% - 10% lîi nhuËn tr−íc thuÕ. 0,5% - 1% doanh sè b¸n h ng. 0,25% - 0,5% tæng gi¸ trÞ t i s n. 12
®¸nh gi¸ vµ xem xÐt tÝnh träng yÕu: VÞ trÝ cña Ch¾c ch¾n Cã thÓ kh«ng Ch¾c ch¾n kho n môc kh«ng träng träng yÕu träng yÕu yÕu B ng c©n < 0,25% 0,25% 0,5% ®èi kÕ to¸n t is n t is n t is n B¸o c¸o kÕt < 5% 5% < .... < 10% > 10% qu kinh l·i tr−íc thuÕ l·i tr−íc thuÕ l·i tr−íc doanh thuÕ ®¸nh gi¸ vµ xem xÐt tÝnh träng yÕu: Theo b n chÊt: TÝnh träng yÕu ®−îc quyÕt ®Þnh bëi vÞ trÝ, tÇm quan träng cña c¸c nghiÖp vô và kiÓm to¸n viªn cÇn ph i ®Ò phßng c¸c sai ph¹m dï nhá nh−ng cã nh h−ëng nghiªm träng tíi c¸c BCTC l m nh ng ng−êi sö dông th«ng tin t i chÝnh hiÓu sai b n chÊt cña vÊn ®Ò. C¸c nghiÖp vô, kho¶n môc ®−îc xem lµ träng yÕu C¸c kho n môc, nghiÖp vô cã gian lËn hoÆc chøa ®ùng kh năng gian lËn: • C¸c nghiÖp vô ®Êu thÇu, giao dÞch kh«ng hîp ph¸p. • C¸c nghiÖp vô thanh lý t i s n, mua b¸n v thanh to¸n. • C¸c nghiÖp vô bÊt th−êng hay cè ý bá ngo i sæ s¸ch. C¸c kho n môc, nghiÖp vô cã sai sãt hÖ träng: • C¸c nghiÖp vô vi ph¹m nguyªn t¾c kÕ to¸n. • C¸c nghiÖp vô, kho n môc cã sai sãt lÆp l¹i nhiÒu lÇn. • C¸c kho n môc, nghiÖp vô cã nh h−ëng nghiªm träng ®Õn kú sau. 13
b- Rñi ro kiÓm to¸n Kh¸i niÖm: Rñi ro kiÓm to¸n (Audit risk - AR) l kh¸i niÖm chØ ra nh ng kh năng x y ra sai sãt träng yÕu trong khi kiÓm to¸n viªn kÕt luËn c¸c BCTC ®−îc trình b y trung thùc v c«ng bè ý kiÕn chÊp nhËn ho n to n. Theo VSA 400 Rñi ro kiÓm to¸n l rñi ro do kiÓm to¸n viªn v c«ng ty kiÓm to¸n ®−a ra ý kiÕn nhËn xÐt kh«ng thÝch hîp khi BCTC ® ®−îc kiÓm to¸n cßn cã nh ng sai sãt träng yÕu. Rñi ro kiÓm to¸n ¸nh gi¸ rñi ro kiÓm to¸n Rñi ro kiÓm to¸n Rñi ro ®¹t tíi Rñi ro mong muèn B»ng chøng kiÓm to¸n Rñi ro kiÓm to¸n R IIRO KI M TOÁN R RO KI M TOÁN R IIRO R RO R IIRO R RO R IIRO R RO TI M TÀNG TI M TÀNG KI M SOÁT KI M SOÁT PHÁT HI N PHÁT HI N 14
- Rñi ro tiÒm t ng (IR) Kh¸i niÖm: Rñi ro tiÒm t ng l kh năng x y ra sai sãt träng yÕu trong ho¹t ®éng vÒ t i chÝnh kÕ to¸n ch−a kÓ ®Õn t¸c ®éng cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. Theo VSA 400: Rñi ro tiÒm t ng l rñi ro tiÒm Èn, vèn cã do kh năng tõng nghiÖp vô, tõng kho n môc trong BCTC chøa ®ùng sai sãt träng yÕu khi tÝnh riªng rÏ hoÆc tÝnh gép, mÆc dï cã hay kh«ng cã hÖ thèng KSNB. - Rñi ro tiÒm t ng (IR) Møc ®é rñi ro tiÒm t ng l c¬ së ®Ó lùa chän c¸c thñ tôc kiÓm to¸n, x¸c ®Þnh khèi l−îng c«ng viÖc, thêi gian, chi phÝ cÇn thiÕt cho mét cuéc kiÓm to¸n. KTV kh«ng t¹o ra v còng kh«ng kiÓm so¸t rñi ro tiÒm t ng mà KTV chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ tÇm quan träng cña rñi ro tiÒm t ng. ¸nh gi¸ rñi ro tiÒm t ng ®−îc x¸c ®Þnh qua −íc tÝnh căn cø v o c¸c yÕu tè sau: • B n chÊt kinh doanh cña kh¸ch h ng • TÝnh liªm chÝnh cña ban qu n trÞ • éng c¬ cña kh¸ch h ng • KÕt luËn cña c¸c lÇn kiÓm to¸n tr−íc - Rñi ro kiÓm so¸t (CR) Kh¸i niÖm: Rñi ro kiÓm so¸t l kh năng x y ra sai sãt träng yÕu do kiÓm so¸t néi bé kh«ng ho¹t ®éng hoÆc ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu lùc. Theo VSA 400 Rñi ro kiÓm so¸t l rñi ro x y ra sai sãt träng yÕu trong tõng nghiÖp vô, tõng kho n môc trong BCTC khi tÝnh riªng rÏ hoÆc tÝnh gép m hÖ thèng kÕ to¸n v hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé kh«ng ngăn ngõa hÕt hoÆc kh«ng ph¸t hiÖn v söa ch a kÞp thêi 15
- Rñi ro kiÓm so¸t (CR) Lo¹i rñi ro n y th−êng do hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé kh«ng ngăn chÆn söa ch a ®−îc sai sãt. KTV kh«ng t¹o ra hay kiÓm so¸t rñi ro kiÓm so¸t mà KTV chØ ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB v kh năng bá sãt nh ng sai ph¹m träng yÕu. ViÖc ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t cña kiÓm to¸n viªn dùa v o viÖc nghiªn cøu v ®¸nh gi¸ c¬ cÊu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch h ng. - Rñi ro kiÓm so¸t (CR) C¸c nh©n tè nh h−ëng ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t: • TÝnh chÊt phøc t¹p v míi cña c¸c lo¹i giao dÞch. • Khèi l−îng v c−êng ®é c¸c giao dÞch. • Nh©n lùc cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. • C¸c trình tù v thñ tôc kiÓm so¸t néi bé. • TÝnh thÝch hîp v tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng KSNB - Rñi ro ph¸t hiÖn (DR) Kh¸i niÖm: Rñi ro ph¸t hiÖn l kh năng x y ra sai sãt träng yÕu do kiÓm to¸n viªn kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc. Theo VSA 400 Rñi ro ph¸t hiÖn l rñi ro x y ra sai sãt träng yÕu trong tõng nghiÖp vô, tõng kho n môc trong b¸o c¸o t i chÝnh khi tÝnh riªng rÏ hoÆc tÝnh gép m trong qu¸ trình kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn v c«ng ty kiÓm to¸n kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc. 16
- Rñi ro ph¸t hiÖn (DR) Nguyªn nh©n cña rñi ro ph¸t hiÖn cã thÓ: Lùa chän v ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n kh«ng phï hîp. ¸p dông sai hoÆc gi i thÝch sai c¸c kÕt qu kiÓm to¸n. ¸nh gi¸ sai vÒ ®èi t−îng kiÓm to¸n. Kh«ng lËp kÕ ho¹ch v gi¸m s¸t mét c¸ch ®Çy ®ñ v thËn träng. Mèi quan hÖ gi a c¸c lo¹i rñi ro kiÓm to¸n AR = IR * CR * DR DAR DR = IR * CR 3 - c¬ së dÉn liÖu, b»ng chøng kiÓm to¸n, hå s¬ kiÓm to¸n a. C¬ së dÉn liÖu Theo VSA 500: C¬ së dÉn liÖu cña b¸o c¸o t i chÝnh l căn cø cña c¸c kho n môc v th«ng tin trình b y trong BCTC do Gi¸m ®èc (hoÆc ng−êi ®øng ®Çu) ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm lËp trªn c¬ së c¸c chuÈn mùc v chÕ ®é kÕ to¸n qui ®Þnh ph i ®−îc thÓ hiÖn râ r ng hoÆc cã c¬ së ®èi víi tõng chØ tiªu trong BCTC. 17
Theo ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n : a/ HiÖn h u: Mét t i s n hay mét kho n nî ph n ¸nh trªn BCTC thùc tÕ ph i tån t¹i v o thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o; b/ QuyÒn v nghÜa vô: Mét t i s n hay mét kho n nî ph n ¸nh trªn BCTC ®¬n vÞ ph i cã quyÒn së h u hoÆc cã tr¸ch nhiÖm ho n tr t¹i thêi ®iÓm lËp BCTC; c/ Ph¸t sinh: Mét nghiÖp vô hay mét sù kiÖn ® ghi chÐp thì ph i ® x y ra v cã liªn quan ®Õn ®¬n vÞ trong thêi kú xem xÐt; d/ Çy ®ñ: To n bé t i s n, c¸c kho n nî, nghiÖp vô hay giao dÞch ® x y ra cã liªn quan ®Õn BCTC ph i ®−îc ghi chÐp hÕt c¸c sù kiÖn liªn quan; Theo ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n : e/ ¸nh gi¸: Mét t i s n hay mét kho n nî ®−îc ghi chÐp theo gi¸ trÞ thÝch hîp trªn c¬ së chuÈn mùc v chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn h nh (hoÆc ®−îc thõa nhËn); f/ ChÝnh x¸c: Mét nghiÖp vô hay mét sù kiÖn ®−îc ghi chÐp theo ®óng gi¸ trÞ cña nã, doanh thu hay chi phÝ ®−îc ghi nhËn ®óng kú, ®óng kho n môc v ®óng vÒ to¸n häc. g/ Trình b y v c«ng bè: C¸c kho n môc ®−îc ph©n lo¹i, diÔn ®¹t v c«ng bè phï hîp víi chuÈn mùc v chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn h nh (hoÆc ®−îc chÊp nhËn). Theo ph−¬ng ph¸p tu©n thñ : • Sù hiÖn diÖn cña nh ng quy chÕ kiÓm so¸t • TÝnh h u hiÖu c a sù vËn h nh cña c¸c quy chÕ ® ®−îc x©y dùng. • TÝnh liªn tôc trong vi c th c hi n c¸c quy chÕ kiÓm so¸t ho¹t ®éng. 18
c - B»ng chøng kiÓm to¸n. Kh¸i niÖm: B»ng chøng kiÓm to¸n l tÊt c nh ng t i liÖu v th«ng tin chi tiÕt m kiÓm to¸n viªn thu thËp l m c¬ së cho nh ng nhËn xÐt cña mình vÒ BCTC. Theo VSA 500: B»ng chøng kiÓm to¸n: L tÊt c c¸c t i liÖu, th«ng tin do kiÓm to¸n viªn thu thËp ®−îc liªn quan ®Õn cuéc kiÓm to¸n v dùa trªn c¸c th«ng tin n y kiÓm to¸n viªn hình th nh nªn ý kiÕn cña mình. B»ng chøng kiÓm to¸n Ph©n lo¹i b»ng chøng kiÓm to¸n: + Theo nguån gèc: b»ng chøng kiÓm to¸n ®−îc chia th nh: • B»ng chøng kiÓm to¸n do KTV tù khai th¸c v ph¸t hiÖn. • Do doanh nghiÖp ph¸t hiÖn v cung cÊp cho KTV. • Do bªn thø ba cung cÊp. + Theo lo¹i hình: (d¹ng b»ng chøng kiÓm to¸n) • C¸c ghi chÐp kÕ to¸n v ghi chÐp kh¸c cña doanh nghiÖp. • C¸c t i liÖu kiÓm kª thùc tÕ. • C¸c văn b n, b¸o c¸o, chøng tõ. • C¸c b¸o c¸o t i chÝnh v b¸o c¸o kh¸c cã liªn quan. • C¸c kÕ ho¹ch dù to¸n ® phª duyÖt... ánh giá b ng ch ng ki m toán TÝnh hiÖu lùc - Kh¸i niÖm: TÝnh hiÖu lùc cña b»ng chøng l chØ ®é tin cËy hay chÊt l−îng cña b»ng chøng kiÓm to¸n. 19
®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña b»ng chøng kiÓm to¸n dùa vµo c¸c nguyªn t¾c: B»ng chøng cã nguån gèc tõ bªn ngo i ®¬n vÞ ®¸ng tin cËy h¬n b»ng chøng cã nguån gèc tõ bªn trong; B»ng chøng cã nguån gèc tõ bªn trong ®¬n vÞ cã ®é tin cËy cao h¬n khi hÖ thèng kÕ to¸n v hÖ thèng KSNB ho¹t ®éng cã hiÖu qu ; B»ng chøng do kiÓm to¸n viªn tù thu thËp cã ®é tin cËy cao h¬n b»ng chøng do ®¬n vÞ cung cÊp; B»ng chøng d−íi d¹ng văn b n, hình nh ®¸ng tin cËy h¬n b»ng chøng ghi l¹i lêi nãi. B»ng chøng kiÓm to¸n cã søc thuyÕt phôc cao h¬n khi cã ®−îc th«ng tin tõ nhiÒu nguån v nhiÒu lo¹i kh¸c nhau cïng x¸c nhËn. ánh giá b ng ch ng ki m toán TÝnh ®Çy ®ñ c a b ng ch ng ki m toán - Kh¸i niÖm: TÝnh ®Çy ®ñ cña b»ng chøng kiÓm to¸n l kh¸i niÖm chØ sè l−îng hay quy m« cÇn thiÕt cña b»ng chøng kiÓm to¸n ®Ó ®−a ra kÕt luËn kiÓm to¸n. ¸nh gi¸ sù ®Çy ®ñ vµ tÝnh thÝch hîp cña b»ng chøng kiÓm to¸n phô thuéc: TÝnh chÊt, néi dung v møc ®é rñi ro tiÒm t ng cña to n bé b¸o c¸o t i chÝnh, tõng sè d− t i kho n hoÆc tõng lo¹i nghiÖp vô; HÖ thèng kÕ to¸n, hÖ thèng KSNB v sù ®¸nh gi¸ vÒ rñi ro kiÓm so¸t; TÝnh träng yÕu cña kho n môc ®−îc kiÓm tra; Kinh nghiÖm tõ c¸c lÇn kiÓm to¸n tr−íc; KÕt qu c¸c thñ tôc kiÓm to¸n, kÓ c c¸c sai sãt hoÆc gian lËn ® ®−îc ph¸t hiÖn; Nguån gèc, ®é tin cËy cña c¸c t i liÖu, th«ng tin. 20