BÀI GIẢNG MÔN HỌC PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM

Chia sẻ: Nguyen Phuong Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:69

Thêm vào BST

Báo xấu

253
lượt xem 64
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sản phẩm là kết quả của quá trịnh sản xuất hoặc cung ứng dịch vụ, nhằm mục đích kinh doanh hoặc tiêu thụ. Khách hàng là mục tiêu của sản phẩm tới. Sản phẩm càng phát huy được những lợi ích chức năng của nó, cũng như cảm tình mà nó mang lại cho khách hàng càng lớn, thì càng kích thích họ mua sản phẩm nhiều hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: BÀI GIẢNG MÔN HỌC PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM

BÀI GIẢNG MÔN HỌC PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM
CHUƠNG 1 tæng quan vÒ m«n häc ph¸t triÓn s¶n phÈm 1.1. §èi t-îng cña m«n häc - Kh¸i niÖm vÒ s¶n phÈm: S¶n phÈm lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc cung øng dÞch vô, nh»m môc ®Ých kinh doanh hoÆc tiªu thô. Kh¸ch hµng lµ môc tiªu cña s¶n phÈm tíi. S¶n phÈm cµng ph¸t huy ®-îc nh÷ng lîi Ých chøc n¨ng cña nã, còng nh- c¶m t×nh mµ nã mang l¹i cho kh¸ch hµng cµng lín, th× cµng kÝch thÝch hä mua s¶n phÈm nhiÒu h¬n. Ph¸t triÓn s¶n phÈm chÝnh lµ môc tiªu tèi quan träng mµ c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh lu«n h-íng tíi, lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi nh»m hoµn thiÖn s¶n phÈm tíi møc tèi ®a; §ã còng lµ môc tiªu t¨ng thÞ phÇn cña s¶n phÈm, t¨ng tr-ëng kinh doanh vµ tho¶ m·n tèi ®a yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Ph¸t triÓn s¶n phÈm lµ mét néi dung yªu cÇu c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i nghiªn cøu mét c¸ch tæng hîp c¸c yÕu tè nh- nguyªn liÖu, c«ng nghÖ, chÊt l-îng s¶n phÈm, bao b×, nh·n hiÖu ... thÞ tr-êng vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c phôc vô cho s¶n phÈm cña m×nh. Ph¸t triÓn s¶n phÈm kh«ng cã nghÜa chØ dµnh cho s¶n phÈm ®· cã chç ®øng trªn thÞ tr-êng, mµ cã thÓ lµ cho mét s¶n phÈm míi ®-îc nhen nhãm bëi mét ý t-ëng cã c¨n cø tõ nhu cÇu cña thÞ tr-êng hoÆc mét ý t-ëng s¸ng t¹o tõ mét nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ ®· t¹o ra s¶n phÈm míi cã kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ tr-êng. 1.2. NhiÖm vô vµ mèi quan hÖ víi c¸c m«n häc kh¸c Ph¸t triÓn s¶n phÈm lµ mét qu¸ tr×nh kÕt hîp c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n, còng nh- kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, thÞ tr-êng, khoa häc c«ng nghÖ. Tuy nhiªn ®Ó ph¸t triÓn s¶n phÈm còng cã thÓ h-íng vµo ph¸t triÓn ë mét mÆt nµo ®ã; VÝ dô h-íng vµo thÞ tr-êng bao gåm viÖc ph¸t huy th-¬ng hiÖu s¶n phÈm, qu¶ng c¸o, cã c¸c chÝnh s¸ch tiªu thô s¶n phÈm phï hîp ... hoÆc h-íng vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt nh-: ®Çu t- trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tù ®éng ho¸, thay thÕ nguyªn liÖu, h-íng vµo s¶n phÈm míi ... 1
Bëi vËy, m«n häc ph¸t triÓn s¶n phÈm cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c m«n häc kh¸c nh-: - Kinh tÕ, thÞ tr-êng (Marketing, tiªu thô s¶n phÈm, th-¬ng hiÖu ...) - C«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm, kü thuËt bao b×, kü thuËt b¶o qu¶n ... - Qu¶n lý chÊt l-îng s¶n phÈm, së h÷u c«ng nghiÖp ... 1.3. Néi dung cña m«n häc ph¸t triÓn s¶n phÈm Néi dung cña m«n häc sÏ ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - Bao b× s¶n phÈm, b¶o qu¶n vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. - Nh·n hiÖu s¶n ph¶m, m· sè, m· v¹ch cña s¶n phÈm. - Th-¬ng hiÖu s¶n phÈm, c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l-îng s¶n phÈm. - ThiÕt kÕ s¶n phÈm míi. - ThÞ tr-êng (Marketing, tiªu thô s¶n phÈm vµ c¸c chÝnh s¸ch phï hîp cho tiªu thô s¶n phÈm). 2
Ch-¬ng 2 Giíi thiÖu vÒ bao b× thùc phÈm 2.1. Kh¸i niÖm vµ lÞch sö ph¸t triÓn cña bao b× thùc phÈm - Kh¸i niÖm chung: Bao b× th-¬ng phÈm cña hµng ho¸ lµ bao b× chøa ®ùng hµng ho¸ vµ cïng l-u th«ng víi hµng ho¸. Bao b× hµng ho¸ gåm hai lo¹i: bao b× trùc tiÕp vµ bao b× ngoµi. + Bao b× trùc tiÕp lµ bao b× chøa ®ùng hµng ho¸, tiÕp xóc trùc tiÕp víi hµng ho¸ t¹o ra h×nh khèi bäc kÝn theo h×nh khèi cña hµng ho¸. + Bao b× ngoµi lµ bao b× dïng ®Ó gãi mét hoÆc mét sè ®¬n vÞ hµng ho¸ cã bao b× trùc tiÕp. - LÞch sö ph¸t triÓn cña bao b×: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña bao b× thùc phÈm (bao gåm tõ chÕ t¹o vËt liÖu, thiÕt kÕ, chÕ t¹o mÉu m·, h×nh d¸ng, c«ng nghÖ trang trÝ ...) lu«n g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ s¶n xuÊt thùc phÈm. Bao b× thùc phÈm trë nªn rÊt ®a d¹ng, phong phó theo hµng lo¹t s¶n phÈm míi, ngµy cµng n©ng cao ®-îc chÊt l-îng cho thùc phÈm, ®¶m b¶o vÖ sinh, an toµn, t¨ng thêi h¹n b¶o qu¶n, ®¸p øng viÖc l-u th«ng s¶n phÈm xa h¬n, réng h¬n. C¸c lo¹i bao b× ®-îc dïng tõ xa x-a nh- chai, lä thuû tinh (dïng cho c«ng nghiÖp s¶n xuÊt r-îu bia hay ®ãng gãi c¸c s¶n phÈm qua chÕ biÕn), nh- c¸c lo¹i hép s¾t t©y ®-îc tr¸ng vÐc ni trong vµ ngoµi hép (dung trong c«ng nghiÖp ®å hép rau qu¶, thÞt c¸). Víi tèc ®é ph¸t triÓn m¹nh cña c«ng nghiÖp ho¸ häc ®· xuÊt hiÖn nhiÒu chñng lo¹i bao b× lµm tõ c¸c hîp chÊt trïng hîp cã cÊu t¹o phøc t¹p (vÝ dô: hîp chÊt silicon, polyetylen, polypropylen ...). Nh÷ng vËt liÖu hîp chÊt trïng hîp cã nhiÒu -u ®iÓm: ch¾c ch¾n, ®é bÒn ho¸ häc cao, ®µn håi tèt, h×nh thøc hÊp dÉn, nhÑ, kh«ng thÊm n-íc, kh«ng cho khÝ lät qua ..., ®ång thêi chÞu ®-îc c¸c chÕ ®é thanh trïng nhiÖt hoÆc kh«ng bÞ biÕn chÊt trong ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n ë th©m ®é (d-íi 00C). 3
§Õn nay chóng ta cßn gÆp nhiÒu lo¹i bao b× nh-: giÊy (b×a) tr¸ng mµng nhùa, giÊy (mµng) kim lo¹i, c¸c lo¹i nhùa (plastic) ... phï hîp víi mäi thùc phÈm, tiÖn lîi vµ gÇn th©n thiÖn víi m«i tr-êng. §Æc biÖt c¸c lo¹i bao b× ngoµi còng ®-îc quan t©m vµ ph¸t triÓn m¹nh c¶ chñng lo¹i, h×nh thøc vµ chÊt l-îng. C¸c bao b× ngoµi b»ng gç, kim lo¹i ®-îc thay thÕ dÇn b»ng c¸c lo¹i t«n sãng nhiÒu líp, chóng cã nhiÒu -u ®iÓm nhÑ, bÒn,cøng, chèng thÊm l¹i ®a d¹ng mÉu m· vµ trang trÝ ®Ñp, gi¸ rÎ. 2.2. Bao b× víi chÊt l-îng vµ tiªu thô s¶n phÈm 2.2.1. Bao b× vµ an toµn chÊt l-îng thùc phÈm + C¸c lo¹i kiÓu mÉu bao b×, vËt liÖu s¶n xuÊt bao b× ph¶i phï hîp víi s¶n phÈm, b¶o vÖ ®-îc s¶n phÈm khái nhiÔm bÈn, nhiÔm vi sinh vËt, ng¨n chÆn h- háng vµ thuËn tiÖn cho viÖc ghi nh·n ®óng (c¶ néi dung, quy ®Þnh). + VËt liÖu lµm bao b× kh«ng ®éc, kh«ng t¹o mèi ®e do¹ nµo tíi an toµn, ®¶m b¶o thêi h¹n b¶o qu¶n. VÝ dô: Nh÷ng d¹ng ®å uèng giµu vitamin ph¶i ®ùng trong c¸c bao b× kÝn hay chai thñy tinh mÇu, ®Ó tr¸nh sù ph©n huû bëi ¸nh s¸ng. . Nh÷ng s¶n phÈm ®å uèng cã ga (CO2) ph¶i ®-îc ®ùng trong c¸c chai thuû tinh hay lon (hép) chÞu ¸p lùc. + Nh÷ng bao b× trùc tiÕp ph¶i thanh trïng cïng víi s¶n phÈm yªu cÇu chÞu nhiÖt cao, kh«ng biÕn tÝnh, biÕn d¹ng. + Nh÷ng lo¹i bao b× dïng l¹i (t¸i sö dông) ph¶i bÒn, dÔ lµm s¹ch vµ tÈy trïng. 2.2.2. ¶nh h-ëng cña h×nh th¸i bao b× ®Õn tiªu thô s¶n phÈm Bao b× ngoµi môc ®Ých bao gãi, b¶o vÖ s¶n phÈm ... th× h×nh th¸i bao b× ph¶i t¹o ®-îc Ên t-îng vÒ thÈm mü, b¾t m¾t, cã søc l«i cuèn ... nh- mét t¸c phÈm nghÖ thuËt. §©y lµ mét yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn sù thÝch thó, lùa chän cña kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm. Ngµy nay bao b× trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc cho ho¹t ®éng Marketing v×: - HÖ thèng cöa hµng tù chän ngµy cµng t¨ng - Møc ®é mua s¾m ngµy mét t¨ng m¹nh 4
- Bao b× gãp phÇn t¹o ra h×nh ¶nh cña C«ng ty vµ nh·n hiÖu - Bao b× t¹o ra kh¶ n¨ng vµ ý niÖm vÒ sù c¶i tiÕn s¶n phÈm §Æc biÖt víi mét sè s¶n phÈm thùc phÈm cßn ®-îc dïng lµm quµ biÕu, tÆng trong c¸c dÞp lÔ tÕt, sinh nhËt nh- b¸nh, kÑo, r-îu ®ãng chai ... th× h×nh thøc bao b× lµ rÊt quan träng. Bëi vËy chñng lo¹i bao b× ph¶i lu«n phï hîp víi lo¹i h×nh cña s¶n phÈm. VÝ dô: bao b× ph¶i phï hîp víi viÖc bao gãi c¸c d¹ng s¶n phÈm lµ n-íc, d¹ng sÖt hay d¹ng r¾n. Bao b× ph¶i t-¬ng xøng víi chÊt l-îng vµ gi¸ trÞ, gi¸ c¶ cña tõng lo¹i s¶n phÈm. Bao b× ph¶i ®-îc quan t©m ®Õn mét sè yÕu tè sau: + ViÖc t¹o h×nh cho bao b× + Chän lùa h×nh ¶nh, mµu s¾c, bè côc trang trÝ, ch÷ viÕt + Chän vËt liÖu phï hîp víi s¶n phÈm + Còng ph¶i quan t©m ®Õn c¶ bao b× trùc tiÕp vµ bao b× ngoµi + TiÖn Ých khi sö dông hoÆc t¸i sö dông 2.3. Mét vµi yÕu tè cÇn chó ý khi lùa chän bao b× míi Bao b× tiÕp xóc trùc tiÕp víi thùc phÈm nªn khi lùa chän bao b× míi cÇn nghiªn cøu thËn träng mäi mÆt: + X¸c ®Þnh nguån gèc, c«ng nghÖ chÕ t¹o vËt liÖu míi, x¸c ®Þnh ®-îc c¸c d- l-îng ho¸ chÊt ®éc, c¸c nguy c¬ ®éc h¹i kh¸c cã thÓ chuyÓn qua thùc phÈm. + T×m hiÓu c¸c ®Æc tÝnh ho¸ lý cña vËt liÖu, ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu cña bao b× thùc phÈm (vÖ sinh, an toµn, thanh trïng, b¶o qu¶n ...). + TÝnh tiÖn tÝch trong sö dông, l-u th«ng vµ møc ®é th©n thiÖn víi m«i tr-êng. + Gi¸ thµnh ph¶i phï hîp, rÎ. 2.4. ¶nh h-ëng cña bao b× ®Õn m«i tr-êng Bao b× sau sö dông thuéc lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t, kh«ng ®éc h¹i. VÒ møc ®é nguy h¹i víi m«i tr-êng th× r¸c th¶i bao b× kh«ng b»ng r¸c th¶i c«ng nghiÖp, bÖnh viÖn hay c¸c lo¹i khÝ th¶i kh¸c. Trong bao b× sau sö dông cßn 5
chøa ®ùng mét l-îng thùc phÈm sãt l¹i, ®©y lµ c¸c lo¹i thùc phÈm cã chøa c¸c chÊt dinh d-ìng, nªn lµ m«i tr-êng thuËn lîi cho vi sinh vËt g©y chua, g©y thèi x©m nhËp, ho¹t ®éng, ph¸t triÓn. Víi thãi quen x¶ r¸c bõa b·i, c¸c lo¹i bao b× sau sö dông sÏ lµ nguy c¬ ph¸t t¸n vi sinh vËt, mÇm bÖnh vµo kh«ng khÝ, nguån n-íc, ®Êt t¸c ®éng xÊu ®Õn m«i tr-êng. Nh÷ng lo¹i bao b× lµ vËt liÖu trïng hîp (Polime) thêi gian ph©n huû rÊt l©u (tíi hµng chôc n¨m), bëi vËy biÖn ph¸p ch«n lÊp lµ kh«ng hiÖu qu¶, ph¶i b»ng biÖn ph¸p thiªu ®èt rÊt tèn phÝ. Lo¹i bao b× nµy kh«ng t¸i chÕ hay t¸i sö dông ®-îc. HÇu hÕt c¸c lo¹i bao b× lµ kim lo¹i, thuû tinh, c¸c t«ng, giÊy, th× cã tíi 70% ®-îc thu håi ®Ó t¸i sö dông vµ t¸i chÕ. §©y lµ c¸c lo¹i bao b× th©n thiÖn víi m«i tr-êng h¬n. 2.5. Mèi quan hÖ gi÷a bao b× thùc phÈm vµ sù ph¸t triÓn x· héi X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn, nh÷ng ®ßi hái cña con ng-êi vÒ s¶n phÈm thùc phÈm cµng cao, ch¨ng h¹n nh-: nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt l-îng thùc phÈm (thùc phÈm giµu dinh d-ìng, riªng cho c¸c løa tuæi ...), vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cµng nghiªm ngÆt, tiÖn Ých sö dông, tiÕt kiÖm thêi gian (thùc phÈm ¨n nhanh, thùc phÈm chÕ biÕn s½n ¨n liÒn ...), gi¸ thµnh rÎ ... do vËy sÏ cã nhiÒu mÆt hµng thùc phÈm míi ra ®êi. Bao b× thùc phÈm ph¶i ®¸p øng yªu cÇu cho s¶n phÈm thùc phÈm vÒ c¸c vÊn ®Ò trªn, ®ång thêi tù nã l¹i ph¶i lu«n c¶i tiÕn vÒ chÊt liÖu, mÉu m· do thÞ hiÕu cña x· héi ngµy cµng ®ßi hái cao h¬n. Nh- vËy, bao b× thùc phÈm lµ mét lo¹i s¶n phÈm ph¶i lu«n ph¸t triÓn, tiÕn bé vÒ c¸c mÆt ®Ó ®¸p øng cho mäi yªu cÇu cña mét x· héi ph¸t triÓn. 2.6. Xu h-íng thÕ giíi hiÖu nay ®èio víi bao b× thùc phÈm Xu h-íng chung cña thÕ giíi hiÖn nay ®èi víi bao b× thùc phÈm ®ang tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò sau: + T×m kiÕm thªm nhiÒu vËt liÖu ®Ó lµm bao b× thùc phÈm nh-: viÖc nghiªn cøu kÕt hîp c¸c vËt liÖu sinh khèi vµ tæng hîp h÷u c¬, c¸c vËt liÖu mµng máng (nhùa, kim lo¹i ...) kÕt hîp víi Xellulo. 6
+ N©ng cao tÝnh tiÖn Ých cña bao b× thùc phÈm trong b¶o qu¶n, sö dông vµ b¶o vÖ m«i tr-êng. + Bao b× thùc phÈm phôc vô cho c¸c s¶n phÈm ®Æc s¶n cña c¸c d©n téc, c¸c vïng, cßn ph¶i mang ®Ëm yÕu tè v¨n ho¸ riªng. + VÊn ®Ò gi¶m chi phÝ bao b× trong c¬ cÊu gi¸ thµnh 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm. 7
Ch-¬ng 3 C¸c yÕu tè g©y h- háng thùc phÈm vµ c¸ch lùa chän bao b× cã kÝch cì nhá 3.1. C¸c yÕu tè g©y h- háng thùc phÈm 3.1.1. Vi sinh vËt Vi sinh vËt bao gåm 5 nhãm: vi khuÈn, nÊm men, nÊm mèc, vi rut vµ ký sinh trïng lµ thñ ph¹m hµng ®Çu g©y ra nh÷ng h- háng thùc phÈm. Thùc phÈm nãi chung (bao gåm c¶ t-¬i sèng vµ ®· chÕ biÕn) b¶n chÊt lµ nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ giµu dinh d-ìng (Protein, gluxit, lipÝt), lµ m«i tr-êng thuËn lîi cho vi sinh vËt x©m nhËp vµ ph¸ háng. C¸c d¹ng h- háng cña thùc phÈm do vi sinh vËt nh-: bÞ thèi r÷a (do ph©n huû Protein), bÞ chua (do ph©n huû gluxit), bÞ oxi ho¸ (c¸c chÊt bÐo), t¹o mïi, mµu s¾c hoÆc biÕn ®æi tr¹ng th¸i cña s¶n phÈm. Nguy h¹i h¬n lµ mét sè loµi vi sinh vËt g©y bÖnh hoÆc tiÕt ra ®éc tè, nhiÔm vµo thùc phÈm lµ mèi quy h¹i cùc kú cho an toµn thùc phÈm. a) §èi víi thùc phÈm t-¬i sèng (nh- rau qu¶, thÞt, c¸ ...) + Nguån gèc vi sinh vËt trªn thùc phÈm t-¬i sèng lµ chóng cã s½n trªn thùc phÈm tõ tr-íc khi thu ho¹ch. VÝ dô: hÖ vi sinh vËt rau qu¶ cã s½n trªn bÒ mÆt rau, qu¶, cñ, rÔ ... hÖ vi sinh vËt c¸ cã s½n trªn bÒ mÆt th©n c¸, mang c¸ hay trong ruét c¸. HoÆc vi sinh vËt bÞ nhiÔm vµo thùc phÈm qua vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, trao ®æi. + C¸c d¹ng háng cña thùc phÈm t-¬i sèng lµ tuú thuéc vµo tõng hÖ vi sinh vËt cña thùc phÈm Êy, cÊu tróc vµ thµnh phÇn ho¸ häc cña thùc phÈm. VÝ dô: C¸ khi bÞ nhiÔm vi sinh vËt vµ h- háng th-êng cã mïi tanh, thèi, -¬n, bông tr-¬ng to lªn, m¾t c¸ bÞ ph¸ huû, cã mÇu ®ôc, lâm vµo ... ThÞt cã c¸c d¹ng háng sau: bÞ nhÇy bÒ mÆt, cã mïi khã chÞu (thèi), mÊt mµu hång tù nhiªn, hoÆc cã c¸c mµu do nÊm mèc. Rau qu¶ cã c¸c d¹ng háng sau: bÞ thèi, lªn men chua, cã mµu s¾c cña nÊm mèc ... 8
b) §èi víi thùc phÈm ®· chÕ biÕn (s¶n phÈm sÊy kh«, ®å hép, b¸nh kÑo, d¨m b«ng, xóc xÝch ...) - Vi sinh vËt bÞ nhiÔm trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn hoÆc kh«ng ®¶m b¶o ®óng c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt (nh- thanh trïng, sÊy, nång ®é muèi, pH, bao b×...) - BÞ nhiÔm do b¶o qu¶n, vËn chuyÓn (nh- nhiÖt ®é vµ thêi gian kh«ng ®¶m b¶o, vËn chuyÓn kh«ng ®óng quy c¸ch ...). Nh÷ng d¹ng háng lo¹i s¶n phÈm nµy gåm cã: bÞ mèc, bÞ phång hép, s¶n phÈm bÞ kÕt tña (®ôc) biÕn ®æi mµu s¾c, tr¹ng th¸i, mïi vÞ, «i khÐt ... 3.1.2. Enzim Ngoµi nh÷ng enzim do vi sinh vËt sinh ra, trong qu¸ tr×nh nhiÔm vµo thùc phÈm, t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi lµm h- háng thùc phÈm th× cã mét sè enzim ®· cã s½n trong thùc phÈm t-¬i sèng, trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp (nhiÖt ®é, pH ...) chóng sÏ tha gia chuyÓn ho¸ c¸c thµnh phÇn trong thùc phÈm theo chiÒu h-íng cã h¹i. Cã hai lo¹i enzim chñ yÕu lµ thuû ph©n vµ oxi ho¸. Chóng th-êng xóc t¸c c¸c qu¸ tr×nh thuû ph©n t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm kh«ng cã lîi, gi¶m dinh d-ìng cña thùc phÈm. Cßn c¸c enzim oxi ho¸ t¹o nªn sù biÕn ®æi vÒ mµu s¾c, mïi vÞ, lµm gi¶m chÊt l-îng. Bëi vËy ng-êi ta th-êng tiÕn hµnh khö c¸c enzim nµy tr-íc khi chÕ biÕn. VÝ dô: Trong s÷a t-¬i cã enzim lipaza th-êng ho¹t ®éng trong m«i tr-êng dÞch s÷a trong qu¸ tr×nh lµm l¹nh hoÆc khuÊy trén hay ®ång ho¸ s÷a. Nã cã t¸c ®éng t¹o nªn mïi h«i khÐt hay lµm gi¶m chÊt l-îng s÷a. HoÆc mét sè thùc vËt (cò, qu¶, chÌ) cã chøa c¸c enzim oxi ho¸ th-êng t¹o cho s¶n phÈm bÞ thÉm mµu hay vÞ thay ®æi. Vitamin ®-îc dïng lµm chÊt chèng oxi ho¸ cho c¸c s¶n phÈm khoai t©y vµ chÊt bÐo trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn. 3.1.3. C¸c yÕu tè lµm thay ®æi tÝnh chÊt ho¸ häc cña thùc phÈm Sù thay ®æi tÝnh chÊt ho¸ häc cña thùc phÈm lµ nh÷ng biÕn ®æi vÒ cÊu tróc ho¸ häc, thµnh phÇn ho¸ häc, hÖ enzim, vÒ mïi vÞ, mµu s¾c dÉn ®Õn thùc phÈm bÞ h- háng. 9
Nguyªn nh©n gåm c¸c yÕu tè sau: a) T¸c ®éng cña nhiÖt ®é, pH: C¸c t¸c ®éng nµy lu«n gÆp trong m«i tr-êng (thu ho¹ch, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn) hoÆc trong c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn s¶n phÈm. NÕu kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c th«ng sè vÒ nhiÖt ®é vµ gi¸ trÞ pH trong chÕ biÕn, b¶o qu¶n sÏ g©y nªn nh÷ng biÕn ®æi tÝnh chÊt ho¸ häc cña thùc phÈm. VÝ dô: D-íi t¸c ®éng cña nhiÖt ®é vµ pH th-êng g©y nªn sù ®«ng tô protein, bÊt ho¹t c¸c enzim, hoÆc t¹o c¸c ph¶n øng mµu (nh- melanoidin). b) T¸c ®éng cña ¸nh s¸ng Mét sè s¶n phÈm giµu vitamin, yªu cÇu ph¶i ®-îc b¶o vÖ, kh«ng chÞu t¸c ®éng cña ¸nh s¸ng. HoÆc ¸nh s¸ng cã thÓ ph©n huû mµu s¾c cña s¶n phÈm. c) C¸c chÊt thªm vµo s¶n phÈm (nh- c¸c phô gia thùc phÈm, chÊt ®én, chÊt mµu, chÊt h-¬ng) Nh÷ng chÊt nµy khi thªm vµo s¶n phÈm ®Ó t¹o nh÷ng môc ®Ých riªng, cã quy ®Þnh nghiªm ngÆt vÒ liÒu l-îng cho tõng lo¹i s¶n phÈm cô thÓ ... V× vËy kh«ng tu©n thñ c¸c yªu cÇu trªn cïng dÉn ®Õn sù thay ®æi ho¸ häc cña thùc phÈm. 3.1.4. C¸c chÊt bÈn C¸c chÊt bÈn cã thÓ chia thµnh 3 nhãm: - Tõ m«i tr-êng nhiÔm vµo nh- ®Êt, c¸t, bôi, r¸c, l«ng, tre ... - Tõ nguån chÕ biÕn lµm nhiÔm bÈn vµo qua tay, quÇn ¸o, hay dông cô chÕ biÕn. - Tõ bao b× nhiÔm vµo nh- vÈy thuû tinh bÞ chãc ra (trong c¸c chai ®ùng), c¸c vËt liÖu tõ bao b× dÝnh vµo thùc phÈm (c¸c m¶nh nhá, mµu s¾c, gio¨ng cao su ...) C¸c chÊt bÈn ®ãng vai trß nh- mét chÊt trung gian "mang" vi sinh vËt vµo thùc phÈm hoÆc chÝnh c¸c chÊt bÈn lµ nh÷ng chÊt cã h¹i g©y háng thùc phÈm. 3.1.5. C¸c yÕu tè lµm thay ®æi tÝnh chÊt vËt lý cña thùc phÈm C¸c tÝnh chÊt vËt lý cña thùc phÈm gåm: 10
- Tr¹ng th¸i s¶n phÈm (xèp, mÒm, cøng, ®é s¸nh, láng, sÖt, ®Æc), ®é bÒn c¬ häc, ®é s¸ng tèi (mµu) ®é trong, ®ôc, ®é ®µn håi ... Nh÷ng yÕu tè lµm thay ®æi tÝnh chÊt vËt lý cña thùc phÈm gåm: a) Nguyªn liÖu kh«ng ®¶m b¶o chÊt l-îng hay thay thÕ kh«ng phï hîp VÝ dô: B¸nh mú lµ mét s¶n phÈm yªu cÇu chÊt l-îng ph¶i në (xèp do c¸c tói khÝ ®-îc bäc bëi mµng gluten) sau khi n-íng b¸nh. NÕu chÊt l-îng bét mú kÐm, hµm l-îng gluten thÊp th× b¸nh kem në, kÐm xèp. C¸c s¶n phÈm mú sîi yªu cÇu ®é dai cña sîi cao. NÕu thay thÕ mét tû lÖ bét g¹o cho bét mú, th× mú sîi sÏ cã chÊt l-îng kÐm ®i vÒ ®é dai cña sîi. Nguyªn nh©n lµ hµm l-îng amilo vµ amilopectin trong g¹o kÐm so víi bét mú. b) Kh«ng ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt s¶n xuÊt trong quy tr×nh c«ng nghÖ VÝ dô: C¸c s¶n phÈm ®ßi hái ®é trong, nÕu kü thuËt läc kh«ng ®¶m b¶o sÏ cßn vÈn ®ôc. HoÆc n-íc qu¶ kh«ng xö lý hÕt chÊt pectin sÏ bÞ vÈn ®ôc. Nh-ng s¶n phÈm thuû ph©n protein nÕu qu¸ tr×nh thuû ph©n kh«ng triÖt ®Ó, sÏ cßn l¹i c¸c hîp chÊt trung gian (pÐptit) còng t¹o ®ôc hoÆc kÕt tña l¬ löng cho s¶n phÈm. c) Cã nh÷ng s¶n phÈm ®ßi hái ph¶i thªm chÊt phô gia ®Ó t¹o ra tÝnh chÊt vËt lý riªng cho nã, nh-ng nÕu sö dông c¸c chÊt phô gia kh«ng ®óng chñng lo¹i, chÊt l-îng, tû lÖ hay ph-¬ng thøc chÕ biÕn còng t¹o nªn sù biÕn ®æi tÝnh chÊt vËt lý cña s¶n phÈm. VÝ dô: Trong s¶n xuÊt mÆt hµng b¸nh kÑo ng-êi ta th-êng sö dông mét sè phô gia ®Ó t¹o thÓ ®«ng ®Æc, t¹o dai ... cho s¶n phÈm. d) C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng do b¶o qu¶n, vËn chuyÓn vµ bao b× còng g©y nªn sù biÕn ®æi tÝnh chÊt vËt lý cña s¶n phÈm. VÝ dô: S÷a bét bÞ vãn, ®¾ng do b¶o qu¶n. 3.2. Sù lùa chän bao b× chøa thùc phÈm cã kÝch cì nhá HiÖn nay cã mét sè mÆt hµng thùc phÈm, c¸c nhµ s¶n xuÊt cã xu h-íng lùa chän bao b× chøa thùc phÈm cã kÝch cì nhá. Ch¼ng h¹n c¸c s¶n phÈm s÷a 11
n-íc (s÷a t-¬i, s÷a pha chÕ) ®-îc ®ãng trong c¸c hép b»ng b×a phñ mµng nhùa, kÝch cì tõ 100ml trë lªn. C¸c lo¹i: cµ phª tan, chÌ tan ... lo¹i gãi nhá 18, 20 gam bao b× giÊy nhùa tr¸ng mµng kim lo¹i. HoÆc c¸c mÆt hµng gia vÞ cì 10ml (chai nhùa) hay cì 50 gam (tuýp nhùa, kim lo¹i). ThËm chÝ c¸c lo¹i ®å uèng, n-íc kho¸ng, n-íc tinh läc ®ãng chai nhùa tõ 100ml. Së dÜ xu h-íng lùa chän nµy ph¸t triÓn nhanh do hai nguyªn nh©n: - Mét lµ nhê sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ ®ãng gãi s¶n phÈm thùc phÈm tù ®éng vµ ®a d¹ng ®-îc c¸c mÆt hµng. - Hai lµ c¸c s¶n phÈm thùc phÈm ph¶i ®¸p øng ®-îc sù ph¸t triÓn cña x· héi, thùc phÈm ngoµi viÖc ®¶m b¶o chÊt l-îng vÖ sinh an toµn, dinh d-ìng ... cßn ph¶i ®¸p øng viÖc tiÕt kiÖm thêi gian, gi¸ rÎ vµ ®a d¹ng cho mäi ®èi t-îng kh¸ch hµng. Nh÷ng -u ®iÓm næi tréi cña bao b× kÝch cì nhá lµ: + Nhµ s¶n xuÊt tÝnh to¸n nhu cÇu, mong muèn cña thÞ tr-êng sao cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm phï hîp tiÖn Ých cho ng-êi dïng nh- víi mét lÇn ¨n (uèng) tr¸nh ph¶i b¶o qu¶n, võa víi tói tiÒn ng-êi mua, tr¸nh dù tr÷ cho kh¸ch hµng. + KÝch cì s¶n phÈm phï hîp tõng lo¹i hµng, phï hîp víi thÞ hiÕu, tõng løa tuæi kh¸ch hµng (®Æc biÖt lµ trÎ em, ng-êi cao tuæi, hay c«ng thøc rÊt h¹n chÕ vÒ thêi gian ...) + S¶n phÈm cã kÝch cì nhá t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng m¹ng l-íi b¸n lÎ réng kh¾p, t¨ng nhanh kh¶ n¨ng b¸n hµng. + Cuèi cïng lµ gi¶m chi phÝ gi¸ thµnh cña s¶n phÈm. + ThuËn tiÖn trong viÖc vËn chuyÓn xa, chØ cÇn sö dông c¸c lo¹i mµng co, bao b× c¸c t«ng máng ®Ó ®ãng thïng (tuú chän sè l-îng ®¬n vÞ s¶n phÈm phï hîp) víi gi¸ rÎ. 12
Ch-¬ng 4 vËt liÖu lµm bao b× 4.1. C¸c lo¹i vËt liÖu cøng 4.1.1. Thuû tinh Thuû tinh lµ mét lo¹i vËt liÖu cøng dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i chai ®ùng r-îu, n-íc ngät, n-íc gi¶i kh¸t, gia vÞ ... hoÆc c¸c lo¹i lä ®ùng s¶n phÈm ®å hép (rau qu¶). Bao b× thuû tinh cã -u ®iÓm sau: + DÔ t¹o h×nh theo ý muèn, cã nhiÒu kÝch cì, mÉu m·, mµu s¾c. + S¹ch, ®Ñp, kÝn, ®¸p øng ®-îc c¸c yªu cÇu kü thuËt nh- thanh trïng ë nhiÖt ®é cao, chÞu ¸p lùc (VÝ dô: chai ®ùng bia, chai ®ùng r-îu s©m banh, lä ®ùng s¶n phÈm ®ãng hép ...). + Cã kh¶ n¨ng t¸i sö dông hoÆc t¸i chÕ ®-îc, do vËy chi phÝ bao b× rong gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹. Tuy vËy bao b× thuû tinh cã c¸c nh-îc ®iÓm sau: + Cång kÒnh, dÔ vì (gißn), r¹n nøt ... nªn t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn, kho b·i hoÆc vÖ sinh bao b× ... + Nh÷ng lo¹i kh«ng ®¶m b¶o chÊt l-îng dÔ g©y nguy h¹i cho s¶n phÈm nh-: cã bät khÝ, ®é dµy kh«ng ®Òu ... hay bÞ vì, bÞ chãc vÈy thuû tinh lÉn vµo thùc phÈm. + Lu«n cÇn cã bao b× ngoµi hoÆc thïng (kÐt) ®Ó chøa, khi vËn chuyÓn, l-u kho. V× vËy xu h-íng sö dông bao b× thuû tinh chØ dµnh cho c¸c s¶n phÈm r-îu, bia hoÆc ®ãng hép c¸c s¶n phÈm kh«ng qua thanh trïng. Yªu cÇu chÊt l-îng cña bao b× thuû tinh gåm: Thuû tinh ®Ó s¶n xuÊt bao b× ph¶i lµ lo¹i trung tÝnh, trong suèt, cã ®é bÒn (kh«ng bät khÝ, ®é dµy ®Òu), ®èi víi mét sè lo¹i s¶n phÈm cÇn thanh trïng ph¶i chÞu ®-îc nhiÖt, chÞu ¸p lùc. 13
4.1.2. VËt liÖu gèm sø C¸c lo¹i ®å gèm sø ®-îc s¶n xuÊt tõ cao lanh, ®Êt sÐt tr¾ng, phô gia, men ... qua c«ng ®o¹n ®Þnh h×nh, råi nung (kho¶ng 9000C). §å gèm cã thÓ tr¸ng men c¶ trong, ngoµi, hoÆc trong cßn ngoµi trang trÝ. C¸c lo¹i bao b× b»ng sø gèm cã c«ng dông: + §ùng c¸c s¶n phÈm thùc phÈm kh«: chÌ kh«, h¹t sÊy kh«, bét kh« ... + §ùng s¶n phÈm láng: chñ yÕu lµ r-îu. + Ngoµi c«ng dông bao gãi s¶n phÈm, bao b× gèm sø cßn mang tÝnh mü thuËt (®ßi hái kiÓu d¸ng, hoa v¨n, hay trang trÝ ngoµi ®Ñp, hÊp dÉn) nh- mét vËt l-u niÖm cña kh¸ch hµng. Nh÷ng s¶n phÈm ®ùng b»ng bao b× gèm sø lu«n ph¶i cã bao b× ngoµi hay kÌm theo c¸c phô kiÖn kh¸c nh- l½ng, lµn (m©y, tre) ®Ó t¨ng gi¸ trÞ thÈm mü. Bëi vËy, bao b× gèm sø cã gi¸ thµnh cao, khã vËn chuyÓn xa, h¹n chÕ thÞ tr-êng tiªu thô (chØ tËp trung ë c¸c siªu thÞ, thÞ tr-êng lín). 4.1.3. VËt liÖu kim lo¹i VËt liÖu kim lo¹i ®Ó lµm bao b× lµ c¸c lo¹i: nh«m, l¸ thÐp, l¸ s¾t phñ thiÕc (quen gäi lµ s¾t t©y). §Ó tr¸nh sù x©m nhËp c¸c chÊt cã h¹i tõ vá bao lµ kim lo¹i (bÞ ¨n mßn, rØ ...) vµo thùc phÈm ng-êi ta ph¶i tr¸ng mÆt trong bao b× kim lo¹i líp vec ni, líp mµng chÊt trïng hîp hay ph¶i thô ®éng ho¸ kim lo¹i. Bao b× b»ng kim lo¹i ®-îc øng dông nhiÒu ®Ó bao gãi c¸c s¶n phÈm thùc phÈm, d-îc phÈm, mü phÈm. Trong c«ng nghiÖp thùc phÈm ®-îc dïng ®Ó lµm: + C¸c lo¹i lon chÞu ¸p lùc (nh«m, s¾t) ®ùng bia, n-íc ngät cã ga. + C¸c lo¹i hép ®ùng b¸nh, kÑo, s÷a kh«, chÌ kh«, h¹t, bét kh«, ®ãng hép thÞt, c¸, rau qu¶ ... + Lµm bao b× ngoµi cho c¸c s¶n phÈm r-îu chai. + Lµm n¾p ®Ëy cho chai, lä thuû tinh (n¾p chai bia, n¾p ®å hép). Bao b× kim lo¹i cã -u ®iÓm: + MÉu m·, kiÓu d¸ng ®a d¹ng, dÔ lùa chän, dÔ trang trÝ bÒ mÆt bao b×. 14
+ §é bÒn c¬ häc cao, chÞu nhiÖt, chÞu ¸p lùc (cho c¸c s¶n phÈm ®å hép). + Cã kh¶ n¨ng tËn dông ®Ó t¸i chÕ, sö dông l¹i. Tuy nhiªn còng cã c¸c nh-îc ®iÓm sau: + Ph¶i cã bao b× ngoµi, mµng co hay thïng c¸c t«ng ®Ó ®ãng hµng vËn chuyÓn xa. + HÇu hÕt nguyªn liÖu l¸ kim lo¹i (nh«m, thÐp, s¾t) lµ ph¶i nhËp ngo¹i. + Gi¸ thµnh bao b× cao. 4.1.4. VËt liÖu trïng hîp (hay vËt liÖu polime) ViÖc s¶n xuÊt nh÷ng vËt liÖu bao b× trïng hîp do lîi Ých vÒ nhiÒu mÆt cña nã nªn ®· trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt lín nhÊt cña c«ng nghiÖp ho¸ häc. Nh÷ng -u biÖt næi tréi cña vËt liÖu trïng hîp lµ: + Ch¾c ch¾n, ®é bÒn ho¸ häc cao, ®µn håi tèt, h×nh thøc hÊp dÉn, nhÑ ... + Mét chØ tiªu quan träng nhÊt cña nã lµ ®é bÒn nhiÖt; kh«ng bÞ biÕn tÝnh trong tr-êng hîp b¶o qu¶n th©m ®é (d-íi 00C) (®-îc dïng trong ®ãng gãi c¸c s¶n phÈm l¹nh ®«ng). + Ngoµi ra nã cã thÓ ®-îc dïng réng r·i cho nhiÒu lo¹i s¶n phÈm, dÔ thiÕt kÕ kiÓu d¸ng, mÉu m· hay cã thÓ ®ãng s¶n phÈm b»ng c¸c m¸y tù ®éng. + Gi¸ thµnh rÎ. C«ng dông cña vËt liÖu trïng hîp trong c«ng nghiÖp thùc phÈm: + Dïng trong c«ng nghiÖp ®å hép - Mét yªu cÇu quan träng cña bao b× dïng trong c«ng nghiÖp ®å hép lµ chÞu nhiÖt thanh trïng vµ ®é kÝn tuyÖt ®èi. VËt liÖu ®-îc dïng nhiÒu lµ polyetylen tû träng cao (hay ¸p suÊt thÊp), polypropylen, mµng bäc polyamit (nilon, rixan), polyetylen tereftalat, polytrifloclo etylen. + Dïng cho c¸c s¶n phÈm láng, bét nh·o kh«ng thanh trïng nh- s÷a, c¸c lo¹i møt (dÎo, mÞn) ... + Dïng cho c¸c s¶n phÈm ®Æc nh- qu¶, h¹t, m× èng, m× sîi (m× ¨n liÒn), s¶n phÈm tõ ng«, khoai t©y ... 15
+ Dïng ®Ó lãt thïng - VËt liÖu trïng hîp cã t¸c dông bäc kÝn s¶n phÈm, kÕt hîp víi t¸c dông b¶o vÖ cña thïng ®ùng bªn ngoµi t¹o nªn mét lo¹i bao b× chøa ®-îc khèi l-îng hµng ho¸ vµ b¶o qu¶n tèt. + Dïng cho c¸c s¶n phÈm l¹nh ®«ng. Ngoµi t¸c dông chÞu ®-îc nhiÖt ®é l¹nh ®«ng ®Ó gi÷ thùc phÈm (®Æc biÖt c¸c lo¹i qu¶) th× qu¸ tr×nh lµm tan gi¸ (tan b¨ng) tr-íc khi sö dông, lo¹i bao b× nµy gi÷ ®-îc nhiÒu ®Æc tÝnh tù nhiªn cña qu¶. VËt liÖu trïng hîp cã thÓ ®-îc s¶n xuÊt d-íi d¹ng c¸c vËt liÖu cøng (dïng chÕ t¹o c¸c lo¹i bao b× cøng, cÇn cã h×nh khèi) vµ d¹ng vËt liÖu mµng (xem môc 4.2.3). 4.1.5. Bao b× b»ng gç VËt liÖu gç th-êng ®Ó lµm c¸c bao b× ngoµi hay thïng, hßm ®ùng mét sè ®¬n vÞ s¶n phÈm nµo ®Êy. Ng-êi ta cã thÓ dïng c¸c lo¹i gç d¸n máng hay gç thanh ghÐp thµnh thïng, hßm ®ùng. Do kh«ng trùc tiÕp tiÕp xóc víi s¶n phÈm, nªn yªu cÇu chÊt l-îng gç kh«ng cao (gç t¹p), kh«ng cÇn qua xö lý ... 4.1.6. Bao b× b»ng b×a cøng HiÖn nay xu h-íng dïng c¸c lo¹i bao b× tõ b×a cøng ®-îc phæ biÕn, ®-îc lµm bao b× ngoµi vµ hßm, thïng ®ùng. C¸c lo¹i b×a cøng ®-îc s¶n xuÊt tõ bét giÊy, cã hai lo¹i b×a cøng: + Lo¹i b×a dÇy Ðp cøng, th-êng ®Ó lµm bao b× ngoµi. + Phæ biÕn nhÊt lµ lo¹i bao b× c¸c t«ng sãng nhiÒu líp (3 hay 5 líp), lo¹i nµy ®¶m b¶o ®-îc nhiÒu ®Æc tÝnh gÇn nh- gç d¸n: cã ®é dµy tuú yªu cÇu, cøng, chèng Èm (®-îc l¸ng parafin hay mét líp keo chèng Èm), nhÑ, gi¸ rÎ, ®¸p øng ®-îc nhiÒu kiÓu d¸ng. C¸c nhµ s¶n xuÊt chØ mua c¸c ph«i b×a ®· ®Þnh h×nh s½n (cã thÓ ®· trang trÝ bªn ngoµi), tiÖn vËn chuyÓn, kh«ng tèn kho, khi ®ãng gãi s¶n phÈm míi xÕp (hay ghÐp) thµnh hép. Lo¹i vËt liÖu nµy ®ang dÇn thay thÕ cho vËt liÖu gç. 4.2. VËt liÖu mÒm 4.2.1. Bao b× giÊy 16
GiÊy lµ vËt liÖu xellulo, ®-îc s¶n xuÊt tõ bét giÊy. GiÊy dÔ thÊm -ít, thÊm chÊt bÐo, dÔ r¸ch. GiÊy chñ yÕu dïng ®Ó gãi hµng rêi (gãi hë). §Ó dïng giÊy lµm bao b× (gãi kÝn) hµng ho¸, ng-êi ta th-êng kÕt hîp tr¸ng lªn mét mÆt giÊy líp parafin, tr¸ng keo bãng (chèng thÊm) hay tr¸ng mét líp mµng chÊt trïng hîp, mµng kim lo¹i. Nh- vËy khi lµm bao b× lo¹i giÊy nµy dai, bÒn, chèng thÊm, chèng Èm, nh-ng chØ dïng cho nh÷ng s¶n phÈm kh«ng thanh trïng. - Nã ®-îc dïng ®Ó lµm bao b× cho c¸c s¶n phÈm nh- m× sîi, m× ¨n liÒn, h¹t sÊy kh«, qu¶ sÊy kh« ... víi khèi l-îng nhá, dÔ trang trÝ, t¹o h×nh. - Dòng ®Ó gãi riªng tõng c¸i (kÑo, b¸nh, kem ...) tiÕp xóc trùc tiÕp víi s¶n phÈm vµ ®-îc xÕp trong mét bao b× ngoµi kh¸c n÷a. - Dïng ®Ó bäc (d¸n) ngoµi mét lo¹i bao b× kh¸c, t¹o vá trang trÝ ®Ñp, hÊp dÉn cho s¶n phÈm. 4.2.1. Mµng vËt liÖu trïng hîp Tõ vËt liÖu trïng hîp (c¸c polime) ng-êi ta s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i mµng bäc, mµng polime cã -u ®iÓm chung cña vËt liÖu polime (xem môc 4.1.4), ngoµi ra mµng máng polime cã -u thÕ: - Chóng dÔ g¾n (hµn) víi nhau b»ng nhiÖt. - Cã thÓ ghÐp hai, ba, hay nhiÒu mµng bäc cã tÝnh chÊt kh¸c nhau ®Ó t¹o ra mét lo¹i bao b× míi cã nh÷ng -u ®iÓm cao h¬n, phï hîp víi yªu cÇu cña mét s¶n phÈm nµo ®Êy. §a sè nã ®-îc ghÐp (phñ, d¸n) víi vËt liÖu xellulo (giÊy, b×a máng) ®Ó lµm bao b× cho c¸c s¶n phÈm s÷a n-íc. - Nã rÊt tiÖn lîi cho viÖc gãi c¸c s¶n phÈm riªng c¸i, thùc hiÖn trªn m¸y ®ãng gãi tù ®éng, n¨ng suÊt cao, ®¶m b¶o vÖ sinh ... VËt liÖu mµng máng polime cã thÓ dïng d-íi d¹ng tói ®ùng ®Ó ®ãng c¸c s¶n phÈm ¨n liÒn, kh«ng qua thanh trïng. §¶m b¶o ®-îc ®é kÝn, chèng Èm, chèng thÊm. HoÆc ®-îc thæi thµnh d¹ng èng, rÊt tiÖn lîi cho bao gãi vµ ng-êi dïng. 17
4.2.3. Mµng kim lo¹i Mµng kim lo¹i lµ vËt liÖu nh«m ®-îc dµn (Ðp, c¸n) máng thµnh mét mµng máng nã cã ®Æc tÝnh: mÒm, dÎo, dai bÒn, chèng thÊm, chèng Èm. §-îc dïng nhiÒu trong c¸c mÆt hµng d-îc phÈm, thùc phÈm, mü phÈm ... VËt liÖu nµy dïng d-íi d¹ng tói ®ùng ®-îc hµn kÝn cho c¸c s¶n phÈm kh«, viªn rêi, h¹t hoÆc bét kh« ... HoÆc ®Ó gãi tõng s¶n phÈm riªng (kÑo, b¸nh). Hay d¹ng tói èng, tuýp ... Nã cã thÓ ®-îc tr¸ng víi b×a hoÆc giÊy ®Ó lµm c¸c d¹ng bao b× gãi nhá, ®ùng c¸c s¶n phÈm r¸n, chiªn (cã dÇu bÐo). 4.2.4. V¶i vµ c¸c vËt liÖu tù nhiªn kh¸c Ng-êi ta còng cßn dïng v¶i, dïng v¶i dÖt tõ sîi ®ay ®Ó lµm bao b× bäc ngoµi cho c¸c kiÖn hµng (nh- b«ng, v¶i ....), hoÆc hµng kh«, kh«ng cã yªu cÇu b¶o qu¶n cao, hoÆc c¸c lo¹i v¶i ®Ñp, cã mµu s¾c ... ®Ó lãt bao b×, bäc s¶n phÈm ... nh»m t¨ng gi¸ trÞ thÈm mü. Mét sè hµng ho¸ kh¸c cã thÓ ®-îc dïng tõ c¸c vËt liÖu tù nhiªn nh-: cãi, l¸, sîi ®ay, gai ... ®Ó lµm bao b×. 18
CH-¬ng 5 nh·n hiÖu hµng ho¸ (NHHH) 5.1. Vai trß cña nh·n hiÖu hµng ho¸ Nh·n hiÖu hµng ho¸ cã vai trß chÝnh sau: + NHHH cã vai trß liªn quan trùc tiÕp tíi ý ®å ®Þnh vÞ hµng ho¸ cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng. + ThÓ hiÖn lßng tin cña ng-êi mua ®èi víi nhµ s¶n xuÊt, khi hä d¸m kh¼ng ®Þnh sù hiÖn diÖn cña m×nh trªn thÞ tr-êng qua NHHH. + NHHH lµm c¨n cø cho ng-êi mua lùa chän. + NHHH sÏ cho phÐp doanh nghiÖp chó ý ®Õn nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau cña kh¸ch hµng vµ t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng hÊp dÉn riªng cho tõng lo¹i hµng ho¸. Nhê vËy mµ mçi lo¹i hµng ho¸ cã thÓ thu hót ®-îc cho m×nh mét nhãm kh¸ch hµng môc tiªu riªng. 5.2. VËt liÖu lµm NHHH 5.2.1. Mét sè lo¹i nh·n hiÖu th«ng th-êng Theo ®Þnh nghÜa vÒ NHHH (trong nghÞ ®Þnh vÒ nh·n hµng ho¸ sè 89/2006 N§.CP) th×: "Nh·n hµng ho¸ lµ b¶n viÕt, b¶n in, b¶n vÏ, b¶n chôp cña ch÷, h×nh vÏ ®-îc d¸n, in, ®Ýnh, ®óc, ch¹m, kh¾c trùc tiÕp trªn hµng ho¸, bao b× th-¬ng phÈm cña hµng ho¸ hoÆc trªn c¸c chÊt liÖu kh¸c ®-îc g¾n trªn hµng ho¸, bao b× th-¬ng phÈm cña hµng ho¸." Nh- vËy, theo ®Þnh nghÜa trªn th× vËt liÖu lµm nh·n hiÖu hµng ho¸ lµ mäi chÊt liÖu kh¸c nhau, nh-: giÊy, b×a, Plastic, kim lo¹i, gç ... tuú theo quyÕt ®Þnh cña nhµ s¶n xuÊt, ®Ó tho¶ m·n viÖc g¾n trªn hµng ho¸ hay bao b× th-¬ng phÈm cña hµng ho¸. HiÖn nay th«ng dông nhÊt lµ c¸c lo¹i nh·n hiÖu hµng ho¸ lµm tõ giÊy, b×a, b×a tr¸ng mµng Plastic hay mµng kim lo¹i ®-îc in (g¾n) trùc tiÕp trªn 19